سال ۲۰۱۷ میلادی نفس‌های آخرش را می‌کشد و به همین مناسبت نگاهی داریم به نویسندگان و شاعرانی که در این سال برای همیشه قلم خود را زمین گذاشتند.
به گزارش جی پلاس، سال‌های ۲۰۱۵ و ۲۰۱۶ چهره‌هایی چون «اومبرتو اکو»، «هارپر لی»، «گونتر گراس»، «توماس ترانسترومر» و «ای.ال. دکتروف» را از جامعه ادبی گرفتند، اما به نظر می‌رسد سال ۲۰۱۷ کمی با نویسندگان بزرگ جهان مهربان‌تر بوده؛ چرا که در فهرست درگذشتگان ۱۲ ماه گذشته کمتر به نام نویسندگان هم‌سنگ «گراس» و «اکو» برمی‌خوریم. با این همه، در سال جدید میلادی جامعه ادبی با جاهای خالی بسیاری در حوزه‌های مختلف روبه‌رو خواهد بود.
از نخستین رفتگان سال رو به پایان ۲۰۱۷، «ریکاردو پیگلیا» ـ داستان‌نویس برجسته آرژانیتی و از مهمترین نویسندگان نیم قرن اخیر این کشور ـ است. او سال‌های زیادی از بیماری‌های تحلیل‌برنده سیستم عصبی رنج می‌برد و روز ششم ژانویه در سن ۷۵ سالگی از دنیا رفت.
«پیگلیا» پس از چاپ اولین مجموعه داستانش در سال ۱۹۶۷، پنج رمان و چندین مجموعه داستان کوتاه و مقاله را روانه بازار کتاب کرد. رمان کارآگاهی «تنفس مصنوعی» در سال ۱۹۸۰ به چاپ رسید و برای «پیگلیا» شهرت بین‌المللی به ارمغان آورد. این کتاب او که گذشته خونین و تلخ آرژانتین را روایت می‌کرد، به عنوان نقطه عطفی در ادبیات مدرن آرژانتین شناخته می‌شود.
این نویسنده مطرح در سال ۲۰۱۱ رمان «هدف در شب» را منتشر کرد و جایزه «رمولو گالِگُز» کشور ونزوئلا را به خود اختصاص داد. او همچنین در سال ۲۰۱۵ جایزه یک عمر دستاورد ادبی «فرمونتور» را از کشور اسپانیا دریافت کرد. «پیگلیا» که در دانشگاه‌های «هاروارد» و «پرینتسون» آمریکا تدریس می‌کرد، چندین فیلمنامه نیز به نگارش درآورده است. یکی از رمان‌های او توسط «مارسلو پینیرو» به فیلمی سینمایی تبدیل شد و در سال ۲۰۰۱ جایزه بهترین فیلم خارجی اسپانیولی‌زبان را در جشنواره جوایز «گویا» کسب کرد. «پول سوخته»، «شهر غایب»، «نقد و ادبیات داستانی» و «آخرین کتاب‌خوان» از دیگر کتاب‌های این نویسنده آرژانتینی هستند.
تنها ۱۲ روز از شروع سال جاری میلادی گذشته بود که خبر رسید «ویلیام پیتر بلَتی»، نویسنده رمان «جن‌گیر» که فیلم آن شهرت فراوانی دارد، درگذشت. این رمان‌نویس و فیلمساز آمریکایی ۸۹ سال داشت و بر اثر ابتلا به سرطان خون از دنیا رفت.
او کتاب ترسناک «جن‌گیر» را در سال ۱۹۷۱ درباره کودکی که جن‌زده شده بود نوشت و دو سال پس از آن فیلمنامه آن را برای «ویلیام فردکین»، کارگردان «جن‌گیر» به نگارش درآورد. «جن‌گیر» مشهورترین اثر این نویسنده بود و در زمان انتشار فروش چشمگیری داشت. نام این کتاب مدت ۵۷ هفته در فهرست پرفروش‌ترین‌های «نیویورک تایمز» دیده می‌شد و ۱۷ هفته در صدر این جدول قرار داشت. «بلتی» سال ۱۹۷۳ برای نگارش فیلمنامه «جن‌گیر» جایزه اسکار بهترین فیلمنامه اقتباسی را کسب کرد. او همچنین در سال ۱۹۹۰ فیلم «جن‌گیر ۳» را نوشت و کارگردانی کرد.
