به گزارش ایرنا، شهر تاریخی خرم آباد در ارتفاع۱۱ هزار و ۴۷۸ متری از سطح دریا و در میان دره‌های زاگرس قرار دارد، فاصله خرم‌آباد تا تهران ۴۹۰ کیلومتر است و به دلیل قرار گرفتن در مسیر تهران - جنوب دارای اهمیت ارتباطی و راهبردی است که آزادراه شماره پنج ایران از این شهر عبور می‌کند.
شهرخرم آباد دارای ۷۰۰ دهنه چشمه است که سالانه با دبی ۱۰۰ میلیون مترمکعب ۳۵ درصد آب مصرفی شهر ۳۸۰ هزار نفری خرم آباد را تولید می کنند، از ابتدای زندگی بشر در این منطقه تاکنون آب فراوان در این شهر تاریخی باعث رونق زندگی و مهمترین عامل تمدن ساز در دره خرم آباد شده است.
در محل کنونی خرم‌آباد از دوره ایلامیان شهری با نام خایدالو وجود داشته و شهر شاپورخواست به دستور شاپور دوم بر خرابه‌های آن و در حدود محل کنونی شهر ساخته شده، آثار تاریخی به جای مانده بیانگر قدمت تاریخی این شهر است.
خرم‌آباد یکی از شهرهای مهم غرب ایران در دوره ساسانیان بوده و فلک‌الافلاک یا دژ شاپورخواست از آثار به جای مانده دوره ساسانیان نماد شهر است، همچنین خرم آباد یکی از پایتخت‌های هزاراسپیان و آل حسنویه بوده است.
جاذبه‌های گردشگری تاریخی و طبیعی متعددی در سطح شهر خرم‌آباد وجود دارد که از آن جمله می‌توان به فلک‌الافلاک، مناره آجری، پل شاپوری، گرداب سنگی، سنگ نبشته، آرامگاه باباطاهر و دریاچه کیو اشاره کرد به‌طوریکه این شهر برای نخستین بار در ایران از سوی دفتر منطقه‌ای سازمان ملل به عنوان یک شهر نمونه گردشگری انتخاب شده است.
شهر خرم‌آباد دارای آب و هوایی مدیترانه‌ای با میزان بارندگی بسیار به ویژه در فصل‌های بهار و زمستان است و از این روی ششمین مرکز استان پربارش در ایران محسوب می‌شود.
دیار فلک‌الافلاک با پیشینه کهن و برخورداری از طبیعت دل‌انگیز و جاذبه‌های گردشگری بکرش به عنوان پایتخت طبیعت ایران نامیده شده، شهری که آبشارهای زیبایش شگفتی طبیعت را به نمایش گذاشته است.
این شهر تاریخ چند هزار ساله دارد و یکی از شهرهای قدیمی ایران است که از آغاز پیدایش خود تا کنون، تمدن‌های مختلف و متعددی، از جمله کاسی‌ها، بابلی‌ها، ایلامی‌ها، ساسانیان، سلجوقیان و خوارزمشاهیان را تجربه کرده است.
در پیرامون این شهر آثار متعددی از ادوار فوق باقی مانده است، خرم‌آباد در میان دره‌ای قیفی شکل و پرآب جای گرفته و قلعه‌های تاریخی و قدیمی آن، محلی امن و سنگری محکم برای حاکمان زمان در برابر مهاجمان و شورشیان بوده است.
خرم‌آباد شهری است تجارتی، خدماتی و نظامی که به عنوان مرکز استان لرستان، در کنار توسعه ناموزون، موجبات جذب مهاجران شهری و روستایی را فراهم آورده است. شکل و ترکیب شهر خرم‌آباد بیشتر تابع عوامل جغرافیایی آن است، به طوری که فشار جمعیت، خانه‌های شهری را تا کمرکش کوه پیش برده و اکنون خرم آباد دارای معبر و مسیرهای قدیمی و طبیعی است.
قلعه فلک الافلاک، میراث دوره ساسانیان
قلعه تاریخی فلک الافلاک به عنوان یکی از شاهکارهای مهندسی و معماری در جهان بر بلندای تپه‌ای باستانی و طبیعی در مرکز شهر خرم‌آباد واقع‌شده است.
