خبرنگاران و اعضای تشکل های زیست محیطی در این میزگرد چرایی تداوم ساخت تنگ سرخ شیراز در حالی که ارزیابی زیست محیطی ندارد را مطرح کردند و به بیان دغدغه های عمومی پیرامون اجرای طرح توسعه پالایشگاه شیراز با وجود آلودگی های زیست محیطی و کمبود آب خوراک پالایشگاه در دشت زرقان پرداختند.
لزوم مطالبه حقابه تالاب های فارس به ویژه تالاب های بختگان و طشک،ضرورت اجرای طرح نکاشتن شلتوک و برنج در بالا دست سد درود زن و تاکید بر نظارت دستگاه های مسئول از جمله جهاد کشاورزی و سازمان آب منطقه ای بر جلوگیری از کاشت محصولات آب بر از دیگر موضوعات این میز گرد بود.
خبرنگاران و تشکل های زیست محیطی حاضر دراین میز گرد به دغدغه های عمومی پیرامون شکل گیری کانون های ریز گرد دراستان فارس اشاره کردند و گزارشی از احتمال شیوع بیماری های پوستی ، سالک و سرطان در روستاهای حاشیه دریاچه های بختگان و طشک مورد تحلیل و بررسی قرار گرفت.
همچنین دراین همایش مباحثی پیرامون کمبود نیروی محیط بان در عرصه های زیست محیطی و تلاش های انجام شده برای صلح و سازش و رهایی محیط بانانی که در حبس قرار دارند مطرح و بررسی شد.
دکتر سعید محمودی مدیر کل حفاظت محیط زیست استان فارس میهمان ویژه میزگرد ایرنا ، سیاوش عابدی دبیر تشکل های زیست محیطی استان فارس و سیروس زارع دبیر شبکه منابع طبیعی و عضو تشکل های زیست محیطی به پرسش های خبرنگاران پاسخ دادند.
** بحران آب
مدیر کل حفاظت محیط زیست استان فارس در این نشست گفت:بدون کتمان باید گفت امروز بسیاری از مسائل زیست محیطی کشور، تلخ و ناگوار است. از خشکسالی‌ها گرفته تا تالاب‌ها، وضعیت اکوسیستمهای آبی.
سعید محمودی با بیان اینکه استان فارس ازمنظر اقلیمی و زیستگاهی تنوع زیستی فراوانی دارد، ابراز داشت: در کنار این تنوع بومی و مواهب الهی اتفاقات ناگواری نیز رقم خورده است و هم‌اکنون شرایط آب در وضعیت بحرانی است و در پی آن، زیستگاه‌ها نیز با چالش مواجه هستند؛ همچنین تغییرات و نوسانات اقلیمی که در جنوب کشور رخ داده، فارس را به بدترین شکل تحت تأثیر قرار داده است.
وی با تأکید بر اینکه بحران شماره یک در استان فارس در حوزه آب است، اضافه کرد:بارش دریافتی در سال گذشته در بدترین وضعیت طی 50 سال گذشته بوده است؛ درمقابل، برداشت از منابع آبی به بیشترین حد خود در طول تاریخ رسیده است و هم‌اکنون هزاران چاه غیر مجاز در استان وجود دارد که به‌سرعت در حال برداشت است؛ اما تغذیه آن‌ها ازنظر عددی نزدیک به صفر است.
محمودی عنوان کرد: این موضوع نشان می‌دهد شرایط در حالت بحرانی است و باید چاره‌اندیشی کنیم؛ البته رسیدگی به این موضوع فقط وظیفه سازمان‌های دولتی و نهادهای متولی نیست، بلکه محور این تحول خود مردم هستند، مردمی که چاه‌های غیرمجاز حفر می‌کنند و معیشتشان به این طرح‌ها وابسته است، باید کمک کنند تا از این وضعیت فاصله بگیریم.
مدیرکل حفاظت محیط زیست استان فارس موضوع آب در کشور را وابسته به دو شاخص طبیعی و انسانی دانست و گفت: بارش دریافتی درمقایسه با میانگین، طی ده سال گذشته 50 درصد کاهش یافته است؛ همچنین گرما در کشور ما چهار برابر میانگین جهانی است به بیان دیگر در صد سال گذشته دمای هوای ایران دو درجه بیشتر از میانگین جهانی افزایش یافته است که فاجعه‌ای طبیعی محسوب می‌شود.
وی افزود: مدیریت غلط منابع آب نیز طی سالهای گذشته به‌عنوان شاخص انسانی بحران آب به این مسئله دامن زده است؛ افزون بر این با گذشت زمان به‌صورت تصاعدی نیز از مدیریت سنتی که در گذشته در بسیاری از مواقع راهگشا بود، دور شده‌ایم.
محمودی ادامه داد: با این اوصاف منابع آب‌های زیرزمینی ما نیز بیش از هر کشور دیگری در جهان مصرف می‌شود و حتی عده‌ای به فکر استفاده از منابع آب‌های ژرف هم هستند که درصورت بهره‌برداری از آن‌ها، دیگر هیچ آبی برای روز مبادا باقی نخواهد ماند درحالی که می‌توان با مدیریت درست از همین منابع سطحی برای رفع نیاز‌ها بهره‌مند شد.
این مقام مسئول درخصوص کشت برنج باوجود مخالفت‌ها و ممنوعیت‌ها نیز ابراز داشت: براساس اسناد بالادستی کشت برنج تنها در استان‌های شمالی کشور مجاز است و شلتوک کاری باید به سرعت کاهش یابد، کشت این محصول غلط است و اراضی زیرکشت متعلق به هر کسی که باشد باید آن را متوقف کند؛ اما بنابر اخبار رسیده به‌نظر نمی‌رسد تاکنون اقدام مناسبی برای جلوگیری از کشت برنج در سال جاری رخ داده باشد.
وی ادامه داد: زمینه کشاورزی آنقدر در استان فارس فراهم نیست که بتواند زندگی مردم را تأمین کند، این موضوع را مطالعاتی که در دهه 50 و 60 میلادی صورت گرفت تأیید می‌کند. در آن زمان باید توسعه براساس صنعت در استان رخ می‌داد اما این مسیر در راه کشاورزی طی شد و موجب شد امروز صنعتی زخمی و و کشاورزی بیمار داشته باشیم.
