آنگونه که از فرهنگ واژگان می توان دریافت، چاووش به معنای پیشرو لشکر یا قافله است و به کسی که پیشاپیش گروه حرکت می کند و آواز می خواند یا فراخوان می دهد گفته می شود.
این معنا در مورد کسی که جلو گروه و قافله زائران و مشتاقان زیارت حرکت می کند و ندا سرمی دهد نیز گفته می شود.
به گزارش ایرنا، مردم بوانات و شهر سوریان این شهرستان در شمال استان فارس، واژه چاووشی را به صورت چووشه(chowsheh) برزبان می آورند و آیین چاووشی اول محرم این دیار که به ثبت ملی رسیده یادآور حرکت زائران و مشتاقان زیارت کربلا و عتبات عالیات است.
پرچم یا علم چاووشی که برافراشته می شد، خبر از سیر و سفر می داد و چاروادارهای کاربلد، اشتران و چارپایان تیمار شده را مهیا کرده بودند.
صبح روز موعود، بزرگ زائر محل کمی زودتر از دیگر زائرین به اتفاق اهل منزل و محله در حالی که پیرچاووش شهر در جلو آنها بیرق بر دوش به چاووشی مشغول بوده ، به طرف میعادگاه حرکت می کرد تا زودتر از دیگران برسر قرار حاضر شود.
سپس زائرین هر محله جداگانه با همراهی اقوام و همسایه ها به طرف محل قرار که همان تکیه(حسینیه) اصلی شهر بود حرکت می کردند. در حالی که چاووش خوان ها بیرق بر دوش جلودار همه با آوازهایی رسا از بخشندگی و توکل بر خدای یگانه و لطف و عنایت ائمه اطهار بخصوص آن بزرگواری که زائران قصد زیارتش را داشتند، می سرودند. فی المثل اگر زائرین به زیارت حضرت امام حسین (ع )و شاه نجف مشرف بودند چاووش خوانها با آوازی حزین از غربت و آلام و مصائب آن حضرات و خاندانشان در دشت کربلا می خواندند و چنانچه قصد زیارت خانه و قبر رسول الله (ص) را داشتند از برکات و نعمات یگانگی و بی همتایی خالق و از صفات نبی مکرم اسلام سخن می راندند.
هنگام حرکت کاروان مشتاقان زیارت ، امیر قافله اعلام حرکت می کرد و بانگ الوداع چاووشخوان ها طنین انداز می شد که در جلو کاروان در حرکت بودند. بدرقه کنندگان در پشت سر کاروان تا بیرون از شهر زائرین را بدرقه می کردند و سرانجام کاسه های آب پشت سر کاروان ریخته می شد و بیرقی بزرگ به نشانه و یاد زائران علم می کردند که تا روز برگشت افراشته می ماند تا در هنگام بازگشت زائران که دوباره چاووش خوانان در همان مکان به استقبال زوار می رفتند.
** چاووشی اول محرم در سوریان:
شهر سوریان واقع در مرکز شهرستان بوانات با جمعیت بالغ بر 10 هزار نفر، متشکل از شش محله اصلی به نام های محله کازرون، محله مشهدی ها، محله گودحسن، محله قلی ها، محله پایین و محله طالبی است.
در گذشته زمانی که وسایل ارتباط جمعی تا این حد توسعه پیدا نکرده بود، چنانچه در شهر اتفاقی رخ می داد یا مراسم و مناسبتی بود جارچیان که بر سر قنات ها و در مسیر آبراهه ها در حرکت بودند، خبرها را به مردم می دادند. اگر این مناسبت ها جنبه مذهبی و سوگواری ائمه اطهار بخصوص فرارسیدن محرم را داشت، درویش های دوره گرد کشکول بردوش با آوازی حزین به سبک و سیاق چاووش خوانی، با حرکت در بین مزارع و کوچه باغ ها مردم را از فرارسیدن محرم مطلع می کردند و اهالی به نیت برکت از خرمن محصول مقداری به آنها می بخشیدند.
