به گزارش روز پنجشنبه ایرنا در این گزارش می خوانیم: هنر یکی از دیرینه‌‌ترین و بنیادی‌ترین عرصه‌های تبلور و تجلی استعدادهای فطری و زیبایی‌طلب انسان است که در قالب آثار کلامی، ادبی، تصویری و دیداری، موسیقیایی، نمایشی و جلوه‌های نوین هنر متبلور می‌شود.
فعالیت انسان در عرصه هنر در قالب رشته‌های مختلف بروز کرده است و انسان‌ها در دوره‌های تاریخی مختلف در هر یک از این رشته‌ها به تولید هنری پرداخته‌اند.
محصولات هنری، بازنمایی بلاواسطه هویت و شاکله‌ی فکری ـ عاطفی انسان‌اند و پرداختن به هر یک از موضوع‌ها و سوژه‌ها در عرصه‌ی هنر، روایت‌کننده‌ی برداشت انسان از آن موضوع است و در تمامی دوران‌ها هم زنان در این عرصه ردپای پررنگی داشتند.
نقش زن در هنر را می‌توان از جنبه‌های گوناگون مورد ارزیابی و تحلیل قرار داد و حتی می‌توان زن را یکی از اصلی‌ترین موضوع‌ها و محورهای بیان هنری در طول تاریخ برشمرد و ادبیات و هنر ایران هم مملو از نشانه‌های آشکاری است که به جایگاه شاخص زن در فرهنگ ایرانی دلالت دارند.
فرهنگ و هنر همچنین به عنوان بستر و زیربنای توسعه، می‌تواند موجبات رشد و بالندگی سایر حوزه‌های توسعه را فراهم آورد و توفیق آن را تضمین کند.
فعالیت‌های هنری به مثابه یکی از پر‌جاذبه‌ترین پدیده‌های زندگی و کامل‌ترین و متعالی‌ترین شیوه‌ی بیان بی‌آن که لطمه‌ای به دیانت آدمیان وارد کند؛ می‌تواند آنها را به سوی فضیلت و کمال و بهره‌مندی از حس زیبایی روحی و معنوی رهنمون نماید.
توسعه هنر، بسط و گسترش فعالیت‌های هنری در عصر ما با دو مقوله‌ی مهم و اساسی یعنی صنعت فرهنگی و اقتصاد هنر پیوند و ارتباط یافته است و از سویی اقتصاد هنر را می‌توان بررسی جنبه‌های اقتصادی تولید، مصرف و یا عرضه و تقاضای محصولات و یا خدمات فرهنگی و هنری دانست.
در بررسی وضعیت بانوان فعال در حوزه هنر و صنایع دستی استان به سراغ چهار تن از فعالان این عرصه در رشته‌های مختلف صنایع دستی رفتیم.
این هنرمندان از اهمیت هنر در روحیه فردی و اقتصاد خانواده، همچنین از چالش‌هایی که در حین فعالیت در جامعه با آن روبرو هستند، سخن به میان آوردند و همگی خواستار معرفی هنرهای اصیل ایرانی و فرصت‌هایی برای فروش محصولات و بازاریابی خود بودند.
آنها معتقد بودند هنرهای سنتی و صنایع دستی هویت ایرانیان است و همواره باید برای ترویج استفاده از این صنایع کوشید و نباید شرایط به گونه‌ای باشد تا صنایع مصنوعی که تنها طرح‌های هنری اصیل ایرانی را تقلید کرده‌اند به دلیل آن که هزینه کمی دارند جایگزین هنر دست هنرمندان شود.
**بانوان هنرمند در قزوین جایگاه مشخصی ندارند
شکوه‌السادات تقوی، که متولد سال 1334 در قزوین است و در رشته سرمه‌دوزی روی ترمه، و همچنین دوختن چهل تیکه‌دوزی با ترمه فعالیت دارد، پرداختن به امور هنری را پس از بازنشستگی بهترین سرگرمی خود می‌داند.
او توجه به هنر سرمه‌دوزی را در خانواده خود موروثی می‌داند که از مادر و مادر‌بزرگ به او رسیده تا آنجا که دختر مهندس او هم به همین هنر مسلط است.
تقوی در گفتگو با ولایت به بیان تاریخچه هنر سرمه‌دوزی می‌پردازد و می‌گوید: سرمه‌دوزی یکی از دوخت‌های تزیینی و از هنرهای اصیل است و قدمت 2500 تا 3 هزار ساله در ایران دارد و این هنر اصیل و زیبا ابتدای ظهور تمام موادش دست ساز و از جنس طلا و نقره بود اما در طول زمان به دلیل گران بودن این مواد و قیمت تمام شده مصنوعات آن تغییر کرد.
این بانوی هنرمند در معرفی حرفه سرمه‌دوزی بیان میکند: سرمه (ملیله فلزی) از الیاف طلا نقره که تابیده و فنری شده است تهیه و به دلیل درخشش خاصی که دارد؛ مورد استفاده قرار می‌گیرد و این هنر از زمان هخامنشیان و ساسانیان رایج گشته و در زمان صفویه به اوج خود رسیده و برای لباس درباریان از ترمه سرمه‌دوزی شده بسیار استفاده می‌کردند.
او با اشاره به مراکز گسترده سرمه‌دوزی در ایران، بیان میکند: مراکز مهم این هنر اول یزد و بعد اصفهان و کاشان و قزوین و تهران است.
