تفسیر سوره حمد امام خمینی(س) به چاپ پانزدهم رسید

چاپ پانزدهم کتاب تفسیر سوره حمد امام خمینی(س) توسط مؤسسه چاپ و نشر عروج منتشر شد.

چاپ پانزدهم کتاب تفسیر سوره حمد امام خمینی(س) توسط انتشارات عروج، وابسته به مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(س) منتشر شد.

به گزارش جماران، در مقدمه ای که مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(س) بر این کتاب نوشته، آمده است: تفسیر قرآن، یکی از علومی است که همراه با علم قرائات، تجویدو تاریخ قرآن سابقه آن تا عصر پیغمبر(ص) کشیده می شود. از دیرباز تاکنون کوشش های گسترده و طاقت فرسایی پیرامون «تفسیر» انجام پذیرفته و می پذیرد و هریک از عالمان و اندیشمندان به فراخور توان خویش در این راه کوشیده و تفاسیر متعددی را به رشته تحریر در آورده اند.

در تفاسیر مختلف؛ مباحث ادبی، اختلاف قرائت، شأن نزول آیات، بیان آیات، شرح آیات الاحکام، بحث های اخلاقی، کلامی، عرفانی، حکمی اجتماعی، و سیاسی دیده می شود. هریک از مفسّرین در اثر خود یک یا چند باب از مباحث فوق را آورده اند. آنها به تناسب درکی که از تفسیر داشته و بر اساس سوابق علمی و تخصص خود کوشش کرده اند، پرده از روی اسرار این کتاب الهی بردارند؛ چون در حقیقت تفسیر به معنای برداشتن پرده از آیات الهی است. حضرت امام می فرمایند:«به طور کلی معنی تفسیر کتاب، آن است که شرح مقاصد آن کتاب را بنماید؛ و نظر مهم به آن، بیان منظور صاحب کتاب باشد. این کتاب شریف، که به شهادت خدای تعالی، کتاب هدایت و تعلیم است و نورطریق سلوک انسانیت است، باید مفسّر در هر قصّه از قصص آن، بلکه هر آیه از آیات آن، جهت اهتداء به عالم غیب و حیث راهنمایی به طرق سعادت و سلوک طریق معرفت و انسانیت را به متعلّم بفهماند. مفسّر وقتی مقصد نزول را به ما فهماند، مفسّر است، نه سبب نزول به آنطور که در تفاسیر وارد است».

امام با این بینش و اندیشه کوشیده اند تا مقاصد قرآن را در آثار و سخنان خود بیان کنند و راهی برای تربیت نفوس فراهم آورند. به همین دلیل ایشان به تناسب از روش های مختلف تفسیر، سود جسته و در برخی از آن روش ها، گوی سبقت از دیگران ربوده اند. حضرت امام تلاش کرده اند تا با رفع حجاب از اسرار قرآن، مقاصد آن را برای جویندگان حقیقت روشن نمایند.

روح قرآن و الهام از این صحیفه نورانی و مائده آسمانی در سراسر تألیفات و سخنان و اعمال ایشان بارز و آشکار است؛ امّا آثار خاص امام در پیرامون فهم قرآن را می توان به چند دسته تقسیم کرد: تفسیر کامل تعدادی از سوره های قرآن، تفسیر آیات الاحکام در آثار فقهی و اصولی، تفسیر برخی از آیات به طورپراکنده و به تناسب مباحث، تطبیق و استشهاد به آیات قرآن در موارد مختلف در زمینه های عرفانی و اخلاقی و سیاسی و اجتماعی.

موسسه تنظیم و نشرآثار حضرت امام خمینی(س) بنا به رسالتی که برعهده دارد، مصمّم است تمامی آثار تفسیری و قرآنی حضرت امام را به علاوه دیدگاه های ایشان راجع به قرآن، به صورت مجموعه های منظم و منسجمی منتشر سازد؛ و تفسیر سوره حمد اوّلین اثر از این مجموعه هاست که در اختیار علاقمندان قرار می گیرد.

