خودش می گوید دیده نمی شوم، نه کسی مرا درک میکند و نه از من نظری میخواهند پدر و مادر کاملاً فراموشم کردهاند اما دوستانی که با آن ها همگروه است و با آن ها «خون بازی» راه انداخته خیلی هوایش را دارند، نه او را سرزنش می کنند و نه طرد، هویتش را با آن ها پیدا کرده است!
اگر در گذشته یادگاری نوشتن روی تنه درختان با اجسام تیز عمل زشت و ناپسند مرسومی بود حالا این یادگارنویسی با اجسام تیز پا را فراتر گذاشته است و به تن و بدن دختران نوجوان رسیده است. پرگار، سوزن ته گرد، تیغ اصلاح و هر چیز تیز دیگر میتواند وسیله مناسبی باشد که با آن بتوانند با آن دست و پاهایشان را آن طور که می خواهند به شکل های مختلف خطخطی کنند، خط خطهایی که حتماً با خونریزی همراه است و حتی گاهی نیاز به پانسمان پیدا میکند اما برخی به این سطح هم راضی نمیشوند و با داغ کردن وسیله تیزشان و یا سوزاندن محل خراشیده شده با خاکستر سیگار یادگاریهایشان را پر رنگ تر می کنند.
اگر این روزها در خیابان دختران نوجوانی را دیدید که دستهای خراشیده و ترسناکی دارند تعجب نکنید آن ها نه جانی هستند نه یک بیمار روانی بلکه تحتتاثیر پدیده ای قرار گرفتند که چند سالی است وارد مدارس دخترانه کشور شده است، پدیده ای که شمال و جنوب شهر نمیشناسند بلکه آن قدر رواج پیدا کرده که میتوان گفت همه مدارس دخترانه را در برگرفته است.
اگر تا دهه پیش دخترها تلاش میکردند بدنشان را سالم نگه دارند و حتی شکستن ناخنهایشان آن ها را ناراحت می کرد، امروز با دختران نوجوانی رو به رو هستیم که خود خواسته آسیبهای جبران ناپذیری به بدنشان می زنند.
کارشناس ارشد روانشناسی و معاون گروه سلامت روان دانشگاه علوم پزشکی شیراز در این خصوص گفت: آن چه در مدارس به عنوان آسیب رساندن به خود و ایجاد خراش و زخم دیده می شود، یک اختلال روانپزشکی تحت عنوان خودآزاری و یا مازوخیسم محسوب میشود.
فریبا رضایی یادآور شد: خودآزاری شامل احساس اجبار در فرد یا انگیزش برای وارد کردن آسیب و یا جراحت فیزیکی به بدن خود است؛ در این رفتار فرد می خواهد با یک زجر روانی غیرقابل تحمل مقابله کند و یا به دنبال این است که به یک تعادل روانی دست یابد.
وی گفت: در حال حاضر در کشور و استان آماری در این مورد نداریم اما طبق اطلاعاتی که از پزشک قانونی کشور داده شده، شیوع خودآزاری قطعی در بین مراجعین به پزشکی قانونی 7 درصد است و 7 درصد هم مشکوک به خودآزاری بوده اند.
این متخصص حوزه روانشناسی افزود: طبق آمار جهانی در هر 12 دقیقه یک مورد خودآزاری ثبت می شود و تمامی مشکلات و اختلالات روانپزشکی شامل یک مجموعه علل هستند که بر روی یک رفتار تاثیر می گذارند به طوری که عوامل موثر در خودآزاری نیز شامل افسردگی و احساس نا امیدی، تحمل پایین در برابر استرس، ارتباطات خانوادگی ضعیف، عزت نفس پایین و وجود مشکلات روان پزشکی در خانواده است.
رضایی گفت: وجود سابقه تجاوز جنسی در کودکی و یا حتی سوءاستفادههای فیزیکی و روانی در نوجوانی و یا کودکی، اختلال شخصیت، فقر اقتصادی، تاثیر گروه همسالان، اینترنت و حتی در برخی مواقع مشکلاتی مانند شکست تحصیلی و فشارهای گروه همسالان میتواند به خودآزاری افراد منجر شود.
وی بیان کرد: برخی پژوهشها نشان داده که خودآزاری میتواند وسیله ای برای اجتناب از خودکشی باشد و تعدادی نیز نا آگاهانه برای این که از اقدام به خودکشی پیشگیری کنند، خراشهایی را روی بدن خود ایجاد مینمایند البته در برخی مطالعات دیگر نیز خودآزاری مقدمهای برای اقدام به خودکشی محسوب شده و برخی از این دانش آموزان خودآزار ممکن است در پایان به خودکشی دست بزنند.
