نمایشگاه کتاب آثار عرفانی امام خمینی (س) در دانشگاه ادیان و مذاهب برگزار می‌شود

به گزارش جماران از روابط عمومی دانشگاه ادیان و مذاهب، دکتر محمد رجائی‌نژاد مدیر کتابخانه تخصصی امام خمینی(ره) وابسته به مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره) از برگزاری نمایشگاه کتاب آثار عرفانی امام خمینی(ره) هم‌زمان با برگزاری نشست علمی «نقش اندیشه‌های عرفانی حضرت امام در شکل‌گیری انقلاب اسلامی» در دانشگاه ادیان و مذاهب خبر داد.

وی در گفت‌وگو با روابط عمومی دانشگاه ادیان و مذاهب گفت: در راستای آشنایی دانشجویان و پژوهشگران، گسترش اندیشه عرفانی امام خمینی(ره) و همکاری با همایش بین‌المللی «نقش اندیشه‌های عرفانی حضرت امام(ره) در شکل‌گیری انقلاب اسلامی» در دانشگاه ادیان و مذاهب، این نمایشگاه برگزار می‌شود.

وی درباره اندیشه‌های عرفانی حضرت امام و تأثیر آن بر پیروزی انقلاب اسلامی بیان داشت: متأسفانه بُعد فقاهت و سیاست امام خمینی(ره) بر دیگر ابعاد شخصیتی ایشان سایه‌افکن شده و اجازه دیده شدن دیگر جنبه‌های علمی و شخصیتی ایشان را نداده است. درست است که امام خمینی(ره) یک فقیه و سیاست‌مدار برجسته تاریخ معاصر شیعه است؛ اما پیش‌تر و بیشتر از آن‌که یک فقیه و سیاست‌مدار باشد، عارفی تمام‌عیار بود و در اندوخته‌های علمی‌اش پیش و بیش از فقه و سیاست، عرفان دیده می‌شود. ازاین‌رو گرایش به عرفان و نگرش عرفانی بر همه دوره‌های زندگی او سایه‌افکن بود. البته در برخی از دوره‌های زندگی، بنا بر مصالحی به‌ظاهر از عرفان دوری گزیده‌اند، اما هیچ‌وقت منقطع نشده‌اند.

وی افزود: امام خمینی(ره) از جوانی دست به قلم برده و نخستین نوشته‌هایش درباره عرفان است، نه فقه و اصول و سیاست. اولین اثر ایشان «شرح دعاء السحر» در سال 1307ش است که در بیست‌وهفت سالگی، به زبان عربی نوشتند و از دیدگاه صاحب‌نظران بزرگ عرفان معاصر، این کتاب تنه به تنه کتاب‌های عرفانی سده‌های هفتم و هشتم و نهم قمری می‌زند که بزرگ‌ترین آثار عرفانی پیروان ابن‌عربی بوده است. یعنی در آن سطح از استحکام نوشته شده است.

رجائی گفت: دومین اثر ایشان «التعلیقة علی الفوائد الرضویه» که شرح کتاب الفوائد الرضویة تألیف قاضی سعید قمی است که در سال 1308ش نوشته‌اند. سومین اثر «مصباح الهدایة الی الخلافة و الولایة» که به سال 1309ش نگاشتند که از عمیق‌ترین آثار عرفانی امام خمینی است و مطالب ابتکاری و دقیق بسیاری دارد. چهارمین کتاب «تعلیقات علی شرح فصوص الحکم و مصباح الانس» است که این اثر نشان دهنده اوج عرفان امام خمینی(ره) است. تسلط بر آرای عارفانی چون ابن‌عربی، قونوی، کاشانی، فرغانی، قیصری و فناری که دال بر توانایی و اجتهاد امام خمینی(ره) در این علم است، در این اثر نمود دارد و سال 1315ش به اتمام رساندند. پنجمین کتاب، «شرح چهل حدیث» است که در سال 1317 ش نوشته‌اند.

وی افزود: ششمین اثر «سرّ الصلوة» است. این کتاب برای بیان سرّ نماز و برخی از مقامات روحی اولیای عظام در این سلوک روحانی و معراج ایمانی عرفانی به رشته تحریر درآمده است. پایان نگارشش 1318 ش است. هفتمین اثر «آداب الصلوة» اوایل سال 1321ش. هشتمین اثر «شرح حدیث جنود عقل و جهل» سال 1323 ش. نهمین اثر از آثار عرفانی و اخلاقی امام خمینی «حاشیه بر اسفار ملاصدرا» که این کتاب در حال حاضر موجود نیست. یعنی هیچ‌وقت منتشر نشده و نسخه خطی آن نیز پیش از انقلاب مفقود شده است. خود حضرت امام(ره) در این باره می‌فرماید: «من حاشیه‌ای بر اسفار نوشتم» اما بعدها معلوم شد پس از تبعید ایشان، نیروهای امنیتی با حمله به کتابخانه و منزل، همه آثار خطی و چاپی را بردند و پیدا هم نشد. پس می‌بینیم که همۀ آثار نخستین حضرت امام پیرامون عرفان است.

رجائی بیان داشت: البته درس‌ها و توصیه‌های عرفانی امام خمینی هیچ‌وقت تعطیل نشد و به‌صورت عمومی و در سطح عموم تا آخر عمر ایشان ادامه داشت. از آغاز پیروزی انقلاب تا روزهای آخر شاید کم‌تر پیام یا سخنی از امام(ره) بیابیم که در زمینه تهذیب و تذکر اخلاقی در آن چیزی موجود نباشد. به هر عنوانی که ایشان پیام داده‌اند یا سخنرانی کرده‌اند گوشه‌ای از مطالب عرفانی و معرفتی را حتماً در آن گنجانده‌اند و ‎‌با هر قشر و دسته‌ای، سخن گفته‌اند، به این مسائل اشاره کرده‌اند. گاهی در مقدمه سخن، چنین مطالبی آمده است؛ خصوصاً به مناسبت‌هایی مانند ماه شعبان، ماه رمضان، شب‌های قدر و... که این مفاهیم، خاص خاص است.

