خاتمکاری بیش از هزار سال در شیراز قدمت دارد و خاستگاه و مهد خاتم، این شهر است. هنر خاتمسازی نیز مثل سایر رشتههای صنایع دستی در دوره صفویه رونق و رواج داشته و در سالهای اخیر این هنر با رکود و فراموشی مواجه شده است و هم اینک بسیاری از شهرهای ایران حتی کشوری چون چین، این هنر اصیل شیراز را تولید و عرضه می کنند!اما کیفیت و اصالت خاتم شیراز زبانزد خاص و عام بوده و خاتمهای اصیل ساخته شده در شیراز دارای عمر بیشتری نسبت به مشابه آن در دیگر شهرها است. در اسناد تاریخی، خاستگاه خاتم را به شیراز نسبت داده اند، ولی امروزه گردشگران بسیاری این هنر دست ساز را که در شهری چون اصفهان به تولید انبوه می رسد و در بازارهای سراسر کشور عرضه می شود و تبلیغات گسترده ای هم پیرامون آن صورت می گیرد متعلق به اصفهان می دانند و خاتم شیراز در این هیاهو گم شده است.معاون هنرهای سنتی و صنایع دستی فارس از ثبت ملی شیراز به عنوان شهر خاتم خبر داد و گفت: با توجه به اینکه خاستگاه اصلی هنر خاتم، شیراز است از این رو طبق برنامه ریزی ها، شیراز به زودی شهر ملی خاتم و سپس شهر جهانی خاتم خواهد شد.زهرا الحمدی بر لزوم ثبت ملی شهرهای ایران در حوزه صنایع دستی تاکید کرد و افزود: کسب این عنوان می تواند در حوزه اقتصادی به معرفی و فروش محصولات و دست ساختهها در سطح ملی و جهانی، تبدیل شدن به برند بین المللی، جهانی سازی و رونق کسب و کار هنرمندان و صنعتگران منتهی شود.به گفته وی، طبق دستورالعملهای موجود و بنابر اعلام سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کشور، مقرر شده پرونده ثبت ملی و جهانی شهرهای کشور در حوزه صنایعدستی تهیه گردد که با برنامه ریزی های به عمل آمده، شیراز و آباده از فارس برای کسب عنوان شهرهای ملی خاتم و منبت و همچنین فیروزآباد به عنوان شهر گبه معرفی می شوند.معاون اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری فارس در ادامه این گفت وگو به ارسال پرونده ثبت ملی شهر خاتم به شورای راهبردی شهرهای ملی در رشته صنایع دستی اشاره کرد و افزود: پرونده یک بار در این شورا مورد بررسی قرار گرفت و اصلاحاتی بر آن وارد شد که هم اینک در حال رفع نواقص هستیم و به محض اعلام مجدد، پرونده دوباره در شورای راهبردی شهرهای ملی گشوده خواهد شد.الحمدی بر لزوم مشارکت مسئولین دولتی درخصوص این پرونده تاکید کرد و گفت: برای دفاع از پرونده شهر ملی خاتم (شیراز) باید مسئولین شهری همچون شهردار و فرماندار و نماینده استاندار فارس نیز حضور داشته باشند.وی اضافه کرد: پس از آنکه پرونده در فهرست ملی به ثبت برسد، مراحل ثبت آن در فهرست جهانی آغاز خواهد شد و در واقع لزوم جهانی شدن شیراز به عنوان شهر خاتم، جایگیری آن در فهرست ملی است.معاون هنرهای سنتی و صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری فارس در ادامه با تاکید بر اینکه شیراز در حوزه خاتم، شهری بیرقیب است، افزود: در حال حاضر شیراز هیچ رقیبی در این رشته صنایع دستی ندارد، اما شهری چون آباده که پرونده منبت آن در حال تکمیل است دارای رقیبانی از شهرهای دیگر استان هاست.الحمدی ادامه داد: هرچند که آباده نیز خاستگاه منبت به شمار می رود اما در دیگر شهرهای ایران نیز هنر منبت به صورت کاملا تخصصی و اصیل عرضه می شود.وی اضافه کرد: در حوزه صنایع دستی به دلیل تنوع و چگونگی ساخت محصولات، منعی برای ثبت ملی شهرها به نام یک رشته هنری خاص وجود ندارد، از این رو امکان دارد شهرهای دیگری از کشور نیز عنوان شهر ملی منبت را از آن خود کنند، اما تاکنون شهری عنوان خاتم را به خود اختصاص نداده است.الحمدی افزود: طبق پیش بینی های صورت گرفته، احتمال اینکه شورای راهبردی شهرهای ملی در حوزه صنایع دستی یک ماه دیگر تشکیل شود وجود دارد و در همان زمان نیز پروژه شهر ملی خاتم مورد بررسی مجدد قرار می گیرد.معاون هنرهای سنتی و صنایع دستی فارس ادامه داد: اولویت دوم، تکمیل و ارسال پرونده شهر آباده به عنوان شهر ملی منبت و سپس شهر فیروزآباد به نام شهر ملی گبه می باشد.الحمدی در ادامه این گفت وگو با اشاره به اینکه خاستگاه هنر منبت، آباده است و چندی قبل نیز این شهر نشان ملی جغرافیایی صنایع دستی را از آن خود کرد، افزود: پایه و اساس هنر منبت سنتی و اصیل ایران از آباده نشأت گرفته است و هنر منبت کاری از کنده کاری و برجسته کاری روی چوب بر اساس طرحها و نقش های مورد نظر پدید می آید.
به گفته معاون اداره کل میراث فرهنگی، صنایعدستی و گردشگری فارس، در رشته منبت سنتی که از دیرباز شهرستان آباده را مهد این هنر می دانسته اند از چوب هایی با بافت ریز و منسجم مانند گردو، گلابی، عناب، نارنج و... استفاده می شود و هنرمند منبت کار میبایست تمام مراحل کار از طراحی و کنده کاری تا پرداخت نهایی را خود انجام دهد.
46
