جماران ـ آنچه که در پی می‌آید؛ متن کامل گفت و گوی خبرنگار پایگاه اطلاع رسانی جماران با استاد احمد صافی، نویسنده بسیاری از کتب دانشگاهی در حوزه آموزش و پرورش، تعلیم و تربیت است که ضمن بررسی رابطه آموزش و پرورش در سیاست‌گذاری آموزش و پرورش، همزمان با هفته معلم، به ارزیابی جایگاه پیش‌کسوتان و بازنشستگان این وزارتخانه می‌پردازد.
دکتر احمد صافی از پیش‌کسوتان وزارت آموزش و پرورش ایران است که اکنون مسئولیت ریاست هیأت مدیره کانون بازنشستگان آموزش و پرورش را نیز عهده دار است.
در هم تنیدگی و ضرورت توأمان آموزش و پرورش و تعلیم و تربیت یکی از سیاست‌های مورد تأکید امام خمینی بود. در حالی که چگونگی این درهم تنیدگی یکی از مهم‌ترین مباحث مغفول واقع شده در سیاست‌گذاری آموزش و پرورش ماست. پرسش ما این است که به نظر شما اساسا تربیت در مدارس چگونه باید صورت بگیرد و چه تفاوتی میان آموزش، و پرورش در این زمینه وجود دارد؟
من معتقدم که پرورش غایت و هدف تعلیم و تربیت است و آموزش، بستر، زمینه، مقدمه و لازمه تربیت است و همان‌گونه که در تربیت بدنی باید به دانش آموزان اصول حاکم بر برنامه‌های تربیت بدنی مانند والیبال، شنا و فوتبال را آموزش داد و سپس فرصتی برای پرروش اندام و پروراندن در اختیار آن‌ها قرار داد. در انواع و ابعاد تربیت نیز چنین توجهی ضرورت دارد. صاحب‌نظران معتقدند باید به 6 بعد وجود آدمی در مدارس به شرح زیر توجه داشت و وزارت آموزش و پرورش نیر در مدارس به پرورش این ابعاد توجه کند:
1. بعد جسمانی:
نظر به اینکه سلامت جسمانی زمینه‌ساز سلامت روانی و موفقیت در امر تحصیل و زندگی است، لذا توجه به پرورش جسم و تربیت بدنی دانش‌آموز ضرورت داشته و لازم است زمان بیشتری از ساعات درسی دانش آموزان در مدارس به تربیت بدنی و ورزش آن‌ها اختصاص پیدا کند و مربیان حاذقی در این زمینه دانش‌آموزان را آموزش دهند.
دانش‌آموزانی که به پرورش تن اهمیت می‌دهند باید تقدیر شوند و به عنوان دانش آموزان شایسته و موفق در این زمینه معرفی شوند. پدران و مادران نیز باید به این بعد وجود دانش‌آموزان اهمیت دهند و در خانه نیز به تربیت جسم فرزندان باید توجه بیشتری صورت بگیرد.
2. بعد اخلاقی و مذهبی:
از جمله استعدادهای آدمی، استعداد دینی و استعداد اخلاقی است که لازم است در خانه و در مدرسه شکوفا شود. این امر معمولا از راه‌های مختلف از جمله شرکت در کلاس‌های دروس دینی و جلسه‌های مذهبی و اخلاقی صورت می‌گیرد.
همه کارکنان مدرسه از جمله معلمان و مربیان نقش عمده‌ای در پرورش این بعد از وجود کودکان و نوجوانان دارند. از این طریق می‌توان زمینه متقی بودن افراد و تقویت ایمان آنان را به خداوند افزایش داد.
3. بعد عاطفی:
از ابعاد بسیار مهمی که لازم است در فضای خانه، مدرسه و جامعه توسط دست اندرکاران تعلیم و تربیت مورد توجه قرار بگیرد بعد عاطفی آدمی است زیرا کودکان و نوجوانان به محبت و به رشد عاطفی نیاز دارند. در بیشتر کتاب‌های روان‌شناسی و تعلیم و تربیت توجه به این بعد تربیت آدمی تاکید شده است.
شادی و نشاط، دوری از اضطراب و ترس، علاقه و محبت به دیگران باید مورد توجه مربیا ن قرار بگیرد و کودکان همواره این نکته را یادآور می‌شوند که: «ای پدر، ای مادر دوستتان دارم و دوستم باشید، احتیاجم همه پوشاک و غذا تنها نیست من به امنیت خاطر همچون غذا محتاجم، من محبت از شما می‌خواهم ، دل پاک من را از عاطفه لبریز کنید، به خدا دوستتان دارم و دوستم باشید.»