** سد تنگ‌سرخ
مدیرکل حفاظت محیط‌زیست استان فارس همچنین درخصوص موضوع سد تنگ سرخ شیراز عنوان کرد: نقطه اختلاف ما با وزارت نیرو در این باره مشخص است. آن‌ها براساس علم و پیش‌بینی‌های آینده و نیز آمار و داده‌های صد سال گذشته می‌دانند وضعیت در شرایط بحرانی است، پرسش اینجاست که چرا 25درصد برای حقابه محیط زیست تضمین می‌کنند درحالیکه این سد پر نخواهد شد و آب پشتش حتی برای شرب، کشاورزی و محیط زیست نمی‌ماند.
محمودی افزود: ما می‌دانیم با آغاز فعالیت سد تنگ‌سرخ همین میزان جزئی آب هم به مهارلو نخواهد رسید اما طرح‌ها و پیش بینی‌ها اعداد و ارقامی را نشان می‌دهند که به واسطه آن‌ها هم ما و هم فعالان نگران محیط زیست را فریب می‌دهند.
وی عنوان کرد: امروز کسی فریب این حرف‌ها را نمی‌خورد و مجوز دادن به این سد، در مسیری که اکوسیستمهای آبی را از این شرایط به بدتر از آن راهنمایی کند، پذیرفتنی نیست و در دستور کار سازمان محیط زیست نخواهد بود.
مدیرکل حفاظت محیط‌زیست استان فارس با بیان اینکه همه مشکلات مدیریتی آب در دامن‌زدن به این بحران مؤثرند، ابراز داشت: قطعاً آبگیری یک سد اگر در شرایط طبیعی رخ دهد و برداشت از چاه‌ها درصورتی‌که به‌صورت مجاز انجام شود، نباید تهدیدی به‌شمار رود؛ اما آنقدر میزان بارش کم و مدیریت غلط است که درصد بسیاری از آبی که باید انباشه شود، توسط این سد بلعیده خواهد شد.
محمودی با بیان اینکه اولویت سد‌ها باید ابتدا تأمین حقابه محیط زیست باشد، ابراز داشت: با این وجود ابتدا آب شرب و کشاورزی و صنعت تأمین می‌شود و بعد اگر آبی باقی ماند به محیط زیست داده می‌شود که این موضوع نادرست و غیرقانونی است.
وی ابراز داشت: نداشتن ارزیابی زیست محیطی به تنهایی نمی‌تواند باعث برخورد با پروژه سد تنگ‌سرخ شود؛ بلکه بروز تخلف به همه دستگاههای مجری مربوط است و همه سازمان‌ها باید ارزیابی زیست‌محیطی را ملاک قرار دهند؛ درحال حاضر نیز برخورد با پیشرفت این طرح باید ازطریق سیستم نظارتی صورت گیرد و از آن‌ها این ارزیابی را طلب کنند.
مدیرکل سازمان حفاظت از محیط زیست فارس بیان داشت: سازمان محیط زیست تاکنون بارها اعلام کرده ارزیابی زیست محیطی این سد مورد تأیید نیست و باید تغییری در آن رخ دهد یا اصلاحیه زده شود که تا امروز این موضوع به‌صورت جدی دنبال نشده است؛ با وجود این سازمان حفاظت از محیط زیست بدون ارزیابی با هیچ پروژه‌ای مخالف نیست، اما درصورت نبود این ارزیابی عملی غیرقانونی صورت گرفته است.
** پالایشگاه شیراز
محمودی در بخش دیگری از این نشست درخصوص توسعه پالایشگاه شیراز بیان کرد: نگرانی‌های زیست محیطی درباره آلایندگی هوا توسط این پالایشگاه نیست، بلکه از باب تأمین منابع آبی آن است؛ یعنی اگر آب پالایشگاه از دشت ممنوعه برداشت شود، به‌هیچ وجه ساخت آن برای سازمان محیط زیست پذیرفتنی نیست.
وی افزود: وزارت نیرو در این زمینه قول داده که آب موردنیاز را از منابعی غیر از دشت ممنوعه همچون سد درود زن و فاضلاب شهر صدرا تأمین کند که در این صورت مشکلی وجود نخواهد داشت و با آغاز به کار این پالایشگاه کم‌کم از توان پالایشگاه قبلی کاسته می‌شود تا فعالیت آن به صفر برسد.
** معدن کاوی در منطقه بهرام گور
مدیرکل حفاظت محیط زیست استان فارس در پاسخ به پرسشی درخصوص معدن‌کاوی نیز ابراز داشت: معدن‌کاوی بدون ضابطه آسیب فراوانی به محیط زیست وارد می‌کند؛ اما با توسعه درست صنعت می‌توان این عملکرد را مدیریت کرد و از آن به‌مثابه راه نجاتی برای مقابله با فقر بهره برد به جای آنکه کشاورزی را گسترش داد.
این مقام مسئول درباره فعالیت‌های معدنی منطقه حفاظت‌شده بهرام گور نیز گفت: این منطقه در زمره پارک ملی به‌شمار می‌رود و تابع قوانین پارک‌های ملی و مناطق حفاظت شده است، بر این اساس هر جا قوانین اجازه دهد، معدن‌کاوی را توسعه می‌دهیم و هرجا اجازه ندهد این کار را نمی‌کنیم.
وی افزود: براساس تصمیم شورای عالی معادن برنامه‌ای برای معدن‌کاوی در محدوده حفاظت‌شده بهرام گور و هیچ منطقه خفاظت شده دیگری صورت نمی‌گیرد و با معادنی که بیرون از این محدوده یا در مناطق آزاد فعالیت کنند، درصورت ایجاد آلودگی برخورد صورت می‌گیرد.
محمودی در ادامه بیان داشت: شیراز پاکترین کلانشهر کشور است و اگر قرار باشد توسعه صنعتی آن را به عسلویه دوم بدل کند با آن مخالفت می‌کنیم؛ بنابراین باید با صنعت پاک و با فیلترینگ به‌روزی که به کاهش فقر و بهبود شرایط اقتصادی بدون آسیب به طبیعت کمک کند، از آن حمایت کرد.
