کلیسای زیبا و آرامی که حدود ۸۰ سال پیش با هزینه خیر ارمنی «رومان عیسی یان» ساخته و ۱۲ بهمن ۱۳۸۱ با شماره ثبت ۷۲۳۷ در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده است.
پایگاه خبری جماران؛ مطهره کشاورز محمدیان_ شهر در سکوت، آسمان شب آرام؛ بوی خاک نم خورده، صدای آرام ناقوس و زمزمه‌های درهم‌تنیده دعا در گوشه‌ای از پایتخت گام‌های ما را به کلیسای حضرت مریم می‌کشاند، جایی که ارامنهٔ تهران با شمع‌هایی روشن و چهره‌هایی آکنده از آرامش، برای استقبال از سال نو میلادی گرد هم آمده‌اند.
کلیسای زیبا و آرامی که حدود ۸۰ سال پیش با هزینه خیر ارمنی «رومان عیسی یان» ساخته و ۱۲ بهمن ۱۳۸۱ با شماره ثبت ۷۲۳۷ در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده است.
احمد محیط طباطبایی، رئیس ایکوم ایران درباره کلیسای مریم مقدس به خبرنگار «جماران» می‌گوید: این بنا که تا سال ۱۹۷۰ میلادی، به‌عنوان اولین کلیسای جامع ارامنه تهران، مرکز خلیفه‌گری ارامنه بود، به دلیل وجود محراب خاص و معماری بی‌نظیرش، زیباترین کلیسای ارمنی تهران به شمار می‌آید."
طباطبایی ادامه می‌دهد: "محراب این کلیسا، شاهکاری از هنر دست نقره‌سازان ارمنی اصفهان است. این محراب از نظر کمیت و کیفیت در ایران بی‌نظیر است و حتی در جهان هم مشابهی برای آن ندیده‌ام. تماماً خاص است و در کلیساهای ارمنی نمونه مشابهی ندارد."
او ادامه درباره ساخت این بنای دوره پهلوی هم می‌گوید: "ساخت کلیسای مریم مقدس در سال ۱۹۳۸ میلادی آغاز شد. معمار اولیه آن، «نیکلای لائوری» (مایلو)، یک ارمنی بود که قرار بود این کلیسا را طراحی و اجرا کند، اما پیش از اتمام پروژه درگذشت. پس از او، «نیکلای مارکوف» ساخت کلیسا را ادامه داد. نکته جالب اینجاست که مارکوف به احترام معمار اول، ماکتی از طرح اولیه لائوری را در بالای ورودی کلیسا طراحی کرد که نشان‌دهنده کلیسای اولیه است، هرچند این ماکت از دید بسیاری پنهان مانده است."
رئیس ایکوم ایران می‌گوید: "ساخت این بنا با وقوع جنگ جهانی دوم و اشغال ایران توسط متفقین متوقف نشد و در نهایت در سال ۱۹۴۵ میلادی (۱۳۲۴ شمسی) افتتاح شد و تا سال ۱۹۷۰ به‌عنوان مرکز خلیفه‌گری ارامنه تهران میلادی فعالیت داشت.
محیط طباطبایی ادامه می‌دهد: کلیسای مریم مقدس، برخلاف کلیساهای ارمنی، شبیه کلیساهای ارتودوکس طراحی شده است. همچنین، در ساخت آن از سنگ‌های توف قرمزرنگ استفاده شده که مارکوف آن‌ها را از ارمنستان به ایران آورد. این سنگ‌ها در معماری ارمنی کاربرد زیادی دارند."
به گفته رئیس ایکوم ایران بالای کلیسا، گنبد کوچکی قرار دارد که بر مرکز نمازخانه استوار شده و نور طبیعی را به فضای داخلی کلیسا می‌رساند. ناقوس خانه کلیسا هم در سمت غربی بنا قرار دارد و محل اجرای گروه کر است.
محیط طباطبایی با اشاره به جاذبه‌های هنری کلیسای حضرت مریم (س) هم می‌گوید: "در کلیساهای ارمنی معمولاً مجسمه‌سازی ممنوع است، اما این کلیسا دارای تابلوهای نقاشی زیبا و بی‌نظیری است. صندلی خالی نمادین جاثلیق (رهبر ارشد کلیساهای ارمنی) هم در سمت چپ داخل کلیسا قرار دارد که گنبد بالای آن شبیه کلیسای جامع «اچمیادزین» ارمنستان است. در حیات کوچک این کلیسا هم دو تندیس قرار دارد که یکی تندیس «یپرم داویدیان گانتاکتسی» یکی از رهبران نظامی انقلاب مشروطه و دیگری تندیس «هوهانس ماسحیان»، نخستین سفیر ایران در ژاپن و مترجم آثار شکسپیر به فارسی است.
ساعت ۲۴ است، صدای ناقوس کلیسا در گوش خیابان سی تیر پیچیده، پرده سبز گوشه محراب کنار می‌رود و کشیش همراه با شماس (خادم کلیسا) دعا را زمزمه می‌کنند، صدای روح‌نواز گروه کر از طبقه بالای کلیسا بر آرامش ارامنه می‌افزاید.
آیین مذهبی ارامنه تهران حدود یک ساعت و نیم ادامه دارد و حاضران به نشانه ادب ایستاده و با عشق و آرامش دعا می‌خوانند.
آخرین فصل عشای ربانی یا شام خداوند یا آیین سپاسگزاری خوردن نان فطیر است، این نان که اشاره به شام آخر دارد و نمادی از بدن حضرت عیسی مسیح (ِع) است تنها در اختیار کسانی قرار می‌گیرد که غسل تعمید شده‌اند.
نرم نرمک پرده‌های سبزرنگ بسته می‌شود و حاضران از زیر تابلو شام آخر مسیح می‌گذرند و شمعی در دست برای طلب روشنایی و نیایش به سمت اتاق کوچکی در کلیسا می‌روند. عطر کندر و اسپند مشام زایران کلیسای مریم مقدس را پرکرده است.
