شیراز جز دوره نخست این رویداد در سه دوره گذشته در جمع راهیافتگان به مرحله نهایی پایتختی کتاب ایران بود؛ اما موفق نشد برترین رتبه را کسب کند.
مهم‌ترین عملکردها و برنامه‌های شیراز در دوره ششم همکاری نهادهای شهری در ترویج فعالیت‌های کتابخوانی، بازسازی قدیمی‌ترین کتابخانه در جنوب ایران، ایجاد باغ کتاب، ایجاد کتابخانه تخصصی کودک و نوجوان، ایجاد شبکه شهروندان دوستدار کتاب، اعلام فراخوان انتخاب کتاب سال فارس و برنامه ویژه مفاخر اعلام شده است.
شیراز در دوره ششم، پایتخت کتاب ایران برای سال آینده (۱۳۹۹) شد؛ فرهنگوران و دست‌اندرکاران اجرای طرح‌های کتابخوانی در شیراز معتقدند عنوان پایتختی کتاب باید پیش از این‌ها به شیراز می‌رسید؛ اما توقعات بیشتر از شیراز در مقایسه با شهرهای دیگر که همواره در پیوست تاریخی و فرهنگی خود با کتاب و ادب عجین است، کار را برای شیراز دشوار کرد.
از سوی دیگر، نامشخص بودن تکلیف کتابخانه مرکزی شیراز که باعث می‌شد هر سال بودجه ساخت این کتابخانه به تهران بازگردد، یکی از مشکلاتی بود که طی سال‌ها برای شیرازی‌ها ناکامی به بار می‌آورد. تعیین تکلیف زمین این کتابخانه در یکی از نقاط مناسب شهر شیراز و اقدام استانداری فارس در این زمینه و نیز همکاری شورای شهر و شهرداری شیراز با اداره کل کتابخانه‌های عمومی فارس سبب شد، دستکم زمینی برای ساخت این کتابخانه یافت شود و هم‌اکنون در مراحل نقل و انتقال قرار گیرد تا امیدها برای بهره‌مندی کلان‌شهر فرهنگی ایران، برای برخورداری از کتابخانه‌ای مرکزی قوت گیرد.
البته هنوز هم مرحله آغاز ساخت و امید به پیشبرد ساخت کتابخانه مرکزی شیراز در آرمان ها و آرزوها جای دارد.
تشکیل دبیرخانه دائمی ترویج کتابخوانی در شیراز، یکی از گام‌هایی بود که برای آسیب‌شناسی برنامه‌های گذشته و اجرای مدون رویدادهای تازه و نیز ایجاد تعامل و همدلی بین سازمان‌ها و نهادهای مسئول و نیز مردم، برداشته شد.
مسوول دبیرخانه پایتختی کتاب شیراز دوشنبه در گفت وگو با ایرنا، از دلایلی یاد کرد که شیراز را در سال‌های گذشته از رسیدن به این عنوان دور نگاه داشته بود.
حسن دهقان عنوان کرد: با آنکه شیراز در هر دوره کارنامه قابل قبول و طرح‌های پیشنهادی خلاقانه ارائه می‌داد، با توجه به پیشینه و ظرفیت‌هایش انتظار می‌رفت بسیار عمیق‌تر عمل کند؛ از همین رو بارها به مرحله نهایی راه یافت اما به جایزه اصلی نرسید.
آسیب‌شناسی فعالیت‌های ترویج کتابخوانی در شیراز، گامی رو به جلو
وی عنوان کرد: در سال جاری توانستیم با آسیب‌شناسی همه دوره‌ها و با راه‌اندازی دبیرخانه دائمی ترویج کتابخوانی، خلاء‌ها را پر کنیم؛در ادوار گذشته شیراز نتوانسته بود در عرصه فعالیت‌های ملی و بین‌المللی در زمینه کتابخوانی کارنامه‌ای مناسب ارائه کند.