«بلتی» سال ۱۹۲۸ از پدر و مادری لبنانی و مهاجر به دنیا آمد. او در رشته ادبیات انگلیسی تحصیلات تکمیلی خود را به پایان رساند، اما به عنوان فروشنده خانگی جاروبرقی مشغول به کار شد. رانندگی کامیون و مسئولیت چک بلیت، از دیگر حرفه‌های او پیش از پیوستن به نیروی هوایی ارتش آمریکا بود. در دهه ۱۹۵۰ بود که او شغل خود را به عنوان دبیر آژانس اطلاعاتی در بیروت کنار گذاشت و روی نویسندگی متمرکز شد.
این نویسنده آمریکایی فیلمنامه «جن‌گیر ۳» را نیز خود نوشت، اما در سال ۱۹۹۹ در مصاحبه‌ای گفت: «واقعیت تلخ این است که دیگر کسی نمی‌خواهد من کمدی بنویسم. «جن‌گیر» نه تنها آن کار را تعطیل کرده، بلکه تمام خاطرات موجود آن را هم از بین برده است.»
«بابت کول» نویسنده و تصویرگر داستان‌های کودکانه و برنده مدال «کیت گرین‌وی» از دیگر درگذشتگان ژانویه سال ۲۰۱۷ است. این نویسنده و تصویرگر انگلیسی که آثاری چون «شاهزاده اسمارتی‌پنتس» و «دکتر سگ» را در کارنامه‌اش داشت، کتاب‌های «کریس ریدل» نویسنده سرشناس ادبیات کودک را نیز تصویرگری می‌کرد و حس طنزش میان همکارانش سرآمد بود.
مشهورترین اثر «بابت»، داستان‌های «شاهزاده اسمارتی‌پنتس» و «دکتر سگ» است که دومی به یک سریال انیمیشنی تبدیل شده است. «بابت» در طول عمر ۶۶ ساله خود بیش از ۷۰ کتاب کودک را به نگارش درآورد. او برای نوشتن «شاهزاده اسمارتی‌پنتس» مدال «کیت گرین‌وی» را که از مهمترین جوایز ادبیات کودک محسوب می‌شود از آن خود کرد. این نویسنده و تصویرگر در سال ۲۰۱۵ به مناسبت هفتادمین سالگرد انتشار «پنج نفر در جزیره گنج» نوشته «انید بلایتون»، تصویرهای جدیدی از این اثر کلاسیک عرضه کرد.
«آنی سامون» نویسنده فرانسوی برنده جایزه «گنکور» که لقب «خواهر فرانسوی ریموند کارور» را یدک می‌کشید، در آخرین روز ماه ژانویه در حالی که ۸۹ سال داشت، از دنیا رفت.
«سامون» علاوه بر شهرت در حوزه داستان‌نویسی، به عنوان مترجم ادبیات آنگلوساکسون و آثار «جی.دی. سلینجر»، «جان فولز»، «نادین گوردیمر» و «وی.اس. نایپل» شناخته می‌شد. «سامون» را یکی از متخصصان ادبیات انگلیسی و مترجمان خبره انگلیسی به فرانسوی می‌دانند. این زن نویسنده در طول عمر خود بیش از ۳۰۰ داستان کوتاه منتشر کرد.
«تزوتان تودوروف»، فیلسوف و نظریه‌پرداز بلغاری ـ فرانسوی و شاگرد «رولان بارت» روز هفتم فوریه سال جاری، در ۷۷ سالگی درگذشت. این منتقد و نظریه‌پرداز ادبی، فیلسوف، تاریخ‌دان، جامعه‌شناس و مقاله‌نویس مطرح در دهه ۱۹۷۰ با آثاری که درباره نقد ساختارگرا به نگارش درآورد، به شهرت رسید.
در سال ۱۹۷۳ کتاب «فانتزی: نقد ساختارگرا بر یک ژانر ادبی» از این نویسنده منتشر شد که در آن با رویکرد ساختارگرایانه آثاری چون «هزار و یک شب» و «مسخ» کافکا مورد بررسی قرار گرفت. او در آثار بعدی خود به شخصیت‌های روشنفکری همچون «ژان ژاک روسو»، «بنژامن کنستان» و «میخائیل باختین» پرداخت.
این نویسنده برنده جایزه «پرنس آستوریاس» ۲۰۰۸، متولد مارس ۱۹۳۹ در سوفیای بلغارستان بود، اما در سال ۱۹۶۳ برای فرار از حکومت کمونیستی، به فرانسه مهاجرت کرد.
