ایرنا فارس در این میزگرد میزبان مجموعه ای از عوامل تاثیرگذار در بخش کشاورزی بود، از رئیس دانشکده کشاورزی دانشگاه شیراز که به ابعاد علمی موضوع اشاره کرد تا مسئولانی از معاونت بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی فارس که در عرصه اجرایی برای رونق تولید کشاورزی می کوشند.
از آنجا که رونق کشاورزی در پیوند با مقوله آب است، نماینده شرکت آب منطقه ای فارس نیز به ترسیم وضعیت کنونی منابع آبی استان پرداخت و 2 عضو ارشد خانه کشاورز استان نیز در دفاع از کشاورزان سخن گفتند.
آنچه امسال نویدبخش رونق تولید در بخش کشاورزی ایران شده است، بارش های قابل توجهی است که نسبت به سال زراعی گذشته، بستر بهتری را برای تولید در این بخش فراهم کرد. تنها در استان فارس، میزان بارش ها به حدی بود که پس از 10 سال خشکسالی، دریچه های سد درودزن با هدف تامین آب مورد نیاز کشاورزان پایین دست گشوده شد.
اما این وضعیت از نظر صاحب نظران شرکت کننده در میزگرد ایرنا، پایان راه نیست و با وجود افزایش حجم بارش ها، باید همچنان راهکارهای ارتقای بهره وری در مصرف آب را در دستور کار داشت، از نگاه جزیره ای در موضوع کشاورزی پرهیز و به جای هندوانه و صادرات آب مجازی، محصولات با ارزش افزوده بالا با میزان مصرف کمتر آب را راهی بازارهای داخلی و خارجی کرد.
رونق تولید در بخش کشاورزی نویدبخش دمیدن تحرک و پویایی به دیگر بخش های اقتصاد و اشتغالزایی است که بهره گیری حداکثری از آن در گروی وجود صنایع تبدیلی با هدف جذب ارزش افزوده ناشی از محصولات کشاورزی در محل تولید است.
** چشم انداز تولید
مدیر امور زراعت سازمان جهاد کشاورزی استان فارس در این میزگرد تخصصی گفت: در استان فارس سالانه 330 هزار هکتار کشت دیم و 550 هزار هکتار کشت آبی صورت می گیرد که هدف از این کشت ها، علاوه بر تامین امنیت غذایی استان، تامین نیازهای کشور است و این موضوع پیروی اهدافی است که در اقتصاد مقاومتی در بخش کشاورزی در نظر گرفته شده است.
احمد دهقان افزود: یکی از اهدافی که در اقتصاد مقاومتی دستیابی به آن در نظر گرفته شده است رسیدن به ضریب خود اتکایی 100 درصدی در تولید گندم است البته علاوه بر گندم 9 محصول از گروه های گندم، جو، برنج، حبوبات و سیب زمینی نیز افزایش ضریب خوداتکایی دارند.
مدیر باغبانی سازمان جهاد کشاورزی فارس نیز در ادامه این میزگرد گفت: بیش از 400 هزار هکتار باغ در استان فارس وجود دارد که 150 هزار هکتار از این باغات به صورت دیم ایجاد شده اند.
محمدرضا پاکاری افزود: تنوع آب و هوایی در فارس باعث شده تا استان فارس وضعیت خوبی در این حوزه در کشور داشته باشد و بتواند بیش از سه میلیون 200 هزار تن اتوا محصولات باغی در کشور تولید کند.
وی اقتصاد پایدار بخش باغبانی را یکی از اهداف این حوزه در استان برشمرد و عنوان کرد: پایدار و استمرار در تولید محصولات باغی در فارس به علت تنوع آب و هوایی است از این رو تنوع بخشی به تولید محصولات باغی یکی از مواردی است که در دستور کار جهاد کشاورزی قرار گرفته است.
پاکاری در خصوص افزایش میزان باغات نیز گفت: یکی از سیاست های کلی نظام، کاستن از مهاجرت روستاییان به شهرها است، از این رو، وجود باغات و افزایش سطح این بخش می تواند علاوه بر جلوگیری از مهاجرت روستائیان به شهرها و تخلیه روستا ها زمینه ساز تولیدات گیاهان دارویی در روستاها شود.
مدیر باغبانی جهاد کشاورزی استان فارس بیان کرد: یکی از بحران هایی که کشاورزی استان با آن مواجه است بحران کم آبی است لیکن یکی از اصلی ترین سیاست هایی که جهاد کشاورزی به دنبال آن است مدیریت مصرف آب در این بخش است.
او در خصوص زنجیره های مرتبط با بخش کشاورزی نیز بیان کرد: توسعه زنجیره تولید و صادرات جز مواردی است که می توان منجر به بهبود وضعیت کشت و افزایش دهنده بهره وری این بخش است و اگر زنجیره های تولید که حلقه های وابسته بخش کشاورزی هستند در نظر گرفته نشوند این بخش با مشکل مواجه می شود.
