روی خوشِ جنبش‌های دانشجویی به مبارزه مسلحانه/از چپ‌ِ چپ تا مذهبیِ راست

نشست علمی بررسی و نقد کتاب «50 سال جنبش دانشجویی در ایران» مرحوم هادی نخعی با حضور هادی نخعی، ابراهیم شیخ و رضا حجتی عصر دیروز یکشنبه هفدهم بهمن ماه در پژوهشگاه تاریخ اسلام برگزار شد.

به گزارش جماران، هادی خانیکی (دانشیار دانشگاه علامه طباطبایی و از فعالان جنبش‌های دانشجویی) در نشست نقد و بررسی کتاب 500 سال جنبش دانشجویی در ایران؛ درباره کتاب گفت: اثر مرحوم نخعی را باید با روایتی دیگر مطالعه کرد. این کتاب فقط نوشته نبوده بلکه حاصل یک زندگی است. جنبش‌های دانشجویی قبل از انقلاب جنبشی دیرپا بوده و یک جریان متداوم به شمار می‌آیند، این جریان نیاز به یک گفتمان واحد دارد تا بتوان به آن پرداخت. گفتمان‌هایی که متن آن انقلابی است؛ با گفتمان‌هایی که پس از انقلاب رخ داده است قابل جمع و فهم نیست.

خانیکی افزود: به تاریخ جنبش دانشجویی براساس الزاماتی که تاریخ‌نویسی عصر معاصر دارد کمتر پرداخته شده است و در این میان با استقلال جنبش دانشجویی نیز کمتر برخورد شده است. می‌توان گفت جنبش دانشجویی جدای از جنبش اجتماعی تلقی می‌شود. کتاب «500 سال جنبش دانشجویی در ایران» نیز می‌خواهد با استفاده از اسناد جنبش دانشجویی روایتی متفاوت از جنبش ارائه دهد.

استادیار دانشگاه علامه طباطبایی سپس جنبش‌های دانشجویی را از سال 1332 قابل بررسی دانست و عنوان کرد: تصور می‌کنم جنبش دانشجویی از سال 1332 قابل بحث و بررسی است. دهه 50 به‌عنوان بخشی از جنبش دانشجویی در کتاب آمده که مولف نیز این نظر را دارد. کتاب با مطالعه بیرونی به جنبش دانشجویی می‌پردازد. کتاب مبارزه مسلحانه را نقد می‌کند درحالیکه جنبش سال 50 نقطه اوج خود را در مساله مبارز مسلحانه می‌دید.

ابراهیم شیخ (عضو هیات علمی سازمان مدیریت صنعتی) نیز در این به موفقیت کتاب فوق در تولید و خلق یک فرضیه اشاره و بیان کرد: به نظر می‌رسد کتاب فاقد یک نظریه‌محوری است که در پایان نیز به آن اشاره نشده است. سال‌های 1309 تا سال 1359 که کتاب آن را انتخاب کرده، دوره زمانی مناسبی برای شناخت جنبش دانشجویی است. به گروه 53 نفر در این کتاب به خوبی پرداخت شده است، این کتاب همچنین پیداش دانشگاه و انقلاب را مدنظر قرار داده است. البته باید توجه شود کتاب فاقد یک نقش محوری است. این فقدان در انتهای کتاب نیز دیده می‌شود. اما نکته مثبت آنکه مولف نظر خویش را در بیان نظرات افرادی که در کتاب آورده شده؛ داخل نمی‌کند.

وی افزود: کتاب می‌گوید جنبش دانشجویی از طرفی چپ و از طرف دیگر مذهبی است و در آستانه انقلاب جریان مذهبی بر جریان چپ غالب می‌شود. مستندسازی و جمع‌آوری اطلاعات در تالیف این کتاب نیز به خوبی انجام شده است.

رضا حجتی (از فعالان دانشجویی دهه 70 و مدیرکل مشارکت‌های اجتماعی جوانان) نیز در پایان این جلسه اظهار داشت: مولف کتاب مرحوم نخعی، از معدود افرادی بود که تکلیفش با اعتقاداتش مشخص بود. اگر ملتی تاریخچه خودش را نداشته باشد به بی‌هویتی می‌رسد. مولف در  این کتاب؛ چپی که گرایش محافظه‌گرایانه دارد را هم مورد بررسی قرار داده است. در سال‌های 40 و 42 که نظام پهلوی به یک نظام پلیسی امنیتی گرایش پیدا می‌کند طیفی از جنبش چپ؛ رفتاری مصلحانه در پیش می‌گیرد. نقطه قوت کتاب توضیح کامل جنبش دانشجویی است. البته باید به دلایل اعتراضاتی که در جنبش دانشجویی مطرح شده و پیوسته هم مطرح می‌شود، توجه کنیم.