به گزارش ایرنا لرستان این دیار کهن ایران زمین دارای آیین های شاد فراوانی است؛ آیین هایی که برخی از مورخان و اندیشمندان قدمت آنها را به زمان لولبی ها در 10 هزار سال پیش می دانند.
اگرچه این اسناد کامل نیست اما تصاویر منقش بر دیواره غارها، کتیبه ها و نقش برجسته ها نوع زندگی مردم لرستان را در گذشته معرفی می کند.
براساس این مشاهدات می توان گفت که زبان ارتباطی مردم لرستان در آن دوران حرکت بوده است یعنی پس از پوشش که در واقع نخستین هنر بشر است، زبان حرکت در رده دوم قرار دارد لذا از رقص به عنوان یک وسیله ارتباطی استفاده می شده است.
خوشبختانه پس از شکل گیری تمدن کاسیت ها به اندازه کافی از این دوران اسناد و آثار تاریخی مختلف مانند مجسمه های مفرغی و سنگ نوشته ها برجای مانده و همین موضوع موجب می شود که با اطمینان بیشتری بتوان در مورد فرهنگ آن زمان صحبت کرد.
در آثار تاریخی مثل سرپرچم های مفرغی آن دوران که در واقع نماد عظمت هر قوم بوده به کرات شاهد مجسمه های افرادی هستیم که دست در دست یکدیگر در حال شادمانی هستند.
دلیل دیگر بر صحت این مدعا، 12 رب النوع قوم کاسیت بوده که از مهمترین آنها می توان به بوریاش، سوریاش و شیمالیا اشاره کرد. انسان های آن دوران از این رب النوع ها صور خیالی می ساختند که در این دست سازه ها انسان همواره در حال رقص و پایکوبی با رب النوع دیده می شود و این نیز نشان دهنده استفاده از رقص به عنوان زبان ارتباط بشر آن زمان با دنیای ماورا است.
رقص لری را می توان مهمترین سنت منطقه لرستان و در واقع فصل مشترک آیین هایی مانند نوروز و عروسی دانست. دراین خصوص باید گفت که چهار رقص اصلی منطقه لرستان یعنی سنگین سما، سه پا، دوپا و اشکاری برگرفته از چهار فصل سال است.
لرستان آیین های شاد ویژه دیگری نیز دارد که برخی از آنها همچنان اجرا و برخی دیگر کمرنگ شده اند؛ به این آیین ها در ادامه اشاره می شود.
** نوروز خوانی
این آیین از اوایل اسفند و به مدت یک ماه توسط افرادی به نام میرنوروز اجرا می شد. نوروزخوانان می بایست با علم گاه شماری آشنایی داشته باشند؛ این افراد با حرکت در کوچه و بازار و سردادن اشعار مختلف، فرارسیدن نوروز را به همگان اعلام می کردند.
** جشن آبسالان
در روزهایی ابتدایی اسفندماه و پیش از جوشش چشمه های بهاری و روان شدن آب در جوی ها، در آیینی خاص مردم ضمن پایکوبی و به شکرانه جوشش چشمه ها اقدام به پاکسازی و لایروبی نهرها و رودخانه ها می کردند. این آیین در تمام مدت برقراری همراه با نواختن ساز و دهل و اجرای رقص محلی یا همان دس گرفتن بود.
** کوسه سوار
در این رسم مردانی که به صورت مادرزادی ریش و سبیل نداشتند با پیرایش های خاصی سوار بر چهارپایان در کوچه گشته و به شادمانی می پرداختند.
** باز بودن در منازل قبل از تحویل سال
این یک باور بسیار قدیمی است که به رغم گذشت قرن ها همچنان برخی از مردم لرستان به آن معتقد هستند به این صورت که اعتقاد داشتند نوروز در زمان تحویل سال به خانه ها سرک کشیده، چگونگی استقبال خانواده ها از خود را بررسی می کند تا در صورت تایید بهار به آن خانه وارد شود از این رو در هر شرایط آب و هوایی، مردم خود را موظف به باز نگاه داشتن در و پنجره های منازل می دانستند.
** 12 ستون سفالی
در این رسم 12 ستون و ست ساز سفالی به نمایندگی از 12 ماه سال بر سر سفره هفت سین قرار می گرفت. لرها معتقد بودند که با این کار رزق و روزی یک سال خانواده نوشته می شود و اگر فردی در آن لحظه بر سر سفره حاضر نباشد رزقو روزی نمی گیرد لذا اصرار بزرگان خانواده و والدین برای حضور همه اعضای خانه بر سر سفره هفت نیز از این باور نشات گرفته است.
