در انفجار شنبه، 36 تن زخمی شدند که 2 نفر از آنان حالشان وخیم است و بقیه سرپایی درمان شده اند. صاحب مغازهای که در بیمارستان به سر می برد 80 درصد سوختگی دارد و در بخش «احیا» بستری است. اکنون محمد فرخزاده، مدیرعامل سازمان آتش نشانی شیراز به گزارشگر «خبرجنوب» میگوید که اگر اطراف این ساختمان خانههای مسکونی وجود داشت، بیگمان خسارت های جانی بسیاری به بار می آمد. گذشته از اینکه این رویداد عمدی بوده یا نه و اینکه اگر واکنش سریع سازمان آتش نشانی نبود، معلوم نبود چه فاجعه ای به بار میآمد، این رویداد حرف دیگری هم برای گفتن دارد. اینکه بسیاری از ساختمان های ساخته شده در شیراز به قدری غیر استاندارد ساخته شده اند که در زمان بروز چنین رویدادهایی، ساختمان ها به تنهایی می توانند خسارتهای جانی به بار بیاورند. در همین ساختمانی که بامداد شنبه در بولوار نصر منفجر شد، راهپله به کلی تخریب و امکان دسترسی طبقات بالا به خروجی از میان رفت. از آنجا که طبقات بالا، آپارتمان های مسکونی بود، ساکنان این آپارتمان ها در خانههای خود گرفتار شدند. آتش نشانی البته به سرعت به دادشان رسید و تیم امداد و نجات ارتفاع با کمک دستگاه بالابرنده 54 متری، خانواده های گرفتار شده را از محل حادثه خارج کرد. با این حال این رویداد، گویای وضعی است که در ساختمان های دیگر می تواند پدید بیاید.
حادثه در کمین است
اینکه این حادثه چرا رخ داد، نیاز به بررسی بیشتر دارد. در عین حال، همان گونه که از نامش پیداست، «حادثه» است و هر زمان می تواند رخ دهد. پیش از این، مسئولان آتش نشانی شیراز بارها هشدار داده اند که برخی ساختمانها در شیراز، به قدری غیر استاندارد و با مصالح نامرغوب ساخته شده اند که نمی توانند در برابر حوادث -انسانی یا طبیعی- مقاومت کنند. در همین مورد انفجار بولوار نصر، آن گونه که مدیرعامل سازمان آتش نشانی شیراز می گوید، انفجار هم آسانسور را از میان برده است، هم راه پله ها را. حجم انفجار هم به قدری زیاد بوده که اگر شرایط به گونه دیگری بود، می توانست فاجعهای انسانی را رقم بزند. از خوش شانسی، یک سمت فروشگاه زمین بایر است و سمت دیگر، کارگاه چوب بری و همین باعث شده که افراد زیادی - به جز طبقات بالای همان ساختمان- پیرامون محل انفجار سکونت نداشته باشند.
فرخ زاده می گوید: «بر اساس اظهار نظر کارشناسان پیشگیری و ایمنی ما، یکی از مشکلات به بار آمده بعد از انفجار، ضعف ساختار بنا بوده است؛ واقعیت این است که وقتی در ساخت یک ساختمان مصالح استاندارد را به کار نمی بریم، آسیبپذیری ما در برابر حوادث بیشتر می شود».
او درباره «ضعف سازه» در انفجار اخیر می گوید: «در طراحی ساختمان مشکلاتی وجود داشت. یکی از این ضعف ها، کنار هم قرار گرفتن بخش تجاری، راه پله و آسانسور بود. به همین خاطر پس از انفجار، نمی توانستیم ساکنان طبقات بالا را خارج کنیم چون راه پله تخریب شده بود. به همین خاطر آنان را به پشت بام منتقل کرده و تیم امداد و نجات ارتفاع سازمان آتش نشانی وارد عمل شد و با کمک دو دستگاه بالابرنده 54 متری و 17 متری آنان را از ساختمان بیرون آورد».به طور معمول، در مهندسی خانه ها در سراسر جهان رسم است که برای یک ساختمان دو راه پله در دو نقطه مجزا در نظر می گیرند. هدف این است که در زمان حادثه - به ویژه آتشسوزی و زمین لرزه- این امکان وجود داشته باشد که چنانچه یک راه فرار تخریب شد، همچنان شانس استفاده از یک راه دیگر وجود داشته باشد. در ایران ساختمان ها اغلب دو راه پله ندارند و اگر هم داشته باشند، از یکی به عنوان انبار و... استفاده می کنند. اکنون، در بررسی حادثه روز شنبه، این موضوع به ویژه از این نظر اهمیت پیدا میکند که مدیرعامل سازمان آتشنشانی شیراز پیش از این نسبت به بروز چنین رویدادی هشدار داده بود. فرخ زاده پس از رویداد دلخراش پلاسکو گفت که برخی ساختمان ها و مرکزهای تجاری شیراز، نسبت به رعایت موارد ایمنی بی توجه هستند و همین آنها را مستعد تبدیل شدن به پلاسکوهای دیگری می کند؛ این بخشی از سخنان اوست، در زمان بروز حادثه پلاسکو: «نیاز است که در کارخانجات شهرک صنعتی دارای ایستگاه آتش نشانی باشند و کارهای پیشگیرانه لازم را انجام دهند ولی بسیاری از آنها این کار را نکردهاند؛ این است که بعید نیست همان اتفاق پلاسکو در شیراز هم رخ دهد چه اینکه در تهران آتش نشانی بارها به متولیان ساختمان هشدار داده بود و آنها گوش نکرده بودند».
