رویاهای دیگری بر باد رفت؛ دانش آموزان هرمزگانی که برای گذران اردوی تابستانی به شیراز میآمدند، خوابشان لحظه ای آشفته شد و یک اشتباه به قیمت تغییر مسیر زندگیشان تمام شد. برخی، «چهره در نقاب خاک کشیدند» و برخی هم باید تا پایان عمر با جراحت های تصادف سر کنند. آنها که از این حادثه جان سالم به در برده اند هم، باید همه عمر با مشکلات روحی و روانی سر کنند. اختلال استرس پس از سانحه هیچ بعید نیست که دانش آموزان زنده مانده را درگیر کند. اکنون این دانش آموزان و خانواده هایشان می مانند و رویاهایی که برای آینده داشتند و بر باد رفت. پیش از این دختران دبیرستانی، جاده های فارس تبدیل به قتلگاه سربازان پادگان صفر- پنج (05) کرمان هم شده بود. سربازانی که آماده می شدند تا به محض پایان دوره سربازی، شغلی پیدا کنند و سپس، خانواده تشکیل دهند. همین طور گردشگران آلمانی که برای شناختن فرهنگ و تمدن ایران به فارس سفر کردند و قربانی حوادث رانندگی ایران شدند. این طور که معلوم است، تا زمانی که قرار باشد سالانه 17 هزار نفر در کشور بر اثر حوادث رانندگی جان خود را از دست دهند، ایران همچنان پرحادثه ترین کشور جهان باقی می ماند و این گونه، نمی تواند از نظر شاخص توسعه انسانی، جمع کشورهای درحال توسعه را ترک کند و وارد عرصه کشورهای توسعه یافته شود. سهم فارس هم البته کم نیست. این طور که دستگاه های مختلف از جمله پلیس راهور اعلام کرده اند، فارس اولین استان ایران از نظر کشته ها و زخمی های حوادث جادهای است؛ پس از آن هم استان تهران قرار دارد.
سه گانه شوم
سه گانه شوم، شاید بهترین توصیف برای عوامل منجر به حوادث رانندگی باشد؛ به طور کلی، جاده های نااستاندارد و خودروهای بی کیفیت تولید داخل، 30 درصد حوادث رانندگی را باعث می شوند. حتی خودروهای خارجی تولید داخل هم از کیفیت چندانی برخوردار نیستند. برای نمونه، 4 سال پیش لاستیک یک دستگاه اسکانیا در آزادراه قم- تهران ترکید و ده ها کشته و زخمی برجا گذاشت. بعدها معلوم شد که در کارخانه تولید داخل، لاستیک بی کیفیت روی این اتوبوس بسته شده بود. اما 70 درصد حوادث رانندگی علت دیگری دارند؛ «عامل انسانی».
در حادثه واژگونی اتوبوس دانش آموزان هرمزگانی، این طور که پلیس اعلام کرده، خواب آلودگی راننده این فاجعه را به بار آورده. در واژگونی اتوبوس سربازان هم که در شهرستان نی ریز رخ داد، عامل انسانی دخالت داشت. راننده خودروی ناایمنش را مملو از کالاهای قاچاق و شهروندان غیرمجاز خارجی کرده بود که در یک محور حادثه خیز، آن حادثه به بار آمد. اینک، دکتر شهرام بلند پرواز، رئیس بیمارستان شهید رجایی به گزارشگر «خبرجنوب» می گوید که عامل انسانی در بخش بزرگی از حوادث رانندگی نقش دارد. بیمارستان شهید رجایی، همان بیمارستانی است که دختران زخمی به آن منتقل شدند. بیمارستانی که به خاطر بالا بودن شمار حوادث تروماتیک، ساخته شد تا پاسخگوی نیاز باشد و اکنون با وجود بهره برداری از فاز دوم آن، همیشه مملو از بیماران است. دکتر بلند پرواز ادامه می دهد: «شمار جان باختگان حوادث جاده ای در کشور را از 26 هزار کشته سالانه به 17 هزار نفر رسانده ایم و این یعنی بعد از این با فشار و زور پلیس دیگر نمی توان حجم خسارت ها را کم کرد. باید به اصلاحات ساختاری روی آورد و خودروها را ایمن سازی کرد».
