پژوهشگران کشاورزی؛ قابلیتها و مشکلات

به گزارش ایرنا، با رشد روزافزون جمعیت جهان دیگر اتکا به روش های سنتی در کشاورزی نمی تواند تامین کننده امنیت غذایی مردم دنیا باشد از این رو در بسیاری از کشورها محققان و پژوهشگران این بخش گردهم جمع شده تا با تولید فناوری و اختراعات جدید به بهره وری و ارتقای عملکرد بخش های مختلف کشاورزی کمک کنند.
در کشور ما نیز تشکیلاتی بنام مرکز تحقیقات، آموزش و منابع طبیعی کشاورزی محققان و پژوهشگران این بخش را گردهم آورده است و با فعالیت های آن شاهد گسترش استفاده از علم و فناوری در بخش های مختلف کشاورزی کشور همچون آب و خاک، گیاه پزشکی، زراعت و باعبانی، دام و طیور، شیلات و صنایع تبدیلی بوده ایم.
در استان قزوین نیز محققان و مخترعان توانمندی در این مرکز و واحد رشد کشاورزی به فعالیت می پردازند که حاصل فعالیت و تلاش آنها اختراعات و یافته های علمی متنوعی است که برای ارتقای بهره وری، کاهش هزینه ها و افزایش عملکرد بخش های مختلف کشاورزی به کار گرفته شده اند.
در همین رابطه برای معرفی دستاوردها و همچنین تشریح مسایل و مشکلات محققان کشاورزی میزگردی به میزبانی ایرنا قزوین تدارک و برگزار شد.
اکبر زاجکانی مدیر شرکت فن پرداز سپهر آسیا فعال در زمینه تهیه و اجرای اتوماسیون های آبیاری های هوشمند و مهدی رجبی نژاد مدیر شرکت الماس فناوران گیتی پارس فعال در زمینه تهیه محصول سالم و تولید حشرات بیولوژیک برای مبارزه با آفات مزارع و همچنین افشین یوسف گمرکی رییس مرکز رشد کشاورزی و منابع طبیعی استان قزوین و مهرزاد محصص مستشاری رییس مرکز تحقیقات، آموزش و منابع طبیعی کشاورزی استان قزوین میهمانان و اعضای حاضر در این میزگرد بودند.

**دولت محققان بخش کشاورزی را دریابد
مهدی رجبی نژاد مدیر شرکت الماس فناوران گیتی پارس فعال در زمینه تولید محصول سالم و تولید حشرات بیولوژیک شکاری برای مبارزه با آفات در این میزگرد با بیان اینکه امروزه نمی توان با دیدگاه های سنتی و روش های قدیمی در بخش کشاورزی فعالیت داشت و چنین فعالیتی محکوم به شکست است چرا که از توجیه اقتصادی برخوردار نیست.
این محقق جوان گفت: اگر دولت توجه بیشتری به حوزه تحقیقات در کشاورزی داشته باشد، شاهد علمی تر شدن کشاورزی کشور و کاهش هزینه ها و ارتقای بهره وری در این بخش خواهیم بود.
وی با بیان اینکه از دولت انتظار تزریق پول و اعتبار نداریم بلکه انتظار دیده شدن و برطرف شدن پیچ و خم های اداری برای بهتر کار کردن را داریم و این موضوع باید با سیاست گذاری های مناسب عملی و محقق شود.