** افزایش جمعیت گور آسیایی
مدیر کل سازمان حفاظت از محیط زیست فارس همچنین درخصوص وضعیت افزایش جمعیت گور آسیایی و احتمال انتقال آن‌ها نیز بیان کرد: از آغاز امسال تاکنون گور آسیایی چهار تلفات داشته است که با‌توجه‌به افزایش جمعیت این گونه در منطقه‌ای محدود احتمال شکارشدن توسط حیوانات دیگر و افزایش دسترسی شکارچیان طبیعی به آن‌ها زیاد می‌شود و ممکن است تلفات افزایش یابد؛ زیرا زیستگاه پاسخگوی این میزان جمعیت نیست.
محمودی بیان کرد:در بدو امر باید این موضوع را پذیرفت و اذعان داشت این موضوعات مسائل اکوبیولوژیکی و ناشی از افزایش جمعیت است؛ بر این اساس اگر زیستگاه ظرفیت پذیرش هزار گور خر را نداشته باشد، می‌توان آن‌ها را به نواحی دیگری منتقل کرد که درباره این موضوع نیز با بررسی‌ها و مطالعات و ارزیابی‌هایی که صورت خواهد گرفت، تصمیم‌گیری خواهد شد.
** ریزگرد
محمودی همچنین درباره بروز پدیده ریزگرد که طی یک ماه گذشته در استان فارس رخ داد در این نشست اعلام کرد: با بررسی مدل‌های مختلف دریافتیم سهم کانون‌های داخلی استان فارس در رخداد این پدیده نزدیک به صفر بوده است و عملاً نمی‌توان گفت که کانون این ریزگردها داخلی بوده یا کانون‌های داخلی به این شدت می‌توانند بر کیفیت هوا تأثیر بگذارند.
وی بیان کرد: کیفیت هوا به فاکتور‌های بسیاری بستگی دارد و تنها، به مدل‌ها و کانون‌های داخلی مربوط نیست، در استان فارس بختگان کانون گردو غبار دارد که آن نیز بسیار کم است؛ اما باید حتماً درباره مهار آن نیز برنامه‌ریزی کرد و هم‌اکنون برنامه‌ای در حال تهیه است و امیدواریم بتوان کانون بحران را در بختگان کنترل و نگرانی‌ها را برای آینده رفع کرد.
** محیط بان دربند
محمودی همچنین درخصوص وضعیت محیط بان‌های دربند که براثر تیراندازی به شکارچیان غیرمجاز در زندان هستند نیز گفت: محیط بان‌ها جزو نیرو‌های مسلح سازمان محیط زیست هستند و ما باید بر اساس قوانین و مقررات سلاح استفاده کنیم و هیچکس حق ندارد خارج از چارچوب قوانین حرکت کند.
وی افزود: هر محیط بانی که براساس قوانین دست به اسلحه نبرد، مجرم است و باید پاسخگو باشد اما درصورت رعایت همه قوانین اگر حادثه‌ای ناگوار رخ دهد، سازمان محیط زیست در پی حل مشکل برخواهد آمد.
مدیرکل سازمان محیط‌زیست استان فارس بیان کرد: هم‌اکنون یک محیط بان در استان فارس بر اثر این اتفاق در زندان است و مراحل ابتدایی برای کمک به وی انجام شده است و به مرحله رضایت از خانواده مقتول نیز رسیده‌ایم و مقداری از دیه تأمین شده است.
محمودی ضمن درخواست از سازمان‌های مردم‌نهاد و خیرین برای تأمین مابقی مبلغ دیه گفت: خانواده محترم مقتول با رضایت به اینکه جوان دیگری از دست نرود، به دریافت دیه راضی شده‌اند و امیدواریم بتوانیم این محیط بان را که مجرم نبوده است، از زندان برهانیم.
** کلکسیون مشکلات زیست محیطی
دبیر شبکه تشکل های زیست محیطی استان فارس ضمن اشاره به اینکه شبکه سازمانه ای مردم نهاد استان از 36 تشکل زیست محیطی تشکیل شده که در سال گذشته در قالب چهار کارگروه تخصصی اقداماتی در حوزه فرهنگ سازی انجام داده اند،گفت: فارس کلکسیون مشکلات زیستی است و در مقوله هایی نظیر حفاظت و بهره برداری از مراتع و حیات وحش، زمین خواری در مناطق تحت حفاظت محیط زیست و بهره برداری نامناسب از منابع آب مشکلات زیادی در این استان وجود دارد.
سیاوش عابدی با اشاره به مشکلاتی که به واسطه احداث سد در این استان ایجاد شده، افزود: احداث سد تنگ سرخ در سالهای اخیر به چالشی جدی برای شهر شیراز تبدیل شده است.
وی ادامه داد: علیرغم اینکه موانع زیست محیطی جدی در مسیر احداث سد تنگ سرخ وجود دارد اما متاسفانه موافقان این طرح همچنان بر تصمیم خود پافشاری می کنند که اگر این سد ساخته شود با توجه به اینکه طرح احداث آن بر روی گسل زلزله قرار دارد مانند بمبی بالای سر کلانشهر شیراز خواهد بود.
وی با اشاره به اینکه هدف موافقان این طرح احیای رودخانه خشک شیراز است،اظهار کرد:همانگونه که از اسم رودخانه خشک شیراز مشخص است این رودخانه فصلی است و در مقاطعی از سال و بر اثر بارش ها پر آب می شود.
** روزگار غریب فلامینگوهای فارس
دبیر شبکه تشکل های زیست محیطی استان فارس اضافه کرد:دریاچه مهارلو که در پاکی هوای شیراز نقش مستقیمی دارد و یکی از زیستگاههای فلامینگو در کشور نیز محسوب می شود با احداث سد تنگ سرخ بطور کلی نابود خواهد شد.
وی با بیان این نکته که یکی از فعالیت های انجمن های زیست محیطی استان تغییر نگرش مسولان در حوزه بهره برداری از مناطق زیست محیطی است، گفت: متاسفانه تالابهای استان فارس در کشور مظلوم واقع شده اند و امیدواریم دولت در خصوص تشکیل کارگروهی ویژه برای احیاء تالابهای این استان گامی مهم بردارد.
