نشست علمی «بررسی ابعاد فقهی، حقوقی و بین المللی فتاوی و اقدامات تکفیری» حول مسائل اخیر جهان اسلام

نشست علمی «بررسی ابعاد فقهی، حقوقی و بین المللی فتاوی و اقدامات تکفیری»، در دفتر مرکزی کمیسیون حقوق بشر اسلامی ایران برگزار شد.

به گزارش پایگاه اطلاع رسانی وخبری جماران، نشست علمی «بررسی ابعاد فقهی، حقوقی و بین المللی فتاوی و اقدامات تکفیری»، با محوریت ظهور و شدت یافتن پدیده خشونت در جهان اسلام، فجایع اخیردر سوریه و لبنان، تخریب اماکن تاریخی و مذهبی مانند قبر حجر بن عدی و برخی فتاوی تنفر آمیز و تکفیری در عربستان و برخی کشورهای دیگر، عصر چهارشنبه، مورخ 19 اردیبهشت ماه 1392، در دفتر مرکزی کمیسیون حقوق بشر اسلامی ایران، با حضور دکتر دیهیم استاد حقوق بین الملل، حجت الاسلام و المسلمین بهمن اکبری پژوهشگر حقوق بشر اسلامی و دکتر توکل حبیب زاده استاد حقوق بین الملل برگزار شد.

در آغاز این نشست، دبیر جلسه با توجه به اهمیت موضوع طرح شده گفت: مدت زمانی است جهان اسلام در این زمینه با مشکلاتی مواجه است. یک نگاه اجمالی برخی فجایع شدید در این مورد برای بررسی این ادعا کافی است. برای مثال پذیرش واقعه 11 سپتامبر توسط گروه القاعده و فجایع بسیاری که در این چند مدت در پاکستان، افغانستان و عراق دیده شده است. اتصال نام این گروهک ها به اسلام و حمله آن ها به مذاهب و حتی اماکن سبب شده از اسلام چهره ای سراسر خشونت و نا آرامی جلوه شود.

وی با اشاره به تخریب حرم امام یازدهم، و تلاش برای اقدامات تروریستی در نجف و کربلا گفت: اتفاقی که اخیرا در سوریه افتاد از این جهت تاسف بار بود که جدای از تخریب مکان، خشونت طلبان متجاوز به نبش قبر هم پرداختند. علمای اسلام و همه اندیشمندان جهان امروزه نگران این پدیده نا مبارک اند.

ضیایی فر همچنین اضافه کرد: باید درقبال این پدیده موضع گیری های متفاوتی اتخاذ کرد و ما هم در اینجا و در موضع فقهی و حقوقی باید به بررسی و اتخاذ راهکارهای عملی برای مقابله با این نوع حوادث به مشورت و شور جمعی بپردازیم و بر این هستیم که جلسات بعدی، اقدامات عملی داخلی و بین المللی را به همراه داشته باشد.

در ادامه، حجت الاسلام اکبری با توسل به یاد و نام مبارک پیامبر اکرم(ص) ابراز امیدواری کرد تا چهره رحمانی پیامبر مکرم را که رحمت للعالمین است برای جامعه بشری نشان دهیم و اسلام عزیز را از این پیرایه هایی که سراسر خشونت و قهر و خونریزی است پاک کنیم.

وی افزود: امروز متاسفانه با شنیدن نام اسلام در مناطق مختلف انسانی، چیزی جز خون و خونریزی و خشونت به اذهان نمی رسد و نام مسلمان هم از وضع بدتری برخوردار است. پس باید از این منظر به اهمیت این نشست توجه کرد که امروز کلیت اسلام مورد هتک و تخریب قرار گرفته است.

اکبری در مورد عنوان نشست گفت: باید واژه اهانت را نیز در کنار تکفیر به این موضوع بیافزاییم. جریانی که حداقل در یک دهه اخیر با آن مواجهیم، جریان اهانت و توهین به کتب آسمانی و پیامبر اسلام است که امروز از روی دیگر به تکفیر رسیده است.

وی خاطر نشان ساخت: اهانت یک امر برون دینی و تکفیر یک اتفاق درون دینی است و این دو اتفاق در واقع دو روی یک جریان اند. اگر روزی به پیامبر توهین شد، امروز هم اقداماتی بر ضد چهره پیامبر با نام تکفیر و توهین شیوع یافته است.

اکبری افزود: من بیش از 16 منبع فقهی را در چهار فرقه حنبلی، مالکی، شافعی و حنفی را بررسی نمودم و متوجه شدم به طور کلی، تکفیر اهل قبله، یعنی نسبت کفر دادن به کسی که رو به قبله نماز می گزارد، حرام است. به این ترتیب تمام این مواردی که ما بررسی می کنیم از تکفیر دور می شوند.

وی گفت: امروز ما با یک انحراف بزرگ روبروییم و آن شیعه هراسی در جهان-فرهنگ اسلامی است. این اتفاق از اهانت به شیعه (با نام رافضی) تا تکفیر و از بین بردن شیعیان را دربر گرفته است. این مساله در عالم شیعه هم مطرح است.

اکبری تصریح کرد: ما باید مبانی معرفت شناختی و فلسفی-کلامی تکفیر را هم بررسی کنیم. تنها نوع نگاه معرفتی خاصی اجازه می دهد که انسان دیگران را مورد تکفیر و توهین قرار دهد.

