خاوران دارای محصولات باغی مهمی است و محصول انار و خرمای این منطقه معروف است و به همین دلیل قرار است جشنواره انار و خرمای خاوران برگزار شود.
سال ۹۷ نخستین دوره این جشنواره برگزار شد و امسال نیز دومین دوره آن در روزهای دهم و هفدهم آبان برگزار می‌شود.
خاوَران شهری از توابع شهرستان خفر و در ۱۱۵ کیلومتری شیراز، ۳۵ کیلومتری سروستان و ۶۰ کیلومتری جهرم واقع شده‌است و حدود ۲ کیلومتر با محور اصلی شیراز-جهرم(کمربندی خاوران) فاصله دارد. تا سال ۱۳۶۱ نام این شهر «خانکهدان» یا به تلفظ محلی «خونه‌کادون» بوده‌است.
«خان» در فارسی به معنای کاروانسرا و دیگری لقبی به معنای ارباب به کار رفته است. خان در پهلوی ساسانی به معنی چشمه‌است و برخی زبان‌شناسان معتقدند خان در خانکهدان به این معناست.
تغییر نام خانکهدان بعد از پیروزی انقلاب و بنا بر پیشنهاد امام جمعه خفر و تصویب مقام وزارت کشور صورت پذیرفت. در سال ۶۱ بعد از تأسیس شهرداری با حمایت مردم این خطه به خدمات عمومی زیاد از جمله احداث ساختمان شهرداری، آسفالت کردن کوچه‌ها،نوسازی خانه‌ها، اقدامات وسیع آب و برق، احداث دو باب مدرسه راهنمایی دخترانه و پسرانه و چهار باب مدرسه ابتدایی و دو باب دبیرستان دخترانه و پسرانه، افتتاح شعب بانک صادرات، کشاورزی، بهداشت، شهرک جدید کوی المهدی، احداث ساختمان مخابرات، احداث ساختمان ژاندارمری و دوایر راهنمایی و رانندگی،دفتر ازدواج، تأسیس پمپ بنزین،کارخانه سنگ‌شکن توسعه قابل ملاحظه‌ای یافت. برخی نیز می‌گویند قدمت شهر خاوران آنقدر بسیار است که خفر را گاهی به نام و نشانی شهر خاوران می‌شناسند.
این شهر به دلیل کوهستانی بودن از آب و هوای مطبوعی برخوردار است که موجب شده اکثر درختان سردسیری و گرمسیری در کنار هم بروید. یکی از جاذبه‌های گردشگری آن منطقه، وجود باغ‌های انبوه مرکبات و نخلستان‌ها است که جلوه منحصربه‌فردی به خاوران بخشیده‌است.
خاوران شهری سرسبز است و پیشه بیشتر مردم آن کشاورزی، مرغداری و باغبانی و رانندگی است. این شهر دارای قنات‌هایی است که در واقع منابع اصلی آبیاری باغ‌های این شهر به‌شمار می‌روند. یکی از مهم‌ترین این قنات‌ها، قنات شیخ‌احمدی است که تبدیل به تفریحگاه و منطقه نمونه گردشگری شده‌است. از دیگر چشمه سارهای این شهر می‌توان به چشمه و قنات مخستان، چشمه قم‌آباد، چشمه منصورآباد و چشمه مجدآباد اشاره کرد.
شهر خاوران با حریم استحفاظی شامل:خاوران، جلیل‌آباد، چرگ؛ آسمانجرد، کته و گلبرنجی که جمعیت این حریم استحفاظی بیش از ۱۰ هزار نفر است. ارتفاع این شهر از سطح در یا ۱۳۶۰ متر و دارای آب و هوایی معتدل که درجه آن حداقل ۲ و حداکثر ۳۸ درجه است.
اگر چه در نقشه جغرافیایی، این شهر در ناحیه نیمه بیابانی قرار گرفته و جزء مناطق گرمسیری است اما در واقع شرایط آب و هوایی این شهر کاملاً متنوع و معتدل است. به طوری که درخت سردسیری مثل گردو در کنار درخت گرمسیری مثل نخل رشد کرده و میوه می‌دهد.