رضایی افزود: در برخی موارد محققان میگویند این کارها زبان اعتراض است و بیشتر در دختران مشاهده میشود و آن ها به نوعی با خودآزاری و ایجاد خراشهایی روی بدن طلب کمک میکنند و میخواهند توجه اطرافیان را به خود جلب نمایند.
معاون گروه سلامت روان دانشگاه علوم پزشکی شیراز گفت: این مساله می تواند تحت تاثیر خرده فرهنگ های نوجوانی، همسالان و یا فضای مجازی رخ دهند اما کسانی بیشتر در معرض خطر خودآزاری هستند که زمینه های فردی و شخصی مانند عزت نفس، اختلالات روان پزشکی، افسردگی و مشکلات شخصیتی داشته و یا فشار روانی بالایی را تحمل می کنند.
رضایی با تاکید بر توجه بیشتر اطرافیان به این نوجوانان یادآور شد: افزایش آگاهی و دانش کارکنان مدرسه پیرامون علائم فیزیکی و هیجانی اختلال خودآزاری و اطلاع به والدین در صورت مشاهده آن، آموزش به دانش آموزان همکلاسی به دلیل گزارش آن به اولیای مدرسه و آموزش به آن ها در مورد نحوه برخورد با این نوجوانان همسال ضروری است.
وی گفت: مدیران و مشاوران مدارس باید آموزش های لازم را در مورد ارایه مشاورههای گروهی در این خصوص به نوجوانان ببینند. بیشتر ما این دانش آموزان را طرد میکنیم و با آن ها رفتار قهری می نماییم در حالی که کمک به آنها ضروری است.
نگاه ما به دانش آموزان خودآزار مانند یک بیمار باشد
رضایی افزود: نگاه همسالان، مدیران، متولیان مدرسه و حتی والدین به دانش آموز خودآزار باید مانند نوجوانی باشد که بیمار بوده و درجه تب بالا دارد. ضروری است با آن ها ارتباط مطلوب برقرار شده، احساساتشان را درک کرده و با این افراد همدلی نماییم، همچنین حمایتهای فردی از این دانش آموزان حائز اهمیت است و باید بتوانیم اختلالات به غیر از خودآزاری را نیز تشخیص دهیم تا اگر افکار خودکشی وجود دارد از آن پیشگیری شود.
این مسئول دانشگاه علوم پزشکی شیراز گفت: باید بتوانیم از خدمات حمایتی و اجتماعی برای درمان آن ها استفاده کنیم و حتی از تیم مشاوران مدارس در این خصوص بهره بگیریم. در همین زمینه ایجاد طرح های کوتاهمدت به منظور حفظ ایمنی دانش آموزان مانند برگزاری کلاسهای مهارت مدیریت خشم، استرس و مهارت ارتباطی هم میتواند از رفتارهای خودآزاری پیشگیری کند.
رضایی افزود: در گروه همسالان افرادی را باید به عنوان حمایتگر شناسایی کرد تا به این دانش آموزان در معرض خطر خودآزاری کمک کنند.
وی گفت: شیوع برخی اختلالات مانند افسردگی، اضطراب و یا خودآزاری در زنان بیشتر است که البته در مورد خودآزاری در برخی مطالعات تفاوت معناداری بین زن و مرد وجود نداشته است.
یک مشاور خانواده نیز در این خصوص گفت: خط انداختن روی دست و یا نوشتن مطالبی روی آن در بین دانش آموزان شیرازی هم مشاهده شده و این امر بیشتر دختران نوجوان 12 تا 15 ساله را درگیر کرده است.
کاظم احمدیان افزود: موردی را مشاهده کردم که یک دانش آموز پسر بسیار درس خوان در شیراز روی دست خود با تیغ خراش هایی ایجاد کرده بود که پس از بررسی علت متوجه شدم که والدین او در حال جدا شدن هستند.
وی یادآور شد: این افراد، تاییدطلب و مهرطلب هستند و به عبارتی نیاز به جلب توجه دارند و با این قبیل کارها شاید می خواهند توجه دیگران را به خود معطوف کنند.