** نگاهی به وضعیت منابع کنونی آب
مدیر بهره برداری و نگهداری از تاسیسات آبی و برقابی شرکت آب منطقه ای استان فارس نیز در میزگرد ایرنا گفت: هم اکنون حدود سه میلیارد مترمکعب آب در هفت سد واقع در این استان ذخیره است.
وحید صالحی افزود: از میان آب هایی که در سدهای استان فارس ذخیره شده است بیش از یک میلیارد و 600 میلیون متر مکعب آن قابل استفاده و بهره برداری است و 492 میلیون متر مکعب آن نیز به عنوان حجم آب پایدار برای بقای سدها باید همواره در پشت سد باقی بماند.
وی ادامه داد: در مجموع، میزان آب مفیدی که هم اینک در سدهای استان فارس ذخیره و امکان استفاده مفید از آن فراهم است افزون بر یک میلیارد و 156 میلیون متر مکعب است.
مدیر بهره برداری و نگهداری از تاسیسات آبی و برقابی آب منطقه ای استان فارس در خصوص بارندگی های اخیر در استان فارس نیز گفت: این بارش ها سبب شد افزون بر 450 میلیون متر مکعب آب راهی سدهای استان فارس شود.
** تخصیص کم سابقه آب سدها؛ جهاد کشاورزی: کافی نبود
وی در خصوص تخصیص آب سدهای استان به کشاورزان نیز گفت: کارگروه کشاورزی میزان تخصیص آب سد های استان به کشاورزان را مشخص می کند و این تخصیص براساس فعالیت های کشاورزان و نوع کشت صورت می گیرد البته امسال میزان تخصیص آب متاثر از میزان بارندگی های اخیر نیز هست.
صالحی در خصوص آب تخصیص یافته به بخش کشاورزی طی یکماه گذشته اظهار داشت: 120 میلیون متر مکعب آب به کشاورزی تخصیص داده شد که از این میزان تاکنون 111 میلیون متر مکعب در حوزه های مختلف کشاورزی ، احیا و پایداری کانون ها اختصاص یافته است.
از سوی دیگر، دهقان مدیر امور زراعت سازمان جهاد کشاورزی استان فارس با بیان اینکه آب تخصیص یافته سدهای استان بسیار ناچیز بوده است، اظهار داشت: طی سه سال گذشته تخصیص آب از سدهای استان صورت نگرفت که به علت کمبود آب بود.
وی ادامه داد: امسال که آب سدهای استان فارس به بخش کشاورزی تخصیص یافت، این میزان برطرف کننده نیازهای این بخش نبود.
** لزوم تغییر نگاه دولت ها به کشاورزی
رئیس دانشکده کشاورزی دانشگاه شیراز نیز در این میزگرد گفت: باید جو روانی و فرهنگی جامعه را از زیان بار بودن کشاورزی بیرون بیاوریم، متاسفانه از هر تریبونی در هرجای این کشور هر ویران گری که اتفاق افتاده اولین انگشتمان را به سمت کشاورز و کشاورزی و حوزه های مرتبط با آن می بریم.
محسن عدالت افزود: اگر کشاورزی مخرب است پس چرا آن را ادامه می دهیم؟ اگر نمی خواهیم آن را ادامه دهیم پس راهکار جایگزین چیست؟ متاسفانه جوانان از کشاورزی گریزان شده اند، آنها را از این بخش فراری داده ایم.
وی ادامه داد: مدام می گوییم کشاورزی آب مصرف می کند، خب این آب مصرف می شود چون 90 درصد گیاه آب است، مثل این است که بگوییم چرا صنعت ساختمان، سیمان مصرف می کند، البته این انتقاد که چرا آب را بد مصرف می کنیم درست است.
این عضو هیات علمی دانشگاه شیراز گفت: تا زمانی که نگاه سیستمی به معضلات کشاورزی نداشته باشیم و بخواهیم جزیره ای به کشاورزی نگاه کنیم هیچ مشکلی در این زمینه حل نمی شود و تا زمانی که در تمام تصمیم گیری ها معاش کشاورز را درنظر نگیریم هر قانونی که به بهترین شکل در بهترین مراکز آکادمی اجرایی نیز نوشته شده باشد قابل اجرا نخواهد بود.
عدالت با تاکید بر اینکه دولت باید بازار صادراتی را برای کشاورزی فراهم کند، اظهارکرد: اگر تمام نگاه ها به اقتصاد و معاش کشاورز نباشد قوانین هیچ کدام برخورد واقعی خود را نخواهد داشت، به جای اینکه بیاییم محصولات کشاورزی را سرکوب کنیم بازار صادراتی این محصولات را تقویت کنیم.
