گام نخست کشاورزی دانش بنیان

به گزارش جماران، ایرنا نوشت: لرستان دارای ۸۰۰ هزار هکتار زمین کشاورزی است و در حالی که ۴۵ درصد اراضی کشور از طریق سیستم آبیاری تحت فشار زیر کشت می‌رود اما این رقم در استانی که حدود ۱۲ میلیارد مترمکعب رواناب دارد، تنها ۲۵ درصد است و این به معنای کم توجهی به روش های نوین آبیاری و البته سدسازی می باشد.

حدود سه میلیون تن انواع محصولات کشاورزی از جمله بیش از ٢ میلیون و ٢٠٠ هزار تن محصولات زراعی، ٣٠٠ هزار تن محصولات باغی و بیش از ۴۰۰ هزار تن انواع محصولات دامی سالانه در این استان تولید می شود که البته برای این حجم از تولیدات کشاورزی، حدود ۹۳ درصد آب های سطحی و زیرزمینی استان مصرف می شود و به وفور دیده می شود کشاورزان استان و یا کشاورزان مهاجری که بدون توجه به ضرورت حفظ منابع نسبت به کشت محصولات آبدوست اقدام می کنند تا درآمد بیشتری داشته باشند.

گفته می شود حدود یک سوم از تولیدات کشاورزی لرستان به دلیل نبود صنایع تکمیلی و فرآوری و از طرفی ساخته نشدن سردخانه های نگهداری محصولات، ضایع می شود و در مواقعی نیز به دلیل فراگیری کشت، انباشت یک محصول و کاهش چشمگیر قیمت آن در استان، کشاورزان ترجیح داده اند محصول خود را سر زمین به غذای دام تبدیل کنند و هزینه و زحمت برداشت آن را متقبل نشوند.

روش های سنتی کاشت، داشت و برداشت، عدم استفاده از روش و ابزار نوین کشاورزی، نبود بازاریابی مناسب و برند سازی (نام تجاری) از دیگر عواملی است که سهم کشاورزی در اقتصاد لرستان، با وجود ظرفیت های کم نظیر، هنوز هم ناچیز است.

بدون شک رفع تمامی این موارد و افزایش ارزش افزوده بخش کشاورزی لرستان با توجه ویژه به ملزومات دانش بنیان محقق می شود چراکه منابع عالی آب، خاک و نیروی کار در استان وجود دارد اما نوع بهره وری و فرآیند کشاورزی استان نیازمند تغییر و تحول علمی است.

گام نخست کشاورزی دانش بنیان، تعریف و تقویت زنجیره ارزش

رییس بخش تحقیقات اقتصادی اجتماعی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی لرستان می گوید: زمانی می توان در بخش کشاورزی نتیجه گرفت که از علم و فناوری استفاده شود که لازم است کشاورزی را در مفهوم گسترده تری به نام زنجیره های ارزش در نظر بگیریم به این معنا که در تولید محصولات باید مراحل پیش تولید را در نظر گرفت تا به مصرف نهایی و صادرات برسد.

به گفته رضا پهلوانی در این روند حلقه های متعددی قبل، حین و بعد از تولید از جمله بازاریابی، نگهداری و صادرات تشکیل می شود چراکه اگر بازاریابی خوبی صورت نگیرد نتیجه ای حاصل نمی شود.

وی با تاکید بر تقویت، تکمیل و مدیریت زنجیره های ارزش ادامه داد: باید تولید را در مجموعه زنجیره ارزش در نظر گرفت که باعث اشتغال مولد و پایدار و افزایش درآمد کشاورز می شود که این ۲ امر تنها در مدار زنجیره ارزش و کشاورزی دانش بنیان محقق می شود.

وی گفت: تعریف کشاورزی دانش بنیان در زنجیره ارزش در سطح ملی هم منجر به افزایش تولید ناخالص داخلی، اشتغال مولد، تعدیل قیمت، صادرات، ارزآوری و مهار تورم خواهد شد.