**چهارشنبه سوری
در آیین چهارشنبه سوری منطقه لرستان، بعد از اجرای مراسم معمول هر فرد خاکستر آتشی را که از روی آن پریده در یک کوزه ریخته در آن را بسته و سپس به درون رودخانه پرتاب می کرد و اعتقاد بر این بود که با انجام این کار، بلایای یک سال آینده از سر افراد دفع می شود. همچنین آتش آن را نیز با آب و به صورت آهسته خاموش می کردند.
** عید کوچک، عید بزرگ
عید کوچک از یکم تا ششم برای افراد کمتر برخوردار مالی و عید بزرگ از ششم تا 12 فروردین برای افراد متمول شناخته می شده است به همین دلیل در زمان عید بزرگ، بزرگان فامیل اقدام به عیدی دادن به دیگران می کردند.
** شب برات
شبی بود که صبح یا عصر آن روز مردم برای ادای احترام در آخرین جمعه سال بر سر مزار عزیزان خود حاضر می شدند و پس از بازگشت با سردادن اشعار خاص و صرف حلوا تا صبح فردا به پایکوبی می پرداختند.
متاسفانه امروزه این رقص ها در جامعه بدون توجه به ریشه و پیشینه غنی شان خالی از محتوا شده و تنها چیزی که از آن برجای مانده فرم است.
بهزاد پاکدل مدیر بخش آیینی سنتی اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی لرستان با آسیب شناسی آیین پایکوبی در این استان می گوید: رقص هایی مانند دودستماله بدون شک متعلق به لرستان نیست چراکه لازمه آن وجود فردی به نام سرچوپی است و از آنجا که رقص های لرستان همواره به صورت دوار بوده اند پس نمی تواند متعلق به لرستان باشد؛ از طرف دیگر واژه چوپی ریشه در زبان کردی دارد.
وی با بیان اینکه فرهنگ مقوله ای ساختنی است و نمی توان برای جلوگیری از نابودی رسوم و سنت ها کسی را مجبور به اطاعت کرد، اظهار داشت: اطلاع رسانی درست و مسئولانه، ایجاد حساسیت در جامعه نسبت به نپذیرفتن فرهنگ های بی اساس و همچنین استفاده از ظرفیت فضای مجازی می تواند به حفظ و احیای سنت های گرانمایه منطقه لرستان کمک شایانی بکند.
7264/3022
انتهای پیام اگرچه این اسناد کامل نیست اما تصاویر منقش بر دیواره غارها، کتیبه ها و نقش برجسته ها نوع زندگی مردم لرستان را در گذشته معرفی می کند.
براساس این مشاهدات می توان گفت که زبان ارتباطی مردم لرستان در آن دوران حرکت بوده است یعنی پس از پوشش که در واقع نخستین هنر بشر است، زبان حرکت در رده دوم قرار دارد لذا از رقص به عنوان یک وسیله ارتباطی استفاده می شده است.
خوشبختانه پس از شکل گیری تمدن کاسیت ها به اندازه کافی از این دوران اسناد و آثار تاریخی مختلف مانند مجسمه های مفرغی و سنگ نوشته ها برجای مانده و همین موضوع موجب می شود که با اطمینان بیشتری بتوان در مورد فرهنگ آن زمان صحبت کرد.
در آثار تاریخی مثل سرپرچم های مفرغی آن دوران که در واقع نماد عظمت هر قوم بوده به کرات شاهد مجسمه های افرادی هستیم که دست در دست یکدیگر در حال شادمانی هستند.
دلیل دیگر بر صحت این مدعا، 12 رب النوع قوم کاسیت بوده که از مهمترین آنها می توان به بوریاش، سوریاش و شیمالیا اشاره کرد. انسان های آن دوران از این رب النوع ها صور خیالی می ساختند که در این دست سازه ها انسان همواره در حال رقص و پایکوبی با رب النوع دیده می شود و این نیز نشان دهنده استفاده از رقص به عنوان زبان ارتباط بشر آن زمان با دنیای ماورا است.
رقص لری را می توان مهمترین سنت منطقه لرستان و در واقع فصل مشترک آیین هایی مانند نوروز و عروسی دانست. دراین خصوص باید گفت که چهار رقص اصلی منطقه لرستان یعنی سنگین سما، سه پا، دوپا و اشکاری برگرفته از چهار فصل سال است.
لرستان آیین های شاد ویژه دیگری نیز دارد که برخی از آنها همچنان اجرا و برخی دیگر کمرنگ شده اند؛ به این آیین ها در ادامه اشاره می شود.
