ثانیه های پشت چراغ قرمز را با تماشای پسران و دخترهای نوجوانی می گذرانم که برخی گستاخانه، برخی ملتمسانه و برخی نیز با بی تفاوتی هر چه تمام تر به سرنشینان نزدیک می شوند، کودکانی که برای فروش یک شاخه گل و یا شستن شیشه اتومبیل در عرض چند ثانیه ماشین های زیادی را دوره می کنند.
از طرفی حس انسان دوستی مردم اینجا هم کار دستمان می دهد و با نادیده انگاشتن ضرورت فرهنگ سازی، دست در جیب کرده، به سرعت داشبورد را زیر و رو می کنیم و می خواهیم تا چراغ سبز نشده، دستمزد توقف کودکانه ها در پشت چراغ قرمز زندگی را با مبلغ ناچیزی بپردازیم و شاید تا حدودی از نظر روحی آرامش داشته باشیم.
فارغ از اینکه همین دلسوزی ها و تصمیم گیری های صرفا عاطفی، شاید در آن لحظه لبخندی بر لبان " کودکان کار" داستان بیاورد اما در بسیاری از موارد موجب یک عمر زندگی تکدی گرانه و ناموفق آنها می شود.
یک سکانس به عقب بر می گردیم، جایی که پدر، مادر، هردوی والدین و یا نزدیکان کودک، وی را برای تکدی گری حرفه ای به شاحه گلی، سینی اسپند و زغال های گر گرفته و دستمال و شیشه شوری مجهز و او را برای کسب درآمد راهی چهارراهها می کنند.
بزرگسالانی که شاید خود کودکی خوبی نداشته اند، این بار معصومانه های کودکی دلبندشان را نشانه گرفته و آنها را از حق بازی و نشاط محروم کرده اند.
والدین یا نزدیکانی که برخی از آنها دورادور چشم از کودک کار بر نمی دارند و در گوشه ای از خیابان وی را تحت نظر دارند و به اصطلاح چشم از او بر نمی دارند، اما نه برای اینکه مراقبش باشند، نه، برای اینکه بدانند در طول روز نوجوان حدودا چقدر کار کرده و چقدر درآمد داشته تا شب هنگام نتواند به قول آنها " زیرآبی " برود بلکه نکند بخشی از درآمد کار در چهارراه را برای خودش نگه دارد.
والدین و یا سرگروه هایی که کودکان کار را فدایی خواسته هایی از جنس اعتیاد، بی خانمانی، مشروبات الکی، روابط نامشروع و دهها مورد دیگر می کنند و موجب می شوند نوجوان خیلی زود با انواع آسیب های اجتماعی آشنا شود و حتی در معرض آنها قرار بگیرد.
به گفته بسیاری از کارشناسان، امروز کودکان کار، تنها به کاراجباری و ناخواسته بر سر چهارراهها و برخی کارگاهها وادار نیستند بلکه در برخی موارد از انها به عنوان ابزاری برای فروش مواد مخدر استفاده می شود.
تصور اینکه کودکی با دریافت مبلغ ناچیزی از یک غریبه خوشحال شود و در واقع شادی های کودکانه اش در کار روزمره بر سر چهاراهها خلاصه می شود بسیار غمناک است، کودکانی که به جای اینکه هلهله شادیشان در بوستان ها و شهر بازی ها طنین انداز شود، زخمی بر تن کودکانه هایشان خط می اندازد و هر روز عمیق تر می شود.
*** کودکان کار: تکدی گری مهارتی/ پذیرش جامعه مشوق کودکان کار
یک جامعه شناس می گوید: کودکان کار نوعی تکدی گری مهارتی هستند و به نوعی شکل امروز تکدی گری است که متاسفانه پذیرش آنها توسط جامعه مشوق انها بوده و باعث می شود این پدیده رواج یابد.
فرهاد طهماسبی اظهار داشت: اگر مردم از کودکان کار حمایت نکرده و تحت هیچ شرایطی به انها پول ندهند جذابیت این کار برای نوجوان از بین می رود و از طرفی با کاهش درآمد، والدین یا افرادی که کودک را وادار به کار کرده اند نیز کمتر این روال را ادامه می دهند.
وی ادامه داد: در بسیاری از موارد این پدیده در لرستان شخصی و خارج از نوع سازمان یافته است هرچند که در برخی چهارراههای اصلی خرم آباد، بروجرد و الیگودرز مواردی از کودکان کار سازمان یافته مشاهده شده است.