وی افزود: از لحاظ روانشناختی هم تکفیر تنها از یک شاکله و شخصیت خاص صادر می شود. غالبا فردی دیگران را تکفیر می کند که خود در نفاق و چندگانگی شخصیتی به سر می برد. در قرآن اشاره شده به «الذین یحبون ان تشیع الفاحشه». یعنی افرادی که ذاتا دوست دارند زشتی و تهمت ناروایی را به دیگران رواج دهند.

اکبری همچنین گفت: این مساله از لحاظ جامعه شناختی هم قابل بررسی است که چه می شود که یک جامعه خود را جامعه برتر می داند و به سمت نسل کشی و یا توهین و تخریب قوم دیگری پیش می رود در حالیکه ما در آیات قرآن داریم که «یا ایها الناس ... ان اکرمکم عند الله اتقکم». یعنی نژاد و قوم و جنسیت اهمیتی ندارد.

دکتر دیهیم در ادامه این نشست به نکته ظریف و حائز اهمیتی اشاره کرد و گفت: در برخی کتب ما نیز، چه برخی کتب اخلاقی و چه برخی کتب فقهی قدیم ما مفادی نزدیک به توهین و تکفیر برخی بزرگان ماهب مخالف دیده می شود که باید امروزه مورد بازبینی و توجه قرارگیرد.

وی همیچنین تاکید کرد: ما باید از ظرفیت های سازمان های بین المللی استفاده کنیم. اگر به بهانه غیر اسلامی بودن این سازمان ها به آن ها بی توجه باشیم تنها خود را منزوی و بی بهره کردیم.

دیهیم افزود: ما باید از گزارشگران بین المللی استفاده کرده و از علمای خود بخواهیم در این مجامع و دیگر مجامع بین المللی حضوری فعال از خود نشان دهند.

دکتر حبیب زاده نیز در این مورد گفت: این مساله بی شک به اسلام هراسی از نگاه برون دینی و حتی به تدریج از نگاه درون دینی مبدل خواه شد.

وی افزود: در خصوص بررسی حقوقی مساله، نظر من این است که باید این امر را در عالم اسلام به یک نحو بررسی کنیم و در چارچوب حقوق بین الملل به نحو دیگر. تبعا در کشورهای اسلامی توهین به مقدسات جرم است. در قانون مجازات غالب کشورهای اسلامی این مساله جرم است. البته متاسفانه امروز در بسیاری از کشورهای اسلامی توهین به شیعه جزو توهین به مقدسات تلقی نمی شود اما در یک بررسی صرفا حقوقی و به دور از فضای سیاسی حاکم، باید اعتراف کرد این دست اعمال جرم و قابل پیگرد است. برای مثال در ترکیه، حتی بیان توهین آمیز درمورد عقاید یک مذهب حداقل یک سال زندان را به همراه دارد.

حبیب زاده خاطر نشان ساخت: اما در بعد حقوق بین الملل، توهین به مقدسات در همه کشور ها جرم انگاری نشده، ولی بیان تنفر آمیز به عنوان جرم شناخته شده است و مطمئنا تکفیر جزو موارد «بیان تنفر آمیز» دسته بندی می شود. کار به جایی رسیده که برخی بر پایه این فتاوی و بیانات تنفر آمیز دست به تخریب و حتی ترور زده اند.

حبیب زاده اشاره کرد: باید به مسئولیت های بین المللی کشورها پرداخت. جدای از مسئولیت های کیفری، باید به مسئولیت های دولتی توجه ویژه ای کنیم. ساده بینانه است که بگوییم فقط برخی افراد بوده اند که برافروخته شده و این اعمال را انجام دادهاند، بلکه باید به روابط بین الملل و روابط دول پرداخت چرا که بسیاری از صاحبان این فتاوی در کشورهای مجاور مورد حمایت اند.

وی افزود: دولت ها متعهد شده اند که سازمان ملل را در نیل به اهداف آن کمک کنند و یکی از اهداف سازمان ملل متحد، گسترش روابط دوستانه است. پس همه کشورهای اسلامی، عربی و اروپایی متعهد اند تا درقبال این اقدامات که آرامش و صلح منطقه را مخدوش می کند موضع گیری کنند.

در ادامه حجت الاسلام اکبری تاکید کرد: همگرایی در گفتمان اسلامی بسیار مهم است. ما نتوانستیم اصول اسلام را به خوبی نشان دهیم و فروع حاکم را مشخص نکردیم. مثلا در قواعد فقهی ما اصل لاضرر یکی از اصول حاکم بر دیگر اصول و فروع فقهی است. ما باید در این مساله کلان نگری داشته باشیم.

در پایان ، دبیر جلسه تصریح کرد: این موضوع مسائل بسیار جزئی تری دارد که باید آن را در جلسات دیگر و در جمع اهل تخصص و به دور از شعار و حرف صرف پیگیری نمود. برخی مستندات هم باید فراهم شود تا بتوان آن را در اختیار دیگر متخصصان و محافل ذی نفوذ قرار داد.

گفتنی است این نشست حول پنج سوال اصلی طرح شد که پاسخ های تخصصی و حقوقی متخصصان را می توانید به طور مشروح، در دیگر بخش های پایگاه اطلاع رسانی و خبری جماران ملاحظه کنید.