دهقان بیان کرد: همچنین از لحاظ زیرساختی نیز موانعی وجود داشت که در ارائه پرونده سال جاری، همگی رفع شد و در هر دو حوزه یادشده اقدامات مطلوبی صورت گرفت.
سرپرست اداره فرهنگی سازمان فرهنگی، اجتماعی و ورزشی شهرداری شیراز برگزاری گرامیداشت دویستمین سالگرد تالیف دیوان شرقی-غربی گوته در قالب هفته فرهنگی آلمان، برگزاری همایش‌های بین‌المللی یادروز حافظ و سعدی، برگزاری همایش سعدی و شیللر، رونمایی از کتاب ۱۱ جلدی دو سده سخنوری در یادروز حافظ و برگزاری جشنواره ملی سینما و ادبیات با محوریت فیلم‌های اقتباسی را از برنامه‌های محوری این شهر درراستای کسب عنوان پایتختی کتاب ایران برشمرد.
او با اشاره به فعالیت‌های صورت‌گرفته در حوزه زیرساختی نیز گفت: در گام نخست شورای اسلامی شهر شیراز مصوبه‌ای را مبنی بر احداث باغ کتاب شیراز تصویب کرد که هم‌اکنون در مرحله مطالعه و طراحی است، در بخش دیگر تعیین تکلیف زمین کتابخانه مرکزی شیراز که توسط شهرداری شیراز و بر اساس مصوبه انجمن کتابخانه‌های عمومی صورت گرفت و به‌زودی کلنگ احداث آن به زمین می‌خورد؛ همچنین بازسازی و مرمت قدیمی‌ترین کتابخانه جنوب کشور،کتابخانه آیت‌الله دستغیب که از بهترین و غنی‌ترین آرشیو نشریات ایران برخوردار است، عمده فعالیت‌های زیرساختی محوری در شیراز بوده است.
دهقان به پیوست گردشگری برنامه‌های ترویج کتابخوانی در شیراز نیز اشاره کرد و بیان داشت: برگزاری رویدادهای کتاب‌محور در سایت‌های تاریخی و گردشگری شیراز از ویژگی‌های منحصر به فرد شیراز بوده است و حضور فرهنگوران و کتاب‌دوستان در فضای تاریخی ارگ کریم‌خانی، باغ جهان‌نما، عمارت زندیه، هفت تنان، کاروانسرای زندیه و خانه زینت الملک قوامی نشان داد می‌توان از ظرفیت کتاب برای جذب گردشگر بهره برد.
این فعال فرهنگی همچنین به تلاش برای توسعه متوازن فرهنگی و کاهش آسیب‌ها در محلات حاشیه‌ای و کم برخوردار شیراز نیز با بهره‌گیری از کتاب اشاره کرد و گفت: در این زمینه اجرای طرح شکوفه‌های کتاب در مدارس و نیز اختصاص مبلغ ۱۰۰ میلیون تومان توسط شهرداری شیراز به‌صورت بن کتاب به کودکان مناطق محروم وجوه تمایز شیراز در مقایسه با دیگر نامزدها بوده است.
وی در ادامه به همکاری اصناف و گروه‌های مختلف در ایجاد شبکه دوستدار کتاب شیراز نیز اشاره کرد و بیان داشت: در یک سال گذشته ۱۰ شبکه دوستدار کتاب در شیراز شکل گرفت که نتیجه بهره‌مندی مطلوب شیراز از ظرفیت بخش خصوصی و اقشار و صنوف مختلف بوده است.
انتظارات فرهنگوران شیراز از کسب عنوان پایتختی کتاب ایران
روزنامه‌نگار پیشکسوت شیراز و پژوهشگر تاریخ در گفت‌وگو با ایرنا جایگاه شیراز را عرصه کتاب و کتابخوانی از دیرباز شایان توجه دانست.