**مبارزه بیولوژیک با آفات، ارتقای بهره وری در مزارع
وی در ادامه به معرفی فعالیت های پژوهشی خود اشاره کرد و گفت: از سال 94 به عضویت مرکز رشد کشاورزی قزوین درآمدم و طی این مدت با فعالیت های علمی و تحقیقاتی انجام شده با همکاران خود در زمینه کنترل بیولوژیک آفات موفق به پرروش زنبور و حشرات شکاری جهت مبارزه با آفت ها شدیم.
این محقق بخش کشاورزی گفت: سال گذشته طرح خود را با موفقیت در سطح 500 هکتار از مزارع گوجه فرنگی استان قزوین پیاده کرده و برای مبارزه با آفت مینوز این محصول از 2 نوع زنبور از جمله دراگون استفاده کردیم.
رجبی نژاد در خصوص نحوه مبارزه با آفات به شکل بیولوژیک با تولید زنبور و حشرات شکاری، گفت: به عبارت ساده در این روش زنبور و حشرات مورد نیاز در سطح مزرعه رهاسازی می شوند و طی 24 تا 72 ساعت از تخم آفات موجود تغذیه می کنند و آنها را از بین می برند.
وی اظهار داشت: استفاده از این روش مصرف کود شیمیایی را کم کرده و هزینه های بهره برداران را کاهش می دهد و با مبارزه با آفات عملکرد و تولید محصولات را افزایش می دهد.
رجبی نژاد با بیان اینکه اجرای این طرح در صورت فراگیر شدن اشتغالزایی قابل توجهی را نیز به همراه دارد، اظهار داشت: سال گذشته با وجود اینکه تنها در سطح 500 هکتار طرح خود را اجرایی کردیم به حدود 10 نفر نیرو برای بسته بندی و عملیات اجرای طرح نیازمند بودیم.
وی با بیان اینکه هنوز استفاده از این روش بهینه بین کشاورزان فرهنگ سازی نشده و حتی برخی از بهره برداران در خصوص اجرای آن مقاومت و مخالفت می کنند، افزود: برخی کشاورزان حتما باید با چشم خود و از نزدیک کارایی این روش را ببینند تا راضی به اجرای آن در اراضی خود شوند که چنین مساله ای بدلیل صرف وقت و هزینه بالا برای ما امکان پذیر نیست بلکه باید بخش های ترویجی جهاد کشاورزی این فناوری و روش را به کشاورزان معرفی و آنها را راغب به اجرای این دسته از طرح ها کند.
این محقق جوان گفت: امیدواریم در راستای حمایت از فعالیت های تحقیقاتی و در جهت کاهش هزینه های بخش کشاورزی، وزارت جهاد کشاورزی به نمایندگی از دولت هر ساله سهمیه ای برای مبارزه با آفات به روش بیولوژیکی تعیین کرده و آنرا برای سازمان های جهاد در استان ها و بهره برداران الزامی کند.

** آب کم هزینه در اختیار کشاورزان، مانع توسعه سیستم های آبیاری هوشمند
اکبر زاجکانی مدیر شرکت فن پرداز سپهر آسیا فعال در زمینه آبیاری های هوشمند نیز در این میزگرد گفت: با مشاهده خلاء هایی در بخش آبیاری کشاورزی به فعالیت علمی و تحقیقاتی در این زمینه و رفع کمبودهای موجود در این حوزه علاقه مند شدم.
وی با بیان اینکه از سال 94 به عضویت مرکز رشد کشاورزی قزوین درآمدم،افزود: در همین رابطه شرکت خود را ثبت کردیم و با تشکیل یک تیم هفت نفره کارمان را در زمینه ایجاد سیستم ها و اتوماسیون هوشمند آبیاری آغاز کردیم.
راجکانی توضیح داد: فناوری بدست آمده در زمینه هوشمندسازی سیستم های آبیاری می تواند به شکل هوشمند از یک گیاه داخل گلدان در آپارتمان شروع شده و به مزارع و باغات چندصد هکتاری ختم شود.
وی با بیان اینکه در این سیستم بهترین زمان آبیاری در طول شبانه روز بسته به نیاز گیاه تشخیص داده می شود، یادآور شد: در این فناوری صاحب مزرعه می تواند از راه دور و با موبایل و یا لپ تاب کنترل آبیاری مزرعه و باغ خود را در اختیار داشته باشد.
زاجکانی همچنین گفت: تاکنون موفق به اجرای 10 طرح با استفاده از فناوری آبیاری هوشمند شده ایم که در همه این موارد بهره برداران رضایت بالایی از انجام کار داشته اند.
این محقق بخش کشاورزی بهترین زمان آبیاری گیاهان را در نیمه شب عنوان کرد که میزان تبخیر بسیار اندک است در صورتی که در این ساعات بدلایل مختلف امکان استفاده حداکثری از نیروی کار وجود ندارد و یا کم تر امکان پذیر است، گفت: در این سیستم میزان رطوبت خاک و گیاه از طریق سنسورهای پیش بینی شده مشخص می شود و هر زمان که گیاه به آب احساس نیاز کند، آبیاری می شود بنابراین از پرت آب و آبیاری در ساعات نامناسب جلوگیری می کند.
زاجکانی با بیان اینکه چون آب را با قیمت نازل و حتی رایگان به بهره برداران تحویل می دهیم و آنها احساس نیاز به صرفه جویی پیدا نمی کنند شاهد مصرف بی رویه آب در باغات و مزارع کشور هستیم، اظهار داشت: همین موضوع موجب شده تا خیلی از فعالان این بخش برای استفاده از سیستم های هوشمند آبیاری که سیستمی فراتر از روش های قطره ای و تحت فشار است تمایل نداشته باشند.