وی می گوید: از انواع پارچه‌های ترمه می‌توان چهل تیکه‌های زیبایی درست کرد و برای سرویس‌های عروس شامل پذیرایی، سرویس خواب، کوسن و رومیزی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
این بانوی هنرمند در ادامه سخنانش با اشاره به جایگاه زنان هنرمند قزوین در عرصه هنر تصریح میکند: متاسفانه بانوان هنرمند در قزوین جایگاه مشخص و امن ندارند و به راحتی نمی‌توانند از هنری که دارند؛ کسب درآمد کنند و همان‌گونه که مطلع هستید در تمامی رشته‌ها سرمایه اولین نیاز است.
تقوی با تاکید بر این مطلب که اگر بستر فعالیت برای بانوان فراهم باشد، آنها در مدیریت توان بالایی از خود نشان می‌دهند،می‌افزاید: به طور معمول افردای که در ارگان‌های صنایع دستی کار می‌کنند از بیشتر رشته‌های هنری اطلاع درستی ندارند و در برخی از نمایشگاه‌ها شاهد بودم که برخی مسئولان به صنایع دستی آشنایی نداشتند، به عنوان مثال حتی اسم ترمه و یا برخی هنرهای دیگر را هم نمی‌دانستند، در نمایشگاهی از من پرسیدند شما این‌ها را از چین آوردید؟ در صورتی که اسم نمایشگاه صنایع دستی ایران بود.
تقوی با اذعان به این که مشکلات اقتصادی منجر شده با‌نوانی که در عرصه هنر فعالیت دارند بیشتر درگیر کسب درآمد شوند و نمی‌توانند از روی ذوق هنری کار کنند،ادامه دادد: در قزوین اهمیتی برای اهل هنر قائل نیستند چرا که ارگان‌های مرتبط بیشتر برای خودنمایی کار می‌کنند و کمتر به فراهم آوردن تسهیلات برای صنعتگر توجه دارند.
این هنرمند معتقد است مسئولان برای تربیت هنرمندان رشته‌های صنایع دستی تا حدودی گام‌هایی برداشته‌اند، اما تنها مدیریت صحیح، متخصص و دلسوز با دراختیار گذاشتن کمک‌های مالی می‌تواند مشکلات هنرمندان را خاتمه دهد.
**فعالان حوزه صنایع دستی بستری برای درآمدزایی ندارند
حمیده میراشه هنرمند جوان دیگر قزوینی که متولد سال 1366 و فارغ‌التحصیل رشته هنر اسلامی گرایش سفال سرامیک از دانشگاه هنر اسلامی تبریز و دارای گواهینامه صنعت‌گری از سازمان صنایع دستی و میراث فرهنگی و گردشگری استان قزوین است نیز در هنر سفالگری به ولایت می‌گوید: ساخت ظروف با گل که سفالگری نامیده می‌شود؛ پیش از رواج شیشه رایج‌ترین مظروفات بشر بودند.
خاستگاه این هنر به درستی مشخص نیست؛ ولی از روی یافته‌های محققین کهن سرزمین سومر را معرفی کرده اند و با گذشت زمان و گسترش زندگی، سفالگری هم تکامل یافت و نقش نگارهایی روی آن کشیدند و با رنگ‌هایی گوناگون آراستند.
او می‌افزاید: میراث فرهنگی نمایشگاه‌های زیادی در این زمینه برگزار میکند که 90 درصد این نمایشگاه‌ها رایگان برگزار می‌شوند و همین امر سبب حضور بیشتر بانوان در این نمایشگاه‌ها می‌شود و البته این بر‌خلاف رفتار دستگاهی است که به این موضوع توجهی ندارد و هزینه‌هایی خارج از توان اقتصادی بانوان دریافت میکند.
این هنرمند درباره وضعیت حوزه فرهنگ و هنر در قزوین تاکید میکند: با توجه به 2 دوره نمایشگاه عیدانه که زیر نظر سازمان میراث فرهنگی برگزار شد و استقبال خوبی صورت گرفت به این نتیجه رسیدیم که هنر دست در میان شهروندان تهرانی و توریست‌ها جایگاه بالاتری دارد و امیدواریم با تداوم این نمایشگاه‌های عیدانه در آینده نزدیک هنر دست در میان شهروندان قزوینی نیز جایگاه بهتری پیدا کند.
میراشه، نبودن فرصت و بازار فروش محصولات صنایع دستی را از مشکلات فعالان این عرصه می‌داند و می‌افزاید: با در نظر گرفتن مدت فعالیتی که داشتم، مهمترین مشکل را باید در فروش محصولات دانست.
معماری شهری قزوین و تمدن کهنی که در شهر ما وجود دارد؛ منجر شده مردم برای جلوگیری از تکرار و تنوع، طراحی داخلی منازلشان را متفاوت از معماری شهر انجام دهند.
او می‌گوید: تغییراتی که در سال‌‌های اخیر در معماری شهری ایجاد شده مثل هتل‌ها و مراکز فروش با معماری مدرن و پل‌ها من را به فروش محصولات هنری خود در آینده امیدوار کرده است.
این هنرمند بیان میکند: شهرهای تاریخی همچون اصفهان، تبریز و کاشان دارای دانشگاهای هنری مطرحی در زمینه صنایع دستی در کشور می‌باشند و این جای سوال است که در شهر قزوین با این پیشینه غنی فرهنگی، دانشگاه هنری مطرحی وجود ندارد.