وی ادامه داد: دولت ها قیمت ها را همیشه پایین نگه می دارند و این سرکوب شدن قیمت باعث می شود که کشاورز توانمند نشود، کشاورزی که توانمند نشود سفارش پژوهش نخواهد داد و آموزش برای او اهمیتی ندارد چون پولی ندارد در این زمینه هزینه کند.
وی اضافه کرد: اما اگر کشاورز توانمند شد دانشگاهیان نیز از نظر پژوهشی و آموزشی توانمند می شوند.
رئیس دانشکده کشاورزی دانشگاه شیراز گفت: دولت ها قیمت محصولات کشاورزی را به صورت دستوری پایین نگه می دارند و از جیب کشاورز سوبسید به مصرف کننده عادی می دهند ولی مصرف صنعتی را رها کرده اند تا می توانند افزایش قیمت دهند، قیمت خودرو را ببینید که چه شد.
عدالت تاکید کرد: باید سیاست های کلی کشور در ارتباط با کشاورز و کشاورزی اصلاح و الگوهای دنیا پیاده شود.
وی ادامه داد: دنیا سراغ کشاورزی رفت و کشاورزی را توسعه داد و ثروتی که از این راه بدست آورد را در صنعت، سرمایه گذاری کرد و کار توسعه صنعتی را دنبال کرد اما ما کشاورزی را سرکوب و به خاک سیاه نشاندیم.
رئیس دانشکده کشاورزی دانشگاه شیراز گفت: گفتیم تنها به سمت صنعتی شدن حرکت کنیم، آیا صنعتی داریم؟ ما 2 کارخانه خودروسازی داریم که تنها مونتاژ می کنند و بقیه صنایع نیز از یارانه انرژی استفاده می کنند و روی پا ایستاده اند، اگر قرار باشد انرژی را به قیمت آزاد و جهانی به آن ها ارائه دهیم، هیچ کدام توان ایستادگی نخواهند داشت.
عدالت افزود: کالای کشاورزی ما امروز در کشورهای اطراف مشتری دارد و ما خیلی راحت می توانیم صادرات کنیم و ارز به مملکت بیاوریم اما چند درصد کالاهای صنعتی ما توان صادراتی دارند؟
** کسری آب های زیرزمینی در 130 دشت فارس و لزوم بهره وری در آب
صالحی مدیر بهره برداری و نگهداری از تاسیسات آبی و برقابی آب منطقه ای استان فارس در ادامه این میزگرد با اشاره به اینکه کشاورزان ملزم به نصب کنتورهای هوشمند در مزارع خود هستند بیان کرد: 135 دشت در استان فارس ثبت شده که از این میزان 130 دشت فارس دارای کسری آب است و اگر برداشت آب در این دشت ها مدیریت شده نباشد شرایط بسیار سختی پیش روی کشاورزان و اهالی فارس قرار می دهد.
مدیر زراعت جهاد کشاورزی استان فارس درباره سیاست کشت در استان و کشور نیز گفت: یکی از سیاست هایی که در کشور به دنبال آن هستیم افزایش بهره وری و کاهش مصرف آب است اکنون می توان گفت که طی یک دهه اخیر با توجه به فعالیت هایی که در استان روی داده است بهره وری بخش کشاورزی 2 برابر شده است.
دهقان افزود: کاهش ضایعات تولیدات کشاورزی، بهبود الگوی کشت و مصرف و افزایش میزان بهره وری کشاورزی از جمله اهدافی است که پس از بهبود کشاورزی حاصل می شود.
مدیر زراعت جهاد کشاورزی استان فارس در خصوص میزان مصرف بخش کشاورزی از آب های استان فارس اظهار داشت: با توجه به اینکه در استان فارس بیش از هفت میلیون تن انواع محصولات کشاورزی تولید می شود و سیاست کلی نیز بر حفظ منابع آبی و مدیریت مصرف آب در کشاورزی است لیکن بخش کشاورزی سالانه نزدیک به سه میلیارد و 500 میلیون متر مکعب آب مصرف می کند.
وی درباره تامین آب کشت های دیم نیز بیان کرد: کشت گندم، جو و کلزا در فارس به صورت دیم صورت می گیرد و سالانه یک میلیارد متر مکعب آب مصرف داشته که پیشتر 30 درصد آن توسط باران تامین می شد اما با بارندگی های اخیر شاهد تامین 60 درصدی نیاز آبی کشت های دیم در فارس هستیم.
وی گفت: علاوه بر این، می توان گفت روش های آبیاری در استان فارس ارتقا یافته است و محصولات سبزی ، صیفی و جالیز با روش های نوین، آبیاری می شوند از این رو بهره وری آب افزایش داشته و مصرف، کاهش قابل توجه ای یافته است.