خرما، انار، سیب، گوجه سبز، خرمالو، زردآلو، هلو، انجیر، انگور، گردو، بادام و انواع مرکبات، میوه‌هایی هستند که در باغ‌های خاوران پرورش می‌یابد. بیشترین محصول باغ‌های خاوران خرماست. دومین محصول عمده خاوران مرکبات شامل انواع نارنگی، لیموترش، پرتقال، بکرایی، نارنج، بتابی و… است. سومین محصول کشاورزی خاوران انار است؛ البته رب انار خاوران نیز طرفداران زیادی دارد.
پیشینه تاریخی
از مدارک، سنگ نوشته‌ها و نقل قول‌ها اینطوری روایت شده که این شهر دارای سابقه طولانی است و حدود یک هزار سال از قدمت آن تا کنون به تایید رسیده‌است.
مرحوم جمشید صداقت‌کیش از محققان فارس‌شناسی در ششمین همایش خاوران شناسی اعلام کرد: من با مطالعه هفتاد جلد کتاب و بازبینی ۲۰۰نقشه‌ای که اروپاییان از ایران کشیده‌اند به این نتیجه رسیدم که سابقه شهر خاوران یا روستای خانکهدان سابق به دوره ساسانیان می‌رسد، اما اینکه در کمتر کتابی از آن اسم برده شده به این خاطر است که سیاحان و تاریخ نویسان معمولاً از شاهراه‌های اصلی عبور می‌کردند و کاری به مناطق اطراف جاده نداشتند.
همین مشکل را درباره شهرهای دیگر فارس مثل اقلید و ارسنجان هم شاهد هستیم. با این وجود قدیمی‌ترین کتابی که از خانکهدان اسم برده شده کتابی است که محمدجعفر خورموجی در ۱۵۷ سال پیش درتهران چاپ کرده و توضیح داده که خانکهدان یکی از ۲۹ قریهٔ بخش خفر است. در آمارهای سرشماری سال ۱۳۱۸ شمسی ذکر شده که خانکهدان، بخشی از شهرستان شیراز بوده است. همچنین در ۱۳۳۰ شمسی، در کتابچه‌ای به نام «فرهنگ جغرافیایی ایران» که ارتش منتشر کرد نوشته شده «خانه کهدان قصبه‌ای است با ۲۰۴۱نفر سکنه که شیعه مذهب و پارسی زبانند و اهالی به زراعت باغبانی و کسب روزگار می‌گذرانند. یک دبستان نیز در آنجا وجود دارد».
از مشاهیر این منطقه در فارسنامه نام کلانتر بلوک، ملاعابد خانکهدانی پسر ملا محمد علی آمده‌است و دیگری کرم‌علی حاکم وقت نی‌ریز و از همه مهمتر شخصیتی به نام و رئیسعلیرضا، معاصر با نادر افشار که به مقام وزارت می‌رسد. گفته می‌شود این شخصیت به هنگام زدن شبیه خون به لشکر افغان، اشرف افغان را می‌کشد و مابقی شکست خورده فرار می‌کنند. سرانجام رئیسعلیرضا، سر اشرف افغان نزد نادر شاه افشار می‌برد و به مقام وزارت نائل می‌آید.
از دیگر چهره های برجسته این شهر پس از انقلاب سیدفخرالدین هاشمی نماینده مردم جهرم در دوره‌های دوم و سوم مجلس شورای اسلامی و رئیس کمسیون کار و امور اجتماعی مجلس شورای اسلامی بوده‌است. مرحوم دکتر مهرزاد منصوری، استاد گروه زبانشناسی دانشگاه شیراز که چندی پیش به رحمت ایزدی پیوست نیز اهل خاوران بود و در همین شهر نیز به خاک سپرده شد.
آثار تاریخی و جاذبه های گردشگری
از آثار تاریخی این منطقه می‌توان به بنای امامزاده محمد(ع) نام برد، همچنین در این منطقه آسیاب‌ها و مساجد قدیمی که هنوز به چشم می‌خورد که نشانگر قدمت طولانی این خطّه است. مرقد مبارک امامزاده محمد، در سمت شمالی خاوران، میان نخلستان‌های انبوه است، که خوشبختانه ساختمان و گنبد آن در چند سال گذشته بازسازی شده‌است. قبرستان قدیمی، حمام قدیمی و بافت کهن شهر از دیگر جاذبه‌های گردشگری این شهرند. جنگل شدید که بین سروستان و خاوران قرار دارد نیز دارای بند و چشمه است و منطقه خوبی برای گردشگری است. یکی دیگر از جاذبه های گردشگری این منطقه، کوچه باغ‌های این شهر با دیوارهای کاهگلی است. اگرچه این کوچه‌ها در هر فصل زیبایی خود را دارد اما اوج آن در فصل بهار است.
