عباس صالحی چه برنامه هایی برای وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی دارد؟

صالحی همچنین به تنوع و تکثر دستگاه‌های فرهنگی اشاره کرده و معتقد است که این امر سبب شده تا «بازیابی نقش وزارتخانه مهمی مانند وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به‌عنوان مهم‌ترین رکن دستگاه اجرایی کشور در حوزه فرهنگ، مبهم و دشوار شود. تنوع دستگاه‌های کلان فرهنگی کشور، بر این مسئله گواهی می‌دهد:
šš شورای عالی انقلاب فرهنگی و شوراهای اقماری متعدد آن
šš سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی
šš سازمان تبلیغات اسلامی
šš سازمان‌های فرهنگی حوزوی
šš نهادهای فرهنگی - دینی از قبیل آستا نهای مقدسه، مساجد و ...
šš معاونت‌ها و سازمان‌های فرهنگی و اجتماعی شهرداری‌ها
šš سازمان‌ها و موسسات فرهنگی وابسته به نهادهای اجتماعی، اقتصادی و نظامی
šš رسانه‌ها و خبرگزاری‌های حاکمیتی و عمومی

در چنین فضایی از تکثر دستگاه‌های فرهنگی، و در این مجال اندک تلاش شده است تا ضمن تبیین وضعیت موجود حوزه
فرهنگ و هنر، حدود و ثغور تحلیل نقش حاکمیتی این وزارتخانه در قالب نظام اهداف و عرصه‌ها، اصول و رویکردها و اهم
برنامه‌های وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در دولت دوازدهم معرفی شود.»

وزیر پیشنهادی فرهنگ و ارشاد اسلامی در مطلب یادشده آورده است:

بنا بر مبانی، اصول و ارزش‌ها، نظام اهداف اعمال حاکمیت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی را به شرح زیر می‌توان احصاء کرد:
1- صیانت و تعالی هویت و سبک زندگی اسلامی - ایرانی
2- حمایت و تقویت آفرینش‌های فرهنگی و هنری
3- ارائه نقش پیشتاز و الهام‌بخش فرهنگی ایران در منطقه و جهان

در ادامه، ناظر بر هریک از این اهداف، مروری گذرا بر وضعیت موجود خواهیم داشت.

صیانت و تعالی هویت و سبک زندگی اسلامی - ایرانی

قوت‌ها و فرصت‌ها

1. پیشنیه غنی میراث فرهنگی مادی و معنوری ایران اسلامی
2. ظرفیت باورها، ارزش‌ها و آیین‌های اسلامی ایرانی برای گسترش اخلاق اجتماعی انسانی
3. فرصت‌سازی گفتمان انقلاب اسلامی برای صیانت از هویت ملی
4. ظرفیت فرهنگ و هنر اقوام ایرانی در هویت‌سازی بومی در چارچوب وحدت ملی
5. حضور فعال‌تر تشکل‌های مردم‌نهاد حوزه‌های فرهنگ و هنر در موضوعات هویتی
6. ظرفیت منابع انسانی، نهادها (حوزوی و دانشگاهی) و منابع دینی، وقف، مساجد و... (برای تقویت هویت اسلامی - ایرانی)

ضعف‌ها و تهدیدها

1. الگوسازی و ترویج سبک‌های زندگی ناهمساز با هویت اسلامی ایرانی
2. گسست‌های اجتماعی (نسلی، جنسیتی، قومیتی و ...) و تأثیر آن بر هویت یکپارچه ایرانی
3. ضعف محصولات فرهنگی، هنری و رسانه‌ای در اعتلای اخلاقی و صیانت هویتی
4. کم‌توجهی لازم به زبان فارسی به‌عنوان رکن هویت ملی
5. کمرنگ شدن نقش و تأثیر نهادها و آیین‌های هویت‌سازی دینی و ملی
6. سطحی‌نگری، تحجر و ترویج خرافات و بهره‌برداری ابزاری از عواطف دینی و ملی
7. کمرنگ شدن احساس مسئولیت و منافع ملی بویژه در میان نخبگان

