کارشناسان هر دو نوع نگاه به کرونا را رد می کنند و معتقدند باید برای آنکه بتوانیم درک درستی از این بیماری داشته باشیم ، واقعیت ها را ببینیم ، راهکار های پیشگیرانه را به کار بندیم ، خود و دیگران را در معرض آسیب کرونا قرار ندهیم و در عین حال با ایجاد هراس و ترس در جامعه زندگی را بر خود و دیگران سخت نکنیم.
شیراز و دیگر شهرهای استان فارس طی دو هفته گذشته شاهد ظهور و بروز صحنه هایی کاملا متفاوت از هر دو نوع دیدگاه و برخورد در باره کرونا بوده است ، رخدادهایی که اگر با چاشنی سهل انگاری ، تسامح و بی تفاوتی آمیخته باشد زنگ خطر را برای روزهای در پیش رو به صدا در می آورد و اگر توام با هراس آفرینی ، ترس ، دستپاچگی و دلهره باشد باز هم زنگ خطر بزرگتر را به صدا در آورده است.
سمانه حسینی ؛ مسوول روانشناسی بالینی بیمارستان آنکولوژی امیر در شیراز در باره نوع برخورد ما با کرونا می گوید : آنچه در این روزها نه تنها در ایران بلکه در اغلب کشورهای جهان نگاه مردم را معطوف به خود کرده فراتر از یک بیماری ویروسی مسری، تبدیل به یک پدیده روان شناختی اجتماعی شده است.
رحیمی معتقد است : کرونا به عنوان یک پدیده اجتماعی، یک دشمن هولناک و یک غول شکست ناپذیر، فضای روانی جامعه را تحت الشعاع خود قرار داده و حتی اقتصاد جهانی را تابع خود کرده است. مشکل آن است که همانند هر پدیده اجتماعی، اخبار و شایعات، اظهارنظرهای کارشناسی و غیرکارشناسی، اجتناب های درست و نادرست از موقعیت ها، هراس جمعی عده ای از یک سو و انکار روان شناختی آن از سوی دیگر، مواجهه با این بیماری را مشکل تر کرده است.
مسوول روانشناسی بالینی بیمارستان آنکولوژی امیر در شیراز ادامه داد : نگاه های غیر واقع بینانه به کرونا در دو سوی طیف واقعیت قرار می گیرند. اضطراب های روان شناختی ناشی از مرگ، در یک سوی این طیف باعث می شود که افرادی با استفاده از مکانیزم های روان شناختی انکار به کوچک شماری مساله روی بیاورند.
وی با ذکر نمونه های کوچک انگاری کرونا می گوید : بیان عبارت هایی مانند ، من قوی تر از آن هستم که مبتلا شوم. همه اش سیاسی است؛ دارند بزرگش می کنند. من نمی توانم به خاطر یک بیماری موهوم خودم را از لذت های روزمره ام محروم کنم از جمله موارد عینی در کوچک شماری کرونا است.
این کارشناس روانشناسی بالینی ادامه داد : در آن سوی طیف این اضطراب هستی گرایانه تبدیل به تحریفات شناختی همانند فاجعه انگاری می شود ، بیان عبارت هایی مانند ، کرونا غیرقابل کنترل است.آخرالزمان فرا رسیده است. کوچکترین بی مبالاتی مرا و خانواده ام را مبتلا می کند. برخی از واکنش هایی است که از این طیف مشاهده می شود.
رحیمی با طرح این پرسش که اگر این باورها در دو سوی طیف واقعیت قرار می گیرند، کدام باورها و چه نگرشی نشانگر واقع بینی متعادل به کروناست؟گفت: با توجه به واقعیت وجودی یک بیماری ویروسی در حال سرایت، جدی گرفتن و نه انکار و نه فاجعه سازی می تواند ما را به یک واقع بینی متعادل برساند.
مسوول روانشناسی بالینی بیمارستان آنکولوژی امیر در شیراز تبلور چنین نگرشی را منوط به باورهایی می داند ، باورهایی مانند ، خطر جدی است، ولی می توان با پیشگیری آن را مهار کرد. توصیه های منابع علمی و رسمی را گوش می دهم و مسوولانه به آنها عمل می کنم تا از خودم و خانواده ام محافظت کنم. نباید اجازه دهم نگرانی های افراطی خودم یا نگرانی های افراطی که دیگران به من القاء می کنند روحیه مرا تضعیف کند.