معرفی ۶ محصول فاخر لرستان

پهلوانی گفت: برای دستیابی به کشاورزی دانش بنیان باید بر مزیت های نسبی این بخش تاکید و الگوی تولید محصولات را اصلاح کرد، تا علاوه بر منفعت فردی، منجر به منفعت اجتماعی شود.

وی در خصوص ویژگی های سودآوری اجتماعی اضافه کرد: در این راستا مسایل زیست محیطی و توجه به کالای زیست محیطی، جلوگیری از تخریب و فرسایش خاک، ایجاد توان صادراتی، ارزآوری و افزایش سهم کشور در بازارهای جهانی مورد توجه قرار می گیرد.

وی ادامه داد: در این زمینه، محصول باید پیوند بخشی ایجاد کند به این معنا که موجب فعال شدن صنایع پایین دست و بالادستی شود به عنوان مثال در زمینه گیاهان دارویی می توان صنایع و فرصت های شغلی جانبی را ایجاد کرد.

وی گفت: ۶ محصول کشاورزی لرستان شامل انار کوهدشت، گردوی الشتر، انجیر سیاه پلدختر، زردآلود دورود، سیب بروجرد و عسل کفراج دلفان مزیت نسبی صادراتی دارند و تولیدات فاخراستان هستند همچنین ۱۰ گونه گیاه دارویی از جمله زعفران، بابونه، آلوئه ورا، آویشن، به لیمو و مرزه لرستان نیز وضعیت ویژه و مطلوبی دارند.

پهلوانی با بیان اینکه لرستان داروخانه سبز ایران است تصریح کرد: یکهزار و ۵۰۰ گونه گیاهی در این استان وجود دارد که حدود ۳۰۰ مورد آن با خواص دارویی شناسایی شده است و باتوجه به اینکه این استان محل برخورد ۲ توده بزرگ آب و هوایی است، خاصیت گیاهان دارویی منطقه بسیار مطلوب می باشد.

افزایش بهره وری تولید با کشاورزی دانش بنیان

وی بهره وری را انجام درست یک کار درست تعریف کرد و افزود: بهره وری ضرورت دنیای امروز است که از طریق آن هم اثربخشی و هم راندمان افزایش می یابد و در سه حالت دسته بندی می شود.

وی گفت: درآمد بالا با هزینه ثابت، درآمد ثابت با هزینه کم و سوم، درآمد بالا و هزینه پایین، که ایده آل ترین مدل بهره وری است اما اکنون با توجه به فرمایشات مقام معظم رهبری در خصوص هزینه های بالای تولید، کاهش این هزینه ها بسیار مهم است.

وی ادامه داد: بهره وری، هنر تولید و حتی در تعریفی فراتر، اعجاز تولید است چراکه تولید، مشروعیت خود را از بهره وری می گیرد و باید توجه داشت تولید به هر قیمتی، به هیچ قیمتی نمی ارزد و متاسفانه بهره وری بخش کشاورزی و به ویژه در زیرمجموعه دامپروری و پرورش دام سبک پایین است.

پهلوانی ادامه داد: یکی از راه های افزایش بهره وری، تزریق سرمایه و فناوری همزمان با هم است چراکه علم باید در قالب سرمایه وارد کار شود و دانش به تنهایی فایده ای ندارد به عنوان مثال یک دستگاه پیشرفته، نوعی سرمایه محسوب می شود که باید برای خرید آن مبلغی تامین شود.

وی با اشاره اینکه ۲ نوع بهره وری کل و جزیی وجود دارد اظهار داشت: بهره وری هر یک از عوامل کار، آب و ماشین آلات، نوع جزیی محسوب می شود و ارتقای کارایی تمام این موارد با هم، بهره وری عام (کل) است که باید مورد توجه قرار گیرد.

