نشست «رونمایی از ارج نامه استاد دکتر سید مصطفی محقق داماد» در فرهنگستان علوم و با حضور جمع کثیری از شخصیت های فرهنگی، علمی و سیاسی آغاز شد.
در ابتدای این نشست پیام دکتر حسن روحانی قرائت شدو
به گزارش جماران، رییس جمهور در پیامی با قدردانی از انتشار و رونمایی ارج نامه ای برای نکوداشت دکتر سید مصطفی محقق داماد تصریح کرد: بی تردید خدمات گسترده علمی، آموزشی و پژوهشی، از ایشان چهره ای برجسته و به یادماندنی ساخته است که می تواند نمونه روشنی از خردورزی و اعتدال و نیز آرمان بلند همکاری حوزه و دانشگاه شمرده شود.
متن پیام حجت الاسلام و المسلمین دکتر حسن روحانی به این شرح است:
بسم الله الرحمن الرحیم
یَرْفَعِ اللَّـهُ الَّذِینَ آمَنُوا مِنکُمْ وَالَّذِینَ أُوتُوا الْعِلْمَ دَرَجَاتٍ
جای سپاس است که به همت فرهنگستان علوم جمهوری اسلامی ایران، ارج نامه ای برای نکوداشت «مردی از تبار خرد و فضیلت» منتشر و رونمایی می شود. استاد زاده محترم جناب آقای دکتر سید مصطفی محقق داماد به واقع شایسته این عنوان و درخور چنین تجلیلی است.
بی تردید خدمات گسترده علمی، آموزشی و پژوهشی، از ایشان چهره ای برجسته و به یادماندنی ساخته است که می تواند نمونه روشنی از خردورزی و اعتدال، و نیز آرمان بلند همکاری حوزه و دانشگاه شمرده شود.
از چنین ابتکاری خرسندم و امیدوارم همه، قدردان فرهیختگان و استادان گران سنگی باشند که از تقدیم توان و عمر شریف خویش در جهت ساختن فردایی بهتر برای ایران و سرنوشتی نکوتر برای جامعه انسانی دریغ نکرده و نمی کنند.
حسن روحانی
رییس جمهوری اسلامی ایران
نظرات فقهی آیت الله قابل تامل و تقدیر است
پس از قرائت پیام رئیس جمهور توسط حسام الدین آشنا، علی اکبر صالحی، رئیس سازمان انرژی اتمی سخنرانی خود را ایراد کرد.
وی که خود را از مریدان آیت الله محقق داماد ذکر کرد، در خصوص شخصیت وی به نکاتی اشاره کرد و گفت: چند ویژگی در وجود ایشان وجود دارد که از زمانی که توفیق اشنایی داشته ام، آن ها را درک کرده ام.
وی اولین ویژگی دکتر محقق داماد را مصمم بودن دانست و افزود: در بستری که ایشان حرکت می کند چندان تشکیک وجود ندارد؛ او می داند که چه می کند. فکر روشن و چشم انداز روشنی دارد. در واقع میتوان گفت با توجه به پیشینه خانوادگی و تحصیلی که داشته است متحیر نیست و میداند باید چه کند و مقصدش کجاست و هدفش چیست و در راه رسیدن به این مقصد مصمم است.
صالحی ادامه داد: ویژگی دیگری که بنده مجذوب آن شدم، شیوه ای است که ایشان مسائل را بیان و تدوین میکنند. من در برهه ای توفیق داشتم که در خدمت ایشان باشم، از فرصت استفاده می کردم و از برخی مسایلی که در قران کریم برایم ابهام وجود داشت، سوال می کردم و ایشان به زیبایی پاسخ می دادند و مسائل را تبیین می کردند. این امر نشان دهنده درک ایشان از کتاب الهی بود. مسئله مهم نحوه بیان ایشان بود که به گونه ای مطرح می کردند که فرد حقیری مانند بنده توانست از سخنان ایشان استفاده کند و سوال های ذهنی من پاسخ داه شد.