میراشه از همکاری اداره کل میراث فرهنگی و صنایع دستی استان با هنرمندان سخن به میان می‌آورد و می‌گوید: با توجه به اینکه قزوین دانشگاه بنامی ندارد که بتواند میزبان همایش‌ها و ورک شاپ‌های حرفه‌ای در این زمینه باشد، در این باره مسئولیت سازمان صنایع دستی و کارشناسان این حوزه سنگین‌تر می‌شود که البته تا به حال فعالیت‌های خوبی در این زمینه داشته‌اند.
**محصولات چینی جای هنر ایرانی را گرفته‌اند
زهرا موسی، با نوی هنرمند قزوینی که هشت سال است در شاخه گره چینی فعالیت میکند نیز می‌گوید: 2 رشته گره چینی از دوره صفویه در کشور پیشرفت کرد و در دوره قاجاریه در بیشتر بناها دیده می‌شود.
او می‌افزاید: به طور کلی در کشور، هنرمندان در جایگاه بالایی قرار ندارند و متاسفانه حمایت نمی‌شوند اما در این چندین سال حرکت‌هایی شده و حمایت‌هایی از طرف دولت شاهد بودیم که امیدوارم تداوم داشته باشد.
این بانوی هنرمند ادامه می‌دهد: خوشبختانه زنان ما هنر دوست و هنرمند هستند و همیشه در زمینه‌های هنری قوی پیش رفته و خوب فعالیت می‌کنند و هنرمندان قزوین هم در بیشتر زمینه‌های هنری فعالیت دارند و به خوبی هنرنمایی می‌کنند که امیدوارم با حمایت‌های بیشتر تداوم این روند در استان تقویت شود.
موسی به همراهی اداره کل میراث فرهنگی با هنرمندان می‌پردازد و می‌گوید: از حمایت‌های اخیر اداره میراث فرهنگی اختصاص دادن بناهای تاریخی برای فعالیت هنرمندان می‌باشد که من هم از این مزیت برخوردار هستم و چون رشته هنری من کاری پرسر و صداست در هر کجا از شهر نمی‌توانستم به راحتی فعالیت کنم و خوشبختانه با داشتن این مکان به راحتی به فعالیت خود ادامه می‌دهم.
او ادامه می‌دهد: امیدوارم بتوانم باحمایت میراث فرهنگی در نمایشگاه‌های دیگر کشورها حضور پیدا کنم و در عرضه و معرفی هنرهای اصیل ایرانی ایفای نقش کنم.
این بانوی هنرمند می‌افزاید: با ورود کالاهای چینی با کیفیت‌های پایین متاسفانه تولیدات داخلی به ویژه صنایع دستی آسیب زیادی دیدند و هنوز دولت نتوانسته از ورود این کالاها جلوگیری کند و این روند برای هنر ایرانی زیبا نیست چون ما می‌بینیم که در قرن‌های مختلف هنر ایرانی در دنیا شهرت داشته است.
موسی معتقد است: باید استفاده از صنایع دستی را از خانه‌ها و اداره‌های داخل کشور آغاز کرد تا فرهنگ توجه به هنر ایرانی ترویج یابد.
او ادامه می‌دهد: از شهرداری و نظام مهندسی ساختمان انتظار دارم تا به جای جایگزین کردن پنجرهای دوجداره آلومینیومی که در بیشتر ساختمان‌ها نصب می‌شوند از ارسی‌ها و دولابچه‌های 2 جداره متناسب با معماری قدیمی در ساختمان‌های شهر استفاده کنند چون قزوین شهری است که از لحاظ بناهای تاریخی بیشترین آمار را دارد و در حقیقت شهر را زیباتر با سبک ایرانی بسازند.
موسی اضافه میکند: متاسفانه در بناهای جدید هیچ اثری از معماری قدیمی ایرانی دیده نمی‌شود و این خیلی جای تاسف دارد، در اداره‌ها به جای چوب ام دی اف می‌بینیم و شرایط به گونه‌ای است که همه نجارهای ما برای امرار معاش مجبور شدند دست از چوب بکشند و به ام‌دی‌اف روی آورند، این تغییر ذائقه منجر شده هنرهای ایرانی، صنایع دستی هنرمندان مغفول بماند و محصولات مصنوعی جایگزین هنر شود.
**مردم با هنرهای سنتی آشنایی ندارند
سهیلا اسکندری هم که 15 سال است در حرفه تذهیب و نگارگری فعالیت میکند و در جشنواره‌های متعدد برای قزوین افتخاراتی کسب کرده است؛ در معرفی این هنر می‌گوید: تذهیب و نگارگری برگرفته از نقاشی سنتی است و از دیرباز در کشور ما بوده و شناسنامه بین‌المللی برای مردم محسوب می‌شود و از دوره ایلخانی و تیموری رواج این هنر چشمگیرتر شده و و از آن زمان به بعد هم همیشه ادامه داشته است.
او در گفتگو با ولایت به بیان وضعیت بانوان هنرمند قزوین و دغدغه‌های آنها می‌پردازد و می‌گوید: اگرچه وضعیت بانوان هنرمند در این سال‌ها بهتر شده اما همچنان نیاز هست که تبلیغات و آموزش‌های بیشتری انجام شود تا هنرهای دستی در میان مردم به خوبی شناخته شود.