** گلایه های کشاورزان از نبود عزم ملی و فراگیر در بهره وری آب
دبیر اجرایی خانه کشاورز استان فارس نیز در این میزگرد با بیان اینکه این تشکل کار پیگیری مسایل و مشکلات کشاورزان را دنبال می کند، گفت: کشاورزان متناسب با شرایط بحرانی که کشور با آن مواجه است، پذیرفته اند در جهت صرفه جویی در مصرف آب فعالیت کنند.
محمدحسین فخیمی افزود: به عنوان مثال، کشاورزان پذیرفته اند که کنتورهای حجمی را نصب کنند اما توان پرداخت هزینه نصب کنتور را ندارند، ما موافق نصب کنتور هستیم اما خواستار آن هستیم که دولت هزینه آن را پرداخت کند.
وی ادامه داد: همچنین کشاورزانی که کنتور دارند این گلایه دارند که کسانی که کنتور ندارند آزادانه برداشت می کنند اما حجمی برای ما مشخص شده که بیشتر از آن امکان برداشت نداریم؛ این شرایط باید برای همگان برابر باشد و روند اصلاح شود.
دبیر اجرایی خانه کشاورز استان فارس گفت: بحث عدالت در توزیع آب بین کشاورزان مساله ای است که باید مورد توجه قرار گیرد، در بحث رهاسازی آب از سدها کشاورزان این گلایه را دارند که چرا این رهاسازی به موقع صورت نمی گیرد.
عضو شورای مرکزی خانه کشاورز استان فارس نیز در این میزگرد گفت: تشکیلات ترویجی تلاش می کنند یک کشت را از فصلی به فصل دیگر منتقل و یک زراعت پرآب را به زراعت کم آب تبدیل کنند.
محمد جعفری افزود: در مناطق گرمسیری، چغندر را به جای تابستان در زمستان کشت می کنند، سطح کشت از 200 هزار هکتار، پنج هزار هکتار می شود، محصول بعد از تولید به مراکز خرید داده می شود اما بعد از 9 ماه پول کشاورز را نمی دهند.
وی ادامه داد: گندم که قیمت واقعی آن را از کشاورز نمی خرند، را تحویل می گیرند اما تا ماه ها پول آن پرداخت نمی شود؛ در کنار ما، عراق گندم را تا بیش از چهار هزار تومان و افغانستان تا بیش از 6 هزار تومان خریداری می کند.
عضو شورای مرکزی خانه کشاورز استان فارس با تاکید بر اینکه سیاست ها نمی گذارد قضیه اقتصاد بخش کشاورزی به خوبی روان کار کند، گفت: محصولات کشاورزی و باغداری ایران بهترین جایگاه را در دیگر کشورها دارد اما من توان آن را ندارم، این محصولات را به آنجا ببرم.
جعفری در مورد نصب کنتورهای حجمی کشاورزی نیز بیان کرد: ما کشاورزان آمادگی نصب کنتور را داریم اما می دانیم عزم ملی دنبال این قضیه نیست و تنها حرف زده می شود.
** کاهش فرسایش خاک در دستور کار
در ادامه این میزگرد، جانشین معاونت تولیدات گیاهی جهاد کشاورزی فارس گفت: آب و هوا ، اقلیم و نیروی انسانی عناصر اصلی کشاورزی است اما سعی شده تا با افزایش ارتباط دانشگاه با صنعت به دنبال افزایش بهره وری کشاورزی در هر واحد باشیم.
محمد محمدی افزود: در حوزه سخت افزاری سعی شده تا با تغییر روش های ابیاری و ابیاری تحت فشار شاهد افزایش عملکرد مصرف آب در هر واحد کشاورزی بوده البته در کنار مصرف آب به نوع کشت و بذر استفاده شده در این بخش نیز توجه ویژه ای صورت گرفته است. وی افزود: کاهش طول مدت کشت ، تغییر الگوی و روش های کشت مواردی است که مورد توجه است تا فرسایش خاک نیز کاهش داشته باشد.
محمدی در خصوص تغییر الگوی کشت در فارس بیان کرد: یکی از سیاست های کلی که در استان فارس به دنبال آن هستیم ایجاد هفت هزار هکتار گلخانه در فارس است. ایجاد گلخانه در فارس نه تنها تنش های آبی- خاکی را کاهش می دهد بلکه بستری برای تولیدات محصولات گیاهان دارویی را فراهم می کند.
او معیشت کشاورزان را یکی از موضوعاتی می داند که مورد توجه جهاد کشاورزی است و عنوان کرد: استان فارس به 600 پهنه تقسیم بندی شده است و برخی از پهنه ها به علت اینکه دارای تنش های آبی هستند امکان کشت در آنها نیست از این رو با تغییر الگوی کشت به کشاورزان کمک می شود تا معیشت مناسبی در تمامی طول سال داشته باشند.