وی در خصوص ویژگی سوم گفت: جود و کرم این شخصیت بزرگوار و خانواده وی ویژگی دیگری است که از خصایص انسان های بزرگ است. بزرگی چنین افرادی در اصالت و تواضعشان است. اگر این تواضع نباشد این افراد بزرگ نمی شوند. متاسفانه ما گاهی راه را گم میکنیم و بزرگی را در تکبر میبینیم، در صورتی که به فرمان خداوند بزرگی در تواضع است که در وجود این شخصیت بزرگوار بارز است.
رئیس سازمان انرژی اتمی افزود: کلام آخر اینکه بنده از مریدان ایشان هستم و تا حدی که توفیق حاصل کرده ام محضر ایشان را درک کنم، وی را مراد و مرشد خود می دانم. چه از نظر اخلاق و چه از نظر رفتاری ایشان راهنمای من هستند.
وی در پایان تاکید کرد: برخی مواضعی که ایشان در باب اجتهاد گرفته اند، ممکن است از دید برخی مجتهدان شاذّ تلقی شود، اما به نظر من در این زمانه قابل تامل و تقدیر است و تقدیر شایسته ایشان است.
عدل، علم و حلم ویژگی بارز آیت الله محقق داماد است
رسول جعفریان رئیس کتابخانه تخصصی تاریخ اسلام اولین سخنران این مراسم بود.
وی پس از خیر مقدم از پیشینه آشنایی خود با خانواه آیت الله محقق داماد سخن گفت و با اشاره به سابقه پدر ایشان ادامه داد: در زمانی که من در قم طلبه بودم متوجه شدم حوزه ما در دوره ای مدیون آقای محقق داماد بوده و بهترین اساتید حوزه قم مانند مرحوم بهشتی و آیت الله شبیری زنجانی از شاگردان نزدیک مرحوم آقای محقق داماد بوده اند و در تربیت علمای پخته کمک شایانی کرده اند.
وی توضیح بیشتر سابقه خانوادگی آیت الله محقق داماد ادامه داد: در چنین خاندانی تربیت نسلی که امروز برای ارج گذاری به فعالیت ها یعلمی و اجتماعی شان اینجا جمع شده ایم، امری طبیعی است. خاندانی که با عدل و علم و حلم همراه بوده است.
جعفریان با بیان روایتی از کافی ادامه داد: مکتب حدیثی شیعه به عقل اهمیت زیادی میداده است و در این روایت نیز بر اهمیت عقل تاکید شده است: « خداوند در میان بندگان خود چیزی را برتر از عقل تقسیم نکرده است، خواب فرد عاقل از شب زنده داری جاهل برتر است. عاقل در شهر خود بماندو جهاد نرود، بهتر است از اینکه جاهلی به جهاد برود. و خداوند کسی را به رسالت و نبودت مبعوث نکرد، جز وقتی که عقلش کامل شد. قوه عقلی که پیامبر در امور داشت از فعالیت مجتهدین بسیار بهتر بود. هیچ بنده ای فرایض خدا را به جا نیاورده است، مگر آنکه آنها را بفهمد و درک کند و در عبادت هیچ کس نمیتواند به نقطه ای برسد که فرد عاقل رسیده است.»
وی در توضیح روایت تشریح کرد: این روایت با بیانی بسیار زیبا می توانست نسلی از عالمان را تربیت کند که قوه عقل و درک آنها در مقایسه با عالمانی که تامل دقیقی در متون ندارند، به جامعه عرضه کند. در تاریخ فرهنگ ما نزاعی میان آنها که درک قشری از دین دارند، و آنها که عمیقا دین را میفهمند، در گرفته است.
جعفریان با اشاره به منش علما در طول تاریخ گفت: عقل و درایتی که ما از مجموعه فرهنگ شیعه میشناسیم محصول نگاه مشترکی از حوزه و دانشگاه است. نسلی که از مرحوم مطهری، شهید بهشتی، آغاز شده و حالا به دکتر محقق داماد میرسد، کسانی هستند که از حوزه و دانشگاه توامان بهره گرفته اند و با افکار نو آشنا شده اند.
وی افزود: وقتی از اعتدال در علم سخن می گوییم به این معنا نیست که فردی زیاده از حد محافظه کار باشد. من با تجربه ای که در محضر آیت الله محقق داماد داشته ام، حس می کنم ایشان درعین آشنایی با علمای بزرگی چون پدرشان، مرحوم شهید بهشتی که علمای محتاطی بودند و ... زمانی که یک انحرافی را میبینند، ساکت نمی مانند. در کنار اینکه به علم و دانش پرداخته اند، همواره جنبه های اصلاحی را هم مد نظر قرار داده اند.