عابدی در ادامه صحبتهای خود بحران مدیریت را یکی از چالشهای زیست محیطی استان دانست و با اشاره به نامه اخیر معاون اول رئیس جمهوری در خصوص ممنوعیت کشت برنج در استان فارس ، افزود: سازمان جهاد کشاورزی استان فارس اما متاسفانه بر کاشت برنج نظارتی ندارد و برای این عدم کنترل باید پاسخگو باشد.
این فعال محیط زیستی اظهار کرد: اجرای طرح کشت برنج با روش آبیاری تناوبی(آبیاری مقطعی) در منطقه کامفیروز اغلب توسط انجمن های زیست محیطی استان ترویج شد در صورتی که وظیفه سازمان جهاد کشاورزی بود ولی این سازمان علیرغم اصرار تشکل های زیست محیطی به این مساله نپرداخت.
وی ادامه داد: علیرغم ابلاغ نامه اسحاق جهانگیری معاون اول رئیس جمهوری مبنی بر ممنوعیت کشت برنج در استان فارس همچنان کشت این محصول آب بر در شهرستانهای فارس ادامه دارد.
وی به دیگر اقدامات انجمن های محیط زیستی استان فارس اشاره و عنوان کرد: این تشکل ها به شکل ویژه نسبت به ایجاد شغل برای مردم بالا دست سد درودزن تلاش می کنند تا اشتغال های سبز روستایی در این مناطق ایجاد شود و مهاجرت معکوس از شهرها به روستا این محدوده شکل بگیرد.
وی با تاکید بر جایگزینی شغل برای زارعین محصولات کشاورزی آب بر در استان ، گفت: متولی محیط زیست تنها سازمان حفاظت از محیط زیست نیست و لازم است سایر دستگاههای مربوطه نیز نسبت به حفاظت تلاش کنند.
** نبود مدیریت منابع آب
دبیر شبکه منابع طبیعی فارس، با اشاره به وجود چالش و بحران مدیریت آب در این استان گفت: قطعا اگر آب در استان مدیریت شده بود امروز شاهد خشک شدن تالاب ها و رودخانه ها نبودیم.
سیروس زارع افزود: شرایط امروز به گونه ای است که شاید بتوان گفت از مرز بحران هم گذشته ایم و به یک فاجعه مدیریتی در حوزه آب رسیده ایم.
وی ادامه داد: وقتی با نهایت بی تفاوت در شرایطی که کشور ما یک کشور خشک و نیمه خشک است، کشاورزی را توسعه پایدار معرفی می کنیم و 30 درصد اشتغال را به سمت کشاورزی سوق می دهیم، چگونه انتظار داریم که منابع زیستی ما حفظ شود؟
او اظهار کرد: ما در دوره ای برای مردم خط مشی تعریف کردیم و بسیاری چیزها را قربانی شعار چرخ کشور در حال توسعه است کردیم، زیستگاه ها را به نابودی کشاندیم و منابع طبیعی و سرمایه های ملی را به ارزان ترین بها صرف تحقق شعار‌هایی کردیم که هیچگاه هم محقق نشد.
دبیر شبکه منابع طبیعی فارس، معدن کاوی در این استان را یک قصه دردناک توصیف کرد و گفت: امروز می بینیم که تالاب ها و رودخانه ها در حال خشک شدن هستند، فضای سبز شهری و جنگل ها وضع اسفناکی دارند، پسماند و تفکیک زباله بسیار جای بحث دارد و تصفیه فاضلاب در این استان به خوبی انجام نمی شود.
زارع، ضمن تاکید بر لزوم توجه به پیوست های اجتماعی در اجرای پروژه ها افزود: در بحث توسعه پالایشگاه شیراز به بسیاری از مسائل توجه نمی شود، ما خواستار توسعه صنعت به چه قیمتی هستیم؟ آیا توسعه پالایشگاه شیراز تهدیدی برای سلامت مردم شهر زرقان نیست؟
وی، مدیریت منابع آب در فارس بسیار نامناسب توصیف کرد و افزود: رودخانه کُر یک میلیون و 700 هزار متر مکعب آورد آب سالانه داشته است و همین حجم نیز سد ساخته شده است، این یعنی ما هیچ حقی برای رودخانه و پایین دست آن قائل نشده ایم و حوزه آبی آن را کاملا قطع کرده ایم.
زارع، در خصوص تبعات خشک شدن رودخانه کر و آثار این خشکسالی بر روستاهای منطقه کربال گفت: در بخش کربال که انتهای حوزه آبی رودخانه کر است در گذشته شاهد برنج کاری بودیم و پِرت و فرو رفت آب در آنجا نداشتیم و کشاورزی و حتی برنج کاری تاثیر سوئی بر روی زیستگاه های آبی و تالاب های ما نداشته است.
وی افزود: اما بعد از اینکه ورودی آب از سمت خسرو و شیرین آباده بر روی سد درودزن بسته شد، چون جلو رسوب گذاری سد درودزن گرفته نشد و پیمانکار مربوطه در این زمینه کار خود را به خوبی انجام نداد، بخش عمده ای از این سد را رسوب گرفت و اقدامی هم برای لایروبی سد نشد و بنابراین برای جبران این کوتاهی، پیشنهاد ساخت سد ملاصدرا در بالادست سد درودزن داده شد که این کار باعث از بین رفتن سرریز سد درودزن و خشک شدن رودخانه کر شد.
وی گفت: پیامدهای این اتفاق این است که حداقل 60 روستا در بخش کربال در حال خالی شدن از سکنه است و روستاهایی که در مقطعی بیش از 6 هزار نفر جمعیت داشته اند امروز جمعیتشان به کمتر از یک هزار و 800 نفر رسیده است.
او افزود: خشک شدن رودخانه کُر و گسترش خشکسالی در منطقه کربال همچنین باعث شیوع بیماری هایی در این منطقه شده و تعداد زیادی در اثر ابتلا به بیماری های صعب العلاج جان خود را از دست داده اند و دانشگاه علوم پزشکی نیز تاکنون هیچ مطالعه جامعی انجام نداده که مشخص شود تاثیر خشکسالی بر شیوع این بیماری ها چه میزان بوده است.
