به گزارش ایرنا، از دیرباز تاکنون شب یلدا فرصتی برای همدلی و همنشینی با اقوام و بزرگان فامیل است که این ویژگی این ائین سنتی دلیلی بر تاکید دین مبین اسلام بر این آئین دیرینه دارد زیرا اسلام هر نوع سرکشی به خانواده، رفت و آمد و صله رحم و دید و بازدید را تأیید می‌کند.
آغاز فصل سرما و زمستانی سپیدپوش در شب یلدا نمادی از همدلی اقوام ایرانی و اتفاق نظر بر گرامیداشت این شب است.
مردم دیار لرستان نیز با فرهنگی غنی و قدمتی کهن همچون دیگر اقوام ایرانی همواره آیین‌های شب یلدا را ارج نهاده و از چند روز قبل از رسیدن آن شب، خود را برای برگزاری آیین‌های ویژه آن مهیا می‌کنند.
مردم این استان هر سال طولانی‌ترین شب سال 'شب چله' را با آداب و رسومی ویژه و منحصر به فرد سپری می‌کنند.
*امشو اول قاره
مردم دیار لرستان در گویش محلی شب یلدا یا شب چله' اول قاره ' می‌گویند که به همراه آداب و رسوم ویژه‌ای اجرا می‌شود که از گذشته‌های دور نسل به نسل انتقال یافته است.
در شب یلدا بسیاری از پشت بام منازل این شهر با شور و شوق فراوان عبارت 'امشو اول قاره' (امشب شب یلدا است) را در شهر طنین‌انداز کرده و حال و هوای خاص شب یلدا را دو چندان می‌کنند.
در این شب نوجوانان و جوانان با تاریک شدن هوا به پشت بام منازل همسایه رفته و شالی را به حیاط منزل آویزان می‌کنند و با سردادن شعار جمعی 'امشو اول قاره، خیر د هونت بواره، نون و پنیره و شیره، کیخا حونت نمیره' از صاحبخانه می‌خواهند تنقلات شب یلدا را در شال آنها بریزد.
**گندم شادونه یکی از تنقلات شب یلدا در لرستان
گندم شادنه آجیل مردم لرستان در شب چله است که برای درست کردن آن گندم را در شیر خیسانده، سپس زردچوبه و نمک را با آن مخلوط کرده و آن را روی ساج (تابه) برشته می کنند و همراه خلال بادام، گردو، پسته، کشمش، سیاه دانه و کنجد مخلوط می کنند و در شب یلدا می خورند.
پخت انواع شیرینی‌های محلی از جمله تنقلاتی است که مردم این دیار در شب یلدا از آنها استفاده می‌کنند.
غذای مخصوص مردم لرستان در شب یلدا بوقلمون، گوسفند، سبزی پلو ماهی و خورشت سبزی است. بنا به سنت دیرینه، اغلب خانواده‌های لرستانی شب یلدا را در کنار بزرگان طایفه به ویژه پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌های خود سپری می‌کنند.
تفال به دیوان حافظ و شاهنامه خوانی
خواندن دیوان حافظ و تفال به آن، شاهنامه فردوسی و داستان سرایی از دیگر آدابی است که در شب یلدا زینت بخش محافل گرم مردم این دیار بوده و از محبوبیت ویژه‌ای نیز نزد مردم برخوردار است.
شاهنامه خوانی از گذشته های دور تاکنون از آئین و رسوم لرستان است به طوریکه شاهنامه معمولا به دست بزرگ ایل و در پایان به دست بزرگ خانواده خوانده می شده است و همواره جوانان سعی در یادگیری و از بر کردن آن داشتند زیرا افتخار بسیار بزرگی در میان این قوم محسوب می شده است.
دلیل اصلی جذابیت شنیدن شاهنامه خوانی در آن بود که نقالان با طرز بیان خاص، تکیه کلام ها، حرکات و تا حدودی نقش قهرمانان را بازی کردن، تاثیر داستان را صد چندان می کردند.
