برگزیدن کتاب «بازخوانی آموزه های سیاسی اسلام شیعی و مساله تحزب» تالیف مهدی براتعلی پور چاپ انتشارات عروج( وابسته به موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س)) در چهارمین جشنواره کتاب دین و پژوهش‌های برتر
جشنواره کتاب دین و پژوهش های برتر هر دو سال یک بار در حوزه‌های تألیف، ترجمه و تصحیح برگزار می‌شود. اهداف و سیاست‌های این جشنواره از این قرار است:1ـ تکریم و پاسداشت نویسندگان و تشویق محققان2ـ گسترش و تعمیق فرهنگ تحقیق و پژوهش در قلمرو معارف اسلامی3ـ شناسایی آثار فاخر دینی و تشویق جامعه به استفاده از آنها4ـ الگوسازی برای نسل جوان و پژوهشگران جامعه با استفاده از آنها5ـ دستیابی به تصویری واقعی از وضعیت نشر و پژوهش جامعه علمی اسلامی6ـ ارتباط با محققان و فضلا و ایجاد امکان گفت و گو و ساماندهی موضوعات نو در زمینه‌های پژوهش دینی7ـ گسترش و تعمیق فرهنگ کتاب‌خوانی در نسل جوان.
این جشنواره با هدف تجلیل از مولفان، ناشران و فعالان عرصه فرهنگ دینی با موضوعات 'علوم قرآن و حدیث'، 'تاریخ، فرهنگ و تمدن اسلامی'، 'فقه و حقوق اسلامی'، 'فلسفه، کلام، عرفان و اخلاق اسلامی'، 'دین و علوم اسلامی'، 'ادبیات داستانی و رمان' و 'کتاب‌های کودک و نوجوان' برگزار شده است.
به گفته مجید توسلی دبیر علمی این جشنواره، پس از فراخوان چهارمین جشنواره، در مجموع 10هزار و 817 عنوان کتاب و 64 پژوهش برای دبیرخانه جشنواره ارسال شد.
در گروه علوم قرآن و حدیث یک هزار و 178 کتاب و 30 پژوهش، در گروه تاریخ، فرهنگ و تمدن اسلامی یک هزار و 673 عنوان کتاب و 13 پژوهش، در گروه فقه و حقوق اسلامی 704 کتاب و 11 پژوهش، در گروه فلسفه، کلام، عرفان و اخلاق اسلامی یک هزار و 446 عنوان کتاب و پنج پژوهش، در گروه دین و علوم اسلامی یک هزار و 264 عنوان کتاب و پنج پژوهش، در گروه ادبیات داستانی و رمان یک هزار و 664 عنوان کتاب و در گروه کتاب‌های کودک و نوجوان دو هزار و 888 کتاب مورد ارزیابی قرار گرفت.
40 نفر کار داوری تمامی گروه ها را بر عهده داشتند و این داوران از مجموع آثار ارسالی 215 عنوان کتاب را برای شرکت در مرحله نهایی برگزیدند که از بین این آثار نیز در گروه علوم قرآن و حدیث دو اثر شایسته تقدیر شناخته شدند.
در گروه تاریخ، فرهنگ و تمدن اسلامی یک اثر شایسته برتر و یک اثر شایسته تقدیر، در گروه فلسفه، کلام، عرفان و اخلاق اسلامی دو اثر شایسته تقدیر شناخته شد و هیات داوران در این گروه هیچ یک از آثار را حایز رتبه برتر ندانست.
در گروه فقه و حقوق اسلامی یک اثر حایز رتبه برتر شناخته شد و هیچ اثری شایسته تقدیر معرفی نشد، در گروه ادبیات داستانی و رمان اثر برتر وجود نداشت و دو اثر عنوان شایسته تقدیر را کسب کردند.
در گروه کودک و نوجوان اثر برتر وجود نداشت وتنها یک اثر شایسته تقدیر شناخته شد و در گروه دین و علوم اسلامی یک اثر برتر و یک اثر شایسته تقدیر معرفی شدند.
به برگزیدگان این جشنواره کمک هزینه سفر عمره، تندیس و لوح سپاس و جوایز نقدی اهدا می شود.