6122 / 9873 / 7375 / 6113
انتهای پیام لزوم مطالبه حقابه تالاب های فارس به ویژه تالاب های بختگان و طشک،ضرورت اجرای طرح نکاشتن شلتوک و برنج در بالا دست سد درود زن و تاکید بر نظارت دستگاه های مسئول از جمله جهاد کشاورزی و سازمان آب منطقه ای بر جلوگیری از کاشت محصولات آب بر از دیگر موضوعات این میز گرد بود.
خبرنگاران و تشکل های زیست محیطی حاضر دراین میز گرد به دغدغه های عمومی پیرامون شکل گیری کانون های ریز گرد دراستان فارس اشاره کردند و گزارشی از احتمال شیوع بیماری های پوستی ، سالک و سرطان در روستاهای حاشیه دریاچه های بختگان و طشک مورد تحلیل و بررسی قرار گرفت.
همچنین دراین همایش مباحثی پیرامون کمبود نیروی محیط بان در عرصه های زیست محیطی و تلاش های انجام شده برای صلح و سازش و رهایی محیط بانانی که در حبس قرار دارند مطرح و بررسی شد.
دکتر سعید محمودی مدیر کل حفاظت محیط زیست استان فارس میهمان ویژه میزگرد ایرنا ، سیاوش عابدی دبیر تشکل های زیست محیطی استان فارس و سیروس زارع دبیر شبکه منابع طبیعی و عضو تشکل های زیست محیطی به پرسش های خبرنگاران پاسخ دادند.
** بحران آب
مدیر کل حفاظت محیط زیست استان فارس در این نشست گفت:بدون کتمان باید گفت امروز بسیاری از مسائل زیست محیطی کشور، تلخ و ناگوار است. از خشکسالی‌ها گرفته تا تالاب‌ها، وضعیت اکوسیستمهای آبی.
سعید محمودی با بیان اینکه استان فارس ازمنظر اقلیمی و زیستگاهی تنوع زیستی فراوانی دارد، ابراز داشت: در کنار این تنوع بومی و مواهب الهی اتفاقات ناگواری نیز رقم خورده است و هم‌اکنون شرایط آب در وضعیت بحرانی است و در پی آن، زیستگاه‌ها نیز با چالش مواجه هستند؛ همچنین تغییرات و نوسانات اقلیمی که در جنوب کشور رخ داده، فارس را به بدترین شکل تحت تأثیر قرار داده است.
وی با تأکید بر اینکه بحران شماره یک در استان فارس در حوزه آب است، اضافه کرد:بارش دریافتی در سال گذشته در بدترین وضعیت طی 50 سال گذشته بوده است؛ درمقابل، برداشت از منابع آبی به بیشترین حد خود در طول تاریخ رسیده است و هم‌اکنون هزاران چاه غیر مجاز در استان وجود دارد که به‌سرعت در حال برداشت است؛ اما تغذیه آن‌ها ازنظر عددی نزدیک به صفر است.
محمودی عنوان کرد: این موضوع نشان می‌دهد شرایط در حالت بحرانی است و باید چاره‌اندیشی کنیم؛ البته رسیدگی به این موضوع فقط وظیفه سازمان‌های دولتی و نهادهای متولی نیست، بلکه محور این تحول خود مردم هستند، مردمی که چاه‌های غیرمجاز حفر می‌کنند و معیشتشان به این طرح‌ها وابسته است، باید کمک کنند تا از این وضعیت فاصله بگیریم.
مدیرکل حفاظت محیط زیست استان فارس موضوع آب در کشور را وابسته به دو شاخص طبیعی و انسانی دانست و گفت: بارش دریافتی درمقایسه با میانگین، طی ده سال گذشته 50 درصد کاهش یافته است؛ همچنین گرما در کشور ما چهار برابر میانگین جهانی است به بیان دیگر در صد سال گذشته دمای هوای ایران دو درجه بیشتر از میانگین جهانی افزایش یافته است که فاجعه‌ای طبیعی محسوب می‌شود.
وی افزود: مدیریت غلط منابع آب نیز طی سالهای گذشته به‌عنوان شاخص انسانی بحران آب به این مسئله دامن زده است؛ افزون بر این با گذشت زمان به‌صورت تصاعدی نیز از مدیریت سنتی که در گذشته در بسیاری از مواقع راهگشا بود، دور شده‌ایم.
محمودی ادامه داد: با این اوصاف منابع آب‌های زیرزمینی ما نیز بیش از هر کشور دیگری در جهان مصرف می‌شود و حتی عده‌ای به فکر استفاده از منابع آب‌های ژرف هم هستند که درصورت بهره‌برداری از آن‌ها، دیگر هیچ آبی برای روز مبادا باقی نخواهد ماند درحالی که می‌توان با مدیریت درست از همین منابع سطحی برای رفع نیاز‌ها بهره‌مند شد.
این مقام مسئول درخصوص کشت برنج باوجود مخالفت‌ها و ممنوعیت‌ها نیز ابراز داشت: براساس اسناد بالادستی کشت برنج تنها در استان‌های شمالی کشور مجاز است و شلتوک کاری باید به سرعت کاهش یابد، کشت این محصول غلط است و اراضی زیرکشت متعلق به هر کسی که باشد باید آن را متوقف کند؛ اما بنابر اخبار رسیده به‌نظر نمی‌رسد تاکنون اقدام مناسبی برای جلوگیری از کشت برنج در سال جاری رخ داده باشد.
وی ادامه داد: زمینه کشاورزی آنقدر در استان فارس فراهم نیست که بتواند زندگی مردم را تأمین کند، این موضوع را مطالعاتی که در دهه 50 و 60 میلادی صورت گرفت تأیید می‌کند. در آن زمان باید توسعه براساس صنعت در استان رخ می‌داد اما این مسیر در راه کشاورزی طی شد و موجب شد امروز صنعتی زخمی و و کشاورزی بیمار داشته باشیم.