**تجاری سازی اختراعات بخش کشاورزی با مشکل روبروست
وی با بیان اینکه هنوز موفق به تجاری سازی و تولید انبوه محصولات خود نشده ایم در صورتی که محصول ما نسبت به دستگاه های مشابه خارجی از قیمت کمتری برخوردار بوده و به لحاظ کیفیت چیزی از آنها کم ندارد، اظهار داشت: اصولا در زمینه تجاری سازی بسیاری از اختراعات و یافته های پژوهشی این بخش با مشکل روبرو هستیم چرا که در زمینه فرهنگ سازی برای استفاده از آنها با ضعف مواجه هستیم.
وی با بیان اینکه در این رابطه باید شاهد فرهنگ سازی و کمک دولت باشیم تا بتوانیم با اتکا به چنین روش های نوین و فناورانه مصرف آب کشاورزی را پایین آورده و منابع آبی خود را حفظ کنیم، افزود: ما از دولت تقاضای کمک مالی نداریم ولی می خواهیم ما را در ترویج استفاده از روش های نوین و فناورانه در بخش کشاورزی کمک کند.
زاجکانی با بیان اینکه چون در ابتدای راه هستیم باید اول دستگاه ها به ما اعتماد کنند تا سپس بتوانیم اعتماد کشاورزان را جلب کنیم، گفت: به همین دلیل در آغاز راه به سراغ استانداری رفتیم تا سیستم آبیاری هوشمند خود را در فضای سبز آن پیاده کنیم اما پاسخی که به ما دادند این بود که ما کارگران افغانی داریم که به گل ها و چمن های محوطه هر روز آب می دهند و حقوق آنها را نیز شهرداری تقبل می کند که چنین برخوردی برای ما دلسرد کننده بود.

** دولت برای اجرای آبیاری هوشمند یارانه بدهد
این محقق بخش کشاورزی گفت: البته این را نیز باید اذعان کرد که در مراجعه به چند مرکز علمی مانند دانشکاه بین المللی امام خمینی (ره) که بدلیل جایگاه علمی ارزش کار تحقیقاتی و پژوهشی را می دانند از کار ما استقبال کردند و قول همکاری دادند.
زاجکانی با اشاره به اقدام خوب دولت در حمایت از اجرای روش های آبیاری قطره ای و تحت فشار طی سال های اخیر، گفت: امیدواریم بخشی از اعتیارات و یارانه های این حوزه صرف اجرای طرح های هوشمند آبیاری نیز شود چرا که در آینده نه چندان دور با تشدید مشکلات کم آبی اجرای این پروژه ها از توجیح اقتصادی بسیار بالایی برخوردار خواهد بود.


** ضرورت اصلاح قوانین و تسهیل گری برای حمایت از واحدهای فن آور کشاورزی
افشین یوسف گمرکی رییس مرکز رشد کشاورزی و منابع طبیعی استان قزوین نیز در این میزگرد گفت: 35 واحد فناور در این مرکز که از سال 94 در مجموعه مرکز تحقیقات کشاورزی تشکیل شد، به فعالیت می پردازند.
وی همچنین گفت: هدف عمده ما در مرکز رشد ایجاد روحیه خودباوری در بین فارغ التحصیلان دانشگاهی و فن آوران است چرا که ساختار اداری ما محدود است و همه مخاطبان نمی توانند در این حوزه جذب شوند بنابراین این مکان بهترین جا برای انگیزه بخشی به این نیروها و شکوفا ساختن استعدادهای آنان و فراهم کردن بستر شغلی مناسب برای محققان بخش کشاورزی به شمار می رود.
گمرکی با بیان اینکه در مرکز ما تنها تحصیلات ملاک نیست و هرکس که ایده و خلاقیت فکری برای تولید فناوری و یا اختراع دارد از او استقبال می کنیم، اظهار داشت: فن آوران این مرکز در زمینه های مختلف بخش کشاورزی همچون باغبانی، آب و خاک، کشت بافت، گیاه پزشکی، شیلات، کمپوست، اتوماسیون شبکه های آبیاری و ساخت ادوات و صنایع تبدیلی به فعالیت می پردازند.
رییس مرکز رشد کشاورزی و منابع طبیعی استان قزوین گفت: ساخت دستگاه شخم زنی تلسکوپی و دستگاه کود خشک کن برای استفاده واحدهای دامی و زراعی بخشی از دستاوردهای اخیر محققان مشغول به فعالیت در این مرکز است.
وی اظهار داشت: شاید فعالیت های مرکز تحقیقات و مرکز رشد کشاورزی به یکباره خبرساز نباشند و کار آنها برای جامعه و مردم عادی زیاد به چشم نیایند اما با بررسی فعالیت آنها در طول یک دوره زمانی می توان به خدمات آنها به بخش کشاورزی و نقشی که در تامین امنیت غذایی جامعه داشته اند، پی برد.
گمرکی با بیان اینکه با وجود محدودیت های فراوان در عرصه آب و خاک چاره ای جز اتکا به روش های علمی برای افزایش بهره وری و عملکرد در بخش کشاورزی نداریم، افزود: تحقق این موضوع با حمایت و تقویت فعالیت های پژوهشی میسر است.
وی در ادامه از رسانه ها خواست تا به معرفی دستاوردهای مرکز رشد کشاورزی بپردازند و جامعه را با نخبگان این حوزه و محصولات آنها آشنا کنند.