اسکندری معتقد است: هنر چون با سنت آمیخته شده انسان را به آرامش می‌رساند بنابراین مفید است که افراد به هنری مسلط باشند تا هم برای آنها سرگرمی باشد و هم بتوانند از این طریق روحیه خود را تقویت کنند.
او درباره شرایط هنرمندان در قزوین بیان میکند: در این استان هنر شرایط خوبی ندارد و مردم صنایع دستی و هنرهای اصیل را نمی‌شناسند و هنرمندان مدام با مسایل پیچیده‌ای روبرو می‌شوند از این رو هنرمندان برای دستیابی به فرصت‌های بهتر به ناچار باید رشته‌های مختلف را تجربه کنند تا شاید به وضعیت بهتری دست پیدا کنند.
این بانو می‌افزاید: ترویج هنرهای سنتی، ارتقای سطح آگاهی مردم با هنرهای ایرانی و فرهنگ‌سازی برای خرید این آثار ماندگار در بهبود شرایط رفاهی و اجتماعی هنرمندان بسیار اثربخش است.
اسکندری معتقد است: هنوز در جامعه ما تذهیب و نگارگری را که از هنرهای بسیار قدیمی ایران است را نمی‌شناسند در حالی که هنر در جامعه باید ورزش روح به شمار برود و انس مردم با آن به گونه‌ای باشد که با هنر به آرامش روحی و فکری دست بیابند.
او ادامه می‌دهد: در اغلب کشورها به صنایع دستی اهمیت زیادی می‌دهند و برای خرید این آثار هزینه‌‌ای زیادی پرداخته می‌شود و این یعنی به هنرمند هویت و بهای اجتماعی داده شده است و دولت پشتوانه هنرمندان است در حالی که در ایران این گونه نیست و هنرمندان به خود متکی هستند و ازسوی دولت هیچ گونه حمایتی نمی‌شوند.
این بانوی تذهیب‌گر معتقد است: در کشورمان، هنرمندان به ویژه زنان فعال در این عرصه جدی گرفته نمی‌شوند و همچنان با فضای مرد سالارانه‌ای روبرو هستند؛ در حالی که این زنان برای انتقال هنرهای سنتی و حتی برای تقویت فضای کسب و کار و اقتصاد خانواده تلاش می‌کنند و جامعه باید بپذیرد هدف آن ها تنها خوشگذرانی و سرگرمی نیست.
اسکندری ادامه می‌دهد: جامعه باید بپذیرد که زن تنها برای خانه نیست؛ زن در اجتماع می‌تواند بهترین کارها را رقم بزند، تنها باید به او بهای لازم داده شود.
او درباره جایگاه زنان قزوین در عرصه هنر می‌گوید: هنرها در این استان تبلیغ نمی‌شوند؛ از صنایع دستی و هنرهای ایرانی در رسانه‌ها صحبت نمی‌شود؛ در واقع در کشور ما زنان بدون پشتوانه برای خود ارزش و جایگاه ایجاد می‌کنند.
این بانو ادامه می‌دهد: در موسسه‌های هنر می‌بینیم که مسئولان با هنر دست و عرضه آن آشنایی ندارند در حالی که صنایع دستی می‌تواند فرصتی باشد تا بانوان بدون آن که وارد اجتماع خشن شوند با ظرافت زنانه و هنرمندانه در منزل درآمدزایی کنند.
اسکندری می‌افزاید: هنرمندان در رشته‌های مختلف باید سازمان مردم نهاد داشته باشند تا رشته‌های هنری را معرفی کنند و مردم را به انس با هنر تشویق کنند اما درحال حاضر خیلی‌ها نمی‌دانند هنر کجای زندگی است؛ هنرها را نمی‌شناسند و نمی‌دانند با هنر می‌توانند سادگی و دلبستگی را وارد زندگی کنند و به آرامش برسند؛ هنر نوع نگاه به دنیا را تغییر می‌دهد.
این هنرمند می‌افزاید: البته میراث فرهنگی برای تغییر نگاه نسبت به هنر خانه‌های تاریخی را به هنرهای سنتی و صنعتی تغییر داده است و امیدوارم جایگاه هنر تقویت و قزوین پایلوت رشته‌های مختلف شود و جایگاه هنرمند شناخته شود و زنان به صورت حرفه‌ای صنایع دستی را دنبال کنند.
او خاطرنشان میکند: امیدوارم ارزش و جایگاه هنر که با روحیه انسان عجین هست به خوبی دیده شود و به هنرهای دستی به عنوان شغل هدفمند توجه شود.
بسط و گسترش فعالیت‌‌ها و برنامه‌های هنری به منظور بهره‌مندی گروه‌های وسیعی از مردم از مواهب هنر، مستلزم اتخاذ سیاست‌ها و تدابیر اندیشیده‌ای است که بتواند موجبات رشد و بالندگی و شادابی جامعه را فراهم نماید.
حداکثر استفاد از منابع و امکانات و بهره‌گیری از فناوری‌های نوین و دستاوردهای علمی در این زمینه بسیار خطیر و حائز کمال اهمیت است و در این زمینه، جنبه‌های مثبت و سازنده‌ی صنعت فرهنگی می‌تواند در خدمت نشر و ترویج ارزش‌های متعالی جامعه و برنامه‌های هنری قرار گیرد.
برای نیل به اهداف مورد نظر در این زمینه و نهادینه شدن آن، افزون بر لزوم ایجاد زیرساخت‌های مناسب، تلاش و کوشش محققان و سازمان‌های پژوهشی بسیار مفید و راهگشا خواهد بود.