لازم به توضیح است که کتاب بازخوانی آموزه های سیاسی اسلام شیعی تالیف دکتر مهدی براتعلی پور در گروه دین و علوم انسانی شایسته تقدیر شناخته شد. ذیلاً به معرفی اجمالی این کتاب پرداخته می شود:
خلاصه کتاب بازخوانی آموزه های سیاسی اسلام شیعی و مساله تحزب
آیا احزاب سیاسى حلقه ى رابط میان مردم و حکومت هستند یا ابزار دموکراسىها و حکومتهاى مردم سالار براى پیشبرد اهداف خود؟ اگر ما این امر را مسلم بگیریم که احزاب از جمله نهادهاى سیاسى غیر حکومتى هستند که بر ساختار قدرت سیاسى تأثیر مىگذارند، بحث ما به بررسى روابط درون جامعه اختصاص پیدا کرده و رویکرد ما جامعهشناسى سیاسى خواهد بود. اما اگر سخن بر سر روابط قدرت و نظام سیاسى باشد، این امر ضرورتاً به علم سیاست بازگشت مىکند. بدین ترتیب، ما با دو نوع رویکرد نسبتاً متمایز مواجه هستیم. رویکرد نخست به فراگرد درونى تخصیص ارزشها در درون نظام سیاسى، روابط قدرت و ساختار حاکم بر جامعه و تعینکنندگى نظام سیاسى بر نظام اجتماعى می پردازد. و رویکرد دوم، به تعامل نظام اجتماعى و نظام سیاسى و تا حدی غلبه و تعینکنندگى نظام سیاسى بر نظام اجتماعى مربوط می شود. نوع نگرش ما به پرسش فوق (تعامل نظام سیاسى با نظام اجتماعى یا بررسى فراگرد درونى تخصیص ارزشها در درون نظام سیاسى) تعیین کننده ى رویکرد پژوهش حاضر خواهد بود.
مساله تحزب در فرهنگ سیاسی اسلام شیعی داراى دو جنبه اساسی است. این پژوهش در نخستین گام به دنبال ارائهى نظامی مطلوب و آرمانى است. در این فرض، موضوع کنونى یکى از مسائل فلسفهى سیاسى اسلام بوده که تصویرى از الگوى مطلوب فرا روى ما مىنهد. در این الگو، روابط قدرت و نظام سیاسی شیعی در فضای نظری مورد تجزیه و تحلیل قرار می گیرد. در این جا، باید روشن گردد که آیا این الگو بنا بر یک فرض، به دلیل ارایه تصویر عمودی از ساختار اجتماعی- سیاسی حاکم بر جامعه و تلاش برای تحقق بخشیدن به آن، با تحزب و رقابت نهادهای مدنی برای کسب قدرت سیاسی مخالفت می ورزد، یا در مقابل، بنا بر فرض دیگر، به دلیل ارایه تصویری جامعه محور در اداره امور عمومی از تنوع گروه های سیاسی مشارکت جو استقبال می کند. اما در گام دوم، به روابط موجود در درون جامعه، به لحاظ هستها و واقعیتهاى نهادینه شده در فرهنگ سیاسی شیعی به ویژه در دوره جمهوری اسلامی توجه خواهد شد. در این رابطه، ضرورت دارد تا جایگاه احزاب در درون دولت و روابط قدرت و همچنین در درون جامعه و نهادهای مدنی مورد تحلیل قرار گیرد. بدین ترتیب، در این پژوهش با بهره گیری از سخنان حضرت امیر (ع) و حضرت امام خمینی (ره) به تبییین مقایسه ای الگوی آرمانی تحزب در دو رویکرد نهادى و عملکردی خواهیم پرداخت و افزون بر آن، نشان خواهیم داد که این الگو تا چه حد در برابرِ الگوی وحدت و پرهیز از تفرقه گرایی توانسته است خود را نمایان سازد. در این فرض، ضرورت دارد تا روشن کنیم هم چنان که در صدر اسلام حضرت امیر (ع) در صدد بود تا با ظرافتی خاص مساله مشروعیت موجودیت گروه های آرمان گرا را در برابر آرمان و شعار جماعت و وحدت جامعه مطرح نماید، پرچمدار فرهنگ سیاسی اسلام شیعی در دوره معاصر نیز تلاش کرد تا این دو آرمان را به لحاظ نظری با یکدیگر هم نشین و ترکیب نماید؛ به طوری که از یک سو، با تاکید بر مساله وحدت، بنیان های اساسی جامعه شیعی و نظام اسلامی پاس داشته شود، و از دگر سو، با تاکید بر آزاد منشی افراد و گروه ها، روح رخوت و سستی از این جامعه و نظام زدوده شود.