** سد تنگ‌سرخ
مدیرکل حفاظت محیط‌زیست استان فارس همچنین درخصوص موضوع سد تنگ سرخ شیراز عنوان کرد: نقطه اختلاف ما با وزارت نیرو در این باره مشخص است. آن‌ها براساس علم و پیش‌بینی‌های آینده و نیز آمار و داده‌های صد سال گذشته می‌دانند وضعیت در شرایط بحرانی است، پرسش اینجاست که چرا 25درصد برای حقابه محیط زیست تضمین می‌کنند درحالیکه این سد پر نخواهد شد و آب پشتش حتی برای شرب، کشاورزی و محیط زیست نمی‌ماند.
محمودی افزود: ما می‌دانیم با آغاز فعالیت سد تنگ‌سرخ همین میزان جزئی آب هم به مهارلو نخواهد رسید اما طرح‌ها و پیش بینی‌ها اعداد و ارقامی را نشان می‌دهند که به واسطه آن‌ها هم ما و هم فعالان نگران محیط زیست را فریب می‌دهند.
وی عنوان کرد: امروز کسی فریب این حرف‌ها را نمی‌خورد و مجوز دادن به این سد، در مسیری که اکوسیستمهای آبی را از این شرایط به بدتر از آن راهنمایی کند، پذیرفتنی نیست و در دستور کار سازمان محیط زیست نخواهد بود.
مدیرکل حفاظت محیط‌زیست استان فارس با بیان اینکه همه مشکلات مدیریتی آب در دامن‌زدن به این بحران مؤثرند، ابراز داشت: قطعاً آبگیری یک سد اگر در شرایط طبیعی رخ دهد و برداشت از چاه‌ها درصورتی‌که به‌صورت مجاز انجام شود، نباید تهدیدی به‌شمار رود؛ اما آنقدر میزان بارش کم و مدیریت غلط است که درصد بسیاری از آبی که باید انباشه شود، توسط این سد بلعیده خواهد شد.
محمودی با بیان اینکه اولویت سد‌ها باید ابتدا تأمین حقابه محیط زیست باشد، ابراز داشت: با این وجود ابتدا آب شرب و کشاورزی و صنعت تأمین می‌شود و بعد اگر آبی باقی ماند به محیط زیست داده می‌شود که این موضوع نادرست و غیرقانونی است.
وی ابراز داشت: نداشتن ارزیابی زیست محیطی به تنهایی نمی‌تواند باعث برخورد با پروژه سد تنگ‌سرخ شود؛ بلکه بروز تخلف به همه دستگاههای مجری مربوط است و همه سازمان‌ها باید ارزیابی زیست‌محیطی را ملاک قرار دهند؛ درحال حاضر نیز برخورد با پیشرفت این طرح باید ازطریق سیستم نظارتی صورت گیرد و از آن‌ها این ارزیابی را طلب کنند.
مدیرکل سازمان حفاظت از محیط زیست فارس بیان داشت: سازمان محیط زیست تاکنون بارها اعلام کرده ارزیابی زیست محیطی این سد مورد تأیید نیست و باید تغییری در آن رخ دهد یا اصلاحیه زده شود که تا امروز این موضوع به‌صورت جدی دنبال نشده است؛ با وجود این سازمان حفاظت از محیط زیست بدون ارزیابی با هیچ پروژه‌ای مخالف نیست، اما درصورت نبود این ارزیابی عملی غیرقانونی صورت گرفته است.
** پالایشگاه شیراز
محمودی در بخش دیگری از این نشست درخصوص توسعه پالایشگاه شیراز بیان کرد: نگرانی‌های زیست محیطی درباره آلایندگی هوا توسط این پالایشگاه نیست، بلکه از باب تأمین منابع آبی آن است؛ یعنی اگر آب پالایشگاه از دشت ممنوعه برداشت شود، به‌هیچ وجه ساخت آن برای سازمان محیط زیست پذیرفتنی نیست.
وی افزود: وزارت نیرو در این زمینه قول داده که آب موردنیاز را از منابعی غیر از دشت ممنوعه همچون سد درود زن و فاضلاب شهر صدرا تأمین کند که در این صورت مشکلی وجود نخواهد داشت و با آغاز به کار این پالایشگاه کم‌کم از توان پالایشگاه قبلی کاسته می‌شود تا فعالیت آن به صفر برسد.
** معدن کاوی در منطقه بهرام گور
مدیرکل حفاظت محیط زیست استان فارس در پاسخ به پرسشی درخصوص معدن‌کاوی نیز ابراز داشت: معدن‌کاوی بدون ضابطه آسیب فراوانی به محیط زیست وارد می‌کند؛ اما با توسعه درست صنعت می‌توان این عملکرد را مدیریت کرد و از آن به‌مثابه راه نجاتی برای مقابله با فقر بهره برد به جای آنکه کشاورزی را گسترش داد.
این مقام مسئول درباره فعالیت‌های معدنی منطقه حفاظت‌شده بهرام گور نیز گفت: این منطقه در زمره پارک ملی به‌شمار می‌رود و تابع قوانین پارک‌های ملی و مناطق حفاظت شده است، بر این اساس هر جا قوانین اجازه دهد، معدن‌کاوی را توسعه می‌دهیم و هرجا اجازه ندهد این کار را نمی‌کنیم.
وی افزود: براساس تصمیم شورای عالی معادن برنامه‌ای برای معدن‌کاوی در محدوده حفاظت‌شده بهرام گور و هیچ منطقه خفاظت شده دیگری صورت نمی‌گیرد و با معادنی که بیرون از این محدوده یا در مناطق آزاد فعالیت کنند، درصورت ایجاد آلودگی برخورد صورت می‌گیرد.
محمودی در ادامه بیان داشت: شیراز پاکترین کلانشهر کشور است و اگر قرار باشد توسعه صنعتی آن را به عسلویه دوم بدل کند با آن مخالفت می‌کنیم؛ بنابراین باید با صنعت پاک و با فیلترینگ به‌روزی که به کاهش فقر و بهبود شرایط اقتصادی بدون آسیب به طبیعت کمک کند، از آن حمایت کرد.