7389*3013
خبرنگار: نسرین رحیمی**انتشار دهنده: رضا اولادی
انتهای پیام فعالیت انسان در عرصه هنر در قالب رشته‌های مختلف بروز کرده است و انسان‌ها در دوره‌های تاریخی مختلف در هر یک از این رشته‌ها به تولید هنری پرداخته‌اند.
محصولات هنری، بازنمایی بلاواسطه هویت و شاکله‌ی فکری ـ عاطفی انسان‌اند و پرداختن به هر یک از موضوع‌ها و سوژه‌ها در عرصه‌ی هنر، روایت‌کننده‌ی برداشت انسان از آن موضوع است و در تمامی دوران‌ها هم زنان در این عرصه ردپای پررنگی داشتند.
نقش زن در هنر را می‌توان از جنبه‌های گوناگون مورد ارزیابی و تحلیل قرار داد و حتی می‌توان زن را یکی از اصلی‌ترین موضوع‌ها و محورهای بیان هنری در طول تاریخ برشمرد و ادبیات و هنر ایران هم مملو از نشانه‌های آشکاری است که به جایگاه شاخص زن در فرهنگ ایرانی دلالت دارند.
فرهنگ و هنر همچنین به عنوان بستر و زیربنای توسعه، می‌تواند موجبات رشد و بالندگی سایر حوزه‌های توسعه را فراهم آورد و توفیق آن را تضمین کند.
فعالیت‌های هنری به مثابه یکی از پر‌جاذبه‌ترین پدیده‌های زندگی و کامل‌ترین و متعالی‌ترین شیوه‌ی بیان بی‌آن که لطمه‌ای به دیانت آدمیان وارد کند؛ می‌تواند آنها را به سوی فضیلت و کمال و بهره‌مندی از حس زیبایی روحی و معنوی رهنمون نماید.
توسعه هنر، بسط و گسترش فعالیت‌های هنری در عصر ما با دو مقوله‌ی مهم و اساسی یعنی صنعت فرهنگی و اقتصاد هنر پیوند و ارتباط یافته است و از سویی اقتصاد هنر را می‌توان بررسی جنبه‌های اقتصادی تولید، مصرف و یا عرضه و تقاضای محصولات و یا خدمات فرهنگی و هنری دانست.
در بررسی وضعیت بانوان فعال در حوزه هنر و صنایع دستی استان به سراغ چهار تن از فعالان این عرصه در رشته‌های مختلف صنایع دستی رفتیم.
این هنرمندان از اهمیت هنر در روحیه فردی و اقتصاد خانواده، همچنین از چالش‌هایی که در حین فعالیت در جامعه با آن روبرو هستند، سخن به میان آوردند و همگی خواستار معرفی هنرهای اصیل ایرانی و فرصت‌هایی برای فروش محصولات و بازاریابی خود بودند.
آنها معتقد بودند هنرهای سنتی و صنایع دستی هویت ایرانیان است و همواره باید برای ترویج استفاده از این صنایع کوشید و نباید شرایط به گونه‌ای باشد تا صنایع مصنوعی که تنها طرح‌های هنری اصیل ایرانی را تقلید کرده‌اند به دلیل آن که هزینه کمی دارند جایگزین هنر دست هنرمندان شود.
**بانوان هنرمند در قزوین جایگاه مشخصی ندارند
شکوه‌السادات تقوی، که متولد سال 1334 در قزوین است و در رشته سرمه‌دوزی روی ترمه، و همچنین دوختن چهل تیکه‌دوزی با ترمه فعالیت دارد، پرداختن به امور هنری را پس از بازنشستگی بهترین سرگرمی خود می‌داند.
او توجه به هنر سرمه‌دوزی را در خانواده خود موروثی می‌داند که از مادر و مادر‌بزرگ به او رسیده تا آنجا که دختر مهندس او هم به همین هنر مسلط است.
تقوی در گفتگو با ولایت به بیان تاریخچه هنر سرمه‌دوزی می‌پردازد و می‌گوید: سرمه‌دوزی یکی از دوخت‌های تزیینی و از هنرهای اصیل است و قدمت 2500 تا 3 هزار ساله در ایران دارد و این هنر اصیل و زیبا ابتدای ظهور تمام موادش دست ساز و از جنس طلا و نقره بود اما در طول زمان به دلیل گران بودن این مواد و قیمت تمام شده مصنوعات آن تغییر کرد.
این بانوی هنرمند در معرفی حرفه سرمه‌دوزی بیان میکند: سرمه (ملیله فلزی) از الیاف طلا نقره که تابیده و فنری شده است تهیه و به دلیل درخشش خاصی که دارد؛ مورد استفاده قرار می‌گیرد و این هنر از زمان هخامنشیان و ساسانیان رایج گشته و در زمان صفویه به اوج خود رسیده و برای لباس درباریان از ترمه سرمه‌دوزی شده بسیار استفاده می‌کردند.
او با اشاره به مراکز گسترده سرمه‌دوزی در ایران، بیان میکند: مراکز مهم این هنر اول یزد و بعد اصفهان و کاشان و قزوین و تهران است.