حضرت امام با بازخوانی آموزه های سیاسی اسلام شیعی و به ویژه با بهره گیری از الگوهای حکومتی حضرت امیر المومنین (ع)، روایتی از اسلام شیعی ارایه می کند که با مفاهیم دوران مدرن سازگاری پیدا می کند. این روایت از اسلام شیعی که در برابرِ سایر رهیافت های متعارض در انطباقپذیرى مبانى دینى و تحزب، شامل امتناع مبانی فقهی و کلامی تحزب، تعارضات اساسى میان مفروضات و بنیانهاى نظرى اسلام و تحزب، و تلاش براى برقرارى رابطهى این همانى میان تحزب و عناصرى از فرهنگ سیاسى اسلام قرار می گیرد، به دنبال آن است تا با بومىسازى آموزه های سیاسی اسلام شیعی توام با نگاهى عملگرایانه، از دستاوردهای معنوی و فکری دوران مدرن مانند تحزب در اداره امور کشور بهره ببرد.
نمی توان انکار کرد که آموزه های سیاسی اسلام شیعی می تواند به عنوان کاتالیزور نقش تعیین کننده ای در فراهم سازی زمینه های شکل گیری تحزب در ایران ایفا کند و به تکوین جامعه تنوع یافته و نهادینه شده مدنی و نظام سیاسی برآمده از احزاب کمک نماید. در این فرض، با اذعان به این نکته که شکاف های اجتماعی حرکت به سوی تفرق و تشتت را تشدید می کنند، آموزه های اسلام شیعی اصول و بنیان های حرکت سیاسی سازمان یافته ای را در قالب احزاب پایه گذاری می کند که می تواند بر جهت گیری های گریز از مرکزیت فکری و سیاسی واحد فایق آید. بدین ترتیب، می توان به رغم ناپایداری احزاب سیاسی در تاریخ سیاسی یک صد سال اخیر ایران، رخداد انقلاب اسلامی و ارایه اندیشه های راهگشای امام خمینی در حرکت جدید مردم ایران را نوید بخش تشکیل احزاب سیاسی پایدار دانست. به طوری که شکاف های متعدد و متنوع اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و سیاسی را با هدف دستیابی به مصلحت همگانی در مسیری درست سازمان داده و مدیریت نماید. بدین سان، آموزه های منطبق با آرمان تحزب به دلیل فراهم سازی فرهنگ سیاسی مورد نیاز، شرط لازم برای سازمان سیاسی حزبی به شمار می آید، اما روشن است که این آموزه ها شرط کافی نیست، زیرا شکاف های اجتماعی نیز حوزه مقاومت یا تخریبگر به شمار می آیند. از این رو، نمی توان انتظار داشت صرفاً با اصلاح فرهنگ سیاسی جامعه ایرانی بر اساس آموزه های ناب شیعی مساله تحزب را عینیت یافته تلقی کرد، بلکه پیش شرط ها یا موانع ساختاری آن نیز از اهمیت اساسی برخوردار است.
پرسش اصلی این پژوهش آن است که آیا آموزه های سیاسی اسلام شیعی در دو رویکرد آرمانی و نهادی تحزّب و رقابت نهادهای مدنی برای کسب قدرت سیاسی و از این منظر، تحدید قدرت مشروع را بر مىتابد؟ و در فرضیه اصلی، به دنبال بررسی آن هستیم که آموزه های سیاسی اسلام شیعی در دو رویکرد آرمانی و نهادی به دلیل تاکید بر گزینش شایستگان، نظارت عمومى، پیشگیرى از فساد و فراهم سازى بستر مناسب براى رقابت سالم بین نخبگان سیاسی تحزّب و رقابت نهادهای مدنی برای کسب قدرت سیاسی و از این منظر، تحدید قدرت مشروع را به عنوان یک اولویت در سیاست برمىتابد.