شمار کتاب‌های چاپ‌شده از این فیلسوف و نظریه‌پرداز به ۲۱ عنوان می‌رسد که برخی از آن‌ها «مواجهه با بی‌نهایت»، «شاعرانگی نثر»، «میخائیل باختین: اصول گفت‌وگو»، «در باب تنوع انسانی» و «باغ ناکامل: میراث بشری» هستند. تعداد زیادی از آثار او به فارسی ترجمه شده که از میان آن‌ها می‌توان به «از ادبیات تا اخلاقیات»، «ادبیات در مخاطره»، «بوطیقای ساختارگرا» و «منطق گفت‌وگوی میخائیل باختین» اشاره کرد.
«درک والکوت» از جمله نوبلیست‌های درگذشته در سال رو به پایان میلادی است. این شاعر و نویسنده برنده جایزه نوبل ادبیات سال ۱۹۹۲ که از مشهورترین چهره‌های فرهنگی منطقه کارائیب به حساب می‌آمد، در ۱۷ مارس در سن ۸۷ سالگی درگذشت. «والکوت» یکی از بزرگترین نویسندگان نیمه دوم قرن بیستم محسوب می‌شد.
این شاعر و نویسنده اولین مجموعه شعرش را در ۱۸ سالگی منتشر کرد. «والکوت» فعالیت‌های هنری دیگری همچون نقاشی آبرنگ و تدریس تئاتر را نیز دنبال می‌کرد. او در سال ۲۰۱۱ موفق شد جایزه «تی.اس. الیوت» را برای مجموعه شعر «حواصیل‌های سپید» دریافت کند. جایزه‌ای ادبی به نام «والکوت» نیز با گرامی‌داشت او راه‌اندازی شده که مبلغ آن یک میلیون و ۲۰۰ هزار دلار است.
«والکوت» سال ۲۰۰۹ نامزد تکیه زدن بر کرسی استادی شعر دانشگاه «آکسفورد» شد، اما در همان حین، تعداد زیادی نامه ناشناس به دانشگاه رسید که «والکوت» را به آزار جنسی در سال ۱۹۸۲ متهم می‌کرد. پس از این جنجال‌ها، او از دریافت این افتخار محروم شد. اما پس از آن مشخص شد تمام این ماجرا زیر سر زنی بود که به جای او استاد شعر دانشگاه «آکسفورد» شد.
«تاریخچه هنری کریستف»، «شارلاتان»، «تی‌جین و برادرانش»، «طبل و رنگ‌ها»، «رویا در کوهستان مانکی»، «پانتومیم» و «اودیسه» از مجموعه شعرهای او هستند. نمایشنامه‌های «خلیج»، «زندگی دیگر»، «خوشه‌های دریا» و «اومیروس» نیز از کارهای «درک والکوت» هستند.
«مایکل باند» نویسنده مطرح انگلیسی و خالق «خرس پدینگتون» هم در ماه ژوئن از دنیا رفت. این نویسنده متولد ۱۹۲۶ بیشتر به خاطر نگارش مجوعه داستان‌های «خرس پدینگتون» شهرت جهانی دارد که در دنیا بیش از ۳۵ میلیون جلد فروش داشته‌اند.
داستان‌های کودکانه «باند» به سینما و تلویزیون هم راه پیدا کردند. این نویسنده ادبیات کودک اولین کتاب «خرس پدینگتون» را در سال ۱۹۵۸ و آخرین آن‌ها را ۵۹ سال بعد در سال ۲۰۱۷ به چاپ رساند.
مقام‌های سلطنتی (CBE) و (OBE) از عنوان‌های این نویسنده انگلیس بودند.
«اسپنسر جانسون» نویسنده کتاب «چه کسی پنیر مرا جابه‌جا کرد؟» روز سوم جولای در سن ۷۸ سالگی درگذشت. این کتاب ۲۵ میلیون نسخه در سراسر جهان فروش داشته است.
«جانسون» پزشکی بود که به نوشتن کتاب‌های کودک روی آورد. اولین کتاب او «مدیر یک‌دقیقه‌ای» نام داشت که سال ۱۹۸۲ با همکاری «کن بلانچارد» به نگارش درآمد. کتاب «چه کسی پنیر مرا جابه‌جا کرد؟» که با سبکی حکایت‌گونه راهکارهایی برای تغییر در زندگی ارائه می‌دهد، سال ۱۹۹۸ روانه بازار شد. این کتاب براساس داستانی که «جانسون» در سخنرانی‌هایش و برای دوستانش تعریف می‌کرد، نوشته شد. آثار او تاکنون به ۲۶ زبان دنیا ترجمه شده‌اند. این اثر در زمان انتشار، به فهرست پرفروش‌ترین‌های «نیویورک تایمز» و «پابلیشرز ویکلی» راه پیدا کرد.