وی می گوید: از انواع پارچه‌های ترمه می‌توان چهل تیکه‌های زیبایی درست کرد و برای سرویس‌های عروس شامل پذیرایی، سرویس خواب، کوسن و رومیزی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
این بانوی هنرمند در ادامه سخنانش با اشاره به جایگاه زنان هنرمند قزوین در عرصه هنر تصریح میکند: متاسفانه بانوان هنرمند در قزوین جایگاه مشخص و امن ندارند و به راحتی نمی‌توانند از هنری که دارند؛ کسب درآمد کنند و همان‌گونه که مطلع هستید در تمامی رشته‌ها سرمایه اولین نیاز است.
تقوی با تاکید بر این مطلب که اگر بستر فعالیت برای بانوان فراهم باشد، آنها در مدیریت توان بالایی از خود نشان می‌دهند،می‌افزاید: به طور معمول افردای که در ارگان‌های صنایع دستی کار می‌کنند از بیشتر رشته‌های هنری اطلاع درستی ندارند و در برخی از نمایشگاه‌ها شاهد بودم که برخی مسئولان به صنایع دستی آشنایی نداشتند، به عنوان مثال حتی اسم ترمه و یا برخی هنرهای دیگر را هم نمی‌دانستند، در نمایشگاهی از من پرسیدند شما این‌ها را از چین آوردید؟ در صورتی که اسم نمایشگاه صنایع دستی ایران بود.
تقوی با اذعان به این که مشکلات اقتصادی منجر شده با‌نوانی که در عرصه هنر فعالیت دارند بیشتر درگیر کسب درآمد شوند و نمی‌توانند از روی ذوق هنری کار کنند،ادامه دادد: در قزوین اهمیتی برای اهل هنر قائل نیستند چرا که ارگان‌های مرتبط بیشتر برای خودنمایی کار می‌کنند و کمتر به فراهم آوردن تسهیلات برای صنعتگر توجه دارند.
این هنرمند معتقد است مسئولان برای تربیت هنرمندان رشته‌های صنایع دستی تا حدودی گام‌هایی برداشته‌اند، اما تنها مدیریت صحیح، متخصص و دلسوز با دراختیار گذاشتن کمک‌های مالی می‌تواند مشکلات هنرمندان را خاتمه دهد.
**فعالان حوزه صنایع دستی بستری برای درآمدزایی ندارند
حمیده میراشه هنرمند جوان دیگر قزوینی که متولد سال 1366 و فارغ‌التحصیل رشته هنر اسلامی گرایش سفال سرامیک از دانشگاه هنر اسلامی تبریز و دارای گواهینامه صنعت‌گری از سازمان صنایع دستی و میراث فرهنگی و گردشگری استان قزوین است نیز در هنر سفالگری به ولایت می‌گوید: ساخت ظروف با گل که سفالگری نامیده می‌شود؛ پیش از رواج شیشه رایج‌ترین مظروفات بشر بودند.
خاستگاه این هنر به درستی مشخص نیست؛ ولی از روی یافته‌های محققین کهن سرزمین سومر را معرفی کرده اند و با گذشت زمان و گسترش زندگی، سفالگری هم تکامل یافت و نقش نگارهایی روی آن کشیدند و با رنگ‌هایی گوناگون آراستند.
او می‌افزاید: میراث فرهنگی نمایشگاه‌های زیادی در این زمینه برگزار میکند که 90 درصد این نمایشگاه‌ها رایگان برگزار می‌شوند و همین امر سبب حضور بیشتر بانوان در این نمایشگاه‌ها می‌شود و البته این بر‌خلاف رفتار دستگاهی است که به این موضوع توجهی ندارد و هزینه‌هایی خارج از توان اقتصادی بانوان دریافت میکند.
این هنرمند درباره وضعیت حوزه فرهنگ و هنر در قزوین تاکید میکند: با توجه به 2 دوره نمایشگاه عیدانه که زیر نظر سازمان میراث فرهنگی برگزار شد و استقبال خوبی صورت گرفت به این نتیجه رسیدیم که هنر دست در میان شهروندان تهرانی و توریست‌ها جایگاه بالاتری دارد و امیدواریم با تداوم این نمایشگاه‌های عیدانه در آینده نزدیک هنر دست در میان شهروندان قزوینی نیز جایگاه بهتری پیدا کند.
میراشه، نبودن فرصت و بازار فروش محصولات صنایع دستی را از مشکلات فعالان این عرصه می‌داند و می‌افزاید: با در نظر گرفتن مدت فعالیتی که داشتم، مهمترین مشکل را باید در فروش محصولات دانست.
معماری شهری قزوین و تمدن کهنی که در شهر ما وجود دارد؛ منجر شده مردم برای جلوگیری از تکرار و تنوع، طراحی داخلی منازلشان را متفاوت از معماری شهر انجام دهند.
او می‌گوید: تغییراتی که در سال‌‌های اخیر در معماری شهری ایجاد شده مثل هتل‌ها و مراکز فروش با معماری مدرن و پل‌ها من را به فروش محصولات هنری خود در آینده امیدوار کرده است.
این هنرمند بیان میکند: شهرهای تاریخی همچون اصفهان، تبریز و کاشان دارای دانشگاهای هنری مطرحی در زمینه صنایع دستی در کشور می‌باشند و این جای سوال است که در شهر قزوین با این پیشینه غنی فرهنگی، دانشگاه هنری مطرحی وجود ندارد.