پیش از رواج رادیو و تلویزیون و دیگر ابزارهای سرگرم کننده امروزی، کالای جذاب شاهنامه خوان و نقال بازگو کننده داستان های حماسی و پهلوانی که شاید از میان شاگردان آنها تنها چند نفر باقی مانده باشند، بیشتر خریدار داشت اما امروز این کار کمتر خریدار دارد و جای خود را به رسانه های جمعی و مجازی داده است.
نقالان به خوبی می دانند که کجای داستان برای شنونده هیجان انگیز بوده و چگونه می توانند این لحظه را مهیج تر کنند. ایجاد وقفه در نقل و کش دادن موضوع، بالا و پایین آوردن و لرزاندن صدا، به خصوص دست برهم زدن و پا بر زمین کوفتن و در کل نگهداشتن شنونده در حالت تعلیقی مطبوع، از مهارت های خاص این داستان گویان محبوب بوده است.
در شبهای دراز زمستان کار نقل رواج بسیار داشت و نقالان داستان های ابومسلم، داراب نامه و سمک عیار را با چاشنی هایی از شعر و آواز حکایت می کردند و به تدریج به منابع دیگری روی آورده و در این میان شاهنامه فردوسی بیش از همه مورد توجه قرار می گرفت و در این شاهنامه نیز میان داستان رستم و سهراب مهمترین مقام را داشت و امروز نیز داستان «سهراب کشی» شهرت بسیاری دارد.
*قاشق‌زنی
یکی دیگر از رسوم دیرینه مردم این دیار در شب اول قاره سنت قاشق زنی است. دراین آیین نیز افراد با پوشاندن سر و صورت خود به درب منازل رفته و با به صدا در آوردن قاشق صاحب خانه را از حضور خود آگاه می‌کنند. در این هنگام صاحب خانه نیز به میمنت این شب مقداری از تنقلات و شیرینی خانگی را در ظرف آنان می‌ریزد.
* «چارشو دُر کنی» « مَتَل خونی» از رسوم کهن لرستان در شب یلدا
از رسوم این شب در استان لرستان می‌توان به مراسم «چارشو دُر کنی» اشاره کرد؛ که این مراسم با شرکت نوجوانان و جوان‌ها برگزار می‌شد به نحوی که بچه‌ها از پشت بام خانه‌ها با آویزان کردن چادر، شال یا گلونی از صاحب خانه تقاضای شیرینی و تنقلات مخصوص این شب را می‌کردند و صاحبخانه نیز چند گردو، بادم، میوه یا مقداری نخودچی کشمش و از این دست تنقلات در آن چادرهای آویزان شده، قرار می‌دادند.
این کار از سوی بچه‌ها همراه شعر خوانی بود و آنها زمزه می‌کردند: «اِمشو اول قاهارهَ خیر دِ حونت بَواره ** نون و پَنیر و شیره کیخا حونَت نَمیره».
*فال «چل سرو»
فال چهل سرو یا چهل سرود یکی آداب شب یلدا در این دیار است که نوعی فال به شمار می رود.
آداب چل سرو بدین گونه است که گروهی از بزرگان خانواده در شب یلدا دور هم می نشینند و پس از نیت و صلوات و استعانت ازپروردگار یک نفر، مامور به دست گرفتن تسبیحی چهل دانه می شود و دور از دیگران می نشیند و چند دانه اول را با نام مبارک الله، محمد و علی جدا می کند و سپس جمعی که بیشتر از افراد با تجربه هستند به نوبت شروع به خواندن بخشی از ابیات و اشعاری می کنند که به همین نام (چل سرو) معروفند، و بیشتر به زبان شیوا و شیرین لکی هستند.
با خواندن هر قطعه فردی که تسبیح را در دست دارد یک دانه جدا می کند و به همین منوال افراد به نوبت قسمتی از سرو(سرود و تک بیت) را می خوانند و دانه های تسبیح جدا می شوند.
