یک بیماری خطرناک دیگر. آن هم نوعی بیماری که افراد در سنین بالا به آن مبتلا می شوند. زمانی که فرد سالخورده مستعد ابتلا به انواع بیماری های دیگر هم هست و با این بیماری، کیفیت زندگی او و اطرافیان به شکل قابل توجهی کاهش می یابد. بله؛ درباره فراموشی صحبت میکنیم؛ آلزایمر. نوعی بیماری که همه خاطرات خوب و بد را از ذهن پاک می کند و حتی فرد مهارت های مختلف همچون آشپزی، رانندگی و... را هم از دست می دهد.
این بیماری البته فرد را مستعد دیگر اختلالات روانی از جمله افسردگی هم می کند. دیگر تعارف ندارد؛ جمعیت ایران رو به سالخوردگی می رود و احتمالا این جمعیت که اکنون به میانسالی رسیده، تا 30 سال آینده سالخورده می شود. آن هم در حالی که احتمال ابتلای شهروندان فارس به بیماری آلزایمر بسیار بیشتر از میانگین جهانی است. این طور که گفته می شود، افراد بالای
65 سال، یک درصد، افراد بالای 75 سال 10 درصد و افراد بالای 85 سال 20 درصد به آلزایمر دچار می شوند؛ این یک میانگین جهانی است ولی در استانی چون فارس به خاطر وجود 4 عامل غیرارثی این خطر هست که تعداد بیماران از این بسیار بیشتر باشد؛ عامل 4 گانه فشار خون، قند خون، چربی خون و مصرف دخانیات. به این عوامل نداشتن فعالیت های فکری را هم اضافه کنید.
مصرف برنج با وجود فعالیت کم
زندگی ایرانیان، امروزی شده و به این ترتیب مردم فعالیت بدنی کمتری نسبت به نسل های گذشته دارند. برای نمونه افراد بیش از اینکه مشغول کارهای سنگین بدنی باشند، کارهای خدماتی می کنند. با اینکه فعالیت های بدنی کمتر شده ولی سبک غذا خوردن ایرانیان همان است که در نسل های گذشته بود. ایرانیان اغلب غذاهای پرکالری همچون برنج را در سفره غذای خود می گذارند در حالی که گذشتگان در ازای مصرف این حجم از غذاهای سنگین، فعالیت بدنی زیادی داشتند و کمتر هم به انواع بیماری ها دچار می شدند. به همین خاطر شمار کسانی که امروزه قند خون، چربی خون و فشار خون میگیرند نسبت به نسلهای گذشته بسیار بیشتر است. نتیجه اش هم بالا بودن نارسایی کلیه، سکته های قلبی و مغزی و... است. تنها در استان فارس روزانه بین یک تا دو نفر بر شمار افراد دچار نارسایی کلیه افزوده می شود؛ به خاطر چربی خون، فشار خون و دیابت. بیماری های قلبی و عروقی هم همچنان پس از تصادفات رانندگی بیشترین مرگ و میر را باعث می شوند و بعد از آنها مرگ و میر ناشی از مصرف دخانیات قرار دارد. به همه این مشکلات، کم تحرکی را هم اضافه کنید. چند وقت پیش وزیر بهداشت درمان و آموزش پزشکی گفت که مردم استان های هرمزگان و فارس ،کم تحرک ترین مردم کشور هستند. این را هم باید در نظر داشت که امید به زندگی در ایران از 55 سال در سال 57 به 75 سال در سال 95 رسیده و این یعنی افراد بیشتری مستعد بیماری های سنین سالخوردگی هستند.
مجموع این عوامل اکنون این مردم را مستعد یکی از بیرحمترین بیماری ها کرده است؛ آلزایمر. بیماری که اگرچه عوامل ارثی در ابتلا به آن نقش پررنگی دارند ولی بسیاری از پژوهش ها در نقاط مختلف جهان نشان دادهاند که هرچقدر افراد بیشتر از مغزشان کار بشکند، برای نمونه مطالعه کنند و به کارهای هنری بپردازند و همچنین فعالیت بدنی داشته باشند، کمتر به آلزایمر دچار می شوند. اما اینجا در فارس نه سرانه مطالعه و مصرف محصولات فرهنگی چنگی به دل می زند و نه فعالیت های بدنی و ورزشی. ضمن اینکه مصرف دخانیات به ویژه قلیان بسیار بالاست. این شده که دکتر افشین برهان حقیقی، استاد تمام دانشگاه علوم پزشکی شیراز و فوق تخصص سکته مغزی هشدار می دهد که خطر آلزایمر به صورت پیشرونده ای شهروندان را تهدید می کند. او به گزارشگر «خبرجنوب» می گوید: «زوال عقل یا دمانس به معنای اشکال و تخریب در همه سپهرهای شناختی، اجرایی و قضاوتی فرد است؛ با این بیماری نه تنها شناخت فرد دچار اشکال می شود بلکه بیمار از پس برخی مهارت ها همچون رانندگی و ... هم بر نمی آید و در نهایت بیماری به سپهرهای عاطفی فرد هم گسترش یافته و بیمار را دچار توهم و... می کند».