سیروس رومی عنوان کرد: شیراز در گستره تاریخ همواره از قدیمی‌ترین کتابخانه‌ها برخوردار بوده است که به شیوه‌هایی خلاقانه اداره می‌شده است؛ همچنین از هر نسخه کتاب مهم، دستکم یکی در شیراز یافت می‌شده است؛ بنابراین کتاب و کتابخوانی با تاریخ شیراز عجین است.
وی با اشاره به اینکه فناوری‌های مجازی امروز به حوزه کتاب و کتابخوانی آسیب زده است، ابراز داشت: فارغ از اینکه شیراز پایتخت کتاب ایران است یا نه، به آسیب‌شناسی و مطالعه آکادمیک برای پاسخ به این پرسش نیاز داریم که چرا در مردم و به ویژه جوانان شوق کتابخوانی کمرنگ شده است.
رومی، پیشکسوت عرصه فرهنگ: کتاب نخواندن معضلی است که نیاز به درمان دارد، بی‌توجهی مدارس و آموزش و پرورش در کنار سیطره فضای مجازی باعث شده وضعیت در زمینه مطالعه چندان مطلوب نباشد.
این فعال عرصه فرهنگ ابراز داشت: کتاب‌نخواندن معضلی است که نیاز به درمان دارد، بی‌توجهی مدارس و آموزش و پرورش در کنار سیطره فضای مجازی باعث شده وضعیت در زمینه مطالعه چندان مطلوب نباشد.
رومی در ادامه با اشاره به وضعیت نامناسب ناشران و کتابفروشان این پرسش را مطرح کرد که آیا شیراز با کسب عنوان پایتختی کتاب می‌تواند بر این وضعیت نامناسب تاثیر بگذارد یا خیر.
روزنامه‌نگار پیشکسوت شیراز با بیان اینکه حتی اگر شیراز پایتخت فرهنگی نبود، روندی فرهنگی در این شهر وجود داشت، افزود: شیراز بدون‌شک شهری فرهنگی، هنری و تاریخی است و عناوینی که به این شهر داده می‌شود، حاصل پیشینه مردمان آن در استقبال از ادب و هنر است.
عناوین، صوری نباشد
او ادامه داد: اگر دادن این عناوین، صوری نباشد و در پی آن اتفاقاتی بنیادین رخ دهد، اگر آسیب‌شناسی درستی روی دهد و نگاه‌ها به مقوله کتاب در عمیق تغییر کند و در نتیجه این مسائل دگرگونی‌هایی پدید آید، می‌توان گفت این عنوان برای شیراز ارزشمند بوده است.
رومی عنوان کرد: در عین حال، از اینکه شهرداری شیراز به ادبیات و هنر و کتاب توجه ویژه‌ای داشته است و نگاه فرهنگی در روح شهر جریان دارد، خشنودم و معتقدم این نگاه می‌تواند تاثیرگذار باشد؛ اما نباید فراموش کرد که قدم اول پیشگیری است و نه درمان، باید برای کتاب‌نخواندن راهی پیشگیرانه یافت.
وی با بیان اینکه کسب عنوان پایتختی کتاب باید محرکی برای یافتن سرچشمه مشکلات فرهنگی و معضل کتاب‌نخواندن باشد، بیان داشت: امیدوارم این نگاه خوب به شیراز تنها جنبه تبلیغاتی نداشته باشد و در حد تیتر رسانه‌ها باقی نماند و در سال آینده دستکم بتوانیم بگوییم جریانی را پدید آورده‌ایم که سرانه مطالعه را در شیراز افزایش داده است.
مسوول کتابخانه عمومی ابوریحان شیراز نیز به ایرنا گفت: کسب عنوان پایتختی کتاب آغاز راهی جدید است و انتهای کار نیست.
محمدرضا ابراهیمی با بیان اینکه باید برای توسعه هرچه بیشتر کتابخوانی در یک سال آینده تلاش مضاعفی کرد، اظهار داشت: این روند باید هم به‌صورت فردی و هم در قالب سازمان‌ها و بخش خصوصی نهادینه شود؛ البته خوشبختانه بدین‌معنا هماهنگی مناسبی بین اداره کل کتابخانه‌های فارس، اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی و شهرداری شیراز پدید آمده است.