در این میان افرادی که «سرو» می خوانند از تعداد و چگونگی دانه های تسبیح بی اطلاعند، تا اینکه با جدا شدن آخرین دانه یعنی چهلمین دانه تسبیح، فرد مامور اعلام می کند که این دانه چهلم است و سرود و بیتی که چهلمین بیت بوده است با صدای بلند برای همه تکرار می شود و فرد آن بیت را تا به آخر می خواند و دیگران به تفسیر و توضیح این بیت می پردازند.
هر بیت داری تعبیر و تفسیر خاصی است که برای دیگران روشن است. در چل سرو ابیات دارای تعابیر منفی و مثبت به موازات هم خوانده می شود و طبق اقبال و طالع هر کس بیت خاصی در دانه چهلم می افتد، که همان فال فرد است.
خدات و بین د دو گل ژوهار ، اول اسب و زین دوم ژن و مال' به معنی 'خدایت بدهد دو گل از بهار اول اسب و زین دوم زن و دارائی'، 'تلی ژ زلفت پاونی پامه، گری نوینمت آخر دنیامه' به معنی 'تاری از زلفانت پایبند پامه، لحظه ای نبینمت آخر دنیامه، 'هر صو و سحر بانگ خروسان ، شوره تلمیت بار تازه عروسان' به معنی 'هر صبح و سحر بانگ خروسها، صدای پای کاروان تازه عروسها' نمونه هایی از ابیات فال چهل سرو هستند.
* آیین آتش نوروزیِ ( آگِر نوروژی) شب چله ثبت ملی شد
مدیر کل ثبت آثار و حفظ و احیای میراث معنوی و طبیعی از ثبت «آگِر نوروژی؛ آیین آتش نوروزیِ شب چله» در فهرست ملی میراث ناملموس کشور خبر داد.
فرهاد نظری مدیر کل ثبت آثار و حفظ و احیای میراث معنوی و طبیعی، در جمع خبرنگاران، از ثبت «آگِر نوروژی؛ آیین آتش نوروزیِ شب چله» در فهرست ملی میراث ناملموس کشور خبر داد و اظهار کرد: در گاهشمار لکی ماه نوروژ اولین ماه سال و مطابق با دی ماه خورشیدی است.
آغاز این ماه در غروب ۳۰ آذر خورشیدی و مصادف با شب چله است. به اعتقاد مردم قوم لک، در این شب که سردترین، تاریکترین و طولانی‌ترین شب سال است، هوِئَر یا مِیر (خورشید یا مهر) زاده می‌شود؛ بنابراین این شب را که به شب چله معروف است همراه با باورها، آیین‌ها و مناسک خاص جشن می‌گیرند. یکی از این باورها که در نوع خود منحصر به فرد است، برگزاری آیین «آگر نوروژی» است.
مردم لک در شبی که با نام شو چله (شب چله) معروف است، آتش بزرگی برپا کرده و در گرداگرد آن به پایکوبی و شادی می‌پردازند.
وی افزود:شب چله مطابق با آغاز ماه نوروژ در تقویم لکی است و آتشی که در این شب برافروخته می‌شود با نام آگر نوروژ شناخته می‌شود، بنابراین به مراسمی که در کنار آن برگزار می‌شود، رسم آگر نوروژی شو چله می‌گویند.
مدیر کل ثبت آثار و حفظ و احیاء میراث معنوی و طبیعی گفت:متاسفانه آیین آگر نوروژی در میان لک‌ها تا حد زیادی به فراموشی سپرده شده و تنها در مناطقی، چون محل سکونت ایل کاکاوند در حد فاصل دلفان و هرسین هنوز به شکل چشمگیری اجرا می‌شود.
بی شک ثبت آئین آگر نوروژی احترام به تمام فرهنگ‌های ایرانی است که در گذر زمان شکل گرفته‌اند و تلاشی برای احیای این سنت دیرینه است.