این کارشناس اقتصاد کشاورزی گفت: کشاورزی دانش بنیان موجب حرکت به سمتی می شود که از وسایل و روش هایی استفاده شود تا تنش های خشکسالی به حداقل کاهش یابد، به عنوان مثال بیش از ۱۵۰ هزار هکتار دیمزار حبوبات در کوهدشت، خرم آباد و نورآباد وجود دارد که می توان به تغییر روش کشت و تغییر از بهاره به پاییزه، از تنش های خشکسالی جلوگیری کرد.

پهلوانی گفت: همچنین باید با استفاده از دستگاه های نوین، آبیاری ثقلی و معمولی را که در بهترین شرایط ۳۰ تا ۳۵ درصد بازدهی دارد به تحت فشار تغییر دارد تا با جلوگیری از هدررفت یا تبخیر آب، این عدد به ۲ برابر افزایش یابد.

توسعه تجارت و تقویت زنجیره های ارزش با کشاورزی دانش بنیان

وی توسعه تجارت و تقویت زنجیره های ارزش را از دیگر ملزومات کشاورزی دانش بنیان برشمرد و تصریح کرد: بازاریابی از مهمترین موارد در تکمیل و تقویت زنجیره های ارزش است همچنین در تعریف زنجیره ارزش به معیشت جایگزین نیز توجه می شود به این معنا که به عنوان مثال زمانی که محدودیت کشت محصولات آبدوست را مطرح می کنیم باید کشت جایگزینی تعریف شود تا علاوه بر حفظ منابع، درآمد کشاورزان نیز کمتر نشود.

وی اضافه کرد: ازطرفی اقدامات دانش بنیان منجر به توسعه تجارت و صادرات می شود بنابراین باید حلقه های زنجیره ارزش را به درستی پیوند داد به عنوان مثال در خصوص انار تنگ سیاب، مهمترین حلقه مفقوده، نگهداری و سردخانه است اما به دلیل نبود این زیرساخت، انار در فصول مختلف سال قابل فروش نیست و عملا آنطور که باید ارزش این محصول افزایش نمی یابد.

وی با تاکید بر اینکه باید با مدیریت و تکمیل زنجیره های ارزش به مزیت های نسبی توجه داشته باشیم ادامه داد: اقتصاددانان کلاسیک معتقد هستند تجارت خارجی، موتور محرکه اقتصاد است.

فراهم نمودن فضای کسب و کار بر مدار کشاورزی دانش بنیان

رییس بخش تحقیقات اقتصادی اجتماعی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی لرستان گفت: ایجاد و تقویت شرکت های دانش بنیان کشاورزی یک ضرورت است تا دست دلالان کوتاه و مزیت های نسبی به مزیت های رقابتی تبدیل شود.

پهلوانی بیان کرد: باید اقتصاد دانش بنیان را در کشاورزی نهادینه و مشوق هایی در فضای کسب و کار کشاورزی ایجاد کرد از جمله اینکه باید بروکراسی اداری کم شود.

وی اظهار داشت: با فراهم کردن فضای کسب و کار کشاورزی و ترویج اقتصاد دانش بنیان در این بخش، اشتغالزایی افزایش می یابد و بیکاری آشکار و پنهان ( در حالیکه فردی شاغل است اما باعث افزایش تولید نهایی نمی شود) کم می شود.

وی با اشاره به اینکه بیکاری پنهان در بخش کشاورزی بسیار زیاد است گفت: بر اساس آمار مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی در سال ۹۸، بیکاری پنهان بخش کشاورزی در لرستان و کرمانشاه بسیار بالا و حدود ۴۰ درصد است.

پهلوانی افزود: افراد تنها در مرحله تولید حضور دارند و زنجیره ای وجود ندارد تا این افراد با مراحل بعدی از جمله فرآوری یا صادرات، مشغول بکار شوند که یکی از راهکارهای کاهش این معضل، کشاورزی قراردادی است که به عنوان مدلی از کشاورزی دانش بنیان، موجب تکمیل زنجیره های سنتی و تغییر نظام بهره برداری می شود.