به گزارش ایرنا در فصل بهار همزمان با نم نمک آب شدن برفها در دامنه کوههای منطقه دره دائی الیگودرز و رویش بسیار زیبای لاله واژگون، سفیدی برف جای نمور خود را به بالهای سبز و لاله های سرخ و زرد واژگون در دشت دالانی می دهد که هر بیننده ای را مجدوب خود می کند. لاله واژگون برخلاف سایر گونه های لاله و گلها از ساقه به سوی زمین برگشته، به همین دلیل واژگون نام گذاری شده و به سبب اینکه درمیان گلبرگهایش همواره قطره آبی محبوس می شود «گل اشک» نیز به آن گفته می شود.
آرام آرام دامنه کوه سترگ تمندر لاله های واژگون خودنمایی می کند و رقص رقصان چشم هر عابری را از دور به رویت خود جلب می نماید.
در این چرخش طبیعی، گردشگران انگشت به دهان و حیران از رفتن برف انبوه در دامنه کوه ها و در حسرت دیدارش تا زمستان سالی دیگر، به شوق دیدار لاله واژگون دست از پا نمی شناسند و الیگودرز را مقصد طبیعت گردی خود قرار می دهند.
اگر چه امسال شاخه های گل رز گلخانه داران الیگودرز در بی مهری ویروس کرونا در حسرت رسیدن به دست مردم واژگون شدند اما لاله های واژگون با اشتیاق تمام و با امید به سلامتی جامعه و نوازش دستان گردشگران طبیعت الیگودرز سر از خانه خاکی خود بیرون آورده اند.
چوپانی را در صحرا دیدم که گوسفندان خود را فریاد میزد که به گلهای قاقاچه نزدیک نشوید آنها میراث ارزشمند طبیعت ما هستند و وقتی این محبت چوپان را در رویا رویی با لاله واژگون دیدم ، خواستم تا سهم خود را به عنوان یک خبرنگار در حفظ این گونه زیبای گیاهی سیاهه کنم .
یک کارشناس گل و گیاره در این باره می گوید: اواخر فروردین و اردیبهشت ماه دشت‌های دامنه‌ی تمندر اشترانکوه قالیکوه و دشت بخش زلقی و قسمتهایی از ززوماهرو و فرسش پوشیده از لاله های واژگون می شود.
علی طونی افزود: لاله واژگون که به گل افسانه‌ای ایران معروف است، یکی از گیاهان نادر دنیا بوده اما به فراوانی در دامنه‌های زاگرس یافت می‌شود.از قدیم الایام به این گل لاله‌ی اندوهگین یا لاله‌ی سرنگون و به زبان محلی گل قاقاچه نیز می گویند.
وی گفت: لاله‌ی واژگون در واقع یک نوع گیاه نیست، بلکه نام خانواده‌ای از گیاهان با ۱۴۰ گونه مختلف است که برای اولین بار در سال ۱۵۷۱ به طور علمی شناسایی و فریتیلاری نامیده شد. این گیاهان از خویشاوندان سوسن (لیلی) به شمار می‌آیند.
جایگاه لاله واژگون در گردشگری الیگودرز
رییس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری الیگودرز گفت: دشت لاله‌های واژگون این شهرستان به عنوان بزرگ‌ترین دشت لاله واژگون جهان یکی از مناظر دیدنی این شهرستان است که هر بیننده‌ای را مجذوب خود می‌کند و همه ساله در فصل بهار دامنه‌های زاگرس پوشیده از گلهای زیبای لاله واژگون در رنگ‌های سرخ و زرد می‌شود. این مناظر زیبا از ۳۵ کیلومتری جنوب شرقی مرکز الیگودرز شروع و تا فراز دامنه‌های زاگرس ادامه می‌یابد. سالانه ۶ هزار گردشگر در این شهرستان از از این دشتها بازدید می کنند.
ایمان شهریسوند افزود: دشت لاله واژگون در الیگودرز یک برند مهم و موثر در حوزه گردشگری است.در این شهرستان بیش از ۱۰ نقطه مهم و بزرگ وجود دارد که رویشگاه این گیاه زیبا است .
وی اظهار داشت: دشت دالانی (یکی از مخازن ژنتیکی کشور) در ارتفاعات حفاظت شده اشترانکوه از معروفترین این دشتها در الیگودرز است که حدود دوهزار و ۹۰۰ هکتار وسعت دارد. کوههای همچون مورزرین، قالی کوه، شاه کول و نسارتخت دشت را در آغوش گرفته و منظره ای فوق العاده زیبا خلق کرده اند و هرسال در اوایل بهار بعد از آب شدن برفها در کوهها، لاله های زیبای واژگون میرویند.
به گفته وی، در این دشت لاله های واژگونی با ارتفاع بیش از۱۲۰سانتی متر به نامهای"سوسن چلچراغ"ˈ و"اشک مریم" می روید که از گونه های نادر این گیاه هستند.