نظری ادامه داد: «خِیربَراکَر؛ شخصیت، افسانه‌ای بخشنده در باور‌های شب چله (یلدا) مردم قوم لک» نیز در فهرست ملی میراث ناملموس ثبت شد.
7274/6060
انتهای پیام آغاز فصل سرما و زمستانی سپیدپوش در شب یلدا نمادی از همدلی اقوام ایرانی و اتفاق نظر بر گرامیداشت این شب است.
مردم دیار لرستان نیز با فرهنگی غنی و قدمتی کهن همچون دیگر اقوام ایرانی همواره آیین‌های شب یلدا را ارج نهاده و از چند روز قبل از رسیدن آن شب، خود را برای برگزاری آیین‌های ویژه آن مهیا می‌کنند.
مردم این استان هر سال طولانی‌ترین شب سال 'شب چله' را با آداب و رسومی ویژه و منحصر به فرد سپری می‌کنند.
*امشو اول قاره
مردم دیار لرستان در گویش محلی شب یلدا یا شب چله' اول قاره ' می‌گویند که به همراه آداب و رسوم ویژه‌ای اجرا می‌شود که از گذشته‌های دور نسل به نسل انتقال یافته است.
در شب یلدا بسیاری از پشت بام منازل این شهر با شور و شوق فراوان عبارت 'امشو اول قاره' (امشب شب یلدا است) را در شهر طنین‌انداز کرده و حال و هوای خاص شب یلدا را دو چندان می‌کنند.
در این شب نوجوانان و جوانان با تاریک شدن هوا به پشت بام منازل همسایه رفته و شالی را به حیاط منزل آویزان می‌کنند و با سردادن شعار جمعی 'امشو اول قاره، خیر د هونت بواره، نون و پنیره و شیره، کیخا حونت نمیره' از صاحبخانه می‌خواهند تنقلات شب یلدا را در شال آنها بریزد.
**گندم شادونه یکی از تنقلات شب یلدا در لرستان
گندم شادنه آجیل مردم لرستان در شب چله است که برای درست کردن آن گندم را در شیر خیسانده، سپس زردچوبه و نمک را با آن مخلوط کرده و آن را روی ساج (تابه) برشته می کنند و همراه خلال بادام، گردو، پسته، کشمش، سیاه دانه و کنجد مخلوط می کنند و در شب یلدا می خورند.
پخت انواع شیرینی‌های محلی از جمله تنقلاتی است که مردم این دیار در شب یلدا از آنها استفاده می‌کنند.
غذای مخصوص مردم لرستان در شب یلدا بوقلمون، گوسفند، سبزی پلو ماهی و خورشت سبزی است. بنا به سنت دیرینه، اغلب خانواده‌های لرستانی شب یلدا را در کنار بزرگان طایفه به ویژه پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌های خود سپری می‌کنند.
تفال به دیوان حافظ و شاهنامه خوانی
خواندن دیوان حافظ و تفال به آن، شاهنامه فردوسی و داستان سرایی از دیگر آدابی است که در شب یلدا زینت بخش محافل گرم مردم این دیار بوده و از محبوبیت ویژه‌ای نیز نزد مردم برخوردار است.
شاهنامه خوانی از گذشته های دور تاکنون از آئین و رسوم لرستان است به طوریکه شاهنامه معمولا به دست بزرگ ایل و در پایان به دست بزرگ خانواده خوانده می شده است و همواره جوانان سعی در یادگیری و از بر کردن آن داشتند زیرا افتخار بسیار بزرگی در میان این قوم محسوب می شده است.
دلیل اصلی جذابیت شنیدن شاهنامه خوانی در آن بود که نقالان با طرز بیان خاص، تکیه کلام ها، حرکات و تا حدودی نقش قهرمانان را بازی کردن، تاثیر داستان را صد چندان می کردند.