جعفریان با اشاره به منش آیت الله محقق داماد ادامه داد: ایشان و برادر بزرگوارشان نسبت به مردم حس مسئولیت زیادی دارند و در مقابل خطاها ساکت نمینشینند، تا جایی که حتی ما در جلسات از ایشان می خواستیم کمی آرام باشند.
زبان محقق داماد زبان اسلام است
غلامحسین ابراهیمی دینانی عضو پیوسته فرهنگستان علوم و چهره ماندگار فلسفه در ادامه این مراسم با اشاره به سابقه دوستی خود با آیت الله محقق داماد از حضور در مراسم ابراز خوشحالی کرد و گفت: همه موجودات در جهانند و فرق انسان با دیگر موجودات این است که انسان جهان دارد ولی موجودات دیگر این گونه نیستند و انسان چون جهان داردپس فرهنگ دارد. فرهنگ هم یک جهان ندارد، در یک فرهنگ جهان های مختلفی حضور دارند و انسانها به شیوه های مختلفی زندگی می کنند. تاریخ نشان می دهد که علم در حال حاضر بسیار گسترش یافته و هر کسی در رشته خودش مرزهای خود را می شناسد. انسان امروز بیش از هر عصر دیگری در تناقض ها زندگی می کند اما مهر و محبت همیشه ثابت بوده و جهان براساس مهر و کین استوار است.
وی در ادامه ابا اشاره به خانواده آیت الله محقق داماد ادامه داد: در عالم بودن خانواده محقق داماد همین بس که پدربزرگشان، حاج شیخ عبدالکریم حائری یزدی موسس حوزه علمیه قم بوده است و معلوم نیست که اگر ایشان نبود حوزه چه می شد. این مرد با درایت و مهربانی مثال زدنی موجب شد تا حوزه نجات یابد.
ابراهیمی دینانی ادامه داد: از طرف خانواده پدری نیز که نسب ایشان به سید محمد داماد میرسد که یکی از چهار مدرس برزرگ حوزه علمیه قم و از نخبگان بود و شاگردان زیادی را تربیت کرد. من در مدت یک سال توفیق داشتم که به درس خارج فقه و اصول ایشان میرفتم.
وی در ادامه افزود: از زمان شیخ طوسی تا امروز که علم اصول پیدا شده اگر بخواهم علم اصول را تجسم کنم سید محمد محقق داماد را بر می گزینم. زندگی این عالم بزرگوار با علم اصول گره خورده و در واقع ایشان تجسم علم اصول بود. به همین جهت نیز ایشان در فقه برجسته شده بود.
ابراهیمی دینانی ادامه داد: محقق داماد زبان خارجی را خوب بلد است و جهان را خوب می شناسد. او زبانش، زبان اسلام، مظهر کامل وحدت حوزه و دانشگاه و مظهر کامل علم قدیم و جدید است. چندی پیش در یک جلسه ای ایشان از عبارت ولایت دوستی نام بردند و بنده هم در همین جا این عبارت را استفاده می کنم. این عالم بر مهر و دوستی استوار است و خدا را شکر که ما سالها در سپهر ولایت دوستی با ایشان هستیم.
محقق داماد حجت دین داری است
حجت الاسلام والمسلمین دعایی مدیر مسئول روزنامه اطلاعات نیز که از دیگر سخنرانان این مراسم بود، در ابتدای سخنان خود با یادی از غایبین جلسه گفت: در این جلسه جای کاکایم(سید محمد خاتمی که از دکتر محقق بسیار الهام گرفته و میدانم که هم اکنون دلش اینجاست بسیار خالی است. همچنین جای خالی دکتر نصر است که آیت الله محقق داماد از برجسته ترین دستیاران ایشان بود، بسیار احساس میشود.