مطلب ارسالی روابط عمومی اداره کل میراث فرهنگی فارس به ایرنا حاکی است رسم چاووش خوانی اول محرم سوریان بوانات سرآغازش در فصل برداشت محصول یعنی بهار و تابستان بود ولی بعدها در چرخش سال قمری که محرم مقارن با پاییز و زمستان می شد باز هم انجام می گرفته است با این تفاوت که دیگر اهالی سوریان در شهر مستقر بودند و درویش ها هم در محلات و کوچه های شهر چاووشخوانی می کردند و خبر رسیدن محرم را می دادند و با کوبیدن درخانه ها و منازل از صاحب خانه چیزی طلب می کردند.
بعدها در گذر تاریخ، متناسب با پیشرفت های اجتماعی و حضور پررنگ رسانه های گروهی، کم کم حرفه درویش گری از بین رفت اما رسم چاووش خوانی اول محرم را تعزیه خوان ها و چاووش خوان های بومی سوریان در روز اول محرم با استفاده از نمادهای عاشورایی به حال و هوای جدیدی تبدیل کردند.
این آیین بعدها به این صورت درآمد که صبح روز اول محرم چاووش خوان های هر محله بیرق مشکی بردوش در محله ها و کوچه های سوریان چاووشخوانی می کردند. اهالی با شنیدن ندای چاووشان به نشانه عزای حسینی، پرچم های مشکی بر سر در منازل و خانه های خود می بستند و بعد از جمع شدن اهالی به طرف حسینیه یا همان تکیه سوریان حرکت می کردند.
در طی مسیر زمانی که چاووش خوان ها از جلو منازل و خانه ها می گذشتند مادران و دختران به نیت تبرک و برآورده شدن حاجات پارچه های رنگی و نو را در بقچه می پیچیدند و با اهالی همراه می شدند وقتی که همه گروه ها به تکیه می رسیدند پارچه ها را به پیرچاووشخوان که مسئول تزئین نخل یا همان حجله حضرت قاسم (ع )بود تحویل می دادندو سپس همگی کمک می کردند و نخل را آذین می بستند و در روزهای تاسوعاو عاشورا آن را به عنوان نماد حجله دامادی حضرت قاسم (ع ) جلو هیات های عزاداری بر دوش حمل می کردند.
اما در گذر زمان به دلیل توسعه شهر و گسترش خیابان ها بسیاری از اماکن و بناهای تاریخی و مذهبی تخریب شد و به تبع آن بسیاری از مراسمی که در این بناها انجام می شد یا به دست فراموشی سپرده یا دگرگون شد. از جمله چاووش خوانی اول محرم سوریان بوانات که با تخریب تکیه تعزیه(حسینیه) و مخالفت با آماده کردن نخل و حجله گردانی تاسوعا و عاشورا، تا چندین سال اجرا نمی شد.
اینک به همت هیات های عزاداری،رسم چاووش خوانی مدتی است که احیا شده و اجرا می شود.
شهر سوریان دارای سه هیات عزاداری است که هر کدام تکیه مخصوص به خود دارند در صبح روز اول محرم ابتدا پیرچاووش هر هیات در تکیه حاضر می شود و شروع به چاووش خوانی می کند. پس از حضور دیگر چووشه خوان ها و اجتماع مردم، هر هیات از مسیر جداگانه به طرف مسجد جامع شهر حرکت می کند.
همه مردم جامه سیاه می پوشند و بیرق های سبز، مشکی و قرمز بر روی دوش حمل می کنند. وقی از جلوی منازل و مغازه ها عبور می کنند از طرف پیرچاووشان و پیرغلامان هر هیات پرچم های مشکی برای نصب بر سردرها به آنها داده می شود. مردم و مغازه دارها ضمن استقبال و پذیرایی با دود کردن اسپند و کندر به جمعیت ملحق می شوند.
سپس هر سه هیات جلو مسجد جامع شهر به یکدیگر می پیوندند و به چاووشی می پردازند.
آنگاه پیرچاووشان هر هیات بر بالای بام مسجد می رود و طی مراسمی خاص پنج بیرق که چهار تای آن سیاه و یکی قرمز است به نیت پنج تن آل عبا علم می کنند که تا آخر ماه صفر برافراشته می ماند.
شهرستان بوانات در 230 کیلومتر شمال شرق شیراز واقع است.