این طور که رئیس بیمارستان ترومای شیراز می گوید، از مجموع تصادفات جاده ای کشور، 7 درصد خسارت ها سهم فارس است. البته نکته این است که 10 برابر کسانی که در حوادث رانندگی جان خود را از دست می دهند، افراد زخمی می شوند و باید با پیامدهای آن همه عمر بسازند: «این صدمات البته همیشه بسیار جدی است».
چرا اتوبوس در شب حرکت کرد؟
پرسش این است: «چرا دختران دانش آموز را با هواپیما به شیراز نیاوردند؟». اصلا «اتوبوس چرا شب حرکت کرد؟». آموزش و پرورش بخشنامه ای دارد که اجازه می دهد به خاطر گرمای هوای مناطق گرمسیری، اتوبوس ها شب هنگام حرکت کنند. گویا آموزش و پرورش هرمزگان هم قواعد را رعایت کرده است. محمد نظری، معاون پرورشی آموزش و پرورش فارس به گزارشگر «خبرجنوب» می گوید که ترجیح آموزش و پرورش این است که دانش آموزان با راه آهن در نقاط مختلف کشور جابجا شوند ولی از بندرعباس به شیراز این امکان وجود نداشت. علت اینکه دانش آموزان با هواپیما به شیراز نیامدند هم گویا این بوده که پروازهای زیادی میان شیراز و بندرعباس برقرار نیست. هرچند احتمالا بحث منابع مالی و هزینه های آن هم در این حوزه اثرگذار بوده است. چه اینکه در 4 دوره اردوی فرزانگان که تابستان امسال در شیراز برگزار شده، تقریبا 3 هزار و 200 نفر- شامل مربیان و دانش آموزان- به شیراز آمده اند. در واقع اردوی فرزانگان که تشکیلاتی است با عنوان «تشکیلات فرزانگان» و زیر نظر سازمان دانش آموزی که دانش آموزان به دلخواه وارد آن شده و داوطلبانه کارهایی انجام میدهند یا آموزش های خاصی می بینند. این طور که معاون پرورشی آموزش و پرورش فارس می گوید، 15 سال است که چنین اردوهایی در کشور برگزار میشود و امسال برای اولین بار، قرار بوده اردو به صورت غیرمتمرکز برگزار شود که چنین اتفاقی رخ می دهد.
204 منطقه حادثه خیز
اولین بار نبود که مرگ در جادههای فارس به سراغ مسافرانی میآمد که به هزار امید راهی این استان می شوند. فارس نه تنها مقصد گردشگری بسیاری از شهروندان ایرانی است، بلکه محل گذر خودروهای عبوری استان های مختلف به شمار می رود. با این حال، فارس یکی از پرحادثه ترین استان های ایران است؛ تاجایی که پس از تهران، بیشترین مرگ و زخمی بر اثر تصادف در این استان رخ می دهد. این طور که علی رضا سیاه پور، مدیرکل راهداری و حمل و نقل جاده ای فارس به گزارشگر «خبرجنوب» میگوید در این استان 204 محور حادثه خیز شناسایی شده که دولت هم 176 نقطه را مصوب کرده است: «در میان این 176 نقطه، 121 نقطه به عنوان نقاط پرتصادف شناسایی شده است اما حادثه ای که برای دختران دانش آموز رخ داده، در نقطه حادثه خیز نبوده است».