وی گفت: در موارد شخصی، والدین دورادور کودک خود را حین کار تحت نظر دارند که البته به معنای اهمیت دادن آنها به سلامت و امنیت فرزندانشان نیست، بلکه به منظور کنترل درآمد و میزان تلاش کودک است.
***کودکانی که در بزرگسالی جذب مشاغل منفی می شوند
این استاد دانشگاه گفت: کودکان کار عموما در بزرگسالی جذب مشاغلی می شوند که در کودکی انجام می دهند و چناچه ارتقا یا تحرک اجتماعی هم برای آنها صورت بگیرد جنبه منفی دارد.
طهماسبی ادامه داد: کودکان کار به مرور با روش های خلاف آشنا شده و ممکن است جذب باندهای تبهکار شوند، شاید مشاغل کودکی را کنار بگذارند اما در نهایت شغل آبرومندی انتخاب نمی کنند.
وی تصریح کرد: این افراد به دلیل شکل گیری شخصیتشان در محیط های نامناسب، بیشتر به سمت تحرک های منفی در بزرگسالی حرکت می کنند و آسیب کودک کار به نوعی تا همیشه همراه آنان است.
***خیابانی ها نمود کودکان کار و غفلت از کودکان کارگر
وی ادامه داد: در حالیکه بسیاری از عموم مردم کودکان فعال در چهارراهها را کودکان کار می دانند اما باید گفت برخی کودکان نیز در کارگاههایی بکار گرفته می شوند که تا حدی از آنها غفلت شده که این یک نقص است.
این استاد جامعه شناس اظهار داشت: کودکانی در کارهایی به مراتب زیان آور و سخت تر از کودکان چهارراهها هستند که باید شناسایی شوند.
طهماسبی افزود: دستگاه های مربوطه همچون اداره کار می توانند با آمارگیری از واحدهای زیرمجموعه، اطلاعات کودکان کار را دریافت کرده و گزارش آن را به ستاد ساماندهی ارائه کنند.
وی با تاکید بر اقدام سازمان صنعت، معدن وتجارت برای شناسایی کودکان کار واحدهای صنفی، صنعتی و معادن نیز ادامه داد: نباید کار کودکان تنها معطوف به چهارراهها شود بلکه بایستی با شناسایی تمام جامعه هدف برای انها برنامه ریزی کرد.
***جذابیت درآمد کار در چهارراه بیش از حمایت های امدادی است
این جامعه شناس اظهار داشت: هرچند اقداماتی برای ساماندهی کودکان کار انجام و مستمری هایی برای آنها توسط بهزیستی مقرر شده اما با توجه مبالغ ناچیز این کمک ها، جذابیتی وجود ندارد تاکودکان و خانواده های آنها چهاراهگردی را کنار بگذارند.
طهماسبی با اشاره به اینکه وزارت کشور هرسال اعتباری برای این امر در اختیار سازمان بهزیستی قرار می دهد گفت: این کودکان و حتی خانواده آنها باید حرفه آموزی شوند و دست کم،تحصیلات عمومی را فرابگیرند.
وی با تاکید بر مشارکت جدی آموزش و پرورش در خصوص آموزش کودکان کار افزود: بیش از ۱۰ دستگاه در این حوزه وظایفی دارند و بهزیستی هماهنگ کننده انها است.
***راهکار چیست؟ برخورد قهری یا اقدام فرهنگی
این جامعه شناس در خصوص راهکارهای کاهش و یا حذف پدیده کودکان کار گفت: برزیل مهد کودکان کار است و بسیاری از کشورها از جمله جوامع اروپای مدرن و پیشرفته ابتدا از طریق قوه قهریه با این موضوع برخورد می کنند.
طهماسبی با بیان این مطلب که نباید خود را گول بزنیم ادامه داد: مساله رعایت چراغ قرمز و یا بستن کمربند ایمنی از ابتدا با مخالفت های مردمی مواجه بود اما در نهایت از طریق اعمال جریمه و تکرار، به فرهنگ تبدیل شد.
وی توضیح داد: برخورد با پدیده کودکان کار باید توام با رفتارهای قهری و فرهنگی باشد البته باید دقت داشت به دور از " بگیر و ببند" های آمرانه صورت گیرد.
وی ادامه داد: باید از طریق اقدامات ترمیمی وارد عمل شد و همزمان با منع از کار کودکان، انها را به سمت فعالیت های دیگر سوق داد.
