خبرگزاری مهر - گروه استان‌ها: در حالی که در روزهای اخیر همه بر لزوم توجه به راه‌های پیشگیری از شیوع ویروس کرونا تاکید می‌کنند و فضا کاملاً از این رویداد جهانی متأثر است، در این میان اطلاعات ناکافی و بعضاً اشتباه در رسانه‌های غیررسمی و شهروندی، مرجع و منبع مردم قرار گرفته و هر مطلبی، ویدئویی و تصویری موجی از نگرانی را به همراه دارد.
در روزهای اخیر افزون بر این، خبرهای امیدوارکننده هم کم و بیش تلاش می‌کند فضای التهاب و نگرانی را کاهش دهد اما برخی نیز از این فضای تنش زا بهره برده و نسبت به صنف‌های دیگر دست به فضاسازی می‌زنند.
در آخرین مورد که مصداق بارز خبر جعلی (Fakenews) است یک کانال خبری با نشانی جعلی که در اینترنت قرار ندارد یکی از صنوف تجاری شیراز را مورد اتهام قرار داده و دیگران را به سکوت متهم کرده است.
اخبار جعلی که عموماً به طور مغرضانه و با اهداف مختلفی منتشر می‌شوند را به ویژه در خصوص موضوعاتی که اطلاعات کاملی در خصوص آنها نیست و یا با ابهاماتی همراه هستند بعضاً قابل مشاهده است.
گسترش «ویروس اخبار جعلی کرونا»
به گفته مریم سلیمی پژوهشگر ارتباطات، گسترش ویروس کرونا و نگرانی عمومی در خصوص آن و ابهامات آماری و عملکردی در این حوزه و از جمله مشخص نبودن برنامه‌های اقدامی فعلی و آتی، زمینه ساز انتشار اخبار جعلی و توسعه بیش از پیش آن به لحاظ قالبی و پلتفرمی شده که عملاً گسترش «ویروس اخبار جعلی کرونا» از ویروس کرونا در ایران پیشی گرفته است.
وی در گفتگو با خبرنگار مهر ادامه می‌دهد: نگرانی‌های ناشی از کرونا میدان را برای رسانه‌های غیر رسمی و سودجویان و فرصت طلبان برای انتشار اخبار جعلی فراهم کرده و اخیراً نیز این اخبار وارد فاز صوتی، تصویری و ویدویی یا همان دیپ فیک شده که انتظار می‌رود، وزارت بهداشت، مسئولان، رسانه‌ها و مردم هوشیارتر از پیش عمل کنند.
سلیمی تاکید می‌کند: از شهروندان انتظار می‌رود در کنار اقدامات پیشگیرانه، اسیر اخبار جعلی در هر قالب و شکلی نشوند و لحظاتی به تأمل و بررسی در خصوص آن محتوا بپردازند، تا عدم اطمینان لازم، هرگز و هرگز هیچ مطلبی را بازنشر نکرده و وارد گرداب انتشار محتواهایی که بر سیاه نمایی، بیم و نگرانی بیشتر می‌انجامد، نشده و خود و دیگران را گرفتار نکنند.
این پژوهشگر ارتباطات و روزنامه نگار می‌گوید: برای بررسی هر محتوایی باید به متن، زیر متن و فرامتن آن توجه کرد؛ مثلاً اگر فایل صوتی منتسب به یک شخص را می‌شنویم، غیر از بررسی از صحت و عدم صحت صدای منتسب به فرد، به جزئیات نیز توجه کنیم. اگر به نظر یک دیالوگ تلفنی است آیا رفت و برگشتی در این گفت و گو وجود دارد؟ آیا یک گفت وگوی ساده تلفنی ظرفیت این حد از اطلاعات را دارد؟ اگر مثلاً فرد بیمار است، در کل دیالوگ علائم از بیماری چون سرفه و… در آن مشاهده می‌شود.
وی توصیه می‌کند که «در تصاویر و ویدئوها به همه جزئیات توجه کنیم، انعکاس‌ها، نورپردازی‌ها، ترکیب‌ها، رنگ‌ها، ابعاد، پرسپکتیوها، نوع لباس‌ها، معماری، موقعیت جغرافیایی، نشانه‌ها و علائم و…. استفاده از جستجوی معکوس و بررسی محتوای جعلی در برخی سایت‌ها نیز راهگشاست. در آثار چند رسانه‌ای به صداگذاری‌ها، افکتها، انتقال‌ها، نریشن یا دیالوگ‌ها و… دقت کنیم».
به اخبار فاقد منبع پشتیبان یا فاقد مستندات لازم اطمینان و اعتماد نشود
سلیمی در ادامه می‌افزاید: لازم است پیش از اعتماد به هر خبری، از منبع آن، زمان و موقعیت انتشار، میزان اعتبار منبع و… اطمینان حاصل کنیم. به اخبار فاقد منبع پشتیبان یا فاقد مستندات لازم اطمینان و اعتماد نکنیم.
وی با این حال اضافه می‌کند: تلاش کنیم تا قربانی اخبار جعلی در هر شکل و تحت هر شرایطی نشویم. بی اعتمادی احتمالی، نباید سبب بدبینی و بدگمانی افراطی شود.
این پژوهشگر ارتباطات تاکید می‌کند: در شرایط فعلی، هوشیارانه و مسئولانه عمل کردن یک اصل و ضرورت است چه از مسئولان و متولیان، چه مردم و چه رسانه‌ها؛ بسیاری در این شرایطی با اهداف و اغراض تبلیغی، تجاری، سیاسی و… دنبال منافع خود هستند، با باور و بازنشر اخبار جعلی، در زمین هیچکس بازی نکنیم و افراد را منتفع نکنیم.
وی با بیان اینکه تا حد ممکن اطلاعات ارائه شود تا زمینه انتشار اخبار جعلی ناشی از ابهام فراهم نشود، ادامه می‌دهد: در اخبار جعلی سعی می‌شود از رنگ و لعابی خاص و تیتری جذاب و گیرا و منطبق با نیاز و… مخاطبان و کاربران استفاده شود.
به هر حال در این شرایط به نظرم می‌رسد که مردم باید سعی کنند اطلاعاد مورد نیاز خود را فقط از منابع رسمی دریافت کنند تا اسیر اخبار جعلی، سوءگیرانه و شایعات بی اساس نشوند.