قدمت این قلعه زیبا به دوره ساسانی برمی‌گردد، دارای هشت برج و دو حیاط مستطیل است که یکی از بی‌نظیرترین بناهای تاریخی و گردشگری در کشور به شمار می‌آید.
دژ شاپور خواست، دوازده‌برجی و کاخ اتابکان از دیگر نام‌های این بنای تاریخی است و به شماره ۸۸۳ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
پل کشکان، مادر پل‌های تاریخی ایران
پل کشکان که مربوط به دوره ساسانیان است و در بخش چگنی بر روی رودخانه کشکان در مسیر راه باستانی شاپور خواست به طرهان قرارگرفته است به شماره ۳۵۵ در فهرست آثار ملی ایران ثبت و در فهرست موقت ثبت آثار جهانی قرار گرفته است.
این پل که از سوی باستان شناسان لقب مادر پل‌های تاریخی ایران نام گرفته طولانی‌ترین و عظیم‌ترین پل تاریخی ایران است که طول آن ۳۲۰ متر، عرض هر یک از دو چشمه شرقی پل ۲۳.۲۰ متر، ارتفاع بالاترین نقطه ۲۶ متر و کوتاه‌ترین قسمت آن ۱۰ متر است.
خانه آخوند ابو
خانه آخوند ابوطالب یکی از بناهای تاریخی شهر خرم‌آباد است که در محله درب باباطاهر (دَربُو طاهر) در خیابان امام (ره) - دوازده برجی - روبروی قلعه فلک الافلاک واقع شده است، این خانه تاریخی متعلق به شخصی به نام میرزا محسن قاضی بوده که اصالتا خوزستانی و به عنوان قاضی القضات شهر معروف بوده و در این ساختمان به کار قضاوت اشتغال داشته است.
این ساختمان تاریخی که در گذشته کاربری مسکونی داشته اکنون بعد از تملک و مرمت توسط اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری لرستان به عنوان خانه جهانگرد کاربری پیدا کرده است.
پل شکسته یا شاپوری
پل شکسته یا پل شاپوری به عنوان یکی از شاهکارهای معماری دوره ساسانیان در ضلع جنوبی قلعه فلک افلاک در جنوب شهر خرم‌آباد در استان لرستان واقع شده است.
پل شکسته تنها پلی در دنیاست که تمام سنگ بوده و حجم بزرگ این پل نیز از دیگر ویژگی‌های منحصربه فرد پل شکسته استان لرستان است.
پل صفوی یا پل گپ
پل صفوی یا پل آجری که در میان مردم خرم‌آباد به پل گپ (پل بزرگ) شناخته‌شده در زمان شاه سلطان حسین صفوی بنا شده و منسوب به حسین‌خان والی لرستان است.
این پل آجری در مرکز شهر خرم‌آباد و بر روی رودخانه واقع شده به طوری‌که دو قسمت شرقی و غربی شهر را به هم متصل کرده و دارای ۲۴ چشمه طاق است.
گرداب سنگی
گرداب سنگی یکی از آثار به‌جامانده از دوره ساسانیان بنایی است که در شمال غربی خرم‌آباد در بافت قدیمی شهر قرار دارد که از سنگ‌هایی به ابعاد ۱×۱ متر و ملات ساروج، پیرامون چشمه‌ای ساخته شده تا آبی که از چشمه خارج می‌شود، در آن ذخیره گشته و سپس از طریق کانال، به نقاط مختلف شهر باستانی شاپور خواست هدایت شود.
مناره آجری
مناره آجری یکی از بناهای تاریخی قرن چهارم هجری قمری است که در جنوب خرم‌آباد و در کنار مکان شهر قدیمی شاپور خواست بر روی پایه سنگی بناشده است.
این مناره آجری که حدود ۳۰ متر ارتفاع دارد به شماره ۳۷۶ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده و از آن برای هدایت کاروان‌هایی که به سمت شهر باستانی شاپور خواست می‌آمده‌اند استفاده می‌شده است.
موزه مردم‌شناسی لرستان
موزه مردم‌شناسی لرستان از غنی‌ترین موزه‌های مردم‌شناسی کشور است که در صحن دوم قلعه فلک الافلاک خرم‌آباد واقع‌شده و گوشه‌ای از آداب‌ورسوم مردم لرستان در دوره‌های مختلف را به نمایش گذاشته است.