وی به نقش بخش خصوصی و گروه‌های مردم نهاد نیز در ارائه و پیشبرد طرح‌های ترویج کتابخوانی نیز اشاره کرد و بیان داشت:قوت گرفتن همکاری با سمن‌ها(سازمان های مردم نهاد) و فعالیت بیشتر این سازمان‌ها نیز شرایط مناسبی را برای توسعه فرهنگی و گسترش کتابخوانی فراهم خواهد کرد.
ابراهیمی با اشاره به برنامه‌ریزی‌های کتابخانه‌های عمومی برای جلب مشارکت مردم در عرصه کتابخوانی، اظهار کرد: دعوت از کودکان کار، مددجویان کانون اصلاح و تربیت، دانش‌آموزان و دانشجویان و اصناف از راهکارهای کتابخانه‌های عمومی شیراز برای تشویق به ایجاد عادت کتابخوانی در بین اقشار مختلف بوده است.
ترویج کتابخوانی بر اساس نیازهای مطالعاتی باشد
مسوول کتابخانه عمومی ابوریحان شیراز اظهار کرد: باید برای هر یک از اقشار جامعه بر اساس نیازهای مطالعاتی آنان و با روش‌ها و سبک‌های منحصر به فرد برنامه ریزی کرد؛ به بیان دیگر هر یک از افراد جامعه باید در عرصه دعوت به کتابخوانی در جای خود دیده شوند.
وی مهم‌ترین گروه هدف را کودکان و نوجوانان دانست و گفت: نهادینه‌کردن عادت کتابخوانی در کودکان و نوجوانان اهمیت بسیاری دارد که نباید مغفول بماند.
ابراهیمی، فعال عرصه کتابخوانی: باید از ابزارها و تکنولوژی‌های روز برای توسعه مطالعه و آگاهی بهره برد و در این زمینه سرمایه‌گذاری نهادهای مختلف کمک‌کننده است.
ابراهیمی با اشاره به اینکه مطالعه امروز تنها به خواندن کتاب کاغذی محدود نیست، اظهار داشت: باید از ابزارها و تکنولوژی‌های روز برای توسعه مطالعه و آگاهی بهره برد و در این زمینه سرمایه‌گذاری نهادهای مختلف کمک‌کننده است.
وی حاصل کسب عنوان پایتختی کتاب را توسعه فرهنگی و گسترش دانایی برشمرد و گفت: کسب این عنوان باید باعث ارتقای فرهنگ عمومی و بهبود سبک زندگی شود.
ایجاد تسهیلات مختلف برای شهروندان کتابخوان و در نظر گرفتن امتیازات برای افرادی که در دستگاه‌های مختلف در طرح‌های کتابخوانی شرکت میکنند، از جمله پیشنهادهای ابراهیمی برای بهره‌گیری از فرصت پایتختی کتاب ایران بود.
قاضی‌های دوستدار کتاب
این فعال فرهنگی اظهار کرد:برخی قاضیها احکامی صادر میکنند که عنوان دوستدار کتاب،شایسته این مقامات قضایی است که در قالب آن این قاضیها با قدم‌گذاشتن در مسیر یادشده به جای حکم قضایی شدید، حکم کتابخوانی برای محکوم می‌دهند و در نتیجه مسیر زندگی فردی را که با فضای کتابخوانی بیگانه بوده است، تغییر می‌دهند.
انتخاب پایتخت کتاب ایران که برگرفته از طرح انتخاب پایتخت کتاب جهان است، از سال ۱۳۹۳ آغاز شد. لقب پایتخت کتاب ایران به شهری اعطا می‌شود که برای تقویت جایگاه کتاب و کتابخوانی تلاش‌هایی در خور توجه داشته است.