** چرایی کاشت برنج در شرایط کم آبی
در ادامه میزگرد تخصصی خبرگزاری جمهوری اسلامی، دهقان مدیر زراعت جهاد کشاورزی استان فارس در پاسخ به این سوال که باتوجه به محدویت مصرف آب چگونه همچنان در فارس کشت برنج وجود دارد گفت: کشت برنج جز الگوی کشت استان فارس نیست و تنها دو استان شمالی کشور می توانند به کشت برنج مبادرت ورزند و به جرات می توان گفت اگر کشت برنج در این استان وجود دارد تماما با استفاده از آب های سطحی است و از منابع آبی زیر زمینی هیچ استفاده ای نمی شود.
رئیس دانشکده کشاورزی دانشگاه شیراز در این باره گفت: باید بررسی کنیم که چرا با وجود اینکه همه فشار می آوریم و قانون تصویب می کنیم که کشاورز برنج نکارد اما باز کشاورز برنج می کارد، چرا کشاورز این همه به کشت برنج علاقه دارد؟ آیا این کشت یک کشت راحتی است؟ کشاورز به این دلیل به دنبال کشت برنج است چرا که معاش او از برنج بیرون می آید.
عدالت افزود: ما نسخه دیگری دست کشاورز نداده ایم و تلاش نکردیم به کشاورز بگوییم اگر این محصول را نکاشتی به جای آن این محصول را بکار و مطمئن باش درآمد تو معادل برنج خواهد بود.
وی ادامه داد: به عنوان مثال مشاهده کردیم امسال بازار صادراتی پیاز باز شد و قیمت دلار به گونه ای بود که پیاز تا 12 هزار تومان افزایش یافت و هر کس پیاز کاشته بود، وضعیتش خوب شد، پیاز را با چند لیتر آب می توانیم تولید کنیم؟ برای کشت هر کیلو پیاز در مزرعه بین 300 تا 400 لیتر آب مصرف می شود اما برای کشت برنج حدود هشت هزار لیتر آب مصرف می شود.
وی اضافه کرد: اگر بازار صادرات را داشته باشیم و کشاورز به جای برنج پیاز بکارد و با مصرف آب کمتر همان درآمد را پیدا کند، هیچ کشاورزی به سمت کشت برنج نمی رود.
** کشت فراسرزمینی و مشکلات فرارو
طی سالیان گذشته، موضوع کشت فراسرزمینی به عنوان یکی از راهکارهای تامین منابع غذایی کشور در سرزمین هایی که مشکل آب ندارند، مورد توجه بوده است.
دهقان مدیر امور زراعت سازمان جهاد کشاورزی استان فارس گفت: گام نخست این اقدام در استان فارس برداشته شد و فعالیت های خوبی در این زمینه شکل گرفت اما در کشت فراسرزمینی واردات محصول و انتقال ادوات کشاورزی به کشور هدف مشکلاتی را برای کشاورزان به وجود آورد.
** صادرات آب مجازی
کشت هندوانه از موارد مورد انتقاد در شرایط کم آبی سالیان گذشته بوده است.
اما مدیر امور زراعت سازمان جهاد کشاورزی استان فارس از منظری دیگر دراین باره سخن گفت.
دهقان در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه با صادرات هندوانه آب مجازی صادر می کنیم، اظهار داشت: با توجه به مدیریت مصرف آب و افزایش بهره وری آب، کشت هندوانه در استان فارس سالانه به طور متوسط چهار هزار متر مکعب آب مصرف می کند اما قیمت صادراتی این محصول افزایش خوبی داشته و نسبت به هزینه تمام شده کشت چندین برابر ارزآوری کرده است.
** لزوم سرمایه گذاری در بخش نوآوری کشاورزی
رئیس دانشکده کشاورزی دانشگاه شیراز در ادامه این میزگرد گفت: در بخش تولیدات کشاورزی ایران رتبه 16 جهان را دارد اما در بخش تولید نوآوری و فناوری در حوزه کشاورزی رتبه 75 هستیم، این فاصله نشان می دهد سرمایه گذاری کافی در زمینه نوآوری کشاورزی اتفاق نمی افتد و تا زمانی که این سرمایه گذاری اتفاق نیفتد معضل کم آبی، خشکسالی، اقتصاد زندگی کشاورز و مشکلات زیست محیطی همچنان پابرجاست.
عدالت افزود: ما در دانشگاه به این نتیجه رسیده ایم که پلتفرم آموزش و پژوهش را باید تغییر دهیم و باید به سمتی برویم تا کسانی که از دانشگاه فارغ التحصیل می شوند حداقل هایی از مهارت کشاورزی را بدانند.