در موزه مردم‌شناسی خرم‌آباد فرهنگ جامع مردم لرستان در زمانه حال و بعضی دوران تاریخی را به صورت انواع هنرهای مصور و صوتی به نمایش درآمده است.
دریاچه کیو
دریاچه کیو، نگین فیروزه‌ای‌رنگ شهر خرم‌آباد با چشم‌اندازی زیبا و دیدنی به عنوان یکی از جاذبه‌های گردشگری و تفریحی استان لرستان است که در طول فصل بهار و تابستان پذیرای صدها مسافر و گردشگر از نقاط مختلف کشور است.
آب این دریاچه از سرچشمه‌های موجود در مخمل کوه و از طریق چشمه‌های کف دریاچه تأمین می‌شود و در کنار آن امکانات تفریحی، شهربازی و چشم‌انداز زیبایی وجود دارد که هرساله میزبان گردشگرانی از نقاط مختلف کشور است.
مخملکوه
مخمل کوه یکی از دیدنی‌ترین جاذبه‌های گردشگری شهر خرم‌آباد به ارتفاع هزار و ۹۰۰ متر در شمال شرق این شهر واقع‌شده که به خاطر گل‌سنگ‌های زیبا بارنگ سبز مخملی که در بهار روی سنگ‌ها رشد می‌کنند، به مخمل کوه معروف شده است.
در قسمت انتهای شمالی مخمل کوه در تنگ شبیخون و ورودی از سمت استان کرمانشاه، پارک جنگلی و تفرجگاهی برای مسافران دایر شده که در فصل بهار و زمستان بسیار دیدنی است.
آبشار بیشه
آبشار بیشه که یکی از شگفت‌انگیزترین آبشارهای کشور است در ۶۵ کیلومتری شهر خرم‌آباد و در کنار راه‌آهن تهران جنوب و در نزدیکی ایستگاه بیشه واقع‌شده است.
آبشار بیشه با چشم‌اندازی زیبا با ارتفاع ۴۸ متر و عرض ۲۰ متریکی از عریض‌ترین آبشارهای کشور است؛ در بالای آبشار چشمه‌های پُر آب متعددی از دل کوه می‌جوشد و سالانه پذیرایی گردشگران بسیاری از سراسر کشور است.
آبشار نوژیان
آبشار نوژیان نیز که در ۳۸ کیلومتری جنوب شرق خرم‌آباد واقع‌شده به ارتفاع ۹۵ متریکی از مرتفع‌ترین آبشارهای ایران به شمار می‌رود؛ این آبشار از چشمه‌های بالادست تأمین می‌شود و به یکی از زیبایی‌های طبیعت لرستان تبدیل‌شده است.
گردشگاه جنگلی نوژیان بالای کوه تاف قرار دارد که بسیاری از مردم برای تماشای این آبشار زیبا و جمع‌آوری گیاهان دارویی به منطقه بکر می‌آیند.
آبشار وارک
آبشار وارک یا وارک یکی از زیباترین آبشارهای ایران در استان لرستان است که از نوع آبشارهای دوقلو به شمار می‌آید؛ این آبشار در جنوب شرقی خرم‌آباد و در غرب گردنه نوژیان و نزدیک آبشار نوژیان در روستایی با همین نام واقع‌شده است.
آبشار وارک پس از آن که از چشمه‌های بالای صخره سنگی سرچشمه می‌گیرد اولین آبفشان را به وجود می‌آورد و با طی فاصله ۱۵ متری، از صخره دوم نیز فرومی‌ریزد و آبشار دوم را پدید می‌آورد.
آبشار گریت
آبشار گریت از جاذبه‌های طبیعی استان لرستان محسوب می‌شود؛ این آبشار دیدنی که در دره‌ای خوش آب‌وهوا و پوشیده از انبوه درختان بلوط قرار دارد در فاصله ۵۰ کیلومتری شهرستان خرم‌آباد و ۳۰ کیلومتری ایستگاه راه‌آهن سپیددشت واقع‌شده است.