این جامعه شناس با تاکید بر اینکه نمی خواهیم به تعداد زندانیان اضافه شود تصریح کرد: همزمان با اقدام دستگاههای مسئول، مردم نیز بیاد فرهنگ سازی کرده و و دادن پول به این کودکان خودداری کنند.
*** دامن زدن به آسیب های اجتماعی با کتمان واقعیت
طهماسبی در خصوص تاثیر کتمان و پنهان کردن برخی آسیب های اجتماعی توسط مسئولان و یا رسانه ها گفت: یکی از مشکلات جامعه ما خط قرمز بیان مطالب است و برای اینکه سیاه نمایی و یا فضای نامطلوبی ایجاد نشود از بیان حقایق پرهیز می کنیم.
وی ادامه داد: برای اینکه حقایق جامعه بازگو و از طرفی از ایجاد التهاب و فضای منفی جلوگیری شود باید مطالب را به صورت کنترل شده در رسانه ها منتشر کنیم و مسئولان نیز واقعیت ها را بپذیرند.
وی با بیان اینکه می توان با ایجاد فضای خبری حرفه ای، پدیده های نامطلوب اجتماعی را کنترل کرد افزود: مادامی که مردم آگاه نباشند نمی توانیم از آنها انتظار همکاری و کار فرهنگی داشته باشیم.
این استاد دانشگاه مراحل هر پدیده اجتماعی را به ترتیب سفید، زرد و قرمز برشمرد و گفت: زمانی که یک پدیده به مرحله زرد رسید باید مطرح و پذیرش شود تا برای جلوگیری از ورود به مرحله قرمز برنامه ریزی کنیم.
طهماسبی اظهار داشت: پدیده های اجتماعی، زیربنای پدیده های امنیتی و سیاسی هستند که چنانچه از آنها غافل شویم به تدریج امنیتی می شوند و به دلیل اینکه قابل کنترل نیستند، موجب هرج و مرج در جامعه شده و حیات نظام اجتماعی را به مخاطره می اندازند.
وی اضافه کرد: جلسات شورای اجتماعی کشور با حضور رهبر معظم انقلاب تشکیل می شود که این هم بیانگر اهمیت این مساله است در حالی که بسیاری از استان ها به این مرحله از باور نرسیده اند.
***بیش از ۸۰ درصد کودکان کار خرم آباد ساکن یک محله هستند
مدیر بهزیستی خرم آباد می گوید: بیش از ۸۰ درصد کودکان کار شناسایی شده این شهرستان ساکن یک محله در حاشیه این شهر هستند.
حجت حق نظری افزود: این محله حدود ۲۰۰ کودک کار دارد که بیشتر قانون ستیز و آسیب زا تربیت می شوند.
وی ادامه داد: در بررسی مشخصات این کودکان مشخص شد که پدر بیشتر آنها زندانی، کارگر، معتاد یا بی سواد است که به نظر می رسد برای پیشگیری از بروز آسیب های بیشتر باید برخورد قهری انجام شود.
وی بیان کرد: کودکانی هستند که بیش از ۲ بار توسط بهزیستی نسبت به جمع اوری انان اقدام شده اما همچنان سر چهار راهها حضور دارند.
معاون اجتماعی بهزیستی لرستان نیز گفت: با برخورد قهری با کودکان موافق نیستیم اما به نظر می رسد دستگاه قضایی باید با خانواده این کودکان برخورد کند.
سلمان کریمیان با تقدیر از همکاری و اقدامات مستمر دادستان خرم آباد در خصوص کودکان خیابانی اضافه کرد: به طور قطع شرایط نامناسب اقتصادی دلیل اصلی بروز این پدیده است اما چنانچه جمع آوری از خیابان مثمر ثمر بود امروز تعداد این کودکان بیشتر نمی شد.
وی با تاکید بر پردازش به خانواده کودکان کار ادامه داد: باید خانواده ها برای این مهم پیش قدم شوند تا در مراحل بعدی، اقدامات دستگاههای اجرایی موثر واقع شود.
***شناسایی ۱۰۰۰ کودک کار، بد یا بی سرپرست در لرستان
مدیرکل بهزیستی لرستان در این خصوص به ایرنا گفت: یکهزار کودک کار، بد یا بی سرپرست در استان شناسایی شده است.
فاطمه زهرا توکلی افزود: سال ۹۷ بیش از ۵۰۰ کودک کار با کمک تشکل های غیردولتی توانمند در استان شناسایی شده که این افراد در کارگاهها و چهارراهها مشغول بکار بوده اند.