این طور که دکتر برهان حقیقی توضیح می دهد، آلزایمر، بیماری دوران کهنسالی است و به عبارت دیگر سن، اثرگذارترین عامل در بروز آن است. با این حال، نمی توان این را رد کرد که عوامل محیطی در بروز آن یا پیشگیری از بروز آن نقش کلیدی دارند. این فوق تخصص سکته مغزی می گوید: «بخشی از بیماری به خاطر مشکلات عروقی است و فعالیت های نوآورانه ریاضی، هنری، نوشتاری و همچنین فعالیتهای بدنی احتمال ابتلا به آلزایمر را کاهش می دهد. در واقع وقتی شما فعالیت های حرکتی انجام می دهید، گردش خون در مغز و دیگر اندام ها بیشتر می شود و همین خطر ابتلا به این بیماری را کاهش می دهد. این است که از اکنون مردم باید به فکر رژیم غذایی سالم باشند و به ویژه کمتر خوراکی هایی چون گوشت قرمز مصرف کنند».
آیا موج آلزایمر در پیش است؟
اینک عوامل بیماری در هم آمیخته اند. عوامل محیطی مانند فشار خون، قند خون، دیابت و مصرف دخانیات به خودی خود، عامل ده ها بیماری هستند؛ اما عامل سن در بیماری آلزایمر هم به صورت پیش رونده ای جلو می آید. تا پیش از دهه 40 که هنوز واکسیناسیون در ایران وجود نداشت، اگرچه زاد و ولد زیاد بود ولی بسیاری از نوزدان جان خود را بر اثر بیماری های مختلف از دست می دادند. در دهه 50 زاد و ولد بالا ماند اما مرگ و میر کودکان کاهش یافت. در دهه شصت هم که با نرخ رشد 3.8 درصدی یک انفجار جمعیتی در ایران رخ داده است. متولدان دهه های 40، 50 و 60 تا چند دهه دیگر به سنین سالخوردگی می رسند و در شرایطی که اکنون کم تحرک هستند و کمتر به فعالیتهای فکری می پردازند، آلزایمر آنها را تهدید می کند. این طور که دکتر برهان حقیقی، استاد دانشگاه علوم پزشکی شیراز می گوید، یکی از عوامل اثرگذار بر این پدیده، افزایش امید به زندگی در ایران است. امید به زندگی پیش از انقلاب 55 سال بود، اکنون به 75 سالگی رسیده و این یعنی افراد بیشتری به سنین سالخوردگی می رسند و در نتیجه افراد بیشتری با بیماری های این دوره روبرو میشوند. این است که دکتر عبدالحمید شریعت، عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی شیراز و متخصص بیماری های مغز و اعصاب به گزارشگر «خبرجنوب» می گوید که هرچه جمعیت سالخورده بیشتر می شود، موارد بیشتری از بیماری آلزایمر هم دیده می شود. آن هم در شرایطی که به باور این پزشک، اطلاعات کافی درباره بیماری در میان شهروندان وجود ندارد. افزایش جمعیت سالخورده اما هشدار دهنده هم هست؛ هشدار اینکه این افراد در آستانه ابتلا به انواع بیماریهای سنین سالخوردگی هستند و باید از اکنون امکانات درمانی و نگهداری کافی برای آنان فراهم باشد تا در سالخوردگی، جمعیت با بحران تازهای روبرو نشود.
دکتر شریعت می گوید: «افزایش شمار بیماران و به ویژه افزایش افراد سالخورده نیازمند امکانات درمانی بیشتری است ولی اکنون با مشکلات همچون گران بودن برخی داروها و یا در دسترس نبودن برخی دیگر روبرو هستیم که نمونه ایرانی ندارند. مانند داروی گالانتامین. البته در نظر داشته باشیم که بیماری آلزایمر درمان ندارد و داروها تنها در مراحل خفیف، اثر گذار هستند و در مراحل شدیدتر، با دارو تنها می توان سیل بیماری را کنترل کرد و امکان درمان آن وجود ندارد».
وقتی این گونه خطر ابتلا به بیماری آلزایمر وجود دارد و درمانی هم برای آن تاکنون پیدا نشده، شاید بهترین راهکار، پیشگیری باشد. پیشگیری با افزایش مطالعه و فعالیت هایی که ذهن را به تکاپو وا می دارد، و همچنین کاهش مصرف محصولاتی چون برنج و در نتیجه کنترل قند و فشار خون و همچنین ورزش کردن بیشتر. وگرنه این خطر هست که در سال های پایانی عمر، جای آرامش، درگیر افسردگی، فراموشی، توهمات و... باشیم و اطرافیان را هم با مشکل روبرو کنیم.
48