4. بعد اجتماعی:
انسان موجودی اجتماعی است و از هدف‌های مهم تعلیم و تربیت، اجتماعی کردن افراد است. بنابراین در مدرسه باید به پرورش اجتماعی کودکان و نوجوانان توجه جدی نمود.
انسانی که به لحاظ اجتماعی پرورش یافته است، می‌تواند در جامعه احساس مسئولیت کند، به جامعه خدمت کند و نقش‌های متعدد و مؤثر اجتماعی داشته باشد و در مدیریت خانواده و دیگر جنبه‌ها توفیق حاصل کند و برای سازگاری با دیگران توانمندی لازم را به دست آورد. جامعه‌شناسان در آثار ارزشمند خود به پرورش این بعد از ابعاد وجود آدمی تاکید ویژه‌ای دارند.
5. بعد عقلانی و فکری:
پرورش عقلانی و فکری از جمله هدف‌های مهم آموزش و پرورش است که در همه دوره‌های تحصیلی مورد توجه و تاکید است و معمولا در نظام آموزش و پرورش ایران در آموزش و پرورش عمومی و عالی بیشترین توجه به پرورش این بعد وجود آدمی بوده و هست. جامعه به افراد سالم و دانشمند نیاز دارد و تربیت متخصصان در بخش‌های خدمات، صنعت و کشاورزی امری ضروری است.
6. به کارگیری استعدادهای حاکم بر دست‌های آدمی:
برقراری پیوند بین نظر و عمل و ایجاد فضای مناسب مانند تاسیس آموزشگاه‌ها و کارگاه‌ها و به کارگیری دست‌های کودکان و نوجوانان امری ضروری است و در نظام آموزش و پرورش ما توجه به این موضوع ضروری است زیرا جامعه به خطاط برجسته و صنعت‌گر برجسته نیاز دارد و در مدارس توسط همه معلمان باید به پیوند نظر و عمل توجه شود.
نکته قابل توجه اینکه لازم است در مدارس ما و در نظام آموزش و پرورش ایران، توجه به ابعاد یاد شده مورد تاکید قرار بگیرد و دانش آموزان در این ابعاد تشویق شوند زیرا تربیت رشد هماهنگ ابعاد وجود آدمی است نه یک بعد و همه ما همواره به مدیران, معلمان و کارشناسان لایق نیاز داریم که بتوانند نقش های مهم را ایفا کنند و لازمه آن توجه به جذب معلمان شایسته، استخدام، ارتقا و نگهداری آنان است که این امر بودجه بیشتری می‌طلبد و پرداختن به آن باید توسط مقامات دولت در اولویت قرار بگیرد.
کارکرد شخص معلم را در پرورش و تربیت دینی دانش‌آموزان چگونه ارزیابی می‌کنید. تحلیل شما درباره مراکزی که در وزارت آموزش و پرورش عهده‌دار تربیت معلمان هستند، برای اعمال نوع تربیت و رشد مورد نظر چیست؟
یکی از ارکان مهم تعلیم و تربیت معلم است که در دوره‌های پیش دبستانی، دبستانی، راهنمایی تحصیلی و دبیرستان اشتغال دارند و اگر اسوه باشند، بیشترین اثر را در اندیشه، گفتار و رفتار دانش آموزان خواهند داشت.
سابقه مراکز تربیت معلم در ایران به بیش از 90 سال می‌رسد و معلمان عزیز ایران اکثرا از طریق دانشسراها و مراکز تربیت معلم جذب آموزش و پرورش شده‌اند و نزدیک به 30 سال از عمر با برکت خود را صرف تعلیم و تربیت کودکان و نوجوانان ایران کرده‌اند، بنابراین معلمان پیشکسوت باید مورد تکریم قرار گرفته و به صورت‌های مختلف از آنان تجلیل به عمل آید و باید توجه داشت که نزدیک به یک میلیون نفر شاغل و هفتصد و سی هزار نفر معلم بازنشسته در حال حاضر در کشور حضور دارند که باید در اولویت سیاست‌های خدماتی و رفاهی دولت محترم و سایر مسئولین کشور و نیزخانواده‌ها واقع شود و به مناسبت‌های مختلف از جمله هفته بزرگداشت معلم، مورد تکریم قرار بگیرند.
لازم است از استخدام و به کارگیری معلمان مورد نیاز از هر راه پرهیز کرد و نخست از شیوه تربیت آنان در این عرصه اطلاع پیدا کرد و سپس به جذب آن ها در آموزش و پرورش اقدام نمود.
خوشبختانه دانشگاه فرهنگیان و دانشگاه شهید رجایی دو مرکز مهمی هستند که می‌توانند در تربیت معلم، کشور را یاری دهند.