۱۳ جولای ۲۰۱۷ بود که خبر رسید «لیو شیائوبو»، نویسنده و منتقد چینی که در سال ۲۰۱۰ جایزه صلح نوبل را دریافت کرد، در زندان درگذشت. این نویسنده، فعال اجتماعی و منتقد چینی و برنده صلح نوبل ۲۰۱۰، ۶۱ سال داشت و بر اثر ابتلا به سرطان کبد درگذشت.
«شیائوبو» حدودا یک دهه پایانی عمرش را به جرم اغتشاش و آشوب در زندان سپری کرد و در حبس هم از دنیا رفت. او یکی از رهبران اعتراض‌های دموکراسی‌خواهانه میدان "تیان آنمن" در سال ۱۹۸۹ بود و به تک‌قطبی بودن سیاست چین به نفع حزب کمونیست انتقاد می‌کرد. «شیائوبو» از سال ۲۰۰۳ تا ۲۰۰۷ رئیس مرکز «پن» مستقل چین بود. او همچنین مجله «چین دموکرات» را در دست داشت. اما از سال ۲۰۰۸ به خاطر فعالیت‌هایی که به اغتشاش در نظم عمومی و توطئه علیه دولت موسوم شد، گناهکار شناخته شد و به زندان افتاد.
آکادمی نوبل سال ۲۰۱۰ نام این نویسنده چینی را به عنوان برنده جایزه صلح نوبل اعلام کرد؛ اما از آن‌جایی که دولت چین او را یک مجرم می‌دانست، هرگز به او اجازه نداد برای دریافت جایزه‌اش به سوئد سفر کند. در مراسم اعطای نوبل، صندلی او را خالی گذاشتند. تلویزیون چین هم پخش زنده این برنامه را سانسور کرد.
یکی دیگر از چهره‌های ادبی که در جولای سال ۲۰۱۷ درگذشت، «هیتکِت ویلیامز» شاعر، نمایشنامه‌نویس، نقاش، مجسمه‌ساز و بازیگر ۷۵ ساله انگلیسی بود. «ویلیامز» شاعری رادیکال بود که در آثار مستندگونه‌اش به طیف گسترده‌ای از موضاعات می‌پرداخت. «فیل مقدس»، «ملت نهنگ» و «عاشق دلفین شدن» از جمله مجموعه شعرهای او طی چهار دهه فعالیت ادبی‌اش هستند.
از نمایشنامه‌های موفق او می‌توان به «AC/DC»، «بدنام محلی» و «کشتن کیت» اشاره کرد. «کشتن کیت» آخرین کار تئاتری «ویلیامز» بود که درباره زندگی و مرگ «کریستوفر مارلو» نوشته شد و به روی صحنه رفت.
«ویلیامز» فرد بااستعدادی بود؛ او در نقاشی و مجسمه‌سازی هم تبحر داشت. این چهره ادبی ـ فرهنگی در حوزه بازیگری هم فعالیت‌هایی داشت؛ او سال ۱۹۷۹ نقش «پراسپرو» را در فیلم اقتباسی «طوفان» به کارگردانی «درک جارمن» ایفا کرد. «اورلاندو» که اقتباسی است از رمان «ویرجینیا وولف» و «غریزه اصلی ۲» از دیگر فیلم‌هایی هستند که این بازیگر در آن‌ها هنرنمایی کرد.
«ویلیامز» را یک هنرمند و شاعر انقلابی می‌دانستند که کارهایش او را در رده شاعرانی چون «ویلیام بلیک»، «جان راسکین»، «دی.اچ. لارنس» و «دیوید جونز» قرار می‌داد. او در شعرهایش از مسائلی چون تجارت اسلحه، مصرف‌گرایی و تبلیغات انتقاد می‌کرد. برخی او را با «پرسی بیش شِلی» ـ از شاعران بزرگ دوره رمانتیک ـ مقایسه می‌کردند.
«برایان آلدیس» از بزرگترین نویسندگان ژانر علمی تخیلی در قرن بیستم در ماه اوت و در سن ۹۲ سالگی درگذشت. این نویسنده پرکار انگلیسی که نویسندگی بیش از ۸۰ کتاب را در کارنامه داشت، پیرمرد بزرگ ژانر علمی تخیلی نامیده می‌شد که با آثارش از سال ۱۹۵۰ میلادی به بعد نقش قابل توجهی در شکل‌گیری این گونه ادبی ایفا کرد.