وی ادامه داد: خوشبختانه در پنج سال گذشته با فعالیت های خوبی که به کمک سازمان فنی و حرفه ای صورت گرفت کارگاه های بسیار خوب مهارت آموزی برای دانشجویان برگزار کردیم، در حال حاضر بسیاری از آن ها خودشان مولد شدند و برای دیگران شغل ایجاد می کنند و برای استخدام تکیه ای به دولت ندارند.
بنا بر آنچه که در این میزگرد تخصصی گذشت، تحقق رونق 'پایدار' تولید در بخش کشاورزی نیازمند توجه به مولفه های مختلفی در حوزه اجرا، بهبود الگوی کشت، تغییر سیاستگذاری ها، ارتقای فناوری تولید و ... است و در این صورت است که می توان چشم انداز درخشانی را فراروی این بخش متصور شد.
9254/ ع پ/ 2027
انتهای پیام از آنجا که رونق کشاورزی در پیوند با مقوله آب است، نماینده شرکت آب منطقه ای فارس نیز به ترسیم وضعیت کنونی منابع آبی استان پرداخت و 2 عضو ارشد خانه کشاورز استان نیز در دفاع از کشاورزان سخن گفتند.
آنچه امسال نویدبخش رونق تولید در بخش کشاورزی ایران شده است، بارش های قابل توجهی است که نسبت به سال زراعی گذشته، بستر بهتری را برای تولید در این بخش فراهم کرد. تنها در استان فارس، میزان بارش ها به حدی بود که پس از 10 سال خشکسالی، دریچه های سد درودزن با هدف تامین آب مورد نیاز کشاورزان پایین دست گشوده شد.
اما این وضعیت از نظر صاحب نظران شرکت کننده در میزگرد ایرنا، پایان راه نیست و با وجود افزایش حجم بارش ها، باید همچنان راهکارهای ارتقای بهره وری در مصرف آب را در دستور کار داشت، از نگاه جزیره ای در موضوع کشاورزی پرهیز و به جای هندوانه و صادرات آب مجازی، محصولات با ارزش افزوده بالا با میزان مصرف کمتر آب را راهی بازارهای داخلی و خارجی کرد.
رونق تولید در بخش کشاورزی نویدبخش دمیدن تحرک و پویایی به دیگر بخش های اقتصاد و اشتغالزایی است که بهره گیری حداکثری از آن در گروی وجود صنایع تبدیلی با هدف جذب ارزش افزوده ناشی از محصولات کشاورزی در محل تولید است.
** چشم انداز تولید
مدیر امور زراعت سازمان جهاد کشاورزی استان فارس در این میزگرد تخصصی گفت: در استان فارس سالانه 330 هزار هکتار کشت دیم و 550 هزار هکتار کشت آبی صورت می گیرد که هدف از این کشت ها، علاوه بر تامین امنیت غذایی استان، تامین نیازهای کشور است و این موضوع پیروی اهدافی است که در اقتصاد مقاومتی در بخش کشاورزی در نظر گرفته شده است.
احمد دهقان افزود: یکی از اهدافی که در اقتصاد مقاومتی دستیابی به آن در نظر گرفته شده است رسیدن به ضریب خود اتکایی 100 درصدی در تولید گندم است البته علاوه بر گندم 9 محصول از گروه های گندم، جو، برنج، حبوبات و سیب زمینی نیز افزایش ضریب خوداتکایی دارند.
مدیر باغبانی سازمان جهاد کشاورزی فارس نیز در ادامه این میزگرد گفت: بیش از 400 هزار هکتار باغ در استان فارس وجود دارد که 150 هزار هکتار از این باغات به صورت دیم ایجاد شده اند.
محمدرضا پاکاری افزود: تنوع آب و هوایی در فارس باعث شده تا استان فارس وضعیت خوبی در این حوزه در کشور داشته باشد و بتواند بیش از سه میلیون 200 هزار تن اتوا محصولات باغی در کشور تولید کند.
وی اقتصاد پایدار بخش باغبانی را یکی از اهداف این حوزه در استان برشمرد و عنوان کرد: پایدار و استمرار در تولید محصولات باغی در فارس به علت تنوع آب و هوایی است از این رو تنوع بخشی به تولید محصولات باغی یکی از مواردی است که در دستور کار جهاد کشاورزی قرار گرفته است.
پاکاری در خصوص افزایش میزان باغات نیز گفت: یکی از سیاست های کلی نظام، کاستن از مهاجرت روستاییان به شهرها است، از این رو، وجود باغات و افزایش سطح این بخش می تواند علاوه بر جلوگیری از مهاجرت روستائیان به شهرها و تخلیه روستا ها زمینه ساز تولیدات گیاهان دارویی در روستاها شود.