حمایت و تقویت آفرینش‌های فرهنگی و هنری

قوت‌ها و فرصت‌ها

1. وجود صنوف، نهادها و آیین‌های ریشه‌دار سنتی در حوزه فرهنگ و هنر
2. وجود سرمایه انسانی جوان، خلاق، پویا و با استعداد
3. وجود نهادهای عمومی در عرصه فرهنگ و هنر مانند شهرداری‌ها، وقف و... و امکان بهره‌مندی از ظرفیت‌های این نهادها
4. تولیدات قابل اعتنا در برخی حوزه‌های فرهنگی و هنری مانند سینما و هنرهای تجسمی و کتاب
5. ظرفیت بالقوه سرمایه‌گذاری در حوزه فرهنگ، هنر و رسانه
6. ظرفیت تکنولوژیک برای تولیدات فرهنگی و هنری و رسانه‌ای
7. وجود ابزارهای حمایتی برای تولید و مصرف آثار و کالاهای فرهنگی و هنری و رسانه‌ای
8. وجود نهادهای غیردولتی و صنفی در برخی از حوزه‌های فرهنگ و هنر مانند کتاب، سینما، هنرهای تجسمی، موسیقی و ...
9. مشارکت نهادهای غیردولتی و بخش خصوصی در فعالیت‌های فرهنگی و هنری رسانه‌ای ملی

10 . امکان شکل‌گیری اشتغال زودبازده در حوزه فرهنگ، هنر و رسانه

11 . وجود فضاها و زیرساخت‌های فرهنگی مناسب در برخی از شهرها و مناطق کشور
12 . اشتیاق مردمی به فعالیت‌های فرهنگی و هنری در روستاها و مناطق محروم

ضعف‌ها و تهدیدها

1. استقبال پایین از آثار و کالاهای فرهنگی و هنری داخلی در قیاس با خارجی در برخی از حوزه های فرهنگی و هنری و رسانه‌ای
2. فقدان گفت‌وگوی همگانی، موثر و مستمر همه کنشگران میدان فرهنگ و هنر و رسانه برای حل مسایل و مشکلات
3. پایین بودن تقاضا و سهم آثار، خدمات و کالاهای فرهنگی در سبد خرید خانوار
4. کم‌توجهی جامعه فرهنگی و هنری به شکل‌گیری بازارهای جدید براساس تحولات تکنولوژیک
5. کم‌رغبتی سرمایه‌گذاران برای سرمایه‌گذاری در حوزه فرهنگ و هنر و رسانه
6. سرعت و تنوع تقاضاهای فرهنگی و عدم تطابق تولید و مصرف فرهنگی در ایران با آن
7. وجود موانع قانونی و اجرایی در تولید و مصرف فرهنگی و عدم حمایت کافی از تولیدات فرهنگی و هنری و رسانه‌ای
8. عدم حضور موثر و مستمر در بازارهای جهانی به دلایل مختلف از جمله مشکلات ناشی از نپیوستن به کنوانسیون برن و عدم تخصص کافی در نهادهای غیردولتی و دولتی و ...
9. بالا بودن هزینه فعالیت، خدمات و تولید فرهنگی و هنری و رسانه‌ای
10. تعدد دستگاه‌ها و نهادهای تصمیم‌گیر در حوزه فرهنگ و هنر و اختلال در تولید و مصرف فرهنگی
11. پایین بودن امنیت شغلی و حرفه‌ای برای هنرمندان، سینماگران، نویسندگان و شاعران و اصحاب هنر و فرهنگ و رسانه
12 . فقدان نظام جامع آماری حوزه فرهنگ و هنر و رسانه
13. عدم شفافیت کافی در نظارت بر محصولات و آثار و خدمات فرهنگی و هنری و رسانه‌ای
14. عدم شفافیت کافی در توزیع و مصرف بودجه‌ها و یارانه‌های حمایتی حوزه فرهنگ، هنر و رسانه
15. کمبود پژوهش و آموزش و نگاه آینده‌نگرانه در تولید و مصرف آثار، خدمات و کالاهای فرهنگی و هنری و رسانه‌ای
16. نگاهی ابزاری و سیاسی به حوزه فرهنگ و هنر و در نتیجه آسیب دیدن اصحاب فرهنگ و هنر و سرمایه گذاران این حوزه در مجادلات سیاسی
17. بی‌رغبیتی اصحاب فرهنگ و هنر برای مشارکت فعالانه در سیاستگذاری و تصمیم گیری‌های ملی و وجود مقاومت در بدنه دولت و حاکمیت برای این مشارکت
18 . عدم دسترسی مناطق محروم و روستاها به آثار، خدمات و کالاهای فرهنگی و هنری و رسانه‌ای
19 . عدم تعادل و نابرابری توسعه فرهنگی در پهنه سرزمینی با توجه به استقرار جمعیت
20 . مهاجرت سرمایه‌های انسانی حوزه فرهنگ و هنر و رسانه به بیرون از ایران و کاهش مرجعیت فرهنگی و هنری و رسانه‌ای داخلی
21 . ضعف پشتوانه اندیشگی و فکری نظام تولید و مصرف فرهنگی، هنری و رسانه‌ای