پیش از رواج رادیو و تلویزیون و دیگر ابزارهای سرگرم کننده امروزی، کالای جذاب شاهنامه خوان و نقال بازگو کننده داستان های حماسی و پهلوانی که شاید از میان شاگردان آنها تنها چند نفر باقی مانده باشند، بیشتر خریدار داشت اما امروز این کار کمتر خریدار دارد و جای خود را به رسانه های جمعی و مجازی داده است.
نقالان به خوبی می دانند که کجای داستان برای شنونده هیجان انگیز بوده و چگونه می توانند این لحظه را مهیج تر کنند. ایجاد وقفه در نقل و کش دادن موضوع، بالا و پایین آوردن و لرزاندن صدا، به خصوص دست برهم زدن و پا بر زمین کوفتن و در کل نگهداشتن شنونده در حالت تعلیقی مطبوع، از مهارت های خاص این داستان گویان محبوب بوده است.
در شبهای دراز زمستان کار نقل رواج بسیار داشت و نقالان داستان های ابومسلم، داراب نامه و سمک عیار را با چاشنی هایی از شعر و آواز حکایت می کردند و به تدریج به منابع دیگری روی آورده و در این میان شاهنامه فردوسی بیش از همه مورد توجه قرار می گرفت و در این شاهنامه نیز میان داستان رستم و سهراب مهمترین مقام را داشت و امروز نیز داستان «سهراب کشی» شهرت بسیاری دارد.
*قاشق‌زنی
یکی دیگر از رسوم دیرینه مردم این دیار در شب اول قاره سنت قاشق زنی است. دراین آیین نیز افراد با پوشاندن سر و صورت خود به درب منازل رفته و با به صدا در آوردن قاشق صاحب خانه را از حضور خود آگاه می‌کنند. در این هنگام صاحب خانه نیز به میمنت این شب مقداری از تنقلات و شیرینی خانگی را در ظرف آنان می‌ریزد.
* «چارشو دُر کنی» « مَتَل خونی» از رسوم کهن لرستان در شب یلدا
از رسوم این شب در استان لرستان می‌توان به مراسم «چارشو دُر کنی» اشاره کرد؛ که این مراسم با شرکت نوجوانان و جوان‌ها برگزار می‌شد به نحوی که بچه‌ها از پشت بام خانه‌ها با آویزان کردن چادر، شال یا گلونی از صاحب خانه تقاضای شیرینی و تنقلات مخصوص این شب را می‌کردند و صاحبخانه نیز چند گردو، بادم، میوه یا مقداری نخودچی کشمش و از این دست تنقلات در آن چادرهای آویزان شده، قرار می‌دادند.
این کار از سوی بچه‌ها همراه شعر خوانی بود و آنها زمزه می‌کردند: «اِمشو اول قاهارهَ خیر دِ حونت بَواره ** نون و پَنیر و شیره کیخا حونَت نَمیره».
*فال «چل سرو»
فال چهل سرو یا چهل سرود یکی آداب شب یلدا در این دیار است که نوعی فال به شمار می رود.
آداب چل سرو بدین گونه است که گروهی از بزرگان خانواده در شب یلدا دور هم می نشینند و پس از نیت و صلوات و استعانت ازپروردگار یک نفر، مامور به دست گرفتن تسبیحی چهل دانه می شود و دور از دیگران می نشیند و چند دانه اول را با نام مبارک الله، محمد و علی جدا می کند و سپس جمعی که بیشتر از افراد با تجربه هستند به نوبت شروع به خواندن بخشی از ابیات و اشعاری می کنند که به همین نام (چل سرو) معروفند، و بیشتر به زبان شیوا و شیرین لکی هستند.
با خواندن هر قطعه فردی که تسبیح را در دست دارد یک دانه جدا می کند و به همین منوال افراد به نوبت قسمتی از سرو(سرود و تک بیت) را می خوانند و دانه های تسبیح جدا می شوند.