مدیر باغبانی جهاد کشاورزی استان فارس بیان کرد: یکی از بحران هایی که کشاورزی استان با آن مواجه است بحران کم آبی است لیکن یکی از اصلی ترین سیاست هایی که جهاد کشاورزی به دنبال آن است مدیریت مصرف آب در این بخش است.
او در خصوص زنجیره های مرتبط با بخش کشاورزی نیز بیان کرد: توسعه زنجیره تولید و صادرات جز مواردی است که می توان منجر به بهبود وضعیت کشت و افزایش دهنده بهره وری این بخش است و اگر زنجیره های تولید که حلقه های وابسته بخش کشاورزی هستند در نظر گرفته نشوند این بخش با مشکل مواجه می شود.
** نگاهی به وضعیت منابع کنونی آب
مدیر بهره برداری و نگهداری از تاسیسات آبی و برقابی شرکت آب منطقه ای استان فارس نیز در میزگرد ایرنا گفت: هم اکنون حدود سه میلیارد مترمکعب آب در هفت سد واقع در این استان ذخیره است.
وحید صالحی افزود: از میان آب هایی که در سدهای استان فارس ذخیره شده است بیش از یک میلیارد و 600 میلیون متر مکعب آن قابل استفاده و بهره برداری است و 492 میلیون متر مکعب آن نیز به عنوان حجم آب پایدار برای بقای سدها باید همواره در پشت سد باقی بماند.
وی ادامه داد: در مجموع، میزان آب مفیدی که هم اینک در سدهای استان فارس ذخیره و امکان استفاده مفید از آن فراهم است افزون بر یک میلیارد و 156 میلیون متر مکعب است.
مدیر بهره برداری و نگهداری از تاسیسات آبی و برقابی آب منطقه ای استان فارس در خصوص بارندگی های اخیر در استان فارس نیز گفت: این بارش ها سبب شد افزون بر 450 میلیون متر مکعب آب راهی سدهای استان فارس شود.
** تخصیص کم سابقه آب سدها؛ جهاد کشاورزی: کافی نبود
وی در خصوص تخصیص آب سدهای استان به کشاورزان نیز گفت: کارگروه کشاورزی میزان تخصیص آب سد های استان به کشاورزان را مشخص می کند و این تخصیص براساس فعالیت های کشاورزان و نوع کشت صورت می گیرد البته امسال میزان تخصیص آب متاثر از میزان بارندگی های اخیر نیز هست.
صالحی در خصوص آب تخصیص یافته به بخش کشاورزی طی یکماه گذشته اظهار داشت: 120 میلیون متر مکعب آب به کشاورزی تخصیص داده شد که از این میزان تاکنون 111 میلیون متر مکعب در حوزه های مختلف کشاورزی ، احیا و پایداری کانون ها اختصاص یافته است.
از سوی دیگر، دهقان مدیر امور زراعت سازمان جهاد کشاورزی استان فارس با بیان اینکه آب تخصیص یافته سدهای استان بسیار ناچیز بوده است، اظهار داشت: طی سه سال گذشته تخصیص آب از سدهای استان صورت نگرفت که به علت کمبود آب بود.
وی ادامه داد: امسال که آب سدهای استان فارس به بخش کشاورزی تخصیص یافت، این میزان برطرف کننده نیازهای این بخش نبود.
** لزوم تغییر نگاه دولت ها به کشاورزی
رئیس دانشکده کشاورزی دانشگاه شیراز نیز در این میزگرد گفت: باید جو روانی و فرهنگی جامعه را از زیان بار بودن کشاورزی بیرون بیاوریم، متاسفانه از هر تریبونی در هرجای این کشور هر ویران گری که اتفاق افتاده اولین انگشتمان را به سمت کشاورز و کشاورزی و حوزه های مرتبط با آن می بریم.
محسن عدالت افزود: اگر کشاورزی مخرب است پس چرا آن را ادامه می دهیم؟ اگر نمی خواهیم آن را ادامه دهیم پس راهکار جایگزین چیست؟ متاسفانه جوانان از کشاورزی گریزان شده اند، آنها را از این بخش فراری داده ایم.
وی ادامه داد: مدام می گوییم کشاورزی آب مصرف می کند، خب این آب مصرف می شود چون 90 درصد گیاه آب است، مثل این است که بگوییم چرا صنعت ساختمان، سیمان مصرف می کند، البته این انتقاد که چرا آب را بد مصرف می کنیم درست است.
این عضو هیات علمی دانشگاه شیراز گفت: تا زمانی که نگاه سیستمی به معضلات کشاورزی نداشته باشیم و بخواهیم جزیره ای به کشاورزی نگاه کنیم هیچ مشکلی در این زمینه حل نمی شود و تا زمانی که در تمام تصمیم گیری ها معاش کشاورز را درنظر نگیریم هر قانونی که به بهترین شکل در بهترین مراکز آکادمی اجرایی نیز نوشته شده باشد قابل اجرا نخواهد بود.
