اگرچه جمعیت شهری در استان قزوین از سال ۸۵ تا ۹۵، ۲۲ درصد افزایش داشته است، با این حال سیاست‌های جامعی برای استفاده از پساب‌ها یا فاضلاب‌ها اتخاذ نشده و در شرایط کمبود منابع آبی، این ظرفیت‌های بالقوه به هدر می‌رود.
۹۵۲ هزار و ۱۴۹ نفر از جمعیت شهرنشین استان قزوین معادل ۶۴ درصد کل استان تحت پوشش شبکه فاضلاب قرار دارند و جمعیت روستایی استان با نرخ ۳۲۱ هزار و ۶۱۰ نفر از نعمت شبکه فاضلاب محروم‌اند.
بازچرخانی آب (تبدیل فاضلاب طی فرایندی به آب قابل استفاده) از طریق شبکه تصفیه خانه‌های استان که می‌تواند به عنوان مرهمی بر زخم بی آبی دشت قزوین باشد، اکنون با حجم ۵۸ هزار متر مکعب در شبانه روز بدون استفاده مانده و چندان مورد استقبال سرمایه‌گذاران و بخش خصوصی قرار نمی‌گیرد.
در شرایطی که دولت با کاهش فروش نفت و کمبود اعتبارت مالی، بودجه سال ۹۹ را تدوین کرده است، باید برای رونق تولید در حوزه کشاورزی، صنعت و خدمات از پساب‌های تصفیه شده به نحو مطلوب‌تری استفاده کرد.
علاوه بر دستاوردهای کلان در حوزه اقتصادی، با به روزرسانی شبکه فاضلاب درون شهری و برنامه ریزی صحیح برای توسعه تصفیه‌خانه‌ها، به طور حتم با رضایتمندی بیشتری از سوی شهروندان روبه رو خواهیم بود؛ چون در برخی روستاها و شهرهای استان قزوین، سامان ندادن به فاضلاب موجب نارضایتی‌های فراوانی شده است.
با اینکه دولت بسته‌های تشویقی متعددی برای سرمایه گذاری در حوزه تصفیه‌خانه‌ها قرار داده است، اما استقبال نکردن سرمایه‌گذاران در حوزه احداث و توسعه تصفیه‌خانه‌های فاضلاب همچنان به عنوان یک معضل شناخته می‌شود.
خبرگزاری ایرنا مرکز قزوین با توجه به کاستی‌های حوزه پساب در استان قزوین، مصاحبه‌ای با داراب بیرانوندی مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب استان قزوین انجام داده و نقاط ضعف استان در این حوزه و راهکارهای رفع آنها را از وی جویا شده است.
ایرنا:متوسط بهره‌مندی مردم استان قزوین از شبکه فاضلاب چه میزان است؟
سیاست‌های آب و فاضلاب بعد از پیروزی انقلاب اسلامی در کشور اجرایی شد و قزوین نیز در سال‌های استان شدن تاکنون توانست نسبت به این موضوع اقداماتی را انجام دهد.
در حال حاضر متوسط بهره‌مندی مردم استان قزوین از شبکه فاضلاب ۶۴ درصد است که ۱۱ درصد نسبت به متوسط کشوری (۵۵ درصد) بالاتر است. میزان بهره‌مندی مردم استان قزوین از شبکه فاضلاب ۱۱ درصد نسبت به متوسط کشوری بالاتر است.
دشت قزوین از ابتدا دشت آبادی بوده ولی به مرور زمان به دلیل برداشت‌های بی رویه، چرای بیش از حد دام و ... روند بیابانی شدن در آن افزایش یافته است.
از سوی دیگر می‌بایست آب‌های مصرف شده در دشت قزوین پس از تصفیه بازچرخانی می‌شد، بر همین اساس ۶ تصفیه خانه در شهر قزوین، محمودآباد، شهرستان‌های البرز، آبیک، بویین زهرا و تاکستان ایجاد شد.
