به گزارش ایرنا، سرزمین لرستان از هزاره‌های دور تاریخ، محل پیدایش ایجاد تمدن‌ها و کهن شهرها بوده و آثار بر جا مانده تاریخی در محدوده این استان (فیلی، بختیاری، جنوبی و سرزمین‌های پیرامونی آن) گواه روشنی است که خرم‌آباد نام یکی از شهرهای کهن در این محدوده است و در دل دشت و دره‌ای تاریخی به همین نام واقع شده است.
خرم‌آباد به عنوان پایتخت حکمرانی اتابکان لر کوچک، والیان لرستان فیلی و مرکز استان لرستان فعلی، ده ها اثر و یادگار تاریخی گران‌بها از دوره های دور و نزدیک (پیش از تاریخ، ساسانیان، سلجوقیه، صفوی و قاجار ) را چون نگینی گران‌بها در دل خود به یادگار دارد.
عمده این آثار و بناها در محدوده یک بافت کهن و بسیار ارزشمند به نام «بافت تاریخی» شهر خرم‌آباد، قرارگرفته‌اند.
بافت تاریخی شهر خرم‌آباد به مساحت ۵/۷۲ هکتار در مرکز فعلی شهر و در ضلع غربی مجموعه کهن در و ارگ تاریخی شهر (قلعه فلک‌الافلاک) واقع شده است و دارای ۷ محله کهن به نام‌های زید بن علی (ع) (دَر آغا)، باباطاهر (دَر بُوتار)، پشت بازار (پش بازار)، درب دلاکان (دَر دِلاکی)، باجگیران (باجگیرِو)، پاسنگر و کلیم آباد (محله ی چاغروندها) می‌باشد.
آثار لایه‌های تاریخی و دوره‌های رشد شهر را از دیدگاه معماری و شهرسازی می توان به چهار دوره تقسیم کرد: دوره شکل‌گیری هسته‌ی نخستین شهر، دوران صفویه، دوره حکمرانان قاجار و دوره مربوط به پهلوی اول که از هرکدام آثار معماری با ارزشی به یادگار مانده است.
از آثار دوره ی شکل‌گیری هسته‌ی نخستین شهر می‌توان به آرامگاه امامزاده زید ابن علی (ع) و آرامگاه منصوب به باباطاهر در مراکز محله هایی به همین نام‌ها در درون شهر قدیم، کتیبه تاریخی سنگ نبشته، مناره خرم‌آباد و آرامگاه منصوب به خضر (اتابک لرستان) در اندک فاصله‌ای با شهر قدیم یاد کرد.
حمام گپ، میدان گپ و خانه ی منصوری از مهمترین آثار به‌جای مانده از دوره صفویه در شهر خرم‌آباد هستند.
از دوره قاجار آثار و بناهای پرشماری برجای مانده است که از مهمترین آن‌ها می توان به خانه و حسینیه ی خورشیدی، خانه جوادی، خانه مرحوم آیت الله سید جواد جزایری (ره)، خانه چنگایی، خانه عصاره، خانه مرحوم آیت‌الله شیخ عبدالرحمن لرستانی (پدر مشروطیت در لرستان)، خانه و عمارت بزرگ میرزا سید رضاخان، خانه چدنی، خانه سیف‌الله خان والی زاده، خانه توکل، خانه کاکاوند، خانه شمعون (کلیمی)، کاروانسرای میرزا سیدرضا و... را نام برد. بناهایی همچون خانه فیروزی، خانه موشه جواهری (کلیمی)، خانه رزاز، خانه ابراهیمی، گرمابه قاضی، مسجد توسلی، مسجد موسی ابن جعفر (ع) از جمله آثار برجای مانده از آخرین لایه‌ی معماری ایرانی – اسلامی (دوره پهلوی اول) در خرم‌آباد هستند.
خبرگزاری جمهوری اسلامی مرکز لرستان با حضور جمعی از دانشگاهیان و مسئوولان دستگاه های اجرایی مربوطه میزگردی با عنوان بررسی ظرفیت ها و تهدیدهای پیش روی بافت دهای تاریخی لرستان برگزار کرد.
در این میزگرد باستان شناس و استاد دانشگاه عطا حسن پور، معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی زهرا بهاروند، مهدی آزاد منش رییس سازمان عمران و بازآفرینی شهرداری خرم آباد و علی صفایی مسئوول حرایم بافت های تاریخی میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی لرستان، احسان ناصر مدیر مجموعه تاریخی حمام گپ حضور داشتند.
باستان شناس و استاد دانشگاه لرستان گفت: در راستای حفظ بافت های تاریخی لرستان باید تهدیدها را تبدیل به فرصت کنیم چراکه لرستان استانی صنعتی نبوده و نیست در حالیکه سنت ها و آثار تاریخی این استان ظرفیت قابل توجهی برای تبدیل به مقصد گردشگری هستند.
عطا حسن پور افزود: بافت تاریخی لرستان گنجینه زنده و بهترین فرصت برون رفت استان از رکود اقتصادی و رونق گردشگری است.
معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی لرستان نیز با تاکید بر ضرورت تعامل دستگاه های اجرایی مربوطه جهت حفظ و نگهداری بافت های تاریخی بیان کرد: با توجه به کمبود اعتبارات، فرهنگ سازی و تعامل دستگاه های اجرایی مهمترین راهکار پیش روی حفظ بافت های تاریخی این استان به شمار می رود.
زهرا بهاروند اظهار داشت: عدم معرفی شهردار بافت تاریخی خرم آباد یکی از معضلات این بافت ها است که حتی در راستای تامین اعتباراین مناطق نیز مشکلاتی ایجاد کرده است.
وی ادامه داد: واگذاری خانه های تاریخی از سال ۹۶ در استان آغاز شده که واگذاری حمام گپ به بخش خصوصی یکی از اقدامات موفق استان در انی حوزه به مشار می رود.
وی تاکید کرد: میراث فرهنگی استان نه تنهامانع واگذاری خانه های تاریخی و دیگر بافت های تاریخی به بخش خصوصی نیست بلکه در راستای حفظ و نگهداری این اثار پیش قدم نیز می باشد.
رییس سازمان عمران و بازآفرینی شهرداری خرم آباد نیزاز انتصاب شهردار بافت تاریخی این شهر در آینده ای نزدیک خبر داد و گفت: در این سازمان اولویت اصلی، خفظ بافت تاریخی خرم آباد است که باید با توجه به ضوابط و قوانین تعریف شده برای بافت تاریخی شهر خرم آباد طرح ها اجرایی شوند.
مهدی آزاد منش تاکید کرد: اجرای طرح بافت های تاریخی نیازمند برنامه ریزی سیستم محور است.
احسان ناصر مدیرمجموعه تاریخی حمام گپ گفت: سرمایه گذاری در این اثر تاریخی نخستین سرماهی گذاری غرب کشور در خانه های تاریخی و به عنوان الگویی موفق شناسایی شده است.