آبشار دره گرم
آبشار دره گرم خرم‌آباد که از آن به عنوان تنها آبشار درون‌شهری ایران یاد می‌شود دارای قابلیت گردشگری درون‌شهری است و بافاصله بسیار کمی در شهر خرم‌آباد قرار دارد.
این آبشار طبیعی که حدود هفت متر ارتفاع دارد در دل دره‌ای زیبا در مخمل کوه واقع‌شده و با طی کردن مسافت بسیار کوتاهی می‌توان از زیبایی چشم‌نواز آن لذت برد.
پارک جنگلی شور آب
پارک جنگلی شور آب یکی از پارک‌های طبیعی اطراف شهر خرم‌آباد است که در ۲۵ کیلومتری جاده خرم‌آباد به پلدختر واقع‌شده و دارای جاده دسترسی از خرم‌آباد است.
این پارک طبیعی دارای آسفالت، آلاچیق و دیگر امکانات رفاهی با انبوهی از جنگل درختان بلوط است.
رودخانه خرم‌آباد
رودخانه خرم‌آباد جاذبه دیگر مرکز استان لرستان است که با طول ۱۱۰ کیلومتر از میان دره خرم‌آباد با جهتی شمالی - جنوبی می‌گذرد.
رودخانه خرم‌آباد شهر را به دو قسمت شرقی و غربی تقسیم می‌کند و نام آن در زبان محلی گلال است که زیبایی خاصی به مرکز استان لرستان بخشیده است.
سنگ نبشته
کتیبه ای است که به زبان و خط کوفی نوشته شده است. این کتبیه که در جنوب خرم آباد قرار دارد، درباره سند مالکیت چرای دام های آن زمان بوده است. این سنگ نبشته ابتدا در دل کوه کنده شده بود اما امروزه به دلیل توسعه بلوار شریعتی خرم آباد برش داده شده و جا به جا شده است.
پل شکسته از آثار باستانی خرم آباد
پل شکسته یا شاپوری در دوره ساسانیان ساخته شده است. این پل یکی از شاهکار های معماری آن دوره به شمار می رود. این پل مسول برقراری ارتباط میان غرب استان لرستان امروزی با شرق استان و خوزستان (پایتخت ساسانیان) بوده است.
حمام گپ از آثار باستانی خرم آباد
این بنا مربوط به دوران صفویه است و در حال حاظر به عنوان یک مجموعه پذیرایی و فرهنگی مورد استفاده قرار می گیرد.
خرم آباد، شهری آباد از منابع آب تاریخی
پژوهشگر و باستان شناس لرستانی گفت: قدمت وجودشهرها در ایران و جهان به حدود هزاره سوم قبل از میلاد بر می گردد و ایران در رسیدن به شهر نشینی از شهرهایی نخستین هومر و هور بین النهرین جانمانده است.
عطا حسن پور افزود: در هزاره سوم قبل از میلاد شهر پر رونق و بزرگ سیماش یا سیماشگی وجود داشته است که بنا بر ادعای باستان شناسان بزرگی مانند دنیل پاترس شهر سیماش همان خرم آباد کنونی است و جانمایی آن در شهر خرم آباد بوده است.
وی با بیان اینکه حتی قدیمی ترین اطلاعات این شهر به هزاره دوم قبل از میلاد برمی گیردد، اظهار داشت: در این یافته های به دوران آشوریان و لشکر کشی پادشاهان آشور می شود که نامی از سیماشگی برده می شود و به احتمال زیاد همان تپه باستانی ماسور است که همان هسته اولیه شهرنشینی خرم آباد و همزمان با شهر کوهدشت است.
حسن پور ادامه داد:همچنین احتمال وجود این شهر در دوران الیبی وجود دارد و در سالنامه های آموزشی اشاره به خار خواس به عنوان شهرهای قدیمی لرستان شده است.
حسن پور عنوان کرد: در اواخر دوره پهلوی نظریه ای توسط یک باستانشناس داده شد که خرم آباد خایدالو بوده است در حالیکه این نظریه بر اساس مطالعات انجام شده اشتباه است و چون نام این شهر قبل از خرم آباد شاپورخواست بوده است.