خطرانی که این گیاه را تهدید می کند
یک کارشناس حوزه گردشگری می گوید: متاسفانه به دلیل علاقه‌ی وافر مردم به چیدن این گلهای زیبا و از بین رفتن زیستگاه‌های طبیعی‌شان در معرض انقراض قرار دارد .
فاطمه مولاییبه افزود: دالانی یکی از زیباترین دشت‌های لاله‌ی واژگون در کشور است که هر ساله گردشگران را در اقصی نقاط کشور به خود جلب می کند.
وی مهمترین تهدید لاله واژگون را بی توجهی مسئولان و دست اندرکاران دانسته و از مسئولان خواست تا این گل را حراست کنند.
وی همچنین گفت: لاله واژگون در قرن ۱۶ میلادی مورد توجه گیاه‌شناسان اروپایی قرار گرفت و از گذشته‌های دور این گیاهان در ایران کاملا شناخته شده بودند.
لاله واژگون و تاریخچه ادبی و افسانه ای اش
کارشناس حوزه میراث فرهنگی گفت: اولین اشاره‌ی رسمی به این گیاه در ایران، به نوشته‌های حیکم ابولقاسم فردوسی، به قرن ۴ بر می‌گردد و اولین معرفی علمی آن را هم باید در نوشته‌های حکیم مومن تنکابنی در سال ۱۰۸۰ هجری قمری جست‌وجو کرد.
عباس جمشیدی افزود: شاه سلیمان صفوی در کتاب خود به نام تحفه‌ی حکیم یا تحفه‌المومنین به توضیح استفاده‌های دارویی این گیاه پرداخته بود. در تحفه حکیم از این گلها به عنوان لاله‌ی سرنگون یاد شده است.
وی گفت: به لاله‌ی واژگون لقب گل افسانه‌ای یا اسطوره‌ای ایرانی داده‌اند. خواستگاه این لقب به داستان اندوهناک مرگ سیاوش در شاهنامه برمی‌گردد که البته این داستان بیشتر مربوط به یکی از گونه‌های این خانواده از گیاهان، به نام لاله‌ی اشک مریم یا اشک سیاوش است.
وی تصریح کرد:به دلیل وارونه بودن گل، شیره‌ی آن به سمت زمین سرازیر می‌شود و به نظر می‌رسد که لاله در حال اشک ریختن است که در واقع منشاء نامهای لاله‌ی اشک مریم، اشک سیاوش و لاله‌ی اندوهگین نیز همین موضوع است.
وی با بیان تاریخچه این گیاه ارزشمند گفت:در بررسی گونه‌های لاله واژگون تا کنون حدود ۱۴۰ نوع از لاله‌های واژگون شناسایی شده است. ترکیه با ۳۹ گونه و ایران با ۱۵ گونه، مراکز اصلی رشد لاله‌های واژگون به شمار می آید.
برگزاری جشنواره لاله های واژگون با هدف حفظ گونه نادر این گیاه در الیگودرز
رییس اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی الیگودرز گفت: هرسال در دشت دالانی این شهرستان با اعلام فراخوان عمومی جشنواره لاله های واژگون برگزار می شود.
حببیب جمشیدی افزود: اجرای موسیقی بختیاری همراه با رقص محلی و عرضه سوغات محلی رنگ و لعاب این جشنواره زیبا را دو چندان می کند.
وی گفت: این برنامه که با مشارکت نهادهای مختلف صورت می پذیرد و چهره های حامی محیط زیست، طبیعت و مسئولان و بیش از ۴ هزار نفر بازدید کننده شرکت می کنند.
لاله واژگون الیگودرز ثبت ملی شد
وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی در نامهای مراتب ثبت ملی دشت لاله های واژگون دالانی الیگودرز را به استاندار لرستان ابلاغ کرد.
مدیر کل میراث فرهنگی،گردشگری و صنایع دستی لرستان گفت: این دشت زیبا که مربوط به دوران چهارم زمین شناسی تا عصر حاضر در روستای چقاگرگ شهرستان الیگودرز واقع شده، به شماره ۶۸۰ در فهرست آثار ملی ثبت رسیده است.
سید امین قاسمی با بیان اینکه در حال حاضر ۲ هزار و ۵۳۴ اثر لرستان در فهرست آثار ملی ثبت شده افزود: از این تعداد ۲ هزار و ۴۲۶ مورد اثر غیر منقول، ۱۳ اثر منقول، ۵۴ اثر معنوی و ۴۱ اثر طبیعی می باشند.
با ثبت ملی این اثر انتظار می رود مسئولان با کوشش بیشتری در حفظ این اثر گرانمایه تلاش کنند و منابع طبیعی و آبخیزداری لرستان و سایر ارگانهای مرتبط با ورود جدی به این مساله در مقام مسوولیت خود برای حفط این گونه ارزشمند با همکاری مردم اهتمام نمایند.
الیگودرز در شرق لرستان قراردارد.
جابر اسدی ایرنا