میراشه از همکاری اداره کل میراث فرهنگی و صنایع دستی استان با هنرمندان سخن به میان می‌آورد و می‌گوید: با توجه به اینکه قزوین دانشگاه بنامی ندارد که بتواند میزبان همایش‌ها و ورک شاپ‌های حرفه‌ای در این زمینه باشد، در این باره مسئولیت سازمان صنایع دستی و کارشناسان این حوزه سنگین‌تر می‌شود که البته تا به حال فعالیت‌های خوبی در این زمینه داشته‌اند.
**محصولات چینی جای هنر ایرانی را گرفته‌اند
زهرا موسی، با نوی هنرمند قزوینی که هشت سال است در شاخه گره چینی فعالیت میکند نیز می‌گوید: 2 رشته گره چینی از دوره صفویه در کشور پیشرفت کرد و در دوره قاجاریه در بیشتر بناها دیده می‌شود.
او می‌افزاید: به طور کلی در کشور، هنرمندان در جایگاه بالایی قرار ندارند و متاسفانه حمایت نمی‌شوند اما در این چندین سال حرکت‌هایی شده و حمایت‌هایی از طرف دولت شاهد بودیم که امیدوارم تداوم داشته باشد.
این بانوی هنرمند ادامه می‌دهد: خوشبختانه زنان ما هنر دوست و هنرمند هستند و همیشه در زمینه‌های هنری قوی پیش رفته و خوب فعالیت می‌کنند و هنرمندان قزوین هم در بیشتر زمینه‌های هنری فعالیت دارند و به خوبی هنرنمایی می‌کنند که امیدوارم با حمایت‌های بیشتر تداوم این روند در استان تقویت شود.
موسی به همراهی اداره کل میراث فرهنگی با هنرمندان می‌پردازد و می‌گوید: از حمایت‌های اخیر اداره میراث فرهنگی اختصاص دادن بناهای تاریخی برای فعالیت هنرمندان می‌باشد که من هم از این مزیت برخوردار هستم و چون رشته هنری من کاری پرسر و صداست در هر کجا از شهر نمی‌توانستم به راحتی فعالیت کنم و خوشبختانه با داشتن این مکان به راحتی به فعالیت خود ادامه می‌دهم.
او ادامه می‌دهد: امیدوارم بتوانم باحمایت میراث فرهنگی در نمایشگاه‌های دیگر کشورها حضور پیدا کنم و در عرضه و معرفی هنرهای اصیل ایرانی ایفای نقش کنم.
این بانوی هنرمند می‌افزاید: با ورود کالاهای چینی با کیفیت‌های پایین متاسفانه تولیدات داخلی به ویژه صنایع دستی آسیب زیادی دیدند و هنوز دولت نتوانسته از ورود این کالاها جلوگیری کند و این روند برای هنر ایرانی زیبا نیست چون ما می‌بینیم که در قرن‌های مختلف هنر ایرانی در دنیا شهرت داشته است.
موسی معتقد است: باید استفاده از صنایع دستی را از خانه‌ها و اداره‌های داخل کشور آغاز کرد تا فرهنگ توجه به هنر ایرانی ترویج یابد.
او ادامه می‌دهد: از شهرداری و نظام مهندسی ساختمان انتظار دارم تا به جای جایگزین کردن پنجرهای دوجداره آلومینیومی که در بیشتر ساختمان‌ها نصب می‌شوند از ارسی‌ها و دولابچه‌های 2 جداره متناسب با معماری قدیمی در ساختمان‌های شهر استفاده کنند چون قزوین شهری است که از لحاظ بناهای تاریخی بیشترین آمار را دارد و در حقیقت شهر را زیباتر با سبک ایرانی بسازند.
موسی اضافه میکند: متاسفانه در بناهای جدید هیچ اثری از معماری قدیمی ایرانی دیده نمی‌شود و این خیلی جای تاسف دارد، در اداره‌ها به جای چوب ام دی اف می‌بینیم و شرایط به گونه‌ای است که همه نجارهای ما برای امرار معاش مجبور شدند دست از چوب بکشند و به ام‌دی‌اف روی آورند، این تغییر ذائقه منجر شده هنرهای ایرانی، صنایع دستی هنرمندان مغفول بماند و محصولات مصنوعی جایگزین هنر شود.
**مردم با هنرهای سنتی آشنایی ندارند
سهیلا اسکندری هم که 15 سال است در حرفه تذهیب و نگارگری فعالیت میکند و در جشنواره‌های متعدد برای قزوین افتخاراتی کسب کرده است؛ در معرفی این هنر می‌گوید: تذهیب و نگارگری برگرفته از نقاشی سنتی است و از دیرباز در کشور ما بوده و شناسنامه بین‌المللی برای مردم محسوب می‌شود و از دوره ایلخانی و تیموری رواج این هنر چشمگیرتر شده و و از آن زمان به بعد هم همیشه ادامه داشته است.
او در گفتگو با ولایت به بیان وضعیت بانوان هنرمند قزوین و دغدغه‌های آنها می‌پردازد و می‌گوید: اگرچه وضعیت بانوان هنرمند در این سال‌ها بهتر شده اما همچنان نیاز هست که تبلیغات و آموزش‌های بیشتری انجام شود تا هنرهای دستی در میان مردم به خوبی شناخته شود.
اسکندری معتقد است: هنر چون با سنت آمیخته شده انسان را به آرامش می‌رساند بنابراین مفید است که افراد به هنری مسلط باشند تا هم برای آنها سرگرمی باشد و هم بتوانند از این طریق روحیه خود را تقویت کنند.