** نوروز خوانی
این آیین از اوایل اسفند و به مدت یک ماه توسط افرادی به نام میرنوروز اجرا می شد. نوروزخوانان می بایست با علم گاه شماری آشنایی داشته باشند؛ این افراد با حرکت در کوچه و بازار و سردادن اشعار مختلف، فرارسیدن نوروز را به همگان اعلام می کردند.
** جشن آبسالان
در روزهایی ابتدایی اسفندماه و پیش از جوشش چشمه های بهاری و روان شدن آب در جوی ها، در آیینی خاص مردم ضمن پایکوبی و به شکرانه جوشش چشمه ها اقدام به پاکسازی و لایروبی نهرها و رودخانه ها می کردند. این آیین در تمام مدت برقراری همراه با نواختن ساز و دهل و اجرای رقص محلی یا همان دس گرفتن بود.
** کوسه سوار
در این رسم مردانی که به صورت مادرزادی ریش و سبیل نداشتند با پیرایش های خاصی سوار بر چهارپایان در کوچه گشته و به شادمانی می پرداختند.
** باز بودن در منازل قبل از تحویل سال
این یک باور بسیار قدیمی است که به رغم گذشت قرن ها همچنان برخی از مردم لرستان به آن معتقد هستند به این صورت که اعتقاد داشتند نوروز در زمان تحویل سال به خانه ها سرک کشیده، چگونگی استقبال خانواده ها از خود را بررسی می کند تا در صورت تایید بهار به آن خانه وارد شود از این رو در هر شرایط آب و هوایی، مردم خود را موظف به باز نگاه داشتن در و پنجره های منازل می دانستند.
** 12 ستون سفالی
در این رسم 12 ستون و ست ساز سفالی به نمایندگی از 12 ماه سال بر سر سفره هفت سین قرار می گرفت. لرها معتقد بودند که با این کار رزق و روزی یک سال خانواده نوشته می شود و اگر فردی در آن لحظه بر سر سفره حاضر نباشد رزقو روزی نمی گیرد لذا اصرار بزرگان خانواده و والدین برای حضور همه اعضای خانه بر سر سفره هفت نیز از این باور نشات گرفته است.
**چهارشنبه سوری
در آیین چهارشنبه سوری منطقه لرستان، بعد از اجرای مراسم معمول هر فرد خاکستر آتشی را که از روی آن پریده در یک کوزه ریخته در آن را بسته و سپس به درون رودخانه پرتاب می کرد و اعتقاد بر این بود که با انجام این کار، بلایای یک سال آینده از سر افراد دفع می شود. همچنین آتش آن را نیز با آب و به صورت آهسته خاموش می کردند.
** عید کوچک، عید بزرگ
عید کوچک از یکم تا ششم برای افراد کمتر برخوردار مالی و عید بزرگ از ششم تا 12 فروردین برای افراد متمول شناخته می شده است به همین دلیل در زمان عید بزرگ، بزرگان فامیل اقدام به عیدی دادن به دیگران می کردند.
** شب برات
شبی بود که صبح یا عصر آن روز مردم برای ادای احترام در آخرین جمعه سال بر سر مزار عزیزان خود حاضر می شدند و پس از بازگشت با سردادن اشعار خاص و صرف حلوا تا صبح فردا به پایکوبی می پرداختند.
متاسفانه امروزه این رقص ها در جامعه بدون توجه به ریشه و پیشینه غنی شان خالی از محتوا شده و تنها چیزی که از آن برجای مانده فرم است.
بهزاد پاکدل مدیر بخش آیینی سنتی اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی لرستان با آسیب شناسی آیین پایکوبی در این استان می گوید: رقص هایی مانند دودستماله بدون شک متعلق به لرستان نیست چراکه لازمه آن وجود فردی به نام سرچوپی است و از آنجا که رقص های لرستان همواره به صورت دوار بوده اند پس نمی تواند متعلق به لرستان باشد؛ از طرف دیگر واژه چوپی ریشه در زبان کردی دارد.
وی با بیان اینکه فرهنگ مقوله ای ساختنی است و نمی توان برای جلوگیری از نابودی رسوم و سنت ها کسی را مجبور به اطاعت کرد، اظهار داشت: اطلاع رسانی درست و مسئولانه، ایجاد حساسیت در جامعه نسبت به نپذیرفتن فرهنگ های بی اساس و همچنین استفاده از ظرفیت فضای مجازی می تواند به حفظ و احیای سنت های گرانمایه منطقه لرستان کمک شایانی بکند.
7264/3022
کپی شد