تهیه و تنظیم: غلامرضا مالک زاده ** انتشاردهنده: سیداحمد نجفی
1876 / 2027
انتهای پیام این معنا در مورد کسی که جلو گروه و قافله زائران و مشتاقان زیارت حرکت می کند و ندا سرمی دهد نیز گفته می شود.
به گزارش ایرنا، مردم بوانات و شهر سوریان این شهرستان در شمال استان فارس، واژه چاووشی را به صورت چووشه(chowsheh) برزبان می آورند و آیین چاووشی اول محرم این دیار که به ثبت ملی رسیده یادآور حرکت زائران و مشتاقان زیارت کربلا و عتبات عالیات است.
پرچم یا علم چاووشی که برافراشته می شد، خبر از سیر و سفر می داد و چاروادارهای کاربلد، اشتران و چارپایان تیمار شده را مهیا کرده بودند.
صبح روز موعود، بزرگ زائر محل کمی زودتر از دیگر زائرین به اتفاق اهل منزل و محله در حالی که پیرچاووش شهر در جلو آنها بیرق بر دوش به چاووشی مشغول بوده ، به طرف میعادگاه حرکت می کرد تا زودتر از دیگران برسر قرار حاضر شود.
سپس زائرین هر محله جداگانه با همراهی اقوام و همسایه ها به طرف محل قرار که همان تکیه(حسینیه) اصلی شهر بود حرکت می کردند. در حالی که چاووش خوان ها بیرق بر دوش جلودار همه با آوازهایی رسا از بخشندگی و توکل بر خدای یگانه و لطف و عنایت ائمه اطهار بخصوص آن بزرگواری که زائران قصد زیارتش را داشتند، می سرودند. فی المثل اگر زائرین به زیارت حضرت امام حسین (ع )و شاه نجف مشرف بودند چاووش خوانها با آوازی حزین از غربت و آلام و مصائب آن حضرات و خاندانشان در دشت کربلا می خواندند و چنانچه قصد زیارت خانه و قبر رسول الله (ص) را داشتند از برکات و نعمات یگانگی و بی همتایی خالق و از صفات نبی مکرم اسلام سخن می راندند.
هنگام حرکت کاروان مشتاقان زیارت ، امیر قافله اعلام حرکت می کرد و بانگ الوداع چاووشخوان ها طنین انداز می شد که در جلو کاروان در حرکت بودند. بدرقه کنندگان در پشت سر کاروان تا بیرون از شهر زائرین را بدرقه می کردند و سرانجام کاسه های آب پشت سر کاروان ریخته می شد و بیرقی بزرگ به نشانه و یاد زائران علم می کردند که تا روز برگشت افراشته می ماند تا در هنگام بازگشت زائران که دوباره چاووش خوانان در همان مکان به استقبال زوار می رفتند.
** چاووشی اول محرم در سوریان:
شهر سوریان واقع در مرکز شهرستان بوانات با جمعیت بالغ بر 10 هزار نفر، متشکل از شش محله اصلی به نام های محله کازرون، محله مشهدی ها، محله گودحسن، محله قلی ها، محله پایین و محله طالبی است.
در گذشته زمانی که وسایل ارتباط جمعی تا این حد توسعه پیدا نکرده بود، چنانچه در شهر اتفاقی رخ می داد یا مراسم و مناسبتی بود جارچیان که بر سر قنات ها و در مسیر آبراهه ها در حرکت بودند، خبرها را به مردم می دادند. اگر این مناسبت ها جنبه مذهبی و سوگواری ائمه اطهار بخصوص فرارسیدن محرم را داشت، درویش های دوره گرد کشکول بردوش با آوازی حزین به سبک و سیاق چاووش خوانی، با حرکت در بین مزارع و کوچه باغ ها مردم را از فرارسیدن محرم مطلع می کردند و اهالی به نیت برکت از خرمن محصول مقداری به آنها می بخشیدند.