این مشاور خانواده یادآور شد: بازی نهنگ آبی نیز الگوهای غلط گروه همسالان است که در فضای مجازی در خصوص آن تبلیغ می شود؛ گروه جنگ هم شامل همسالانی می شود که از هم الگو می گیرند، این وضعیت به نحوی است که آن قدر که یک همسال بر یک دختر 13 ساله تاثیر می گذارد پدر و مادر و مربیان او نقش ندارند!
احمدیان گفت: دختران نوجوان با تیغ، خودکار و حتی میخ شروع به خراش انداختن روی دست خود می کنند و از آن عکس می گیرند و برای دوستان خود و حتی پسران می فرستند. در روانشناسی نوجوانان اصطلاح «بدنامی بهتر از گمنامی» وجود دارد و افرادی که به آن ها توجه نمی شود حاضرند با کار خلاف خود را بر سر زبان ها انداخته و ابراز وجود کنند.
وی افزود: به منظور کنترل این وضعیت پدر و مادر، مدرسه و جامعه باید به آن ها توجه کرده و در بخش های مثبت به نوجوانان خود بها دهند.
احمدیان گفت: نوجوانی که دیده نشود دچار بزهکاری می شود و خودآزاری هم یکی از عوارض عدم توجه از سوی اطرافیان است و اصطلاح بازی خون نیز که بین دانش آموزان نوجوان رایج شده ناشی از همین قضیه است.
این مشاور خانواده افزود: این قضیه با خودکشی کاملاً متفاوت است و نوجوانان تنها برای جلب توجه دست به این کارها می زنند.
احمدیان گفت: برخی از این افراد هم الگوهای رفتاری خود را از گروه های همسالان و شبکههای مجازی می گیرند و دختران به دلیل این که احساسی و تاثیرپذیرتر بوده و کمتر دیده شده اند و یا مورد توجه قرار می گیرند همچنین با توجه به وجود فرهنگ پسر سالاری در برخی خانواده ها و تبعیض جنسیتی بیشتر در جمع خودآزارها قرار دارند.
کارشناس مسئول امور پیشگیری بهزیستی شهرستان کازرون نیز یادآور میشود: اصطلاحی با عنوان خون بازی در بین برخی دانش آموزان مدارس به خصوص دبیرستانهای دخترانه مشاهده می شود.
محمد طاهری می گوید: این افراد بیشتر روی مچ دست و یا پای خود به وسیله تیغ خط میکشند و این زخم ها سطحی و گاهی هم عمیق است و خودشان اصطلاحاً به آن خون بازی و یا تیغ زدن می گویند.
وی می افزاید: یک نوع خشونت و تخلیه هیجانات در این افراد به شکل خودآزاری بروز می یابد و هدف آن ها بیشتر کاهش فشارهای روانی و اضطراب و همچنین کسب آرامش است.
طاهری می گوید: در بررسی علت ها و مصاحبه با چند دانش آموز که اقدام به این کار کرده بودند، متوجه تفاوت بین نسلی، تنهایی این نوجوانان و مواردی از این قبیل شدیم به طوری که والدین آن ها ساعات صبح تا عصر مشغول فعالیت اقتصادی بودند و امکان وجود تعامل بین نوجوان و پدر و مادر بسیار کم بود.
این کارشناس مسئول امور پیشگیری بهزیستی می افزاید: وجود خشونت و فشارهای روانی موجود در محیط خانه می تواند از جمله دلایل خودآزاری نوجوانان به خصوص دختران باشد.
وی می گوید: این دختران بیشتر در جمع های کوچک دوستی 2 تا 3 نفره اقدام به تیغ زنی و خودآزاری می کنند و در اکثر موارد این اتفاق همزمان با تغییر و بلوغ جسمی و جنسی آن ها رخ می دهد؛ برخی آن ها از اندام های خود و تغییرات موجود متنفر می شوند و با ایجاد خراشهایی به تعبیر خود بدن را تنبیه می کنند.
طاهری می افزاید: فرزندان در این سنین سعی می کنند هویت خود را در بین گروه همسالان جست و جو کنند و این گروه دوستی نیز یک سری قوانین و مقررات متمایز را تعیین می نماید به طور مثال آن ها می گویند که هر فردی روی دستش تیغ کشید در گروه باقی می ماند و بقیه باید طرد شوند!
وی می گوید: نبود یک رابطه مناسب بین اعضای خانواده، عدم درک نوجوان و وجود فشارهای روانی شدید از جمله دلایل خودآزاری است و این نوجوانان به جای سرزنش، طرد و یا اخراج از مدرسه باید به سمت مشاور و یا روانپزشک سوق داده شوند.
46