این باستان شناس لرستانی گفت: در قرن ششم نام شاپورخواست برای این شهر استفاده شده و در کتیبه سنگ نوشته این نام وجود دارد و این اثبات کننده سو سند وجودیت شهر شاپورخواست است.
وی اظهار داشت: این در حالی است که در قرن پنجم در شاهنامه فردوسی نیز به شهر خرم آباد در ابیاتی اشاره شده است و این شهر را شاپور ساسانی بنا کرده است.
حسن پور با بیان اینکه سکه های طلای این دوران در رمحله کوی فلسطین و قاضی آباد خرم آباد یافت شده است گفت: بدربن حسنویه حاکم شاپورخواست بوده و ضرب سکه ها در شهر شاپورخواست انجام شده است و این موضوع بیانگر شکوه و عظمت شهر در دوزه شاپورخواست در قرن چهارم بوده است.
وی اظهار داشت: سنگ آبدان خروجی آب یک انبار مربوط به قرن چهارم است و از این دست بناها می توان به مناره آجری شهر شاپورخواست در اطراف مناره اشاره کرد که بقایای شهر در اطراف این مناره یافت شد.
پژوهشگر و باستان شناس لرستانی گفت: مناره آجری تنها عنصر شاخص شهر شاپور خواست به همراه سنگ نوشته است که در قرن هفتم حمدالله مستوفی در سال ۷۳۱ هجری قمری به ویرانه بودن این شهر اشاره کرده که احتمالا براثر زلزله و یاجنگ بوده است.
وی افزود: از قرن هفت و هشت به بعد مرکزیت شهر به وضعیت فعلی درآمده که اطراف قلعه فلک الافلاک ایجاد شده و در دوره صفویه شهر فعلی خرم آباد در محله اطراف قلعه، میدان گپ، محله درب دلاکی، زید ابن علی و ۱۲ برجی شکل گرفته و این در حالی است که هر جایی که کانون شهر بوده یک عنصر مذهبی وجود داشته است که سه محله قدیمی باباطاهر، امامزاده زیدابن علی و مسجد جامع شهر باعث شکل گیری شهر شدند.
حسن پور اظهار داشت: هندسه معماری شهر خرم اباد در دوران صفوی شکل گرفته و کاروان سرا،بازار و راسته های منتهی به امامزاده نزدیک به ارگ و مرکز حکومتی و حمام بودند.
وی عنوان کرد: معماری شهر خرم آباد به دلیل آب فراوان این شهر هرجایی که آب عبور کرده کوچه ها و معابر نیز بر اساس حرکت رودخانه و جویبارها کج شده است و این بیانگر این است که آب مهمترین دلیل شکل گیری این شهر است.
حسن پور گفت: در دوره پیش از تاریخ که ۵۴ هزار سال پیش بدون فاصله زندگی بشر در این دوره جریان دارد بر اساس شواهد یافت شده زندگی در این دره باستانی وجود داشته است و به همین دلیل یونسکو شهر را در فهرست میراث موقت ثبت جهانی قرار داد است چراکه کمتر جایی از ایران ۵۴ هزار سال مداوم توالی زندگی بشر را دارد.
وی تاکید کرد: همچنین در کمتر جایی از ایران در داخل شهر این همه رودخانه و منابع آبی وجود دارد و ۲ رودخانه کرگانه و گلال و ۶ چشمه سنگی، دارای، شوا ، گلستان، کیو هرکدام تولید آب بالایی دارند و در گوشه و کنار این شهر چشمه های آب به دلیل وجود سفره های آب زیرزمینی به چشم می خورد.
آبشار نوژیان یکی از منابع آبی ثبت شده در فهرست ملی ایران
معاون گردشگری اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی لرستان گفت: خرم آباد دارای جاذبه های گردشگری زیادی و آبشارهای وارک، نوژیان، بیشه و چشمه های بسیاری است که این شهر را نسبت به دیگر شهرهای ایران متمایز کرده است.
اسکندر فلاحوند با بیان اینکه خرم آباد علاوه بر اثار تاریخی بسیار دارای چشمه های محلی و فصلی زیادی است، افزود: گرداب سنگی، مناره آجری، پل شاپوری، قلعه تاریخی فلک الافلاک و تپه های باستانی از جاذبه های پربازدید اسن شهربه شمار می روند