آن چه احساس کرده‌ام این است که دانش‌آموزان ایران معلمی را دوست دارند که: چگونه زیستن را، چگونه اندیشیدن را، چگونه بر خود مدیر بودن را، چگونه مطالعه کردن را، چگونه نیایش کردن را، چگونه خوب دیدن، خوب شنیدن و خوب حرف زدن را، چگونه احترام گزاردن را و چگونه خوشبخت گشتن را یاد دهد.
اجازه دهید با توجه به مناسبت هفته معلم از مسوولیتی که اخیرا عهده‌دار آن شدید سوال کنیم؛ چه اقداماتی در رابطه با پرداخت مطالبات و همچنین پاداش پایان خدمت بازنشستگان در دوره مسوولیت شما صورت گرفته است؟
یکی از مهم‌ترین مباحث در همه سیستم‌های دنیا بحث به کارگیری نیرو در بخش‌های مختلفی مانند خدمات، صنعت و کشاورزی است و اداره کشورهای جهان از طریق سازمان‌های مهم انجام می‌شود و این سازمان‌ها در واقع تشکیلات مهمی هستند که افراد را به کار می‌گیرند مانند اینکه ما در ایران قانون خدمات و مدیریت کشوری را داریم که در آن نحوه جذب نیرو، چگونگی خدمت کردن، حتی روند پرداخت حقوق و در نهایت چگونگی بازنشستگی او مشخص می‌شود.
یکی از فصول مهم قانون خدمات و مدیریت کشوری مواردی است که در آن‌ها بحث‌های مربوط به امور بازنشستگان مطرح شده است و آن گونه است که افراد معمولا با داشتن سی سال سابقه خدمت و شصت و پنج سال سن بازنشسته می‌شوند.
معمولا افرادی که در وزارت آموزش و پرورش بازنشسته می‌شوند، برابر مقررات حقوق آن‌ها توسط صندوق بازنشستگی کشوری پرداخت می‌شود و هنگام بازنشستگی براساس قانون به ازاء هر سال خدمت یک ماه پاداش دریافت می‌کنند. البته در سال‌های اخیر در بعضی موارد به دلیل عدم تخصیص به موقع بودجه توسط دولت، این پاداش پایان خدمت به صورت اقساط پرداخت می‌شود. براساس اطلاعاتی که اخیرا کسب کرده‌ام، قرار است پس از اطمینان از امکان پرداخت مطالبات و پاداش پایان خدمت، بازنشستگی صورت بگیرد.
با در نظر گرفتن تاکیدی که شما از ابتدای فعالیت‌تان در کانون بازنشستگان آموزش و پرورش بر ارتقای سطح خدمات درمانی برای بازنشستگان داشتید، چه اقداماتی در این زمینه صورت گرفته است؟
با توجه به تعریفی که امروزه جوامع از سلامتی ارائه می‌دهند، انسان سالم باید در چهار بعد جسمانی، روانی، اجتماعی و معنوی دارای سلامتی باشد که تا کنون برنامه ریزی‌هایی که برای سلامتی بازنشستگان آموزش و پرورش و سایر بازنشستگان کشوری انجام شده است، در بعد سلامتی جسمانی است. بنابراین به این نتیجه می‌رسیم که صندوق بازنشستگی کشوری، وزارت رفاه، کار و تعاون، وزارت بهداشت و درمان و آموزش پزشکی و در راس آن‌ها دولت باید به این نکته برسند که یک فرد شاغل یا بازنشسته باید از سلامتی در چهار بعد ذکر شده برخوردار باشد.
هم اکنون مشکلات عمده بازنشتگان با توجه به سنی که در آن قرار دارند، بیماری و نیاز فوری آنان به درمان به صورت سرپایی و درمان در درمانگاه‌ها و بیمارستان‌ها است گرچه بیمه خدمات درمانی و تکمیلی برای آنان در نظر گرفته شده است ولی خدمات ارائه شده از طریق این دو نوع بیمه کافی نبوده و همچنان بازنشستگان نیازمند توجه جدی دولت محترم و صندوق بازنشستگی کشوری هستند.
به نظر شما ارائه خدمات رفاهی و تفریحی در قالب تورهای زیارتی و سیاحتی تا چه میزان می‌تواند در ارتقای سلامت روان بازنشستگان آموزش و پرورش مؤثر باشد؟
هنگامی که یک بازنشسته آموزش و پرورش همراه با خانواده خود به سفری می‌رود علاوه بر بازدید از مناطق دیدنی و تاریخی شهر مورد نظر به یادداشت برداری و مطالعه نیز می‌پردازد و بدین ترتیب چند نوع از نیازهایش از جمله نیاز اجتماعی و روانی و معنوی او برطرف می‌شود و معتقدم طرح «در خانه نمانید» و گردشگری برای ارتقای سلامتی بازنشستگان و حتی شاغلان آموزش و پرورش امری مهم به شمار می‌رود.