وی اظهار داشت: اولین مرکز توانمندسازی کودکان کار و خانواده انها سال ۹۶ در خرم آباد و ۲ مرکز نیز سال گذشته با هدف ارائه خدمات به این قشر و حذف بخشی از عوامل حضور کودکان در خیابان ها راه اندازی شد.
وی گفت: با عقد تفاهم‌نامه با آموزش‌وپرورش، دانشگاه علوم پزشکی، فنی و حرفه‌ای و نهضت سوادآموزی کودکان از خدمات آموزشی و تحصیلی، درمانی (دندانپزشکی و غربالگری سلامت) و فنی و حرفه‌ای به‌صورت رایگان استفاده کرده‌اند.
توکلی افزود: ازآنجاکه کودکان کار بیشتر وقت خود را در خیابان می‌گذرانند در برابر آسیب‌های اجتماعی نظیر اعتیاد، افت تحصیلی، سوءاستفاده، فروش مواد مخدر، مشروبات الکلی و تنش‌های محیطی آسیب‌پذیرتر هستند.
*** کودکان کار مولود فقر مالی فرهنگی و مروج آسیب های اجتماعی
وی با بیان ینکه فقر مالی و فرهنگی خانواده ها موجب بروز پدیده کودکان کار شده ادامه داد: این کودکان در معرض آسیب های اجتماعی قرار دارند و به همین دلیل تلاش می شوند اموزش های لازم در مراکز توانمندسازی به انها ارائه شود.
توکلی با اشاره به اینکه کمک هزینه مستمری ۱۰۶ هزار تمان برای ۲۶۲ کودک کار برقرار شده ادامه داد: این به معنای حذف این کودکان از چرخه کار و آموزش خانواده انان است اما متاسفانه در مواردی دیده می شود کودک و خانواده وی دوباره به جایگاه اول خود باز می گردند.
***برخورد قهری با آسیب های اجتماعی سازگار نیست
وی در خصوص راهکار درمان پدیده کودک کار گفت: بدون شک با هرگونه برخورد قهری با آسیب های اجتماعی موافق نیستیم چراکه این دو با هم سازگار نمی شوند.
وی ادامه داد: اگر دلیل کودکان کار فقر خاواده است پس باید خانواده را توانمند کرد که به همین منظور پارسال ۵۰ نفر از مادران را از طریق اموزش های رایگان فنی و حرفه ای توانمند کرده ایم اما برخی از آنها در نهایت حاضر نیستند فعالیت اشتغالزا داشته باشند و ترجیح می دهند در خانه باشند و کودک را راهی چهارراه کنند.
مدیرکل بهزیستی لرستان تصریح کرد: علاوه بر مستمری ماهانه، خدماتی همچون درمان رایگان، خدمات ورزشی و فرهنگی برای کودکان نیز لحاظ می شود اما باید توجه داشت ۱۱ دستگاه متولی ساماندهی این قشر هستند.
توکلی اضافه کرد: کمک مردم به کودکان کار در پایداری این معضل موثر است چراکه مردم باید متقاعد شوند کمک به افراد کم توان و بی بضاعت باید سازمان یافته و یا از طریق موسسات خیریه باشد.
وی با بیان اینکه ریشه کنی یک آسیب اجتماعی به سادگی تولید آن نیست ادامه داد: باید با ایجاد تعامل میان مردم و دستگاهها یک فرهنگ عمومی شکل بگیرد و شهروندان به صورت ناخواسته در تشدید این آسیب سهیم نشوند.
توکلی با بیان اینکه فقر دوران کودکی و انتخاب شغل در آینده توسط کودکان کار یک رابطه مستقیم دارد افزود: کارهایی که کودکان زمان خود را صرف انجام آن می‌کنند ارتباط نزدیکی با رفاه زندگی داشته و بر روی تحصیل آنها نیز تأثیرگذار است.
وی توضیح داد: تحقیقات نشان داده چگونه موقعیت‌های کاری می‌تواند کودکان را به لحاظ فیزیکی، روانی و اجتماعی آسیب‌پذیرکرده و مانع رشد کامل آنها شود.
به هر حال کودکان کار واقعیت امروز جامعه هستند و هرچه کتمان ان بیشتر شود زخم های عمیق تری بر تن کودکانه ها وارد می شود و بنابراین نباید با پاک کردن صورت مساله این قشر آسیب پذیر و معصوم را رها کرد تا در باتلاق آسیب های اجتماعی به ورطه نابودی کشیده شوند.
/۶۰۶۰/۷۲۶۹