ایرنا: آیا این تصفیه‌خانه‌ها هم اکنون جوابگوی نیاز شهروندان هستند یا خیر؟
از بین ۶ تصفیه خانه در استان قزوین، چهار تصفیه خانه به روزرسانی شده و ۲ تصفیه خانه نیز نیازمند ارتقا هستند که البته با توجه به افزایش جمعیت لازم است تا تمام تصفیه‌خانه‌ها توسعه یابند.
از طرفی احداث تصفیه‌خانه‌ها حدود ۴۰ تا ۵۰ درصد هزینه کل تاسیسات یک شبکه فاضلاب را دربرمی‌گیرند که اگر تکنولوژی آن وارداتی باشد، هزینه‌ها چند برابر خواهد بود.
با توجه به شرایط دولت و کمبود اعتبارات دولتی لازم است که ظرفیت بخش خصوصی برای توسعه و به روزرسانی تصفیه‌خانه به کارگیری شود.
ایرنا: کدام تصفیه‌خانه‌های استان موقت بوده و نیازمند ارتقا است؟
تصفیه خانه شهر شریفیه و محمدیه به صورت موقت احداث شد تا بلکه بتواند نیاز ساکنان این محدوده را برطرف سازد، اما با اضافه شدن جمعیت ۸۰ هزار نفری ساکن در مسکن مهر، این تصفیه خانه به مشکل برخورد.
با پیگیری‌های انجام شده توانستیم طرح تصفیه خانه شهر شریفیه را با اعتباری بالغ بر ۵۷ میلیارد ریال کلنگ زنی کنیم و برای تکمیل آن به یک هزار و ۵۰۰ میلیارد ریال اعتبار نیاز است.
تصفیه خانه دیگر مربوط به شهرستان آبیک است که آن نیز به بخش خصوصی واگذار شد، اما به علت شرایط حاکم اقتصادی پیمانکار نتوانست آن را تکمیل کند؛ هم اکنون این طرح بالای ۵۰ درصد پیشرفت فیزیکی دارد که با پیدا کردن پیمانکار جدید می‌توان مشکلات آن را برطرف کرد.
ایرنا: برای حل مشکلات اعتباری چه راهکاری وجود دارد؟
با تخصیص منابع دولتی و واگذاری بخشی از زمین‌های مسکن و شهرسازی به احداث تصفیه‌خانه‌ها می‌توان تا حدودی مشکلات را برطرف کرد، اما به طور کلی در استان‌هایی نظیر کرمان، تهران و یزد، هم اکنون سیستم‌های فاضلاب به سمت بخش خصوصی هدایت شده تا با روش بیع متقابل هم بازچرخانی آب اجرایی شود و هم به صنایع کمک کند.
ایرنا: آیا پساب‌های تصفیه شده استان قزوین ظرفیت سرمایه‌گذاری و استفاده بهینه را دارند؟
هم اکنون ۵۸ هزار متر مکعب پساب تصفیه شده در طول شبانه روز که سالانه به بیش از ۲۰ میلیون متر مکعب می‌رسد، بدون استفاده مانده است و برای جذب سرمایه‌گذار اطلاعیه‌های متعددی نیز بر اساس تبصره ۱۹ قانون لایحه بودجه سال ۹۸ منتشر شده است.
هم اکنون نیز تصفیه خانه محمود آباد با کمک سرمایه گذار بخش خصوصی و اعتبارات دولتی احداث شده است، اما هزینه‌های آن بر عهده دولت مانده و چندان مورد استقبال سرمایه گذاری قرار نمی‌گیرد.
این تصفیه خانه، بهترین بازچرخانی آب در بین تصفیه خانه‌های استان را دارد و قادر است با خروجی پنج هزار متر مکعب به عنوان یک منبع مهم در صنایع مورد استفاده واقع شود.
با این حال دولت برای سرمایه گذاری در این حوزه ۲۰ میلیاردتومان کمک بلاعوض تدارک دیده و تنها شرط ما برای بخش خصوصی، بازچرخانی و استفاده بهینه از این پساب است.
اگر به درستی سرمایه گذاران به سمت حوزه پساب هدایت شوند، علاوه بر حل مشکلات زیست محیطی، صنایع ما نیز از نعمت آب برخوردار خواهند شد.