ارائه نقش پیشتاز و الهام‌بخش فرهنگی ایران در منطقه و جهان

قوت‌ها و فرصت‌ها

1. جغرافیای سیاسی و سابقه تاریخی کم‌نظیر کشور در جهان
2. شرایط مناسب برای حضور فرهنگی - تمدنی (اسلامی - ایرانی) در منطقه و جهان
3. ظرفیت بالقوه بخش فرهنگ برای تعاملات و افزایش قدرت حضور ایران در عرصه جهانی
4. امکان جذب سرمایه‌گذاران ایرانی خارج از کشور در بخش فرهنگ
5. امکان برقراری روابط فرهنگی و رسانه‌ای با کشورهای اسلامی
6. امکان بهره‌مندی از فناوری‌های نوین برای بهبود روند تولید، توزیع و مصرف آثار هنری و سینمایی ایران در جهان
7. ظرفیت محصولات فرهنگی هنری (سینما، هنرهای تجسمی، تصویرگری و ...) کشور در سطح جهانی
8. حضور موفقیت‌آمیز برخی از محصولات فرهنگ، هنر و سینمای ایران در جشنواره ها، نمایشگاه‌ها و حراج‌های بین‌المللی
9. امکان تعاملات سازنده با دیگر کشورهای دارای سابقه فرهنگی و تمدنی درخشان در دوران پساتحریم
10 . امکان همکاری، ائتلاف و ایجاد اتحادیه‌های رسانه‌ای با خبرگزاری‌های منطقه‌ای و بین‌المللی
11 . تنوع قومیتی، دینی و فرهنگی و اشتراکات فرهنگی با کشورهای منطقه و همسایه
12 . آماده شدن زمینه فعالیت‌های فکری و فرهنگی پس از شکست نظامی جریان های تندور فرق های در منطقه
13 . گسترش توجه به دین، معنویت و اخلاق در جهان برای گفتگوها و مناسبات بین الادیانی
14 . امکان ایجاد تعاملات دوستانه و بهبود چهره بین‌المللی در میان دیگر ملل جهان از طریق ارتباطات هنری
15 .توان همکاری و تعامل مناسب با بازیگران غیردولتی در حوزه دیپلماسی عمومی و فرهنگی