او درباره شرایط هنرمندان در قزوین بیان میکند: در این استان هنر شرایط خوبی ندارد و مردم صنایع دستی و هنرهای اصیل را نمی‌شناسند و هنرمندان مدام با مسایل پیچیده‌ای روبرو می‌شوند از این رو هنرمندان برای دستیابی به فرصت‌های بهتر به ناچار باید رشته‌های مختلف را تجربه کنند تا شاید به وضعیت بهتری دست پیدا کنند.
این بانو می‌افزاید: ترویج هنرهای سنتی، ارتقای سطح آگاهی مردم با هنرهای ایرانی و فرهنگ‌سازی برای خرید این آثار ماندگار در بهبود شرایط رفاهی و اجتماعی هنرمندان بسیار اثربخش است.
اسکندری معتقد است: هنوز در جامعه ما تذهیب و نگارگری را که از هنرهای بسیار قدیمی ایران است را نمی‌شناسند در حالی که هنر در جامعه باید ورزش روح به شمار برود و انس مردم با آن به گونه‌ای باشد که با هنر به آرامش روحی و فکری دست بیابند.
او ادامه می‌دهد: در اغلب کشورها به صنایع دستی اهمیت زیادی می‌دهند و برای خرید این آثار هزینه‌‌ای زیادی پرداخته می‌شود و این یعنی به هنرمند هویت و بهای اجتماعی داده شده است و دولت پشتوانه هنرمندان است در حالی که در ایران این گونه نیست و هنرمندان به خود متکی هستند و ازسوی دولت هیچ گونه حمایتی نمی‌شوند.
این بانوی تذهیب‌گر معتقد است: در کشورمان، هنرمندان به ویژه زنان فعال در این عرصه جدی گرفته نمی‌شوند و همچنان با فضای مرد سالارانه‌ای روبرو هستند؛ در حالی که این زنان برای انتقال هنرهای سنتی و حتی برای تقویت فضای کسب و کار و اقتصاد خانواده تلاش می‌کنند و جامعه باید بپذیرد هدف آن ها تنها خوشگذرانی و سرگرمی نیست.
اسکندری ادامه می‌دهد: جامعه باید بپذیرد که زن تنها برای خانه نیست؛ زن در اجتماع می‌تواند بهترین کارها را رقم بزند، تنها باید به او بهای لازم داده شود.
او درباره جایگاه زنان قزوین در عرصه هنر می‌گوید: هنرها در این استان تبلیغ نمی‌شوند؛ از صنایع دستی و هنرهای ایرانی در رسانه‌ها صحبت نمی‌شود؛ در واقع در کشور ما زنان بدون پشتوانه برای خود ارزش و جایگاه ایجاد می‌کنند.
این بانو ادامه می‌دهد: در موسسه‌های هنر می‌بینیم که مسئولان با هنر دست و عرضه آن آشنایی ندارند در حالی که صنایع دستی می‌تواند فرصتی باشد تا بانوان بدون آن که وارد اجتماع خشن شوند با ظرافت زنانه و هنرمندانه در منزل درآمدزایی کنند.
اسکندری می‌افزاید: هنرمندان در رشته‌های مختلف باید سازمان مردم نهاد داشته باشند تا رشته‌های هنری را معرفی کنند و مردم را به انس با هنر تشویق کنند اما درحال حاضر خیلی‌ها نمی‌دانند هنر کجای زندگی است؛ هنرها را نمی‌شناسند و نمی‌دانند با هنر می‌توانند سادگی و دلبستگی را وارد زندگی کنند و به آرامش برسند؛ هنر نوع نگاه به دنیا را تغییر می‌دهد.
این هنرمند می‌افزاید: البته میراث فرهنگی برای تغییر نگاه نسبت به هنر خانه‌های تاریخی را به هنرهای سنتی و صنعتی تغییر داده است و امیدوارم جایگاه هنر تقویت و قزوین پایلوت رشته‌های مختلف شود و جایگاه هنرمند شناخته شود و زنان به صورت حرفه‌ای صنایع دستی را دنبال کنند.
او خاطرنشان میکند: امیدوارم ارزش و جایگاه هنر که با روحیه انسان عجین هست به خوبی دیده شود و به هنرهای دستی به عنوان شغل هدفمند توجه شود.
بسط و گسترش فعالیت‌‌ها و برنامه‌های هنری به منظور بهره‌مندی گروه‌های وسیعی از مردم از مواهب هنر، مستلزم اتخاذ سیاست‌ها و تدابیر اندیشیده‌ای است که بتواند موجبات رشد و بالندگی و شادابی جامعه را فراهم نماید.
حداکثر استفاد از منابع و امکانات و بهره‌گیری از فناوری‌های نوین و دستاوردهای علمی در این زمینه بسیار خطیر و حائز کمال اهمیت است و در این زمینه، جنبه‌های مثبت و سازنده‌ی صنعت فرهنگی می‌تواند در خدمت نشر و ترویج ارزش‌های متعالی جامعه و برنامه‌های هنری قرار گیرد.
برای نیل به اهداف مورد نظر در این زمینه و نهادینه شدن آن، افزون بر لزوم ایجاد زیرساخت‌های مناسب، تلاش و کوشش محققان و سازمان‌های پژوهشی بسیار مفید و راهگشا خواهد بود.
7389*3013
خبرنگار: نسرین رحیمی**انتشار دهنده: رضا اولادی
کپی شد