در این میان افرادی که «سرو» می خوانند از تعداد و چگونگی دانه های تسبیح بی اطلاعند، تا اینکه با جدا شدن آخرین دانه یعنی چهلمین دانه تسبیح، فرد مامور اعلام می کند که این دانه چهلم است و سرود و بیتی که چهلمین بیت بوده است با صدای بلند برای همه تکرار می شود و فرد آن بیت را تا به آخر می خواند و دیگران به تفسیر و توضیح این بیت می پردازند.
هر بیت داری تعبیر و تفسیر خاصی است که برای دیگران روشن است. در چل سرو ابیات دارای تعابیر منفی و مثبت به موازات هم خوانده می شود و طبق اقبال و طالع هر کس بیت خاصی در دانه چهلم می افتد، که همان فال فرد است.
خدات و بین د دو گل ژوهار ، اول اسب و زین دوم ژن و مال' به معنی 'خدایت بدهد دو گل از بهار اول اسب و زین دوم زن و دارائی'، 'تلی ژ زلفت پاونی پامه، گری نوینمت آخر دنیامه' به معنی 'تاری از زلفانت پایبند پامه، لحظه ای نبینمت آخر دنیامه، 'هر صو و سحر بانگ خروسان ، شوره تلمیت بار تازه عروسان' به معنی 'هر صبح و سحر بانگ خروسها، صدای پای کاروان تازه عروسها' نمونه هایی از ابیات فال چهل سرو هستند.
* آیین آتش نوروزیِ ( آگِر نوروژی) شب چله ثبت ملی شد
مدیر کل ثبت آثار و حفظ و احیای میراث معنوی و طبیعی از ثبت «آگِر نوروژی؛ آیین آتش نوروزیِ شب چله» در فهرست ملی میراث ناملموس کشور خبر داد.
فرهاد نظری مدیر کل ثبت آثار و حفظ و احیای میراث معنوی و طبیعی، در جمع خبرنگاران، از ثبت «آگِر نوروژی؛ آیین آتش نوروزیِ شب چله» در فهرست ملی میراث ناملموس کشور خبر داد و اظهار کرد: در گاهشمار لکی ماه نوروژ اولین ماه سال و مطابق با دی ماه خورشیدی است.
آغاز این ماه در غروب ۳۰ آذر خورشیدی و مصادف با شب چله است. به اعتقاد مردم قوم لک، در این شب که سردترین، تاریکترین و طولانی‌ترین شب سال است، هوِئَر یا مِیر (خورشید یا مهر) زاده می‌شود؛ بنابراین این شب را که به شب چله معروف است همراه با باورها، آیین‌ها و مناسک خاص جشن می‌گیرند. یکی از این باورها که در نوع خود منحصر به فرد است، برگزاری آیین «آگر نوروژی» است.
مردم لک در شبی که با نام شو چله (شب چله) معروف است، آتش بزرگی برپا کرده و در گرداگرد آن به پایکوبی و شادی می‌پردازند.
وی افزود:شب چله مطابق با آغاز ماه نوروژ در تقویم لکی است و آتشی که در این شب برافروخته می‌شود با نام آگر نوروژ شناخته می‌شود، بنابراین به مراسمی که در کنار آن برگزار می‌شود، رسم آگر نوروژی شو چله می‌گویند.
مدیر کل ثبت آثار و حفظ و احیاء میراث معنوی و طبیعی گفت:متاسفانه آیین آگر نوروژی در میان لک‌ها تا حد زیادی به فراموشی سپرده شده و تنها در مناطقی، چون محل سکونت ایل کاکاوند در حد فاصل دلفان و هرسین هنوز به شکل چشمگیری اجرا می‌شود.
بی شک ثبت آئین آگر نوروژی احترام به تمام فرهنگ‌های ایرانی است که در گذر زمان شکل گرفته‌اند و تلاشی برای احیای این سنت دیرینه است.
نظری ادامه داد: «خِیربَراکَر؛ شخصیت، افسانه‌ای بخشنده در باور‌های شب چله (یلدا) مردم قوم لک» نیز در فهرست ملی میراث ناملموس ثبت شد.
7274/6060
کپی شد