رحیمی همچنی در ادامه با طرح این پرسش که چرا ما در این شرایط به این نگاه واقع بینانه احتیاج داریم؟ گفت: دست کم یک دلیل علمی محکم برای این موضوع وجود دارد و آن اینکه کرونا متوجه سیستم ایمنی ماست و روان شناسی نوین از سال ها پیش ما را آگاه کرده است که استرس از دشمنان شماره یک این سیستم محسوب می شود.
این کارشناس روانشناسی در ادامه گفت: نگاه های فاجعه آمیز موجد اضطراب سطح بالایی می شوند. این اضطراب نظام عصبی ما را به قدری دستخوش آشفتگی قرار می دهد که خود علیه خود به پا می خیزد و گلوکو کورتیکوئیدها که خود در چرخه سیستم ایمنی ما یکی از محورهای اساسی حفظ این سیستم اند به سیستم خود خیانت کرده و آن را مستعد شکست در برابر ویروس های نفوذی می کند، به این ترتیب دروازه روان شناختی شهر سلامت یکی از پرنفوذترین راه های رخنه کرونای افسار گسیخته مهاجم می شود.
وی بر حفظ امید، معنا، خوش بینی و حتی استفاده از مکانیزم های پخته روان شناختی نظیر طنزپردازی تاکید کرد و گفت: این موارد سلاح هایی است که در اختیار سیستم ایمنی خود قرار می دهیم تا در برابر دشمن خارجی مقاومت کند.
مسوول روانشناسی بالینی بیمارستان آنکولوژی امیر در شیراز در پایان با ارائه توصیه هایی تاکید کرد : در شرایط کنونی می توانیم از کرونا حرف بزنیم اما نه تمام روز. توصیه های ایمنی را رعایت کنیم، اما دچار وسواس های بیمارگونه نشویم. به شوخی های ظریف پیرامون کرونا که از ذهن های خلاق طنزپرداز نشات می گیرد توجه کنیم و همراه با آنها بخندیم، اما از آنها به عنوان انکار وجود بیماری و غفلت از مراقبت و محافظت استفاده نکنیم. در خانه بمانیم، اما زندگی را در خانه نیز ادامه دهیم.
اخبار منفی را از ذهن دور کنید
دکتر مریم شایگان عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی شیراز و رییس مرکز تحقیقات جامعه نگر دانشکده پرستاری و مامایی حضرت فاطمه(س) نیز تاکید دارد که اگر به سلامت روان خود اهمیت می دهید، از دوستان و آشنایان خود بخواهید اخبار حاوی پیام های منفی را برای شما ارسال نکنند.
دکتر شایگان معتقد است : اخبار کذب اغلب برانگیزاننده هیجانات شدید از جمله ترس، وحشت و ناامیدی هستند. آن دسته از افرادی که توانایی کمتری در کنترل هیجانات منفی خود دارند، به عنوان یک واکنش روان شناختی تمایل بیشتری به اشتراک آن خبر با دیگران دارند.
عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی شیراز تاکید کرد : تمایل به محبوبیت در نظر دیگران و به دست آوردن تایید اجتماعی نیز از دیگر علت های به اشتراک گذاری اخبار منفی بدون بررسی صحت واقعی آن هستند. برخی از افراد برای نشان دادن برتری خود در به دست آوردن جدیدترین اخبار، بدون مطالعه دقیق و بررسی صحت آن، آنها را به اشتراک می گذارند.
شایگان افزود: از دیگر علت های مهم انتشار اخبار منفی بدون در نظر گرفتن صحت آن، اثبات عقاید خود به دیگران، نیاز به افزایش درک متقابل توسط دیگران و خستگی فرد است.شنیدن اخبار منفی فرد را مستعد افسردگی، اضطراب، ناامیدی، پرخاشگری، بدبینی، اختلالات خواب و همچنین فاجعه انگاری در مورد مشکلات شخصی می کند. هورمون های مرتبط با استرس از جمله کورتیزول، با ایجاد التهاب سبب افزایش دردهای مفصلی و همچنین افزایش خطر ابتلا به بیماری های قلبی عروقی می شود.
رییس مرکز تحقیقات جامعه نگر دانشکده پرستاری و مامایی حضرت فاطمه(س) افزود: اگر به سلامت روان خود اهمیت می دهید، از دوستان و آشنایان خود بخواهید که اخبار حاوی پیام های منفی را برای شما ارسال نکنند. آگاهی و آگاهی دادن خوب است، اما تا زمانی که سلامت روان ما را تحت تاثیر قرار ندهد.
