یکی از فواید امر وقف و درواقع مهمترین آن تأمین و تضمین عدالت در جامعه است زیرا مردم با وقف اموال خود برای مصارف عام المنفعه ،موجبات برخورداری اقشار فرودست و ضعیف جامعه از عواید موقوفات را فراهم میسازند.
به گزارش خبرنگار ایلنا،هرساله با فرا رسیدن ایام هفته وقف این آیه از قران مجید در اذهان تداعی می شود " یا ایها الذین آمنوا انفقوا مما رزقناکم من قبل ان یاتی یوم لا بیع فیه و لا خله و لا شفا " ای کسانی که ایمان آورده اید!
از آنچه به شما روزی داده ایم، انفاق کنید، پیش از رسیدن روزی که در آن روز (قیامت) نه داد و ستدی است و نه دوستی و واسطگی (و هیچ کدام به کار نمی آید) (سوره بقره؛ آیه 254) با نزول این آیه از وقف از سوی خداوند باریتعالی می‌توان گفت که مکتب حیات بخش و کامل اسلام با هدف اعتلای بشر به مراتب ارزشمند انسانی و معنوی جامع‌ترین برنامه‌های سازندگی و راه وصول به فضائل و ارزش های وجودی را ارائه داده و برای جبران کاستی‌ها و محرومیت‌ها وزدودن هاله‌های نومیدی ومحوکردن تبعیض‌ها و تضادها ورفع فواصل فاحش طبقاتی و مهمتر از همه استقرار نظامی متعادل پویا براساس قسط و عدل در جامعه بشری، سنت حسنه ایی را مقرر داشته که از جمله آنها وقف، صدقات و خیرات را با بیان توصیه نموده است.
سابقه وقف در کشورمان به پیش از ورود دین مبین اسلام می‌رسد و مردمان این سرزمین از دیرباز با توجه به اهمیت وقف دارایی و مایملک خود را در راه خدا وقف می‌نمودند ولی پس از ورود اسلام به کشورمان، نهاد وقف نیز همچون نهادهای دیگر تحولی دگرباره یافت و با مبانی و انگاره های اسلامی آمیخته گردید تا جائیکه این نهاد پرخیر و برکت در جهت تقویت باورهای اسلامی قرار گرفت بطوریکه در هر شهر و دیاری و بلکه هر کوی و برزنی مساجد، حسینیه ها، تکایا و حوزه های علمیه و مانند آن برای تبلیغ مکتب اسلام و آیین تشیّع وقف شد.
گذشتگان و پیشینیان ما با اینکه در آن زمانها روز و هفته‌ای هم در سال بدین نام نبود و رسانه‌های مدرن امروزی هم وجود نداشت بطور خودجوش و براساس احساسات و انگیزه‌های پاک دینی مال و اموال خود را برای رضای خدا و برای مصارف و امور عام المنفعه وقف می‌نمودند و از این حیث هزاران هزار انسانهای دیگر بهرمند می‌شدند.
به جرأت می‌توان گفت که اگر نهاد وقف در ضمن باورهای اسلامی و دینی مردم نبود و یا مردم بدان اهمیت لازم را نمی‌دادند امروز اثری از اسلام و مسلمانی نبود و این نهاد مهم و تأثیرگذار بعنوان یک بازوی اقتصادی و با کارکرد اقتصادی-اجتماعی سایر نهادهای دینی را تقویت کرده و تا به امروز بدست ما رسانده است. طبیعی است که برای حفظ و نگهداری آنچه از گذشته بدست ما رسیده و در جهت اجرای دقیق وقفنامه‌ها و نیّات واقفین تلاش دوچندان و مضاعفی نمود و از سویی دیگر با ترویج فرهنگ وقف بسیاری از مشکلات اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی مردم حل شده و اینکه وقف در برابر بسیاری از آسیبهای اجتماعی و فرهنگی نهاد کارآمدی است.
وقف در اسلام دارای ویژگیهایی است،وقف عملی است صالح و باقی، و مصداق روشنی است از تعاون و تعاضد، و انفاقی است عاری از منت و احسانی است خالی از اذیت و بدور از تحقیر شخصیت دیگران، و تصدقی است دایمی و مستمر و بدون ریا، و وامی است بدون اضطراب و تکاثر (سوره مبارکه تکاثر، آیات 1 و2) و بروز اختلافات فاحش طبقاتی به صورتی معقول مبارزه می شود و برگ سبزی است که برای انسان ذخیره میشود. (سوره مبارکه مزمل، آیه 20) و سرانجام عاملی است که نام واقف را نیز جاودان می سازد و وی را به نوعی خلود و بقا می رساند.