**مصائب واحدهای فن آور در دریافت مجوز
وی در بخش دیگری از صحبت های خود اصلاح برخی قوانین و مقررات و تسهیل گری به منظور حمایت از فن آوران و محققان بخش کشاورزی را ضروری دانست و گفت: نباید در این خصوص شاهد مقاومت و سخت گیری باشیم.
گمرکی با اشاره به مشکلات شرکت های فناور کشاورزی در جهت گرفتن مجوزهای قانونی، گفت: یک شرکت فناور با تعداد انگشتان کمتر از دست را نمی توان با یک کارخانه بزرگ برابر دانست و برای ارایه مجوز از هر 2 خواست که یک فرایند اداری را طی کنند.
وی اظهار داشت: وقت و انرژی زیادی از محققان شرکت های فناور کشاورزی برای گرفتن مجوزها گرفته می شود که منطقی و صحیح نیست و باید در این خصوص شاهد انعطاف مقررات به سود این مجموعه ها باشیم.

** تحقق اقتصاد مقاومتی در گرو حمایت از فعالیت های پژوهشی
مهرزاد محصص مستشاری رییس مرکز تحقیقات، آموزش و منابع طبیعی کشاورزی استان قزوین نیز در این میزگرد گفت: این مرکز یکی از تشکیلات زیرمجموعه وزارت جهاد کشاورزی است که ریاست آن با معاون وزیر است اما به لحاظ ساختار تشکیلاتی به لحاظ جایگاه علمی خود مستقل بوده و به شکل هیات امنایی فعالیت می کند.
وی با بیان اینکه آموزش به بهره برداران و پیگیری امور فنی و علمی بخش کشاورزی از مهم ترین فعالیت مراکز تحقیقات و آموزش است، اظهار داشت: این مراکز با توجه به ظرفیت های کشاورزی هر استان در یکی از بخش ها فعالیت های پررنگ تری دارد که در قزوین نیز در زمینه امور باغی بویژه در زمینه انگور و زیتون فعالیت های چشم گیری داریم.
رییس مرکز تحقیقات، آموزش و منابع طبیعی کشاورزی قزوین، انتقال دانش فنی به شکل عملیاتی به بهره برداران را از فعالیت های مهم این مرکز برشمرد و گفت: 90 محقق و پژوهشگر در این مرکز عضویت دارند و با وجود اینکه از نظر حجم فعالیت و نیروی انسانی با خیلی استان های دیگر قابل مقایسه نیستیم اما این مرکز همواره جزو مراکز نمونه کشور بوده است.
محصص مستشاری در بخش دیگری از صحبت های خود با اشاره به اهمیت پژوهش در رشد علم و فناوری در جوامع، گفت: اگر خواهان پیشبرد سیاست های اقتصاد مقاومتی و تحقق آن هستیم باید به این بخش توجه ویژه و جدی کنیم.
این مسئول گفت: متاسفانه در کشور ما جا افتاده است که هر وقت بودجه و اعتبار یک دستگاه کم آمد، اعتبار پژوهشی حذف می شود در صورتی که این حوزه را باید جزو مهم ترین بخش ها برای رشد و اعتلای یک مجموعه دانست.
محصص مستشاری افزود: باید توجه داشت که حذف بخش پژوهش، اثرات خود را در همان مقطع نشان نمی دهد بلکه آثار منفی آن طی چندین سال مثلا 10 سال بعد هویدا می شود.
وی به بیان برخی دستاوردهای پژوهشی این مرکز اشاره کرد و اظهار داشت: تا 10 سال پیش ارقام به کار گرفته شده گندم در مزارع استان قزوین عملکرد زیر 4 تن در هر هکتار داشت اما با کارهای پژوهشی و تولید و معرفی ارقام جدید و مقاوم به خشکی و سرما این عملکرد تا 12 تن در هر هکتار نیز افزایش یافته است.