این نویسنده، هنرمند، شاعر و شرح حال‌نویس که متولد ۱۹۲۵ در انگلیس بود، آثار کلاسیک علمی تخیلی چون «بی‌وقفه»، «گلخانه» و «گِری بِرد» و همچنین سه‌گانه «هلیکانیا» را به نگارش درآورد. او همچنین نویسنده تعداد زیادی داستان کوتاه از جمله «ابراسباب‌بازی‌ها تمام تابستان دوام می‌آورند» است که بعدها دستمایه ساخت فیلم «هوش مصنوعی» ساخته «استیون اسپیلبرگ» شد.
این نویسنده انگلیسی در طول دوران فعالیت خود جایزه‌های ادبی فراوانی را به دست آورد که از جمله می‌توان به جایزه «هیوگو» و «نبیولا» برای آثار علمی تخیلی و فانتزی، دکترای افتخاری از دانشگاه «رِدینگ»، دریافت عنوان «استاد بزرگ» از انجمن نویسندگان آثار علمی تخیلی و فانتزی آمریکا و همچنین دریافت بالاترین نشان امپراتوری بریتانیا برای خدماتش در عرصه ادبیات اشاره کرد.
سپتامبر ۲۰۱۷ هم «جان اَشبری» ـ شاعر مطرح آمریکایی ـ را با خود برد. این چهره ادبی که تمام جایزه‌های مهم ادبی کشورش را کسب کرده بود و با «تی.اس. الیوت» مقایسه می‌شد، در سال ۱۹۷۶ با مجموعه‌ای از سروده‌هایش موفق به دریافت جایزه «پولیتزر» شد. «اَشبری» را نابغه معماها و شاعری مدرن می‌دانند که با شجاعت و پیش‌روی بدون مرز خود در عرصه زبان، شعر آمریکا را به قله‌ای درخشان رساند. نام او سال‌ها به عنوان کاندیدای جایزه نوبل ادبیات مطرح می‌شد.
«خودنگاره در آینه محدب» مجموعه شعرهای سال ۱۹۷۵ او و از کتاب‌های نادری است که موفق شده هر سه جایزه مهم ادبیات آمریکا را به خود اختصاص دهد. این اثر جایزه «پولیتزر»، جایزه ملی کتاب آمریکا و جایزه حلقه منتقدین کتاب ملی آمریکا را برای «اَشبری» به ارمغان آورد. مدال آزادی ریاست‌جمهوری آمریکا در سال ۲۰۱۱ به این شاعر اعطا شد و او به عنوان فردی که نوع شعرخوانی آمریکایی‌ها را تغییر داده، شناخته شد. «استفن برت» شاعر و استاد دانشگاه «هاروارد» او را با «تی.اس. الیوت» مقایسه کرده و «اشبری» را الگوی نیمی از شاعران انگلیسی‌زبان کنونی دانسته است.
رئیس دپارتمان ادبیات دانشگاه «ییل» هم درباره او در روزنامه «نیویورک تایمز» نوشت: جایگاهی را که «اَشبری» طی ۵۰ سال گذشته در شعر آمریکا داشته، هیچ فرد دیگری نداشته است. هیچ شاعر آمریکایی، نه «ویتمن»، نه «پاوند»، چنین دایره لغت وسیعی نداشته است.
او تا دهه ۱۹۵۰ بیش از ۳۰ کتاب منتشر کرده بود که شامل مجموعه شعر، مقاله، ترجمه و یک رمان می‌شد. اکنون بیش از ۲۰ مجموعه شعر از «جان اَشبری» به یادگار مانده است. او در مصاحبه‌ای گفته بود که به ندرت وقتی شعری را می‌سراید، آن را دوباره‌نویسی می‌کند.
۱۴ اکتبر ۲۰۱۷ روز خداحافظی ابدی «ریچارد ویلبر» ـ شاعر و مترجم آمریکایی برنده جایزه «پولیتزر» ـ با زندگی بود. «ویلبر» از سال ۱۹۸۷ تا ۱۹۸۸ ملک‌الشعرای آمریکا بود و میراث‌دار شاعرانی چون «رابرت فراست» خوانده می‌شد. این شاعر و مترجم ادبی در طول عمرش جایزه‌های متعددی دریافت کرد که از آن میان می‌توان به جایزه ملی کتاب آمریکا و دو جایزه «پولیتزر» اشاره کرد.
«ریچارد ویلبر» یکی از چهره‌های شاخص ادبیات آمریکای قرن بیستم محسوب می‌شود و سبکش با جذابیت، وقار و بذله‌گویی همراه بود. «تغییرات زیبا»، «مراسم»، «توصیه‌ای برای پیامبر» و «به سوی خواب» از جمله مجموعه شعرهای او هستند و از میان آثار منثورش می‌توان به «پاسخ‌ها» و «ترانه‌های مرغ گربه‌خوان» اشاره کرد.
