ترمیم زخمی که زلزله به فلک الافلاک زد

به گزارش جماران، قلعه تاریخی فلک الافلاک که بر روی تپه ‌ای باستانی در مرکز شهر خرم‌ آباد قرار گرفته به عنوان یکی از شاهکارهای معماری تاریخی دوره ساسانیان به شمار می رود و توجه باستان شناسان بزرگی را به خود جلب کرده است.
فلک الافلاک به دلیل موقعیت استراتژیک خود بر فراز تپه ای مرکز شهر تاریخی خرم آباد در قرن چهارم هجری قمری به‌ عنوان مقر حکومت آل حسنویه و گنجور در زمان آل‌ بویه درآمد و از قرن ششم هجری پس از ساخته ‌شدن شهر جدید خرم‌ آباد این قلعه نیز به ‌نام خرم‌آباد معروف شد و احتمال می رود نام فلک الافلاک در دوره قاجار به آن اطلاق شده است.
این بنای کم ‌نظیر مربوط به دوره ساسانی است و در سال ۱۳۴۸به شماره ۸۸۳ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
ثبت جهانی فلک الافلاک و مرمت این بنای تاریخی در سالیان گذشته همواره دغدغه باستان شناسان و کارشناسان این امر بوده و این در حالی است که این اثر تاریخی همچنان  در فهرست ثبت موقت جهانی قرار دارد.

از طرفی در طی سال های گذشته اقداماتی جهت مرمت و استحکام سازی این بنای تاریخی انجام شده که متاسفانه طرح استحکام بخشی این اثر با موفقیت چندانی همراه نبوده است و در زمین لرزه ماه گذشته نیز به دلیل خسارت هایی که به این اثر تاریخی وارد شد طرح مرمت اضطراری آن انجام شد.
به گفته کارشناسان سایت‌ هایی که در این فهرست میراث جهانی یونسکو قرار می ‌گیرند براساس کنوانسیون حفاظت از میراث جهانی فرهنگی و طبیعی متعلق به تمام انسان‌ های زمین، فارغ از نژاد، مذهب و ملیت خاص، محسوب می‌ شوند و دولت ‌ها موظف به حفظ و نگهداری این آثار هستند.
حفاظت از این آثار پس از ثبت در عین باقی ‌ماندن در حیطه حاکمیت کشور مربوطه، به عهده تمام کشورهای عضو خواهد بود که به همین دلیل ثبت فلک الافلاک در این فهرست، بسیار ارزشمند است.
اگرچه مرمت و استحکام بخشی این اثر بسیار مهم و گام مهمی در نگهداری و سالم ماندن آن است اما آزاد سازی حریم این شاهکار معماری نقش مهمی در ایجاد شرایط لازم برای ثبت جهانی این اثر است.

این در حالی است که در سال های اخیر اقداماتی جهت آزاد سازی حریم این قلعه تاریخی نیز انجام شده اما این مسیر پر پیچ و خم اکنون با کندی چشمگیری مواجه شده است.

پایان مرمت اضطراری قلعه فلک‌الافلاک خرم‌آباد

 مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی لرستان نیز گفت: مرمت اضطراری برج‌ها و دندانه های قلعه تاریخی فلک‌الافلاک خرم‌آباد به پایان رسید.

سید امین قاسمی  با اشاره به اتمام مرمت اضطراری قلعه تاریخی فلک الافلاک بیان کرد: متاسفانه بر اثر زلزله ۵.۱ ریشتری اردیبشهت ماه سالجاری قلعه فلک الافلاک خرم آباد دچار آسیب شد که با حمایت‌های استاندار کار مرمت اضطراری این بنای ارزشمند و تاریخی در دستور کار قرار گرفت.

وی با بیان اینکه ۳۵۰ میلیون تومان بصورت نقدی و امانی برای مرمت اضطراری قلعه اختصاص یافت، افزود: در این راستا یک شرکت تخصصی مرمت بناهای تاریخی که تنها نمایندگی استاتیکال اروپا در ایران است را شناسایی و بلافاصله کار مرمت و بازسازی ترک‌های قلعه را آغاز کردیم.

مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی لرستان اظهار داشت: کار مرمت اضطراری و دوخت و دوز ترک‌های ناشی از زلزله در این بنا اردیبهشت ماه اتمام یافته و تنها بخش نماسازی باقی مانده که روی سازه مرمت شده، اعمال خواهد شد.

قاسمی با بیان اینکه شرکت مذکور با استفاده از مصالح خاصی که در برابر کشش و خمش مقاومت زیادی نشان می‌دهد کار مرمت قلعه را انجام داد، بیان کرد: در این عملیات برج‌های شماره ۷و۸ و ترک‌های داخل برج‌ها و طاق‌های داخل موزه مرمت و ۳۳ دندانه مربوط به کنگره‌های برج‌های قلعه که دچار آسیب شده بود، بطور کامل مرمت و بازسازی شد.

به گفته وی مرمت آسیب‌های قلعه فلک الافلاک با استفاده از تکنولوژی نوین یک شرکت خارجی انجام شد.

قاسمی همچنین اظهار داشت: ترمیم آسیبهای وارده این بنای ارزشمند را باید جدی گرفت چراکه اگر مرمت نشوند در صورت تکرار پس لرزه های بعدی ترک خوردگی ها عمیق تر و خطر بیشتری قلعه را تهدید خواهد کرد.