محصص مستشاری با بیان اینکه در زمینه معرفی ارقام انگور مقاوم به سرما و خشکی نیز فعالیت های زیادی داشته ایم، گفت: سیستم های داربستی برای نخستین بار توسط مرکز تحقیقات کشاورزی قزوین معرفی شد که در ابتدا با مقاومت برخی باغداران روبرو شد اما امروز شاهد این هستیم که بدلیل حفاظت میوه از باران و سرما و تولید بازارپسند، بسیاری از باغداران این محصول به دنبال اجرای این طرح در باغ های خود هستند.
رییس مرکز تحقیقات، آموزش و منابع طبیعی کشاورزی استان قزوین گفت: در زمینه مدیریت بهره وری آب نیز فعالیت های زیادی توسط محققان این مرکز انجام شده است که در حال معرفی به بهره برداران می باشد.
وی با اشاره به فعالیت پنج ایستگاه تحقیقاتی کشاورزی شامل ایستگاه چند منظور اسماعیل آباد، گیاهان دارویی، پسته، انگور، شوری و زهکشی خاک در استان قزوین اشاره کرد و گفت: محققان و پژوهشگران در این ایستگاه ها به انجام فعالیت های پژوهشی مشغول هستند.
محصص مستشاری با اشاره به فعالیت آزمایشگاه های کشاورزی در بخش آب و خاک، ژنتیک، کشت باف و گیاه پزشکی و بذر در استان قزوین، گفت: چندین ذخیره گاه ژنتیکی گیاهی با چند هزار نمونه نگهداری شده نیز در این استان وجود دارد که از ظرفیت این مکان ها نیز برای پیشبرد فعالیت های تحقیقاتی استفاده می کنیم.
این مسئول گفت: با دیگر مراکز تحقیقاتی کشاورزی کشور ارتباط تنگاتنگ داریم و از یافته های یکدیگر برای کمک به اجرا و تکمیل طرح های تحقیقاتی استفاده می کنیم.
وی با بیان اینکه در ایستگاه تحقیقاتی انگور یک هزار رقم از این محصول نگهداری و مورد مطالعه قرار دارد، افزود: در زمینه معرفی ارقام مقاوم انگور و اصلاح آنها با توجه به اینکه استان ما قطب تولید این محصول است، فعالیت های زیادی داشته ایم.

**پژوهش باید در بخش کشاورزی نهادینه شود
محصص مستشاری با بیان اینکه در زمینه مدیریت مزرعه نیازمند تغییر نگرش هستیم و باید برای ارتقای کیفیت و عملکرد در این بخش پژوهش را در کشاورزی خود نهادینه کنیم، اظهار داشت: ما باید به فکر تولید محصولات خود با برند جهانی و با کیفیت و استانداردهای روز دنیا باشیم.
وی همچنین با بیان اینکه در تجاری سازی محصولات خود ضعیف هستیم، افزود: در زمینه فرآوری نیز ضعف های زیادی داریم مثلا زعفران خود را با قیمت ارزان به خارجی ها می فروشیم و آنها این محصول را تبدیل به دارو کرده و چند ده برابر قیمت به خود ما می فروشند در صورتی که برای حل این مشکل می توان از ظرفیت مراکز تحقیقاتی داخلی بیشتر و بهتر استفاده کرد.
محصص مستشاری با بیان اینکه قوانین دست و پاگیر را برای رشد مراکز تحقیقات باید از میان برداریم، گفت: با کارهای انجام شده طی سال های اخیر مرکز تحقیقات به خوبی برای مدیران استانی جا افتاده و به جایگاه مناسبی دست یافته به طوری که برای اجرای طرح های کشاورزی کلان نظر محققان مرکز مورد استفاده قرار می گیرد با این وجود هنوز تا رسیدن به هدف نهایی خود فاصله زیادی داریم.
3013