ضعف‌ها و تهدیدها

1. نبود استراتژی منسجم ملی در تعامل فرهنگی با جهان و نداشتن دیپلماسی فعال
2. سرمایه‌گذاری کشورهای پیشرفته در جذب هنرمندان و نخبگان فرهنگی و فرار سرمایه‌های انسانی
3. فعالی تهای گسترده جریا نهای تندرو فرقه‌ای در منطقه و جهان
4. ضعف ابزارها و برد رسانه‌ای کشور در مقایسه با جریان‌های رسانه‌ای جهان
5. عدم همکاری و ضعف تعامل دستگاه‌های موثر فرهنگی برای ایجاد
هماهنگی بین دستگاه‌های فعال فرهنگی در حوزه بین‌الملل
6. ضعف مبادلات فرهنگی (صادرات فرهنگی)
7. عدم بهره‌گیری از ظرفیت دیپلماسی عمومی و فرهنگی برای گسترش و تحکیم روابط سیاسی و اقتصادی
8. نارسایی جدی در رصد و پایش محیط فرهنگی بین‌المللی و موقعیت‌یابی در این محیط
9. فقدان رتبه‌بندی مناسب مناطق و کشورهای مختلف جهان برای گسترش روابط و فعالیتهای فرهنگی بین‌المللی جمهوری اسلامی ایران
10 . عدم پیش‌بینی ساز و کار اجرای قوانین در حوزه بین‌المللی فرهنگی
11 . ضعف ارتباط مؤثر بین اصحاب فرهنگ، هنر و رسانه کشور با افراد و نهادهای فرهنگی و هنری خارج از کشور
12 . گسترش جریان‌های ایران هراسی و شیعه هراسی در منطقه و جهان
13 . ضعف توان رقابت محصولات فرهنگی و هنری کشور در بازار جهانی
14 . عدم حضور موثر در نهادهای بین‌المللی حوزه فرهنگ
15 . ضعف آموزش و پژوهش‌های مورد نیاز برای ورود به بازارهای جهانی

براساس این گزارش، صالحی در بخش برنامه‌های پیشنهادی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در دولت دوازدهم نیز این‌گونه به بیان نظرات خود پرداخته است:

هدف: صیانت و تعالی هویت و سبک زندگی اسلامی - ایرانی

عرصه: سنت‌ها، آیین‌ها و ارزش‌های دینی و ملی

مسأله 1: ضعف الگوسازی، تولید و عرضه محصولات فرهنگی هنری مطابق با سبک زندگی اسلامی - ایرانی

حمایت از آموزش‌ها و پژوهش‌های ناظر به الگوسازی سبک زندگی اسلامی- ایرانی

حمایت از نهادها و تشکل‌های مردمی فعال در سبک زندگی اسلامی- ایرانی

حمایت از تولید و ترویج آثار و محصولات فرهنگی- هنری بومی

هدف: صیانت و تعالی هویت و سبک زندگی اسلامی - ایرانی

عرصه: مناسبات اقوام و خرده‌فرهنگ‌ها

مسأله 2: گسترش شکاف‌های اجتماعی (نسلی، قومیتی، جنسیتی و...)

توسعه تولیدات فرهنگ اقوام ایران

ایجاد، گسترش و حمایت از گفت‌وگوهای فرهنگی در داخل ایران

حمایت از تکریم و ترویج آیین‌های ملی، منطقه‌ای و محلی در چارچوب وحدت ملی

افزایش سهم زنان و جوانان در سیاستگذاری، برنامه‌ریزی و فعالیت‌های فرهنگی و هنری

هدف: حمایت و تقویت آفرینش‌های فرهنگی و هنری

عرصه: هنر، ادبیات و صنایع خلاق فرهنگی

مسأله 3: ابهام و عدم شفافیت در حقوق حرفه‌ای و امنیت شغلی اصحاب فرهنگ، هنر و رسانه

رفع موانع سیاسی، حقوقی از فعلیت‌یابی خلاقیت‌های نخبگان فرهنگی - هنری

استقرار حرفه‌ای نظام مالکیت فکری- معنوی

بهره‌مندی مناسب اصحاب فرهنگ و هنر از خدمات مالی، بیمه‌ای، حقوقی

مسأله 4: ضعف منابع مالی تولید آثار، محصولات و خدمات فرهنگی و هنری

گسترش و ترویج سنت وقف و نذورات و خیرات و ... در تمامی حوزه‌های فرهنگ و هنر

زمینه‌سازی برای ایجاد و تقویت بنگاه‌های مالی و اعتباری مورد نیاز بخش فرهنگ

ایجاد زیرساخت‌های مالی و پولی لازم برای حضور در بازارهای جهانی

افزایش سهم فرهنگ از تسهیلات مالی - اعتباری

افزایش سهم فرهنگ و هنر از معافیت‌های مالیاتی، گمرکی، بیمه‌ها، انرژی و...

