دبیر کارگروه ملی مخاطرات طبیعی وزارت راه و شهرسازی اظهار داشته که ۵۴ شهر بزرگ کشور مشمول تهیه طرح تعیین حریم و پهنه‌های گسل بوده و نقشه طرح‌های تفصیلی (محل احداث ساختمان‌ها و مشخصات آنها از جمله ارتفاع و طبقات) نیز براساس حریم گسل‌ها و پهنه آن صورت پذیرد.
علی بیت‌اللهی همچنین یادآور شده که ۵۴ شهر بزرگ کشور با پوشش جمعیتی ۳۶ میلیونی خود، مشمول تهیه طرح تعیین حریم و پهنه گسل هستند و در این رابطه نیز از ۱۱ میلیون واحد مسکونی احداث شده در آنها حدود سه میلیون واحد، به خصوص آنهایی که برروی حریم گسل‌ها واقع شده‌اند از مقاومت لازم در برابر زلزله برخوردار نیستند.
براساس آیین‌نامه ۲۸۰۰ سازمان نظام مهندسی ساختمان و در موضوع گسل‌ها، با تاکید بر ساخت و ساز بناهای مقاوم در برابر زلزله، هر نوع ساخت و ساز ساختمان‌های با اهمیت بالا مانند بیمارستان‌ها و ایستگاه‌های آتش نشانی و تاسیسات خدماتی در حریم گسل‌ها ممنوع اعلام شده که متاسفانه با توجه به نبوده نقشه‌های حریم، شاهد احداث بسیاری از بناها برروی گسل‌های موجود در شهرها هستیم.
با توجه به اهمیت موضوع و اینکه از قزوین بعد از تهران به عنوان دومین شهر پرخطر در حوزه زلزله یاد می‌شود، برآن شدیم تا با قدرت‌الله مهدیخانی، مدیرکل مدیریت بحران استان قزوین در خصوص گسل‌های شناسایی شده فعال و غیرفعال و همچنین لزوم تهیه طرح تعیین حریم و پهنه‌های آن در سطح استان به گفت و گو بنشینیم.
در خصوص گسل‌های قزوین تاکنون مطالعاتی صورت گرفته است؟
استان قزوین به لحاظ داشتن ظرفیت لرزه‌خیزی بالا، در یکی از پهنه‌های لرزه‌ای کشور و جهان واقع شده و تاکنون نیز حدود ۳۵ گسل در آن مورد شناسایی قرار گرفته که همین مساله لزوم پرداختن به آن، یعنی انجام مطالعات و تعیین حدود حریم و پهنه گسل در مناطق مختلف را دوچندان می‌کند.
گسل‌های پهنه شمالی استان در واقع قسمتی از زون گسله دامنه جنوبی البرز هستند و تمام شهرستان قزوین و بخش‌هایی از شمال استان از جمله الموت رود، طالقان و گسل شمال قزوین را فرا گرفته و از نوع فشارشی جوان و از نظر عملکردی نیز نیمه فعال به شمار می‌رود.
سابقه لرزش‌های زیادی از این دسته گسل‌ها در تاریخ ثبت شده و مراکز جمعیتی زیادی را در شمال استان نیز تحت تاثیر خود قرار داده و حتی ساخت و سازهای زیادی در حریم آنها صورت گرفته و در عین حال هم شعاع زون گسل شمال قزوین در فاصله ۷ تا ۱۲ کیلومتری این شهر واقع شده که تهدید بسیار جدی برای آن و ساکنانش محسوب می‌شود.
در خصوص گسل‌های جنوبی استان با مرکزیت شهرستان‌های آوج و بویین زهرا باید اظهار داشت که به طور عمده فعال بوده و از نوع فشارشی هستند و هرچند ماهانه حرکت‌های کوچک و متوسطی از آنها ثبت می‌شود اما هیچ گاه نباید زلزله سال‌های ۴۱ بویین‌زهرا و ۸۱ آوج و آبگرم را که در نتیجه فعالیت گسل‌های موجود در این مناطق بوده را فراموش کرد.
به غیر از ۲ دسته از گسل‌های شمالی و جنوبی استان، تعدادی گسل پراکنده نیز در پهنه دشت قزوین وجود دارد که تاکنون سابقه فعالیت خاصی از آنها ثبت نشده است.
در خصوص ایستگاه‌های لرزه نگاری مستقر در سطح استان و زلزله‌های ثبت شده توسط آنها توضیحاتی ارایه فرمایید
گسل‌های استان قزوین توسط شبکه لرزه نگاری با همکاری اداره کل مدیریت بحران و موسسه ژیوفیزیک دانشگاه تهران، در ۵ ایستگاه مستقر بوده که شامل ۲ ایستگاه الموت، سه راهی رحیم‌آباد، سیردان و شبکه موجود در استانداری مستقر می‌باشد.
