رسیدگی به این پرونده از مدتی قبل در دادگستری شیراز آغاز شد. ماجرا از این قرار بود که یک پزشک قلب در بیمارستانی حین عمل جراحی به دلیل سهل انگاری باعث مرگ یک بیمار شده بود. سهل انگاری این پزشک خانواده بیمار را مجبور به شکایت از وی کرد.
یکی از بستگان این بیمار در اینباره به قاضی گفت: از مدتها قبل یکی از بستگانمان به دلیل مشکلات قلبی در وضعیت مناسبی نبود تا اینکه به متخصص قلب مراجعه کرد و قرار شد تحت عمل جراحی قرار گیرد. پس از طی شدن روال قانونی دربیمارستان بستری شد اما حین جراحی به دلیل سهل انگاری پزشک، جان خود را از دست داد.
بهدنبال این شکایت، پزشک معروف به دادگاه احضار شد. او در همان تحقیقات اولیه اتهامش را به گردن گرفت و اعتراف کرد که بهدلیل سهل انگاری، بیمار جان خود را از دست داده است. بهنظر میرسید با پادرمیانی، مشکلات این پزشک و خانواده بیمار برطرف شود. از اینرو قاضی پرونده تصمیم گرفت تا با استناد به قوانین جدید قرار تعویق صدور حکم صادر کند.
در این رابطه پزشک معروف موظف شد که 5 نفر از زندانیان زندان عادل آباد را که مشکلات قلبی دارند شناسایی و آنهایی را که نیاز به عمل جراحی داشتند بدون دریافت پول عمل کند. در این رابطه تاکنون دو نفر از زندانیان عادل آباد شیراز که مشکلات قلبی داشتند شناسایی و تحت عمل جراحی قرار گرفته اند.
حکم جایگزین یعنی چه؟
زندان همواره بهعنوان یکی از سنگینترین مجازاتهای تعیین شده در قوانین هر کشور برای مقابله با افراد مجرم درنظر گرفته شده است و هدف آن هم محدودیت و دور ساختن آنان از جامعه و سلب آزادی برای تنبیه مجرمان است. اما با وجود سابقه طولانی کیفر حبس، اشکالاتی جدی بر این نوع مجازات وارد است که میتوان به جرمزا بودن محیط زندان، بروز مشکلات معیشتی و اقتصادی برای خانواده مجرم و تحمیل هزینههای قابل توجه به دولت برای نگهداری از زندانیان اشاره کرد.
دراین میان چند سالی است که موضوع «مجازاتهای جایگزین حبس» وارد سیاستهای کلی قضایی کشورمان و قانون مجازاتهای اسلامی شده و تعدادی از قضات نیز برای مجرمانی که به دلایل عمدی و غیرعمدی مرتکب جرمی شدهاند ولی سابقه کیفری نداشتهاند احکام جایگزین صادر کردهاند. نگاهی به این نوع احکام و همچنین دلایل قضات برای صدور چنین احکامی نشان میدهد که تأثیر آنها بسیار بیشتر از حبس و شلاق بوده و توانسته است ضمن متنبه کردن متهم از تکرار جرم پیشگیری کند.
مجموعه فضای حقوقی کشور طی چند سال گذشته از جنبه انسانی و جامعه شناختی به سمتی رفته است که دیگر مجازات قدیمی مانند حبس و شلاق پاسخگو نیست و نمیتواند در برخی از جرایم باعث متنبه شدن مجرم شود. به همین دلیل مجموعه قضایی نیز به این فکر افتاد که چگونه میتوان کیفرهای بهتری صادر شود که علاوه بر کاهش جرم، باعث متنبه شدن مجرم نیز بشود.
از سوی دیگر آموزههای دینی این اختیار را به قانونگذار داده است که مجازاتهای جایگزین برای مجرمانی که با ناسازگاری دست به اعمال مجرمانه میزنند صادر کند.
مجازاتهای جایگزین از سال92 در قانون مجازاتهای اسلامی گنجانده شد. قانون مجازاتهای جایگزین را میتوان به این شکل تشبیه کرد؛ یک زمانی در مورد یک بیمار نیاز است با عمل جراحی و خارج کردن غده، بیماریاش درمان شود اما با پیشرفت علم پزشکی و امکاناتی مانند لیزر دیگر نیازی به عمل جراحی نیست.
46