** افزایش جمعیت گور آسیایی
مدیر کل سازمان حفاظت از محیط زیست فارس همچنین درخصوص وضعیت افزایش جمعیت گور آسیایی و احتمال انتقال آن‌ها نیز بیان کرد: از آغاز امسال تاکنون گور آسیایی چهار تلفات داشته است که با‌توجه‌به افزایش جمعیت این گونه در منطقه‌ای محدود احتمال شکارشدن توسط حیوانات دیگر و افزایش دسترسی شکارچیان طبیعی به آن‌ها زیاد می‌شود و ممکن است تلفات افزایش یابد؛ زیرا زیستگاه پاسخگوی این میزان جمعیت نیست.
محمودی بیان کرد:در بدو امر باید این موضوع را پذیرفت و اذعان داشت این موضوعات مسائل اکوبیولوژیکی و ناشی از افزایش جمعیت است؛ بر این اساس اگر زیستگاه ظرفیت پذیرش هزار گور خر را نداشته باشد، می‌توان آن‌ها را به نواحی دیگری منتقل کرد که درباره این موضوع نیز با بررسی‌ها و مطالعات و ارزیابی‌هایی که صورت خواهد گرفت، تصمیم‌گیری خواهد شد.
** ریزگرد
محمودی همچنین درباره بروز پدیده ریزگرد که طی یک ماه گذشته در استان فارس رخ داد در این نشست اعلام کرد: با بررسی مدل‌های مختلف دریافتیم سهم کانون‌های داخلی استان فارس در رخداد این پدیده نزدیک به صفر بوده است و عملاً نمی‌توان گفت که کانون این ریزگردها داخلی بوده یا کانون‌های داخلی به این شدت می‌توانند بر کیفیت هوا تأثیر بگذارند.
وی بیان کرد: کیفیت هوا به فاکتور‌های بسیاری بستگی دارد و تنها، به مدل‌ها و کانون‌های داخلی مربوط نیست، در استان فارس بختگان کانون گردو غبار دارد که آن نیز بسیار کم است؛ اما باید حتماً درباره مهار آن نیز برنامه‌ریزی کرد و هم‌اکنون برنامه‌ای در حال تهیه است و امیدواریم بتوان کانون بحران را در بختگان کنترل و نگرانی‌ها را برای آینده رفع کرد.
** محیط بان دربند
محمودی همچنین درخصوص وضعیت محیط بان‌های دربند که براثر تیراندازی به شکارچیان غیرمجاز در زندان هستند نیز گفت: محیط بان‌ها جزو نیرو‌های مسلح سازمان محیط زیست هستند و ما باید بر اساس قوانین و مقررات سلاح استفاده کنیم و هیچکس حق ندارد خارج از چارچوب قوانین حرکت کند.
وی افزود: هر محیط بانی که براساس قوانین دست به اسلحه نبرد، مجرم است و باید پاسخگو باشد اما درصورت رعایت همه قوانین اگر حادثه‌ای ناگوار رخ دهد، سازمان محیط زیست در پی حل مشکل برخواهد آمد.
مدیرکل سازمان محیط‌زیست استان فارس بیان کرد: هم‌اکنون یک محیط بان در استان فارس بر اثر این اتفاق در زندان است و مراحل ابتدایی برای کمک به وی انجام شده است و به مرحله رضایت از خانواده مقتول نیز رسیده‌ایم و مقداری از دیه تأمین شده است.
محمودی ضمن درخواست از سازمان‌های مردم‌نهاد و خیرین برای تأمین مابقی مبلغ دیه گفت: خانواده محترم مقتول با رضایت به اینکه جوان دیگری از دست نرود، به دریافت دیه راضی شده‌اند و امیدواریم بتوانیم این محیط بان را که مجرم نبوده است، از زندان برهانیم.
** کلکسیون مشکلات زیست محیطی
دبیر شبکه تشکل های زیست محیطی استان فارس ضمن اشاره به اینکه شبکه سازمانه ای مردم نهاد استان از 36 تشکل زیست محیطی تشکیل شده که در سال گذشته در قالب چهار کارگروه تخصصی اقداماتی در حوزه فرهنگ سازی انجام داده اند،گفت: فارس کلکسیون مشکلات زیستی است و در مقوله هایی نظیر حفاظت و بهره برداری از مراتع و حیات وحش، زمین خواری در مناطق تحت حفاظت محیط زیست و بهره برداری نامناسب از منابع آب مشکلات زیادی در این استان وجود دارد.
سیاوش عابدی با اشاره به مشکلاتی که به واسطه احداث سد در این استان ایجاد شده، افزود: احداث سد تنگ سرخ در سالهای اخیر به چالشی جدی برای شهر شیراز تبدیل شده است.
وی ادامه داد: علیرغم اینکه موانع زیست محیطی جدی در مسیر احداث سد تنگ سرخ وجود دارد اما متاسفانه موافقان این طرح همچنان بر تصمیم خود پافشاری می کنند که اگر این سد ساخته شود با توجه به اینکه طرح احداث آن بر روی گسل زلزله قرار دارد مانند بمبی بالای سر کلانشهر شیراز خواهد بود.
وی با اشاره به اینکه هدف موافقان این طرح احیای رودخانه خشک شیراز است،اظهار کرد:همانگونه که از اسم رودخانه خشک شیراز مشخص است این رودخانه فصلی است و در مقاطعی از سال و بر اثر بارش ها پر آب می شود.
** روزگار غریب فلامینگوهای فارس
دبیر شبکه تشکل های زیست محیطی استان فارس اضافه کرد:دریاچه مهارلو که در پاکی هوای شیراز نقش مستقیمی دارد و یکی از زیستگاههای فلامینگو در کشور نیز محسوب می شود با احداث سد تنگ سرخ بطور کلی نابود خواهد شد.
وی با بیان این نکته که یکی از فعالیت های انجمن های زیست محیطی استان تغییر نگرش مسولان در حوزه بهره برداری از مناطق زیست محیطی است، گفت: متاسفانه تالابهای استان فارس در کشور مظلوم واقع شده اند و امیدواریم دولت در خصوص تشکیل کارگروهی ویژه برای احیاء تالابهای این استان گامی مهم بردارد.