طی ۹ سال گذشته ۳۳۳ مورد زلزله بیش از ۲.۵ در مقیاس ریشتر در سطح قزوین و نقاط مرزی مشترک آن با سایر استان‌های کشور به وقوع پیوسته که ۴۱ مورد آن مربوط به سال گذشته بوده و بزرگترین آن با ۴.۶ ریشتر مربوط به آبگرم بوده است.
تاکنون امواج یک هزار و ۱۰۲ زلزله توسط ایستگاه‌های لرزه نگاری مستقر در سطح استان به ثبت رسیده که ۱۲۰ مورد آن مربوط به سال ۹۸ بوده و مجموع زلزله‌های زیر ۲.۵ ریشتر به وقوع پیوسته در سطح استان نیز ۸۲۳ مورد است که ۷۹ مورد آن به سال ۹۸ باز می‌گردد.
به لحاظ لرزه‌زایی، مطالعات ژئوتکنیک و زمین شناسی قبل از احداث و اجرای پروژه‌ها، اجرای مقررات ملی ساختمان و آیین نامه ۲۸۰۰، احیا و مقاوم‌سازی بافت‌های فرسوده و آموزش‌های همگانی در رابطه با نحوه مقابله با زلزله پیش بینی شده که از اهمیت بالایی برخوردار بوده و یکی از اولویت‌های مهم مدیریت بحران به شمار می‌آید.
وضعیت گسل‌های فعال در استان قزوین چگونه است
از میان حدود ۳۵ گسل شناسایی شده، هشت گسل فعال بوده و این در حالی است که گسل‌های موجود استان طی ۸۰۰ سال گذشته هیچ فعالیتی از خود نداشته‌اند و همین موضوع ثابت می‌کند که ما باید در حوزه مطالعاتی و شناسایی پهنه‌های موجود اقدام لازم را به عمل آوریم.
این در حالی است که احتمال وجود گسل‌های بیشتر در سطح استان نیز هست که به علت پوشیده شدن آنها توسط آب‌رفت‌ها، هنوز مورد شناسایی قرار نگرفته اما عملیات تدقیق برای شناسایی گسل‌های پنهان و نوظهور توسط سازمان زمین شناسی کشور در دست انجام بوده که انجام این کار می‌تواند موقعیت این نوع گسل‌ها، حتی آنهایی که هنوز کشف نشده‌اند را مشخص کند.
اداره کل مدیریت بحران قزوین به دلیل عدم تهیه نقشه‌های تعیین حدود حریم و پهنه بندی گسل‌های استان طی سال‌های گذشته، اقدامات ارزشمندی را در راستای کنترل و مدیریت بحران زمین لرزه انجام داده که می‌توان به استقرار شبکه لرزه‌نگاری و همچنین همکاری در استقرا شبکه شتاب‌نگاری در سطح استان اشاره کرد.
شبکه شتاب نگارهای استقرار یافته در سطح استان می‌توانند در زمان بروز رخدادهای لرزه‌ای، با اندازه‌گیری شتاب زمین، نواحی که بیشترین خسارت‌ها را متحمل شده باشند را شناسایی کند که این مساله باعث تسریع در امر خدمات رسانی به نقاط آسیب دیده نیز می‌شود.
در زمینه آموزش نیز اقدامات موثر و ارزشمندی در قالب برنامه‌های آموزشی، انیمیشن، آموزش‌های حضوری برای کارمندان، دانشجویان و آحاد جامعه انجام و اجرای طرح ملی زنگ ایمنی مدارس نیز گام موثری بوده که همه ساله با همکاری آموزش و پروش و نهادهای متولی در سطح کشور و استان صورت می‌پذیرد.
امروزه اهمیت مطالعه، شناسایی و تهیه نقشه حریم و پهنه بندی گسل‌ها در مناطق پرخطر و زلزله خیزی مانند قزوین بر کسی پوشیده نبوده، و اتخاذ برنامه‌ریزی‌های مهندسی در این نقاط با هدف ارتقا تاب آوری شریان‌های حیاتی امری انکارناپذیر محسوب می‌شود.
با توجه به اینکه قزوین براساس پایش‌های صورت گرفته بعد از تهران دومین منطقه پرخطر کشور در حوزه زلزله محسوب می‌شود، بر همین اساس تعیین دقیق حریم گسل‌های استان و به خصوص شهر قزوین با هدف کنترل ساخت و ساز و اعمال تمهیدات مهندسی همانند هفت استان دیگر کشور از جمله کرج، زنجان، کرمان مشهد، تبریز ضروری به نظر می‌رسد که دستگاه‌های ذیربط از جمله سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی، راه و شهرسازی، مدیریت بحران و شهرداری قزوین با تامین هزینه‌های مرتبط باید ورود جدی به این حوزه داشته باشند.
