در مورد زیارت اربعین گرفتار «حواشی» نشویم!

مستحضرید در این سال ها "راهپیمایی زیارت اربعین" امام حسین (ع) مورد توجه شیعیان و مسلمین جهان قرار گرفته.

این رخداد مانند هر رخداد بزرگ دینی و اجتماعی مورد توجه و ارزیابی اهل فکر قرار گرفته است و قضاوتهای صفر تا صد را روزانه میبینیم. 

گروه اول؛ این راهپیمایی عظیم را نماد واقعی از دینداری دانسته و بر اساس روایات آن را به بالاترین ثواب و درجات قُرب تفسیر میکنند.

مانند روایت علی الصایغ از امام صادق (ع) که فرمود؛ "در هر قدم در طیِ مسیر زیارت کربلا بشکل پیاده  حسنه عنایت میشود و معصیتی از نامه عمل محو میشود ، و سپس از ناحیه غیب مورد خطاب 'یاولی الله' قرار میگیرد." و بالاتر از این روایت ، روایت ابی صامت است که امام صادق (ع) فرمود : "در هر قدم پیاده در مسیر زیارت امام حسین (ع) هزار حسنه عنایت میشود و هزار سیئه بخشیدا میشود و هزار درجه به زائر دادا میشود . (کامل الزیارات، ب۵۹)

گروه دوم ؛ به ثواب و درجات ثواب این حرکت بزرگ توجهی نکرده و بیشتر متوجه ظهور بزرگی از نماد شیعه در جهان هستند‌. اینان اعتراف میکنند که این راهپیمایی در واقع یک تظاهر و حرکت نمادین و ممدوح برای استفاده از ظرفیت شیعه است که شیعه میتواند "بودن" خود را در جهان در قبال دیگران ادیان و مذاهبِ دینی ثابت کند.

این گروه ؛ روایت؛ «رَحِمَ اللّهُ عَبْدا اَحْیا أمْرَنا - خداوند، رحمت کند آن بنده ای را که امر ما را زنده کند.» را مستند تفکر و تئوری پردازی خود قرار میدهند.

گروه سوم ؛ ناراحتان سیاسی هستند که این رخداد را بهانه ای برای تهاجم شان شده !

گاهی سخن از سوء استفاده از بیت المال و جابجایی غیر مشروع اموال عمومی میگویند و گاهی وجود گرسنگان در جامعه را مانع از این حرکت های و هزینه های میلیاردی میدانند و عکس های زید و عمرو را نشان از سیاسی بودنِ این حرکت میدانند.

گروه چهارم ؛ کسانی هستند که با عینک روشنفکری به رخداد نظر افکنده و آن را یک راهبرِ دینیِ متفاوت دانسته که با مناسک فقهی و روش های فقیهان در دینداری معارضه دارد و صریحا مینویسند؛ "این گونه آیین‌ها رویگردانی نرم و اعراض خاموش از اسلام فقیهانه و پناه بردن به انواعی دیگر از دینداری است."

جمع بندی و ارزیابی نظریات ارائه شده

آنچه به باور این قلم رسیده است این است که سخن جملگی این چهار گروه میتواند درست باشد و پاره ای از حقیقت را بهمراه داشته باشد ، اما نمیتواند "تمام حقیقت" باشد. چون این نظریه پردازی های چهارگانه ؛ کمتر به "متن" توجه شده و بیشتر به "حاشیه" پرداخته شده!

راه درست به گمان ما ؛ توجه به "متن زیارت رفتن" است و وقتی "متن" مورد توجه باشد نکات مثبت در نظریه پردازی های بالا حفظ شده و در عین اینکه نقاط ضعف مورد اشاره هم رخت برمیبندد.

"متن" در این حرکت یک کلمه است و آن "توحید وخلوص" است که به معنای "خداباوری و خداخواهی است وبس". امام صادق (ع) از این معنا به واژه "محتسبا" تعبیر میکند و میفرماید: "زائراً .. یرید به وجه الله و الدار الاخره" (کامل الزیارات، ب ۵۷)

ملاک در زیارت ؛ حفظ و ارتباط زائران با این "متن" است و این "متن" که خداباوری و خدا خواهی و خلوص است یک لوح پاکی است که باعث "تقرب" می شود، و وقتی تقرب الی الله محقق شود ، آن عبادت بهینه شده و آثار آن مانگار میشود.

خدا باوری و خدا خواهی در "زیارت امام حسین" با نیت های ناپاکی چون ریا و خودنمایی قابل جمع نیست ، همانطوریکه با حرام خوری و تبلیغ زید و عمرو نیز سازگار نیست.

*در بابِ زیارت ، ائمه هادین (ع) تلاش وافری داشته اند تا زائران گرفتار "حواشی" نشوند.* 

گاهی زائران را بر حذر میداشتند که در سفر زیارتی تان ؛ همّ غم تان خوارکِ "چرب و شیرین" نباشد. امام صادق (ع) وقتی شنید برخی در سفرهای زیارتی متوجه "شکم" هستند! فرمود: "زیارت نروید بهتر است ؛ لاتزورن خیر من ان تزورون!" (کامل الزیارات؛ ب ۴۷)

و گاه دیگر ؛ تاکید میکردند ، هر قدم تزویرانه و ریاکارانه ، و یا هر لقمه یِ آلوده به حق الناس و بیت المال نمیتواند معنا کننده یک زیارت فردی یا دست جمعی ممدوح و مقبول باشد. در بیان امام صادق (ع) چنین آمده؛ "لااشراً و لابطراً و لا ریاءً و لا سُمعه" (کامل الزیارات ، ب ۵۷)

راهپیمایی اربعین با این "متن" که خلاصه آن در کلمه "توحید وخلوص" است قابل پذیرش است. در غیراینصورت هر چقدر پر سر و صدا هم باشد ، باید بپذیریم که گرفتار "حواشی" شده ایم!