در اطراف شهر دو غار وجود دارد که باید از نظر سکونت انسان‌های اولیه بررسی شود. همچنین آثاری در کوه گر و چند سنگ قبر که متعلق به دورهٔ صفویه‌است، نیازمند تحقیقات بیشتر و نگهداری در موزهٔ مردم شناسی است.
یک مجتمع تفریحی به نام مجتمع تفریحی شیخ احمدی در این شهر قرار دارد که از آن به عنوان یکی از پارک‌های بزرگ گردشگری فارس یاد می‌شود. البته یکی از بزرگترین گلخانه های گل کاکتوس در این منطقه وجود دارد.
انار و خرما و جشنواره
جشنواره انار و خرمای خاوران بزرگترین جشنواره در سطح این شهر است.
شهردار خاوران در گفت وگو با خبرنگار ایرنا گفت:سال گذشته نخستین دوره این جشنواره با استقبال خوبی برگزار شد و امسال نیز دومین دوره آن در روزهای دهم و هفدهم آبان ماه برگزار می‌شود.
محمدامین گرامی افزود: این جشنواره به همت تعدادی از جوانان فرهیخته خاورانی با همکاری شهرداری، شورا و سایر دستگاه های اجرایی در بوستان شیخ احمدی در شهر خاوران برگزار می‌شود.
وی اظهار کرد: هدف از این جشنواره معرفی خاوران و ظرفیت‌های گردشگری این شهر برای گردشگران استانی و در درجه بعد برای گردشگران سایر مناطق کشور است.
گرامی بیان کرد: در این جشنوراه محصولاتی چون انار، خرما، محصولات فرآوری‌شده از انار و خرما چون رب انار و شیره خرما، نان محلی، صنایع دستی، انواع شیرینی محلی، انواع آش محلی، صنایع دستی و... در غرفه‌ها عرضه خواهد شد.
شهردا خاوران ادامه داد: تعدادی پروژه در شهر خاوران نیز برای جذب گردشگر و توسعه گردشگری در حال اجراست که برخی دهه فجر امسال و برخی در سال آینده به بهره‌برداری خواهند رسید.
وی در تشریح این پروژه ها گفت: آسفالت بخشی از معابر شهر، ساماندهی و فضاسازی خیابان انقلاب و ساماندهی ورودیهای شهر از سه محور سروستان، سی ان جی و خفر، برخی از اقدامات به منظور خدماترسانی به شهر و جذب گردشگر است.
وی پیگیری طرح مسکن مهر این شهر را نیز از دیگر اقدامات انجام شده برای بهبود وضعیت شهر نام برد.
برپایی نمایشگاه انار و خرما، آشنایی با محصولات کشاورزی شهرستان جهرم، امکان خرید خرما، انار، رب انار، بادام، پخت نان محلی، آش انار، حلوای خرما، ارایه آثار نقاشی و صنایع دستی، بازدید از مجموعه گلخانه و کارگاه آموزشی پرورش گل و کاکتوس، بازدید از چشمه، قنات و تماشای بافت تاریخی و خانه‌های سنتی و خشتی در کوچه های قدیمی از جمله برنامه‌های سال گذشته جشنواره انار و خرمای خاوران بود.
همچنین شرکت‌کنندگان در این جشنواره ضمن بازدید از کاخ ساسانی در محور خاوران - سروستان، نخلستان با پیاده‌روی در کوچه باغ های پاییزی خاوران که به دلیل قرار گرفتن درختان سردسیری و گرمسیری در کنار یکدیگر جاذبه‌ای خاص دارد، با طبیعت و تاریخ این منطقه آشنا شدند.
شهروندانی از شیراز، سروستان، فسا، جهرم، اصفهان، بوشهر، یاسوج، اهواز و کرمان، در جشنواره انار و خرما، میهمان خاوران بودند.
در این جشنواره که به همت شورای اسلامی شهر و شهرداری خاوران و ۲ نهاد خصوصی برگزار شد، معاون استاندار فارس و فرماندار ویژه شهرستان جهرم و فرماندار شهرستان سروستان نیز حضور داشتند.