مطلب ارسالی روابط عمومی اداره کل میراث فرهنگی فارس به ایرنا حاکی است رسم چاووش خوانی اول محرم سوریان بوانات سرآغازش در فصل برداشت محصول یعنی بهار و تابستان بود ولی بعدها در چرخش سال قمری که محرم مقارن با پاییز و زمستان می شد باز هم انجام می گرفته است با این تفاوت که دیگر اهالی سوریان در شهر مستقر بودند و درویش ها هم در محلات و کوچه های شهر چاووشخوانی می کردند و خبر رسیدن محرم را می دادند و با کوبیدن درخانه ها و منازل از صاحب خانه چیزی طلب می کردند.
بعدها در گذر تاریخ، متناسب با پیشرفت های اجتماعی و حضور پررنگ رسانه های گروهی، کم کم حرفه درویش گری از بین رفت اما رسم چاووش خوانی اول محرم را تعزیه خوان ها و چاووش خوان های بومی سوریان در روز اول محرم با استفاده از نمادهای عاشورایی به حال و هوای جدیدی تبدیل کردند.
این آیین بعدها به این صورت درآمد که صبح روز اول محرم چاووش خوان های هر محله بیرق مشکی بردوش در محله ها و کوچه های سوریان چاووشخوانی می کردند. اهالی با شنیدن ندای چاووشان به نشانه عزای حسینی، پرچم های مشکی بر سر در منازل و خانه های خود می بستند و بعد از جمع شدن اهالی به طرف حسینیه یا همان تکیه سوریان حرکت می کردند.
در طی مسیر زمانی که چاووش خوان ها از جلو منازل و خانه ها می گذشتند مادران و دختران به نیت تبرک و برآورده شدن حاجات پارچه های رنگی و نو را در بقچه می پیچیدند و با اهالی همراه می شدند وقتی که همه گروه ها به تکیه می رسیدند پارچه ها را به پیرچاووشخوان که مسئول تزئین نخل یا همان حجله حضرت قاسم (ع )بود تحویل می دادندو سپس همگی کمک می کردند و نخل را آذین می بستند و در روزهای تاسوعاو عاشورا آن را به عنوان نماد حجله دامادی حضرت قاسم (ع ) جلو هیات های عزاداری بر دوش حمل می کردند.
اما در گذر زمان به دلیل توسعه شهر و گسترش خیابان ها بسیاری از اماکن و بناهای تاریخی و مذهبی تخریب شد و به تبع آن بسیاری از مراسمی که در این بناها انجام می شد یا به دست فراموشی سپرده یا دگرگون شد. از جمله چاووش خوانی اول محرم سوریان بوانات که با تخریب تکیه تعزیه(حسینیه) و مخالفت با آماده کردن نخل و حجله گردانی تاسوعا و عاشورا، تا چندین سال اجرا نمی شد.
اینک به همت هیات های عزاداری،رسم چاووش خوانی مدتی است که احیا شده و اجرا می شود.
شهر سوریان دارای سه هیات عزاداری است که هر کدام تکیه مخصوص به خود دارند در صبح روز اول محرم ابتدا پیرچاووش هر هیات در تکیه حاضر می شود و شروع به چاووش خوانی می کند. پس از حضور دیگر چووشه خوان ها و اجتماع مردم، هر هیات از مسیر جداگانه به طرف مسجد جامع شهر حرکت می کند.
همه مردم جامه سیاه می پوشند و بیرق های سبز، مشکی و قرمز بر روی دوش حمل می کنند. وقی از جلوی منازل و مغازه ها عبور می کنند از طرف پیرچاووشان و پیرغلامان هر هیات پرچم های مشکی برای نصب بر سردرها به آنها داده می شود. مردم و مغازه دارها ضمن استقبال و پذیرایی با دود کردن اسپند و کندر به جمعیت ملحق می شوند.
سپس هر سه هیات جلو مسجد جامع شهر به یکدیگر می پیوندند و به چاووشی می پردازند.
آنگاه پیرچاووشان هر هیات بر بالای بام مسجد می رود و طی مراسمی خاص پنج بیرق که چهار تای آن سیاه و یکی قرمز است به نیت پنج تن آل عبا علم می کنند که تا آخر ماه صفر برافراشته می ماند.
شهرستان بوانات در 230 کیلومتر شمال شرق شیراز واقع است.
تهیه و تنظیم: غلامرضا مالک زاده ** انتشاردهنده: سیداحمد نجفی
1876 / 2027
کپی شد