ما با کمبود منابع آبی در سفره‌های زیرزمینی روبه رو هستیم و لازم است که به سمت استفاده بهینه از پساب گام برداریم.
ایرنا: برای تکمیل و توسعه تصفیه‌خانه‌ها به چه میزان سرمایه نیاز است؟
توسعه و ارتقا تصفیه خانه شهر قزوین به میزان ۴۴ هزار متر مکعب که مدل سرمایه گذاری آن بیع متقابل است، ۱۸۰ میلیارد تومان سرمایه لازم دارد تا بتواند در صنایع شهرک صنعتی لیا مورد استفاده قرار گیرد.
همچنین تصفیه خانه شهر اسفرورین به ۱۵ میلیارد تومان سرمایه لازم دارد که این ارقام در ازای خدمات و رونق سرمایه گذاری واقعا ناچیز است.
در خصوص تصفیه‌خانه‌های دیگر نیز برآورد هزینه وجود دارد و در صورت مراجعه سرمایه گذار اطلاع رسانی می‌شود.
ایرنا: شرکت آب و فاضلاب استان قزوین نیز چه اقداماتی در این زمینه انجام داده است؟
یکی از این اقدامات، انتقال حجم زیادی از پساب به بخش‌هایی از دشت قزوین بود که مشکلات بیشتری مواجه هستند.
بر همین اساس در استان قزوین دشت الله آباد مورد نظر قرار گرفت و مقدمات کار با استانداری و شرکت آب منطقه‌ای فراهم شد تا این پساب علاوه بر احیای این تالاب، در صنایع چوبی مورد استفاده قرار گیرد.
ایرنا: برای رفع نواقص شبکه فاضلاب درون شهری چه اقداماتی انجام داده‌اید؟
متاسفانه مشکل عمده شهر قزوین و دیگر شهرهای استان مانند بویین زهرا، آبیک و تاکستان، وجود بافت قدیمی و فرسوده است که از قبل پیش بینی لازم برای ارتقای شبکه فاضلاب در آنها دیده نشده و اکنون معضلات فراوانی را به وجود آورده است.
در شهر قزوین حدود ۵۰۰ هکتار بافت فرسوده داریم که بخش اعظم آن از سیستم چاه‌های فاضلاب استفاده می‌کنند، در شهر تاکستان نیز در مناطق بافت فرسوده ۱۰۰ کیلومتر شبکه فاضلاب به روزرسانی شده و ۵۰ کیلومتر دیگر باقی مانده است.
همچنین در شهر آبیک نیز فقط ۳۰ کیلومتر شبکه فاضلاب شهری نیاز به به روزرسانی دارد و در نهایت ناحیه مهرگان ۶۵ کیلوکتر احداث شبکه فاضلاب کار شده و همچنان ادامه دارد.
هم اکنون بافت قدیم شهر قزوین از خیابان طالقانی به سمت جنوب شهر یعنی خیابان شهدا و تهران قدیم دارای بافت قدیمی و فرسوده بوده و عمدتا شبکه فاضلاب برای آن پیش بینی نشده است.
ایرنا: شهرداری به منظور رفع این مشکلات تا چه اندازه با شرکت آب و فاضلاب استان همکاری می‌کند؟
اگرچه در تخریب شبکه فاضلاب کوچه محمدیه، شهرداری با شرکت آب و فاضلاب همکاری کرد، اما عمده مشکل ما با شهرداران استان قزوین، صدور مجوزهای حفاری و دریافت هزینه‌های سنگین است؛ با توجه به اینکه اعتبارات شرکت آب و فاضلاب محدود است، نمی‌توان عهده دار چنین هزینه‌هایی شد.
در شهرداران دوره قبل، مجوزها به صورت رایگان داده می‌شد، اما اکنون به علت اوضاع اقتصادی شرایطی پیش روی ما گذاشته شده است که هزینه‌های بالایی دریافت می‌شود و به نوعی طرح از حیز انتفاع خارج می‌گردد. اصلاح شبکه‌های آب و فاضلاب شهری به همکاری شهرداری‌ها با شرکت آب و فاضلاب منوط است و شهرداری‌ها نباید به این طرح‌ها با چشم درآمدزایی نگاه کنند.