عابدی در ادامه صحبتهای خود بحران مدیریت را یکی از چالشهای زیست محیطی استان دانست و با اشاره به نامه اخیر معاون اول رئیس جمهوری در خصوص ممنوعیت کشت برنج در استان فارس ، افزود: سازمان جهاد کشاورزی استان فارس اما متاسفانه بر کاشت برنج نظارتی ندارد و برای این عدم کنترل باید پاسخگو باشد.
این فعال محیط زیستی اظهار کرد: اجرای طرح کشت برنج با روش آبیاری تناوبی(آبیاری مقطعی) در منطقه کامفیروز اغلب توسط انجمن های زیست محیطی استان ترویج شد در صورتی که وظیفه سازمان جهاد کشاورزی بود ولی این سازمان علیرغم اصرار تشکل های زیست محیطی به این مساله نپرداخت.
وی ادامه داد: علیرغم ابلاغ نامه اسحاق جهانگیری معاون اول رئیس جمهوری مبنی بر ممنوعیت کشت برنج در استان فارس همچنان کشت این محصول آب بر در شهرستانهای فارس ادامه دارد.
وی به دیگر اقدامات انجمن های محیط زیستی استان فارس اشاره و عنوان کرد: این تشکل ها به شکل ویژه نسبت به ایجاد شغل برای مردم بالا دست سد درودزن تلاش می کنند تا اشتغال های سبز روستایی در این مناطق ایجاد شود و مهاجرت معکوس از شهرها به روستا این محدوده شکل بگیرد.
وی با تاکید بر جایگزینی شغل برای زارعین محصولات کشاورزی آب بر در استان ، گفت: متولی محیط زیست تنها سازمان حفاظت از محیط زیست نیست و لازم است سایر دستگاههای مربوطه نیز نسبت به حفاظت تلاش کنند.
** نبود مدیریت منابع آب
دبیر شبکه منابع طبیعی فارس، با اشاره به وجود چالش و بحران مدیریت آب در این استان گفت: قطعا اگر آب در استان مدیریت شده بود امروز شاهد خشک شدن تالاب ها و رودخانه ها نبودیم.
سیروس زارع افزود: شرایط امروز به گونه ای است که شاید بتوان گفت از مرز بحران هم گذشته ایم و به یک فاجعه مدیریتی در حوزه آب رسیده ایم.
وی ادامه داد: وقتی با نهایت بی تفاوت در شرایطی که کشور ما یک کشور خشک و نیمه خشک است، کشاورزی را توسعه پایدار معرفی می کنیم و 30 درصد اشتغال را به سمت کشاورزی سوق می دهیم، چگونه انتظار داریم که منابع زیستی ما حفظ شود؟
او اظهار کرد: ما در دوره ای برای مردم خط مشی تعریف کردیم و بسیاری چیزها را قربانی شعار چرخ کشور در حال توسعه است کردیم، زیستگاه ها را به نابودی کشاندیم و منابع طبیعی و سرمایه های ملی را به ارزان ترین بها صرف تحقق شعار‌هایی کردیم که هیچگاه هم محقق نشد.
دبیر شبکه منابع طبیعی فارس، معدن کاوی در این استان را یک قصه دردناک توصیف کرد و گفت: امروز می بینیم که تالاب ها و رودخانه ها در حال خشک شدن هستند، فضای سبز شهری و جنگل ها وضع اسفناکی دارند، پسماند و تفکیک زباله بسیار جای بحث دارد و تصفیه فاضلاب در این استان به خوبی انجام نمی شود.
زارع، ضمن تاکید بر لزوم توجه به پیوست های اجتماعی در اجرای پروژه ها افزود: در بحث توسعه پالایشگاه شیراز به بسیاری از مسائل توجه نمی شود، ما خواستار توسعه صنعت به چه قیمتی هستیم؟ آیا توسعه پالایشگاه شیراز تهدیدی برای سلامت مردم شهر زرقان نیست؟
وی، مدیریت منابع آب در فارس بسیار نامناسب توصیف کرد و افزود: رودخانه کُر یک میلیون و 700 هزار متر مکعب آورد آب سالانه داشته است و همین حجم نیز سد ساخته شده است، این یعنی ما هیچ حقی برای رودخانه و پایین دست آن قائل نشده ایم و حوزه آبی آن را کاملا قطع کرده ایم.
زارع، در خصوص تبعات خشک شدن رودخانه کر و آثار این خشکسالی بر روستاهای منطقه کربال گفت: در بخش کربال که انتهای حوزه آبی رودخانه کر است در گذشته شاهد برنج کاری بودیم و پِرت و فرو رفت آب در آنجا نداشتیم و کشاورزی و حتی برنج کاری تاثیر سوئی بر روی زیستگاه های آبی و تالاب های ما نداشته است.
وی افزود: اما بعد از اینکه ورودی آب از سمت خسرو و شیرین آباده بر روی سد درودزن بسته شد، چون جلو رسوب گذاری سد درودزن گرفته نشد و پیمانکار مربوطه در این زمینه کار خود را به خوبی انجام نداد، بخش عمده ای از این سد را رسوب گرفت و اقدامی هم برای لایروبی سد نشد و بنابراین برای جبران این کوتاهی، پیشنهاد ساخت سد ملاصدرا در بالادست سد درودزن داده شد که این کار باعث از بین رفتن سرریز سد درودزن و خشک شدن رودخانه کر شد.
وی گفت: پیامدهای این اتفاق این است که حداقل 60 روستا در بخش کربال در حال خالی شدن از سکنه است و روستاهایی که در مقطعی بیش از 6 هزار نفر جمعیت داشته اند امروز جمعیتشان به کمتر از یک هزار و 800 نفر رسیده است.
او افزود: خشک شدن رودخانه کُر و گسترش خشکسالی در منطقه کربال همچنین باعث شیوع بیماری هایی در این منطقه شده و تعداد زیادی در اثر ابتلا به بیماری های صعب العلاج جان خود را از دست داده اند و دانشگاه علوم پزشکی نیز تاکنون هیچ مطالعه جامعی انجام نداده که مشخص شود تاثیر خشکسالی بر شیوع این بیماری ها چه میزان بوده است.
6122 / 9873 / 7375 / 6113
کپی شد