فرخ زاده همان زمان از یکی از مجتمع بزرگ تجاری زیتون شیراز نام برد که
«به رغم دریافت هشدارهای متعدد، زیر بار تامین تجهیزات آتش نشانی نمی رود». این شد که آتش نشانی و شخص شهردار شیراز، چاره ای پیش روی خود ندیدند جز اینکه موضوع را رسانه ای کنند. گویا اکنون، این مرکز تجاری چهارراه پارامونت بخشی از این تجهیزات را تامین کرده است ولی هنوز مجتمعهای تجاری دیگر، مشکلاتی از این دست دارند و زیر بار تامین تجهیزات ایمنی نمی روند. مدیرعامل سازمان آتش نشانی شیراز می گوید: «یکی از مجتمع های تجاری شیراز به رغم هشدارهای متعدد سازمان آتش نشانی شیراز، موارد ایمنی را رعایت نمی کند. از مخابرات خواستهایم، پیامک های تبلیغات انبوه برخی فروشگاه های این مجتمع را قطع کند ولی مخابرات این کار را نکرده است».این است که بعید نیست اتفاقی که در بولوار نصر رخ داد بار دیگر رخ دهد. و البته از مردم عادی قربانی بگیرد. در حادثه رخ داده - که فرضیه های بسیاری درباره علت بروز آن وجود دارد- به جز دو نفر، یعنی فروشندگان، دیگران مردم عادی بوده اند که از آن آسیب دیدند. این یکی که البته به خیر گذشت ولی معلوم نیست اگر حادثه ای دیگر رخ دهد، زندگی چند انسان به خطر می افتد.
ساختمان های نامرغوب
برگردیم به بحران مصالح. آن طور که مدیرعامل سازمان آتش نشانی شیراز می گوید، «مصالحی که در سازه های ساختمان ها در کشور به طور عام و در شیراز به طور خاص به کار می رود، از توانایی کافی برای مقاومت در برابر حوادث برخوردار نیستند». در نزدیک به 80 درصد از ساختمان هایی که در فارس ساخته می شود، سازه ای به نام «یونولیت» به کار می رود. از این سازه در سقف استفاده می کنند و نه تنها در زمان آتش سوزی می تواند به سرعت ذوب شود بلکه از آن دودی بر می خیزد که می تواند باعث خفگی افراد شود. غلامرضا نامورچی، مدیرعامل سازمان نظام مهندسی ساختمان هم در این باره به «خبرجنوب» گفته است: «اگر آتش به صورت مستقیم به این سازه ها برسد نه تنها شعله ور می شود بلکه گازی خطرناک و خفته کننده از آن بر می خیزد. به همین خاطر در کاربرد آنها تمهیدات خاصی باید به کار برده شود تا راه نفوذ آتش گرفته شود».جز این، در مجتمع های مسکونی، این ساختمانها باید به تجهیزات مهار آتش مجهز باشند ولی آن طور که برخی شنیده ها حکایت می کند، پس از اینکه سازمان آتش نشانی ساختمان ها را بررسی کرد و پایان کار صادر شد، برخی انبوه سازان این تجهیزات را جدا کرده و برای ساختمان هایی که بعدا می سازند به کار می برند؛ این در یک کلام یعنی «بازی با جان مردم».
مدیرعامل سازمان آتش نشانی شیراز می گوید: «مشکل این است که تنها در زمان دریافت پایان کار برای ساختمان از ما استعلام گرفته می شود و قانونی وجود ندارد که ما بتوانیم از ساختمان ها بازدید سالانه داشته باشیم».
رویداد بامداد روز شنبه در بولوار نصر البته صحنه حرکت موفقیت آمیز آتش نشانی شیراز بود. این حادثه مجروحیت دو تن از آتشنشانان را هم به دنبال داشت؛ از جمله محمد فرخ زاده، مدیرعامل سازمان آتش نشانی شیراز. با این همه آتش نشانی توانست همه ساکنان ساختمان آسیب دیده را به سلامت خارج کند؛ چیزی که مدیرعامل سازمان آتش نشانی شیراز آن را عملیاتی منحصر به فرد توصیف می کند. هرچند، باز هم جمعیت انبوهی که به تماشا ایستاده بودند، روند امداد رسانی را مختل کردند. با این رویدادها آیا نباید به این نتیجه گیری رسید که باید در امنیت ساختمان های خود در برابر حوادث طبیعی و انسانی تجدید نظر کنیم؟
46