وی در ادامه با بیان خصایش شخصیتی آیت الله محقق ادامه داد: من در زمانی که طلبه ساده ای بودم با ایشان آشنا شدم و ایشان علی رغم آنکه از خانواه ناموری بودند، به حد اعلا متواضع و فروتن بودند. ایشان در عین کوشا و فاضل بودن بسیار متواضع هستند که ویژگی کمی نیست.
دعایی همچنین افزود: یکی از ویژگی های برجسته آیت الله محقق داماد این است که به شبهات و مسائلی که در جامعه وجود دارد پاسخ می دهد و از حقیقت دفاع می کند ضمن اینکه مسائل و مطالبی که بیان می کنند همیشه به روز است و روزنامه اطلاعات افتخار این را دارد که ناشر اندیشه های ایشان باشد.
دعایی در پایان خطاب به محقق داماد اظهار داشت: حجت دیندارانی هستید که در آستانه از دین بریدن هستند و شما همان کوهی هستید که به شما پناه آورده اند.
کتب فقهی محقق داماد پاسخگوی مسائل روز است
محسن اسماعیلی عضو حقوقدان شورای نگهبان در ادامه این سخنرانی ها گفت: بنده بیش از ۳۰ سال است که از دانش این استاد بهره مند شده ام و جامعیت ایشان در فقه اصول و منطق مثال زدنی است. آیت الله محقق داماد گنجینه خاطرات ایران و حوزه علمیه هستند و در همه مواردی که بنده در خدمت ایشان بودم نکته های نابی شنیده ام. نکته سنجی ایشان در تاریخ نقلی درس زندگی می دهد و خوشبختانه حافظه خوبی که دارند موجب می شود که همه چیز را دقیق و امانتدارانه نقد کنند.
وی افزود: خوش بیانی و خوش محضری از دیگر خصایص ایشان است. محقق داماد هم فقیه است و هم فقیه پرور و هنرش پرورش انسان های اندیشمند است. مردم داری و درد شناسی از دیگر ویژگی های ایشان به شمار می رود و از همه اینها مهمتر وطن دوستی ایشان که موجب شد امروز در کنار ما باشند از دیگر فضائل اخلاقی این عالم بزرگ است و خدا را شکرکه ایشان در کشور ماندند.
در این جلسه همچنین صفایی رئیس شاخه حقوق فرهنگستان علوم با اشاره به اینکه برگزاری چنین مجالسی تجلیل از علم است اظهارداشت: بنده ۴۰ سال از محضر ایشان بهره مند شدم و مطلع هستم که کتابهای فقه این عالم بسیار عالی و جز کتاب های درسی است که دانش جویان زیادی از آن استفاده می کنند به عقیده من ایشان مظهر فقه پویا هستند و سعی می کنند فقه را طوری تفسیر کنند که پاسخگوی مسائل روز باشند. علاوه بر این در زمینه مالکیت فکری هم اطلاعات خیلی خوبی دارند و همواره نیازهای خود را در نظر می گیرند. خلاصه اینکه مقام آیت اللهی شایسته و برازنده ایشان است.
اظهار ارادت جمعی از شاگردان محقق داماد به وی
در ادامه این مراسم سیمایی صراف به نمایندگی از شاگردان محقق داماد سخنانی را راجع به وی ایراد نمودند.
رضا داوری اردکانی رئیس فرهنگستان علوم که مسئول برگزار کننده این مراسم بود گفت: بنده در چند سال اخیر کمتر مجلس این چنینی را دیدم و فکر می کنم وجود این همه افراد عالم و بزرگ در این جلسه یک نشانه است و نشان از حرمت و بزرگی آیت الله محقق داماد دارد.
وی افزود: رابطه من با ایشان یک رابطه کاری نیست بلکه یک رابطه دوستی و همدلی است. راجع به کتابی هم که امروز رونمایی می شود لازم است که بگویم حدود ۱۸-۱۹ سال پیش قرار شد که هر سال چهار نفر از طرف چهار فرهنگستان انتخاب شوند و به آنها نشان درجه یک علمی اهدا شود. مرحوم دکتر حبیبی پیشنهاد دادند که برای این نامزدهای انتخابی، کتابی هم تهیه شود. یکی از این منتخبین آیت الله محقق داماد بودند. کتابی که امروز رونمایی می شود حاصل ارسال مقالاتی توسط اساتید بنام و همه آنها زیر نظر بنده تهیه شده است.