مسأله 5: موانع قانونی، اجرایی و سلیقه‌ای در تولید آثار و محصولات فرهنگی و هنری

تسهیل قانونی و ساختاری تولید و عرضه خلاقیت‌ها و آفرینش‌های فرهنگی - هنری

تمرکززدایی از برنامه‌ریزی و اجرای فعالیت‌های فرهنگی و هنری

اتخاذ تدابیر حقوقی - تقنینی برای کاهش رفتارهای سلیقه‌ای و اقدامات فراقانونی در نظارت بر فعالیت‌های فرهنگی، هنری و رسانه‌ای

مسأله 6: ضعف تولید محتوا در محصولات فرهنگی، هنری و رسانه‌ای

تقویت و پژوهش و مطالعات در حوزه‌های گوناگون تولید و مصرف فرهنگی با تأکید بر نگرش آینده‌پژوهی

حمایت از آثار فرهنگی و هنری ناظر به ترویج امید، نشاط و شادابی در جامعه

حمایت از آثار و محصولات ناظر به ارزش‌های انسانی از قبیل: قانون‌گرایی، راستگویی، نظم اجتماعی، تحمل، مدارا و...

مسأله 7: سرعت و تنوع تحولات فناورانه و عدم تطابق تولید و مصرف فرهنگی در ایران با آن

حمایت از آموزش‌ها و پژوهش‌های روزآمد مرتبط

تقویت زیرساخت‌های سخت‌افزاری و نرم افزاری فناورانه عرصه فرهنگ و هنر

هدف: حمایت و تقویت آفرینش‌های فرهنگی و هنری

عرصه: هنر، ادبیات و صنایع خلاق فرهنگی

مسأله 8: عدم شفافیت کافی در نظام حمایت از تولید (و مصرف) فرهنگی و هنری

انتشار حمایت‌های دولتی از بخش فرهنگ و هنر

ارزیابی و نظارت بر اثربخشی حمایت‌های دولتی از بخش فرهنگ و هنر

مسأله 9: فقدان گفت‌وگوی همگانی، مستمر و سازنده میان کنشگران عرصه‌های اندیشه، فرهنگ و هنر

حمایت از گفت‌وگوهای فرهنگی و هنری میان اصحاب اندیشه، فرهنگ، هنر و رسانه با یکدیگر

زمینه‌سازی گفت‌وگوی اصحاب فرهنگ و هنر با دستگاه‌های موثر کشور

مسأله 10: ضعف مشارکت بخش خصوصی و نهادهای مردمی در سیاستگذاری، برنامه‌ریزی و فعالیت‌های فرهنگی و هنری

توسعه کمی- کیفی نهادها و موسسات فرهنگی غیردولتی با حفظ هویت مستقل و مردم‌نهاد آن‌ها

توسعه کمی - کیفی نهادها و موسسات دینی با حفظ هویت مستقل و مردم‌نهاد آن‌ها

کمک به ایجاد و توانمندسازی نظام‌های صنفی و تولیدی بخش فرهنگ و هنر

استفاده از نظام‌ها و تشکل‌های صنفی در سیاستگذاری و برنامه‌ریزی و فعالیت‌های فرهنگی و هنری

حضور نمایندگان جریان‌های فکری مختلف در شوراهای فکری و تصمیم‌سازی حوزه فرهنگ و هنر