این دانش‌آموخته دانشگاه ادیان و مذاهب هم‌چنین گفت: بگذریم که کتاب «تفسیر سورۀ حمد» حضرت امام هم کاملاً عرفانی است. تفسیری عرفانی از سوره حمد که امام خمینی(ره) پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران، نیمه دوم سال 1358ش در قم، ضمن چند جلسه تلویزیونی مطرح کرد، سپس به‌‎ ‎‌صورت کتاب مستقلی چاپ شده است. نظرات عرفانی و تفسیری امام خمینی(ره) در این کتاب کاملاً با نظرات ابن‌عربی مطابقت می‌کند.

خود «دیوان شعر» ایشان نیز گویای جلوه عرفانی حضرت امام(ره) است که پیش و پس از انقلاب سروده‌اند. دیوان امام خمینی(ره) نه تنها پژواک قریحه شعری ایشان است، بلکه بازتاب‌دهنده اندیشه‌های عرفانی او در تمام دوران زندگی است. اصلاً وجود نامه‌های عرفانی حضرت امام(ره) که حاوی تذکرات اخلاقی و تربیتی و نکات دقیق عرفانی، خطاب به شاگردان و منسوبین خویش، به‌ویژه سید احمد خمینی ‌‌و‌ خانم فاطمه طباطبائی نوشته‌اند، و نمونه‌هایی از آنها در کتاب‌هایی همچون: «محرم راز»، «ره عشق»، «نقطه عطف»، «جلوه‌های رحمانی»، «وعده دیدار» و... چاپ شده است، نشانگر آن است که عرفان در تمام دوران حیات حضرت امام(ره) جاری و ساری بوده است.

وی درباره تفاوت نگاه عرفانی امام خمینی(ره) با برخی از دیگر عارفان می‌توان گفت: ایشان در تاریخ معاصر با نگرش جدید خود عرفان اصیل و ناب را زنده کرد و آن را در قالب جدیدی ارائه داد. او با اثرپذیری از آموزه‌های استادش آیت‌الله شاه‌آبادی، به‌ویژه درس‌گفتارهای او در شذرات المعارف، آموخت که راه رسیدن به حق، تنها از مسیر جمع می‌گذرد و گوشه‌نشینی مسیری نیمه‌راه است. عرفانی که تنها گوشه‌گیری و دوری از مردم و اجتماع باشد، و کاری به دغدغه‌های مردم نداشته باشد و ظلم و ظالم را نشناسد، عرفانی جاهلانه است که سرانجامش سستی و خمودی است. او با این رویکرد آن بخش از جریان عرفان را که گریزان از اجتماع و سیاست بود، هم‌چنین بخشی دیگر را که نه‌تنها حاضر به مبارزه با رژِم پهلوی نبودند، بلکه پیروان خود را از ارتباط با دربار پهلوی هم منع نمی‌کردند، تحریم و نزد مردم تضعیف کرده و به انزوا کشاند.

رجائی‌نژاد گفت: امام خمینی(ره) با این تدبیر و سیاست، توانست با بستری از عرفان و تکیه بر فقاهت و مرجعیت مذهبی، رهبری نهضت اسلامی را بر عهده گیرد و دین را از طریق عرفان به صحنۀ اجتماع و سیاست بکشاند. ایشان در پی مبارزه چندین ساله با نظام شاهنشاهی ایران و با پشتیبانی مردم، انقلاب را به پیروزی رسانده و با تشکیل نظام جمهوری اسلامی نشان داد که در عین باور به عرفان می‌توان به جایگاه فقاهت و مرجعیت و قدرت سیاسی نیز رسید. تاآنجاکه همان عارفان گریزان از سیاست و اجتماع و یا مرتبطان با نظام سیاسی پیشین، در نظام جدید با امام خمینی و انقلابیون همراه شدند و خود ایشان نیز ضمن رهبری سیاسی جامعه، رهبری معنوی و عرفانی جامعه را هم به دست گرفت و جایگاه پیر و مرشد معنوی ایرانیان را تا هنگام مرگ حفظ کردند.

وی درباره نمایشگاه کتاب آثار عرفانی امام خمینی(ره) گفتند: هم‌زمان با این همایش، با همکاری کتابخانه تخصصی امام خمینی(ره)، وابسته به مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره) ـ دفتر قم، نمایشگاه معرفی آثار عرفانی امام خمینی و آثار درباره ایشان در همان مکان برگزار خواهد شد. در این نمایشگاه برای آشنایی بیشتر و بهتر پژوهشگران، دانشجویان و علاقه‌مندان به حوزه مطالعاتی امام خمینی(ره) و انقلاب اسلامی، پایان‌نامه‌های مربوطه نیز معرفی می‌شوند.

وی در پایان گفت: در کتابخانه تخصصی ما بیش 100 عنوان پایان‌نامه در مقاطع مختلف درباره اندیشه عرفانی حضرت امام موجود است. هم‌چنین بیش از 300 عنوان کتاب و دیگر آثار که همگی در اختیار دانشجویان و طلاب و دیگر پژوهشگران قرار می‌گیرد و می‌توانند بهره‌مند شوند.