اجرا و تامین عدالت در سایه وقف
یکی از فواید امر وقف و در واقع مهمترین آنها تأمین و تضمین عدالت در جامعه است زیرا مردم با وقف اموال خود برای مصارف عام المنفعه موجبات برخورداری اقشار فرودست و ضعیف جامعه از عواید موقوفات را فراهم میسازند و بدین ترتیب ایشان از گرداب فقر بیرون آمده و لزوماً رفع فقر و محرومیت از جامعه اسلامی میشود. بی شک اجرای سیاستها و قوانین دولتها و حاکمیت مقدس جمهوری اسلامی هرچه قدر هم که منطبق باعدالت محوری و رفع تبعیض باشد بدون انضمام نهاد و فرهنگ وقف و جلب مشارکت مردم در امور خیر نمی‌تواند آن چنان که باید موفقیت آمیز باشد. واین پدیده وقف است که در بسیاری از موارد گره های قانونی وحاکمیتی که از حل برخی مشکلات مردم ناتوانند به مدد آنان آمده و مشکلات را مرتفع می نماید.
توسعه و بالندگی اقتصادی – فرهنگی واجتماعی
از دیگر فواید وقف علاوه بر اجراء و تأمین عدالت بروز توسعه و رشد کشور در همه حوزه ها و عرصه ها است چرا که موقوفات عمدتاً در جهت مصارف عام المنفعه است و همین مساله موجب شکل گیری زیر ساخت‌های توسعه وکاهش هزینه‌های تولید می شود . ضمن اینکه وجود نهادهای آموزشی نظیر حوزه های علمیه ، مدارس ، دانشگاهها ، کتابخانه ها وسایر موسسات آموزشی موقوفه از فشار هزینه بر دوش دولتها کاسته واین فرصت را بدانها می دهد که با توجه به محدودیت منابع به سایر امور بپردازند.
سازمان اوقاف و امورخیریه به منظور تحکیم پایه‌های سنت نبوی وقف، ترویج و نشر فرهنگ اسلامی وقف، معرفی نقش وقف در توسعه فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی آموزشی، بهداشتی و... و همچنین ایجاد انگیزه در نیک اندیشان و خیرین به منظور گسترش وقف، با تصویب شورای عالی انقلاب فرهنگی روز 27 صفر را به عنوان روز وقف نامگذاری کرده است.
سنت حسنه وقف این آیین نیک و کهن با ظهور اسلام، رونقی دیگر یافت و با اثرپذیری از جهان‌بینی اسلامی و برخورداری از پشتوانه احکام شرعی به صورتی استوار و جهت‌دار در زمینه‌های مختلف مذهبی، فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی به جریان خود ادامه داد.
گشایش مشکلات نیازمندان با دستهای بخشنده
دستهای بخشنده و نگاههای مهربانی که از اقشار محروم جامعه دستگیری می‌کنند و با وقف بخشی از دسترنج خود، گره های بسیاری را از مشکلات زندگی نیازمندان می‌گشاید، حقیقتا خود را مجرای فیوضات ربانی و تجلی‌گاه اوصاف بخشندگی و رحمانیت پروردگار قرار داده اند و بر این توفیق بی نظیر شاکر هستند. خداوند بزرگ که خود منبع همه خیرها و خوبیهاست کسانی را که واجد چنین صفاتی باشند گرامی داشته و در قرآن مجید با آیه کریمه "والله یحب المحسنین" و آیات بسیاری دیگر ستوده است.
فرهنگ و سنت حسنه وقف در پهنه جغرافیایی مازندران بسان شجره طیبه ای است که ریشه آن در اعماق تاریخ این خطه کهن و گسترده شاخ و برگ آن، سایه گستر تمامی زوایا و ابعاد زندگی انسانی می باشد.
در هر نقطه از خطه مازندران که پا بگذاریم برکات وقف مشهود است از مسجد، پل، حمام، تکایا، آب انبار و اشجار موقوفه که مصادیق وقف سنتی هستند تا درمانگاه، بیمارستان، کتابخانه، مدرسه و دانشگاه که مصادیق فرهنگ وقف در دوره مدرن محسوب می شوند.
حجت الاسلام ابراهیم حیدری در این رابطه اظهار داشت: در استان مازندران موقوفات و رقبات متعدد و قابل توجهی وجود دارد که از سالیان بسیار دور و حتی در سالهای اخیر از سوی انسانهای خَیر و پاک نیت برای اهداف والایی وقف گردیده اند. قدمت بعضی از موقوفات به چند قرن نیز می رسد که بعضی از آنها بصورت غیر قانونی و گاهی با تصویب قوانین غیر شرعی توسط حکام و سلاطین جور،دستخوش تغییرات شده و از وقفیت خارج شدند ولی بعد از پیروزی انقلاب اسلامی با فرمان و فتوای تاریخی بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران حضرت امام خمینی (ره) با عنوان موقوفات باید به حالت وقفیت باقی و عمل به وقف شود" و با تصویب قوانین،قسمت عمده ای از موقوفات به وقفیت اعاده و حقوق موقوفات احقاق و برای احیاء و برگشت به وقف بقیه موقوفات تلاش‌های گسترده ای از سوی سازمان اوقاف با همکاری دیگر دستگاههای ذیمدخل در جریان است.