هدف: حمایت و تقویت آفرینش‌های فرهنگی و هنری

عرصه: مصرف کالاهای فرهنگی و هنری

مسأله 11: پایین بودن تقاضای فرهنگی و سهم اندک و نابرابر سرانه مصرف فرهنگی

افزایش سرانه فضاها و امکانات فرهنگی - هنری با نگرش عدالت فرهنگی

تقویت و حمایت از اصلاح نظام توزیع محصولات فرهنگی - هنری در کشور

توسعه زیرساخت‌های توزیع و فروش محصولات فرهنگی و هنری

حمایت از دسترسی همگانی به ‌آثار، کالاها و خدمات فرهنگی، هنری و رسانه‌ای، بخصوص در مناطق روستایی و محروم

هدف: ارائه نقش پیشتاز و الهام‌بخش فرهنگی ایران در منطقه و جهان

عرصه: مناسبات فرهنگی، مذهبی و دینی

مسأله 12: وجود جریان‌های ایران‌هراسی و شیعه‌هراسی در منطقه و جهان

تقویت فعالیت‌های فرهنگی بر محور قرآن، مودت حضرت رسول (ص) و اهل بیت (ع) در جهان اسلام

تقویت گفت‌وگوهای فرهنگی - دینی ایران با جهان بویژه جهان اسلام و منطقه

توسعه کمی و کیفی گردشگری مذهبی (حج، زیارت و...)

مسأله 13: حضور کم‌رنگ ایران در مجامع و رویدادهای فرهنگی و دینی منطقه‌ای و جهانی

بهره‌گیری از ظرفیت اصحاف فرهنگ و هنر در تعاملات فرهنگی ایران با جهان

بهره‌گیری از ظرفیت دانشگاه‌ها و حوزه‌های علمیه برای حضور فعال و موثر در سازمان‌ها و مجامع فرهنگی جهان

فعال‌سازی نقش و جایگاه تشکل‌های غیردولتی در مبادلات فرهنگی - هنری

ارتقای سطح مشارکت ایرانیان خارح از کشور در تعاملات فرهنگی با جهان

مسأله 14: سهم ناچیز ایران از بازار محصولات و آثار فرهنگی و هنری منطقه و جهان

پیوستن به کنوانسیون‌های بین‌المللی مرتبط

موانع‌زدایی و حمایت از حضور و فعالیت بخش خصوصی در بازارهای جهانی محصولات و آثار فرهنگی و هنری

حمایت از آموزش و توانمندسازی فعالان فرهنگی و هنری کشور برای حضور در بازارهای جهان

وزیر پیشنهادی فرهنگ و ارشاد اسلامی همچنین در بخش ره‌آورد اجرای برنامه در افق 1400 توضیح داده است:

انتظار می‌رود با اجرای این برنامه‌ها، نقش وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در نظام سیاستگذاری و راهبری فعالیت‌های فرهنگی و هنری کشور ارتقا یافته و با حمایت‌های دولت و مجلس شورای اسلامی و با مشارکت اصحاب فرهنگ و هنر، پیامدهای ذیل را شاهد باشیم:

1. اقبال به تولید و مصرف آثار، کالاها و خدمات فرهنگی متناسب با هویت و سبک زندگی اسلامی - ایرانی و جلوگیری از گسترش شکاف‌های اجتماعی

2. افزایش سرمایه‌گذاری، تولید و مصرف آثار، کالاها و خدمات فرهنگی

3. رونق گفت‌وگوی همگانی، مستمر و سازنده برای اعتلای اندیشه، فرهنگ و هنر و حل و فصل مشکلات این حوزه‌ها

4. مشارکت فعال بخش خصوصی در سیاستگذاری بر نامه‌ریزی و فعالیت‌ها فرهنگی

5. شفافیت، سلامت و عدالت در توزیع یارانه‌های بخش فرهنگ و هنر و رسانه

6. حضور موثر در مبادلات فرهنگی جهان اسلام و افزایش سهم در بازارهای فرهنگی منطقه‌ای و بین‌المللی