این تصادف در نقطه حادثه خیز روی نداده؛ گویا اتوبوس هم ایراد فنی نداشت. می ماند، نقش راننده ای که گویا لحظه ای به خواب می رود، اتوبوس به کناره یک پل برخورد می کند و واژگون می شود. دکتر تقی حیدری، عضو هیئت علمی مرکز تحقیقات سلامت فارس به گزارشگر «خبرجنوب» می گوید که اگرچه انسان در بروز تصادفات رانندگی «خطا» می کند ولی شرایط باید به گونهای باشد که این خطا به مرگ نینجامد؛ او برای توصیف بهتر این دیدگاه، عبارت «بخشنده بودن جاده» را به کار می برد و می گوید: «عامل انسانی در بروز حوادث رانندگی تا 70 درصد نقش دارد. برای نمونه در همین مورد اخیر باید پرسید چرا اتوبوس ساعت 11 شب حرکت کرده است؟ می گویند چون آنجا نقطه گرمسیری است ولی واقعیت این است که اتوبوس ها کولر دارند و این استدلال موضوعیت ندارد. ضمن اینکه جاده باید بخشنده باشد یعنی اگر یک تصادف رخ داد، شرایط و مهندسی جاده به گونه ای باشد که خودرو واژگون نشود؛ چه اینکه هم اکنون یکی از بیشترین فراوانی ها، مربوط به واژگونی خودرو است».
خسارت هایی که این تصادف ها به بار می آورد، البته که کم نیست. این طور که دکتر حیدری می گوید، برای هر مرگ بر اثر این حوادث،
6 میلیارد تومان خسارت به کشور وارد می شود. وقتی سالانه 17 هزار نفر جان خود را بر اثر حوادث رانندگی از دست می دهند، این رقم تبدیل به یک عدد نجومی میشود؛ حال آنکه 10 برابر افراد جان باخته، شمار مجروحان این حوادث است و خسارت هایی که آنها به بار می آورد، بسیار بیشتر؛ بیش از 6.7 درصد مجموع تولید ناخالص داخلی. عضو هیئت علمی مرکز تحقیقات سلامت فارس می گوید: «در عین حال باید روی روان شناسی رانندگان کار کرد. آنها باید صلاحیتهایی را به دست بیاورند؛ اینکه آیا توان بدنی رانندگی را دارند یا اینکه چه بسا برخی از رانندگان بیش فعال باشند که این اختلال بر تمرکز آنها بر جلو و بر آینه ها اثر می گذارد».
یکی از پدیده هایی که در میان رانندگان مشاهده می شود، مصرف الکل یا مواد مخدر است؛ البته آزمایش الکل راننده اتوبوس دانش آموزان هرمزگانی منفی بوده ولی این پدیده در میان برخی از رانندگان دیده می شود. این است که به باور این پژوهشگر، باید آزمایش رانندگان را جدی تر گرفت؛ چه اینکه در کشوری چون آلمان، در خودروهای عمومی دستگاه های سنجش مصرف الکل نصب می شود و چنانچه آزمایش راننده مثبت باشد، خودرو اصلا روشن نمی شود. یکی از پدیده های معمول در زمان تصادفات این است که کشور درگیر واکنشی هیجانی می شود و زمانی که هیجان فروکش کرد، قربانیان حادثه از یاد می روند و آن رویداد دلخراش به درس عبرت تبدیل نمی شود؛ از حادثه پلاسکو که صدها ساختمان این گونه در شهرهای کشور وجود دارد تا حوادث پرشمار رانندگی. این طور که حسن فیاض پور، مدیرکل ستاد بحران استانداری فارس به «خبرجنوب» میگوید، از میان زخمیهای شدید در حادثه اتوبوس دختران دانشآموز، یک نفر آسیب نخاعی دیده و یک نفر دیگر، یک دست و یک پای خود را از دست داده است. نه تنها این دو دانش آموز بلکه همه آنها در خطر اختلال های روان شناختی چون اختلال استرس پس از حادثه (پی تی اس دی) هستند که اگر از همین الان برای درمان روان شناختی آنان فکری نشود، شاید آنها هم ناچار باشند همه عمر با پیامدهای روانی این رویداد هولناک سر کنند.
46