وی با بیان اینکه شرکت نمایندگی استاتیکال به صورت تخصصی پروژه مرمت قلعه فلک الافلاک را بر عهده داشت افزود: این عملیات به نحوی انجام شد که ترمیم ترک خوردگی ها با کمترین دخل و تصرف در سازه بنا انجام شود، اجرای این پروژه هیچ گونه آسیب جانبی و تغییری برای بنا ایجاد نمی کند.

مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی لرستان بیان کرد: در پی وقوع این زلزله قسمتی از موزه نیز آسیب دیده، وسایل آن جمع آوری و به گنجینه انتقال داده شده  ومرمت و بازسازی این موزه ، راهرو و دو سالن و همچنین نمازخانه در این فصل از مرمت اضطراری قلعه فلک الافلاک انجام شد.

ترمیم ترک های قلعه فلک الافلاک با ملاتی مخصوص به نام گروت

مدیر فنی نمایندگی شرکت استاتیکال جهانی کشور جمهوری چک در ایران نیز اظهار داشت: سازه بنای تاریخی فلک الافلاک  به دلایل ناشی از قدمت، رانش تپه و در نهایت زلزله اخیرا ترک هایی دارد که با استفاده از میله های فولادی که خواص شاخص آن ضد زنگ و با فرم خاص مارپیچی می باشد و با ملاتی مخصوص به نام گروت در نقاط آسیب دیده ترمیم می شود.

حسین جعفر بکلو عنوان کرد: شرکت مهام بنای افق که به صورت انحصاری، نمایندگی استاتیکال جهانی کشور چک در ایران را دارد به صورت تخصصی کار مقام سازی بناهای تاریخی را انجام می دهد.

مرمت ۳۳ کنگره ضلع غربی فلک الافلاک

مدیر قلعه تاریخی فلک الافلاک نیز گفت: پس از زلزله اردیبهشت ماه گذشته چند کنگره از این بنای تاریخی دچار آسیب شد وتعدادی از ترک های قبلی این اثر فعال شدند که با تامین اعتبار مرمت اضطراری این اثر به سرعت آنجام و مرمت ۳۳ کنگره از ضلع غربی این اثر مطابق الگوهای اولیه انجام شد.

رامین ابراهیمی افزود: این مرمت بر اساس روش های نوین دوخت و دوز به منظور مقاومت هرچه بیشتر، کمترین تخریب و بازدهی بسیار خوب  این اثر تاریخی در ۲۸۵ متر طول مصالح انجام شد.

وی ادامه داد: همچنین دوخت و دوز برج های هفت و هشت و ۲ نقطه از داخل قلعه در راهروی بین حیاط اول و دوم و ورودی موزه مردم شناسی انجام شد.

ابراهیمی عنوان کرد: در صورت تامین اعتبار بیشتر مرمت های لازم در برای این اثر ادامه خواهد داشت و در این راستا با مشاور قراردادی منعقد شده و طرح استحکام بخشی یا ادامه ویا اصلاح خواهد شد.

وی در خصوص روند مراحل ثبت جهانی این اثر فاخر ادامه داد:یک اثر تاریخی برای  ثبت جهانی باید دارای چندین آیتم باشد که قطعا سلامت و معماری آثار در این مراحل بی تاثیر نیست و هر اقدامی که روند ثبت جهانی این اثر را تسریع بخشد لازم و ضروری است.

وی گفت: با همکاری وزارت میراث فرهنگی ، استانداری و سپاه موانع آزادسازی حریم فلک الافلاک در حال برطرف شدن است و بخشی از مطالبات سپاه پرداخت شده و مابقی نیز به زودی پرداخت خواهد شد.

استحکام بخشی فلک‌الافلاک خرم‌آباد نیازمند اعتبارات ملی است

 استاندار لرستان گفت: برای استحکام بخشی اساسی قلعه فلک الافلاک، اعتبارات استانی محدود بوده و قطعا نیازمند تخصیص اعتبارات ملی هستیم.

سید موسی خادمی  در بازدید از روند مرمت اضطراری قلعه فلک الافلاک خرم آباد با اشاره به استقرار سازه این بنای تاریخی فرهنگی بر روی صخره عنوان کرد: استحکام بخشی این بنا امری تخصصی و دشوار بوده که هم اکنون به همت اداره کل میراث فرهنگی استان کار مطالعاتی آن در حال انجام است به نحوی که با شروع عملیات آن اتصال، استحکام و استقامت بنای قلعه فلک الافلاک بر روی صخره محقق شود.

استاندار لرستان به قدمت قلعه فلک الافلاک و اینکه از گذشته دارای ترکهای جزیی بوده اشاره کرد و یادآور شد: متاسفانه بر اثر زلزله ۱/ ۵ ریشتری اردیبهشت ماه سالجاری برخی از آثار تاریخی استان از جمله دو مورد از کنگره های این اثر دچار آسیب شد و ترک های دیواره قلعه نیز عمق بیشتری پیدا کرد که با پیگیری های به عمل آمده بلافاصله کار مرمت اضطراری این سازه ارزشمند توسط یک شرکت خارجی در دستور کار قرار گرفت.

خادمی افزود: از سوی استانداری لرستان به منظور مرمت اضطراری این بنای تاریخی ۳۵۰ میلیون تومان تخصیص داده شد و با ارائه گزارش و پیگیری کارشناسانه، یک‌ شرکت تخصصی مرمت بناهای تاریخی، عهده دار مرمت اضطراری و بازسازی ترکهای ناشی از زلزله شد.

وی اضافه کرد: با پیگیری های انجام شده و پس از پایان مطالعات طرح استحکام بخشی اساسی قلعه، عملیات اجرایی آن نیز آغاز خواهد شد.​