روش تفسیری امام در مواردی که یک سوره را به طور کامل تفسیر کرده اند، روش عرفانی و تربیتی است؛ زیرا ایشان قرآن را در بردارنده معارف و مربّی انسان می دانند.این روش در برخی از آثار گذشتگان نیز دیده می شود که آثار تفسیری خود را به روش حکمی و عرفانی و اخلاقی نگاشته اند؛ مانند تأویلات القرآن عبد الرزاق کاشانی، کشف الاسرار میبدی، تفسیر سوره فاتحه و اعجاز البیان فی تأویل القرآن اثر صدر الدین قونوی و تفسیر القرآن الکریم اثر صدر المتألهین شیرازی.

تفسیر امام بر «فاتحه الکتاب» مشحون از نکات دقیق و لطافت های عرفانی است که این اثر را در جایگاهی برتر و بالاتر از یک اثر مقتبس از دیگران قرار می دهد، این روح بزرگ قرآن شناس زمان ماست که این حقایق را دریافت کرده و به خامه قلم و بیان در آورده است و مقایسه بین تفسیر امام پیرامون «سوره حمد» با دیگر آثار مفسران اهل نظر و عرفان، این حقیقت را بر اهل معرفت آشکار می سازد که مجال شرح و بسط آن نیست.

با توجه به جایگاه و اهمیّت آثار امام در زمینه قرآن، در قدم اول مجموعه آثار ایشان را در تفسیر سوره حمد چنانچه اشاره شد، در این رساله گرد آورده ایم؛ و همچنین به این دلیل که آنچه تا کنون به عنوان تفسیر حمد از حضرت امام انتشار یافته و شهرت گرفته است، فقط دروس تفسیری ایشان است که در سال 1358 افاضه فرموده اند، و این دروس فقط بحث بسم الله الرحمن الرحیم و الحمد را آن هم نه به کمال در بردارد؛ لذا بسیاری از افراد گمان کرده اند که تمامی اثر امام در پیرامون سوره حمد به همین اندازه است. کتاب حاضر در جهت اصلاح چنین برداشتی، در چهار بخش تنظیم یافته است تا مجموعه کاملی از آثار امام در پیرامون سوره حمد در اختیار جویندگان معارف قرآنی قرار گرفته باشد.

بخش اول، تفسیر موجزی است از سوره حمد که در کتاب گرانسنگ سر الصلوه به مناسبت بحث قرائت آمده است، ابن اثر در سال 1358 ه.ق (1318 ش) نگاشته شده است.

بخش دوم، تفسیری است که می توان آن را تفصیل و تبیین تفسیر حمد کتاب سر الصلوه دانست که در سال 1361 ه.ق(1321 ه.ش) به مناسبت بحث قرائت در کتاب آداب الصلوه نگاشته اند.

بخش سوم، مجموعه پنج جلسه درس تفسیر ایشان است که در سال 1358 شمسی از تلویزیون جمهوری اسلامی ایران پخش گردید و با بیماری حضرت امام و مخالفت های برخی از مقدسین که مخالف طرح این نوع سخنان بودند برای همیشه تعطیل گردید و طالبان و تشنگان معارف را از آن محروم کرد. این بخش با نهایت وسواس ویرایش شده، تا تغییری در کلام ایشان به وجود نیاید و به همین دلیل از تغییر لحن گفتاری به نوشتاری نیز استفاده نکرده ایم، فقط در جهت فهم بهتر عبارات ایشان، برخی تغییرات و اضافات را انجام داده ایم که از آن گریزی نبود.

بخش چهارم، فرازهای پراکنده ای است که در معنی بسم الله و دیگر فقرات سوره حمد در آثار مکتوب و شفاهی ایشان وجود داشته است. لازم است اشاره شود پاره ای از مطالب این قسمت از آثار مکتوب امام به زبان عربی انتخاب شده، و به لحاظ حفظ امانت، عین متن عربی آن آورده شده است و ترجمه فارسی آن که توسط تنظیم کنندگان این مجموعه صورت گرفته در پاورقی آمده است. ناگفته نماند برخی از موارد این قسمت جنبه تطبیق و یادآوری و پند و موعظه دارد و از تفسیر به معنای مرسوم آن خارج است؛ ولی درج آن، به جامعیت مورد نظر کمک می نماید.

تفسیر سوره حمد امام خمینی