اعتقاد داریم تا زمانی که شهرداری‌ها همکاری نکنند، اصلاح شبکه آب و فاضلاب به خوبی میسر نمی‌شود و شهرداری نباید به موضوع اصلاح شبکه آب یا فاضلاب به چشم درآمدزایی نگاه کند.
ایرنا:جبران خسارت فرونشست‌های ناشی از شبکه آب و فاضلاب در بافت فرسوده مانند کوچه محمدیه شهر قزوین برعهده شهرداری است یا شرکت آب و فاضلاب؟
در بیشتر بافت قدیمی شهر قزوین مانند کوچه محمدیه، شبکه فاضلاب قدیمی بوده و از نوع آزبست است، از طرفی کوچه‌ها از نظر معماری و شهرسازی استاندارد نیستند و مناطقی وجود دارد که معابر شهری روی قنات و آب انبارها ساخته شده است.
قبول داریم که شرکت آب و فاضلاب باید شبکه انتقال آب یا فاضلاب را اصلاح کند، اما شهرداری نیز موظف است که کالبد شهری را اصلاح نماید، چون اصلا قابل توجیه نیست که با یک شکستگی لوله آب یا فاضلاب چندین ساختمان فروبریزد.
متاسفانه به علت ارزانی زمین، استانداردهای لازم در این مکان از سوی نظام مهندسی ساختمان رعایت نشده و ساختمان‌های چند طبقه‌ای در این مکان‌ها ساخته شدند.
همه دستگاه‌ها باید به عنوان یک درد مشترک به این موضوع نگاه کنند، شبکه فاضلاب در محدوده بافت فرسوده یک معضل شهری است و جز با عزم جدی دستگاه‌ها نمی‌توان آن را حل کرد.
ایرنا: اگر بخواهید مابقی جمعیت استان معادل ۳۶ درصد را به شبکه فاضلاب و تصفیه خانه متصل کنید، چه میزان هزینه لازم است؟
توسعه شبکه فاضلاب استان به ۴۰۰ میلیارد تومان هزینه لوله گذاری و ۷۰۰ میلیارد تومان احداث تصفیه خانه نیازمند است که دولت در شرایط فعلی چنین هزینه ای ندارد و بخش خصوصی باید وارد عمل شده و این اقدامات را در دستور کار قرار دهد.
یکی از مظلومیت‌های دشت قزوین، استفاده صنعت و کشاورزی از آب با کیفیت است که اگر دستگاه‌های متولی بتوانند از بازچرخانی آب در مصارف خود استفاده کنند، بخش اعظمی از مشکلات کمبود آب مرتفع خواهد شد.
ایرنا: در حوزه فاضلاب روستایی چه اقداماتی در استان انجام شده است؟
احداث تاسیسات و شبکه فاضلاب روستایی از دولت یازدهم و دوازدهم شروع شد، هم اکنون از محل اعتبارات بانک توسعه، احداث شبکه فاضلاب برای سه روستای قشلاق در شهرستان آبیک، بکندی در شهرستان قزوین و نیکویه در شهرستان تاکستان آغاز شده و بالای ۹۰ درصد پیشرفت فیزیکی دارند.
متاسفانه به علت افزایش قیمت ارز، امکان تکمیل طرح احداث فاضلاب در روستاها با تاخیر مواجه شد و امیدواریم در سال ۹۹ بتوانیم این روستا را به شبکه فاضلاب متصل کنیم.
از طرف دیگر روستاهای پرچکوه، آکوجان و فشک در الموت غربی، روستاهایی هستند که هم اکنون با مشکلات ساماندهی فاضلاب مواجه‌اند و برای آنها باید از سیستم تصفیه خانه کانتینر استفاده کرد، اما برای ۵۰۰ متر مکعب احداث چنین تصفیه خانه‌ها به سه و نیم میلیارد اعتبار لازم است که نیازمند ورود بخش خصوصی هستیم.