وی افزود: استان مازندران از نظر تعداد موقوفات و رقبات، از استان های شاخص کشور و در ردیف های اول تا سوم قرار دارد.
مدیر کل اوقاف و امور خیریه استان مازندران گفت: نیات واقفین استان نیز از پراکندگی و تنوع زیادی برخوردار می باشد ولی بیش از 70 درصد ازموقوفات استان به اقامه عزاداری حضرت ابا عبداالله الحسین (ع) و سایر ائمه معصومین اختصاص دارد که ادارات اوقاف وامورخیریه بر اساس شرح وظایف قانونی مسئولیت اداره امور این موقوفات را به عهده دارد و باید درآمد واقعی موقوفات را تحصیل و برابر مفاد وقفنامه و در چارچوب نیات واقفین به مصرف برسانند.
حجت الاسلام حیدری با بیان اینکه وقف یکی از مهمترین مظاهر احسان و نیکوکاری و خدمت به هم نوعان و کمک به مصالح جامعه و تنظیم امور اجتماعی و اقتصادی است، ادامه داد: موقوفات بسیاری در دیار علویان قرار دارند که وقف برای سیدالشهدا(علیه السلام) و ماه محرم تعداد بسیاری از نیات وقف را در برمی گیرد.
ایجاد موقوفات با نیازهای جامعه، همسو و همگام باشد
وی با اشاره به وجود 13 هزار و 247 موقوفه در دیار علویان، گفت: ایجاد موقوفات با نیازهای جامعه، همسو و همگام باشد.
وی افزود: هنوز موضوع وقف و موقوفات برای بسیاری از افراد جامعه جا نیفتاده و آنها شناخت درستی از این سنت حسنه ندارند که در این راستا نیاز است تا اقدامات متعددی درزمینهٔ شناسانده شدن این سنت حسنه در جامعه انجام شود که البته در این امر رسانه‌ها نقش مهمی را در این زمینه بر عهده‌دارند.
ثبت 53 وقف جدید از ابتدای سال 97 تاکنون در مازندران
مدیر کل اوقاف و امور خیریه مازندران از ثبت 53 وقف جدید از ابتدای سال 97 تاکنون در مازندران خبر داد و گفت: 191 هزار رقبه و 1361 بقاع متبرکه دراستان علویان وجود دارد.
وی اجرای نیت خیریه موقوفات را هفت میلیارد و 144 میلیون ریال و نیت اجتماعی موقوفات را چهار میلیارد و 422 میلیون ریال در هفت ماهه سالجاری عنوان و اجرای نیت مدارس علوم دینی را یک میلیارد و 847 میلیون ریال برشمرد.
حجت الاسلام حیدری تصریح کرد: خرید دستگاه بیهوشی برای بیمارستان امام ساری به مبلغ یک میلیارد ریا ل نیت موقوفه تاجر ساروی بود که اجرا شد البته موقوفه فوق وقف خرید تجهیزات بیمارستان امام ساری می باشد که در سنوات گذشته خرید آمبولانس، دستگاه برای نوزادان نارس، ساخت مرکز MRI و... انجام شده است.
وی با بیان اینکه وقف یکی از مصدایق باقیات و صالحیات است که نام واقف را برای او زنده نگه می دارد ، بیان کرد: وقف کنترل مدیریت اموال در دوران رندگی است.
حجت الاسلام حیدری اظهار داشت: وقف بهترین و ماندگارترین شیوه انفاق است که موجب می شود تا برای همیشه آثار و خیرات بخشش مال و کمک به مردم بویژه محرومان و نیازمندان شامل حال واقف شود.
بنابراین ضرورت ایجاد وقف های نوین تاکید می شود چرا که با گذشت زمان و تنوع نیازها به وقف های نوین در عرصه‌های مختلف نیاز جدی تری داریم.
واژه وقف ومشتقات آن اگر چه به طور مشخص در قرآن کریم استعمال نشده است لیکن دعوت به کارهای خیر نظیر صدقات و زکوات در قرآن به طور فراوان به کار رفته است وپدیده وقف نیز در ذیل همین عناوین می تواند قرار گیرد خصوصاً با توجه به وجه ممیزه وقف از سایر امور خیر که امری بدیهی است.
بر این اساس می توان گفت که برای شکوفایی وقف و گسترش فرهنگ وقف در جامعه تنها یک نهاد یا ارگان مسئول نیست بلکه همه دستگاههای تبلیغی و اجرایی کشور موظفند تا در جهت اعتلای فرهنگ وقف در جامعه با یکدیگر همکاری و زمینه شکوفایی آن را فراهم کنند.
15 تا 24 آبان به نام هفته وقف نامگذاری شده است که برنامه های متنوع بر اساس روز شمار در این هفته اجرا می شود.
زهرا شریفی
