مسیح افقه ، در نشست حافظانه مرکز حافظ‌شناسی و کرسی پژوهشی حافظ، با عنوان "تحلیل خویشاوندی حافظ با موسیقی" از ظرفیت موسیقایی شعر حافظ برای ساختن تصنیف سخن گفت و از رهگذر این مطلب، یکی از دلیل‌های جاودانگی شعر حافظ را کاوید.
وی در این نشست که دوشنبه برگزار شد بیان داشت: رویکرد بسیاری از حافظ‌پژوهان بر گرایش حافظ به موسیقی تاکید می‌کند و بسیاری از مطالعات گذشته در زمینه ارتباط حافظ با موسیقی، براساس بررسی اوزان عروضی، شناسایی تناوب هجاها و استفاده از واژگانی اشاره کرده‌اند که احتمالا در میان نوارندگان یا موسیقی‌دانان هم‌عصر حافظ مرسوم بوده است.
وی با بیان اینکه نمی‌توان به‌طور قطع و به‌یقین اظهار کرد که جاگذاری واژگان مرتبط با موسیقی در شعر حافظ، بنیان فنی از دیدگاه موسیقایی دارد، علت این ادعا را نامشخص بودن مختصات موسیقی عصر حافظ، از نظر فنی دانست.
استاد دانشگاه شیراز افزود: برای توصیف علمی موسیقی، مؤلفه‌های متعددی را باید تعریف کرد؛ اما دلایل کافی برای اثبات وجود موسیقی آوازی مانند آنچه در ردیف دستگاهی کنونی ایران وجود دارد، در دست نیست.
افقه ادامه داد: درحقیقت نمی‌توان استیلای موسیقی آوازی را همانند آنچه امروز استفاده می‌شود، قطعی دانست.
این مدرس موسیقی اظهار کرد: استفاده از واژه‌هایی مانند "می"، "یار"، "که" به‌عنوان مثال‌هایی از واژگان یک‌بخشی و واژه‌هایی مانند "جهان"، "نسیم"، "بیا" که واژگان دوبخشی هستند، در غزلیات حافظ زیاد شنیده می‌شود. این مثال‌ها نشان‌دهنده آن است که واژه‌های اشاره شده و مانند آن‌ها با هرنوع از عناصر زمانی موسیقایی، قابلیت تلفیق دارند.
وی افزود: باتوجه به اینکه موسیقی ایران از زمان حافظ (قرن هشتم) تا کنون در حال تغییرات و دگردیسی‌های بسیاری بوده است، بیان این فرض که در طی این زمان، شعر حافظ در موسیقی دوره‌های مختلف تاریخی ایران استفاده می‌شده است چندان دور از ذهن نیست و در حقیقت موسیقی ایران همانند مقوله‌ای با خصلت کاملاً سیال‌گونه رفتار کرده است.
این استاد دانشگاه با بیان اینکه استفاده حافظ از واژه‌های یک‌بخشی و دوبخشی، امکان تلفیق شعر و موسیقی را به‌میزان چشمگیری افزایش داده است گفت: این استفاده از واژگان با هرگونه تغییر ساختاری در موسیقی کلاسیک ایران قابلیت تلفیق دارد.
افقه با تاکید بر اینکه به‌کارگیری واژه‌های یادشده و مانند آن، به ذوق موسیقایی سراینده اشاره می‌کند، بیان داشت: احتمالا حافظ، خود، غزلیاتش را می‌خوانده یا به خوانندگان زمانش می‌سپرده و پس از تلفیق، تصحیح نیز انجام می‌داده است و این رویکرد برخی موسیقی‌دانان ایران نیز هست.