در ادامه این مراسم از کتاب «مردی از تبار خرد و فضیلت؛ ارج نامه سیدمصطفی محقق داماد» با حضور تعدادی از میهمانان رونمایی شد.
آخرین سخنران این مراسم آیت الله محقق داماد بود که این جلسه به منظور نکوداشت مقام وی برگزار شده بود.
محقق داماد: از در و دیوار حوزه علمیه فقر میبارید اما در مقابل کسی سر خم نمیکرد
آیت الله محقق داماد در ابتدای سخنانش ضمن تشکر از حضار مراسم و نویسندگان ارجنامه گفت: من میخواهم به جای شکر کفران نعمت کنم. همانگونه که گفتند، در خانواده ای چشم به جهان گشودم که همه اهل تحقیق و علم بودند و به نظر خودم بنده کفران نعمت کردم و آن طور که باید و شاید از آن فضا استفاده نکردم.
وی ادامه داد: پدرم محقق داماد، خود را محمد موسوی یزدی میخواند، اما سایرین وی را محقق میخوانند. در خانواده ای که همه اهل تحقیق بودند من چیزی نشدم و من باید در آن شرایط بیش از این میشدم. از در و دیوار محل بزر شدن من مطالعه میبارید. بعد ها که بزرگتر شدم برادر بزرگترم که نقش تربیت مرا به عهده داشت تجسم هوش، تحقیق، مطالعه و تربیت بود.
محقق داماد اضافه کرد: بعد از آن استادان زیادی نصیبم شدند و به قول یکی از اساتید، آن زمان بزرگی حوزه علمیه قم، حوزه آکادمیک و تحقیق بود. هیچ یک از دانشگاه های خارجی آن زنان قابل مقایسه با حوزه علیمه آن زمان نبودند. حوزه ای که در سایه فقر از در و دیوارش فقر میبارید اما حتی برای یک ریال در مقابل کسی سر خم نمیکرد و منبع مالی اش تنها کمک های مردم بود. با این حال منبع علم، تحقیق و پژوهش و اسایتد بزرگی چون چون علامه طباطبایی در آن تریبت شدند و درس دادند.
این استاد حوزه و دانشگاه ادامه داد: پس از اینکه بنده به تهران آمدم خداوند دوستان بزرگی نصیبم کرد، دوستانی که از آنها فضیلت می بارید از جمله آنها غلامحسین ابراهیمی دینانی بود که دوستی من و ایشان قدمت ۵۰ ساله دارد یا حدود ۳۸ سال پیش که دکتر اعوانی را دیدم، جذب عظمت ایشان شدم و اینها همه نعمت هایی بود که خداوند در این سالها به من عطا کرد و امروز که اینجا هستم دلم به این خوش است که در کنار اساتیدی قرار گرفتم که روزی در بحث های من حضور داشتند.
وی همچنین گفت: از سال ۱۳۷۰ بنده عضو پیوسته فرهنگستان علوم که آن زمان ریاست آن را دکتر شریعتمداری برعهده داشت، شدم تا کنون که ریاست این فرهنگستان را دکتر اردکانی به عهده دارد و بنده تجسم کامل فرهنگ و ادب را در ایشان می بینم و ازشان بابت برگزاری این مراسم نهایت تقدیر و تشکر را دارم.
محقق داماد سخنان خود را با بیتی از حافظ خاتمه داد و گفت: خود را مخاطب این غزل سعدی میدانم که میگوید « آتش زهد و ریا خرمن دین خواهد سوخت/ حافظ این خرقه پشیمنه بیانداز و برو»
در مراسم رونمایی از ارج نامه آیت الله محقق داماد افراد دیگری چون فرامرز رفیع پور، شاپور اعتماد، داریوش شایگان، حجت الاسلام محمد خامنه ای، حسین علی قبادی، حجت الاسلام احمد احمدی، حجت الاسلام خسروپناه، علی دهباشی، علیرضا مرندی، محمدرضا عارف، غلامرضا اعوانی، منوچهر صدوقی سها، مجید انصاری، مهدی گلشنی، داوود فیرحی، عزت الله فولادوند و... و. حضور داشتند.