عدالت با تاکید بر اینکه دولت باید بازار صادراتی را برای کشاورزی فراهم کند، اظهارکرد: اگر تمام نگاه ها به اقتصاد و معاش کشاورز نباشد قوانین هیچ کدام برخورد واقعی خود را نخواهد داشت، به جای اینکه بیاییم محصولات کشاورزی را سرکوب کنیم بازار صادراتی این محصولات را تقویت کنیم.
وی ادامه داد: دولت ها قیمت ها را همیشه پایین نگه می دارند و این سرکوب شدن قیمت باعث می شود که کشاورز توانمند نشود، کشاورزی که توانمند نشود سفارش پژوهش نخواهد داد و آموزش برای او اهمیتی ندارد چون پولی ندارد در این زمینه هزینه کند.
وی اضافه کرد: اما اگر کشاورز توانمند شد دانشگاهیان نیز از نظر پژوهشی و آموزشی توانمند می شوند.
رئیس دانشکده کشاورزی دانشگاه شیراز گفت: دولت ها قیمت محصولات کشاورزی را به صورت دستوری پایین نگه می دارند و از جیب کشاورز سوبسید به مصرف کننده عادی می دهند ولی مصرف صنعتی را رها کرده اند تا می توانند افزایش قیمت دهند، قیمت خودرو را ببینید که چه شد.
عدالت تاکید کرد: باید سیاست های کلی کشور در ارتباط با کشاورز و کشاورزی اصلاح و الگوهای دنیا پیاده شود.
وی ادامه داد: دنیا سراغ کشاورزی رفت و کشاورزی را توسعه داد و ثروتی که از این راه بدست آورد را در صنعت، سرمایه گذاری کرد و کار توسعه صنعتی را دنبال کرد اما ما کشاورزی را سرکوب و به خاک سیاه نشاندیم.
رئیس دانشکده کشاورزی دانشگاه شیراز گفت: گفتیم تنها به سمت صنعتی شدن حرکت کنیم، آیا صنعتی داریم؟ ما 2 کارخانه خودروسازی داریم که تنها مونتاژ می کنند و بقیه صنایع نیز از یارانه انرژی استفاده می کنند و روی پا ایستاده اند، اگر قرار باشد انرژی را به قیمت آزاد و جهانی به آن ها ارائه دهیم، هیچ کدام توان ایستادگی نخواهند داشت.
عدالت افزود: کالای کشاورزی ما امروز در کشورهای اطراف مشتری دارد و ما خیلی راحت می توانیم صادرات کنیم و ارز به مملکت بیاوریم اما چند درصد کالاهای صنعتی ما توان صادراتی دارند؟
** کسری آب های زیرزمینی در 130 دشت فارس و لزوم بهره وری در آب
صالحی مدیر بهره برداری و نگهداری از تاسیسات آبی و برقابی آب منطقه ای استان فارس در ادامه این میزگرد با اشاره به اینکه کشاورزان ملزم به نصب کنتورهای هوشمند در مزارع خود هستند بیان کرد: 135 دشت در استان فارس ثبت شده که از این میزان 130 دشت فارس دارای کسری آب است و اگر برداشت آب در این دشت ها مدیریت شده نباشد شرایط بسیار سختی پیش روی کشاورزان و اهالی فارس قرار می دهد.
مدیر زراعت جهاد کشاورزی استان فارس درباره سیاست کشت در استان و کشور نیز گفت: یکی از سیاست هایی که در کشور به دنبال آن هستیم افزایش بهره وری و کاهش مصرف آب است اکنون می توان گفت که طی یک دهه اخیر با توجه به فعالیت هایی که در استان روی داده است بهره وری بخش کشاورزی 2 برابر شده است.
دهقان افزود: کاهش ضایعات تولیدات کشاورزی، بهبود الگوی کشت و مصرف و افزایش میزان بهره وری کشاورزی از جمله اهدافی است که پس از بهبود کشاورزی حاصل می شود.
مدیر زراعت جهاد کشاورزی استان فارس در خصوص میزان مصرف بخش کشاورزی از آب های استان فارس اظهار داشت: با توجه به اینکه در استان فارس بیش از هفت میلیون تن انواع محصولات کشاورزی تولید می شود و سیاست کلی نیز بر حفظ منابع آبی و مدیریت مصرف آب در کشاورزی است لیکن بخش کشاورزی سالانه نزدیک به سه میلیارد و 500 میلیون متر مکعب آب مصرف می کند.
وی درباره تامین آب کشت های دیم نیز بیان کرد: کشت گندم، جو و کلزا در فارس به صورت دیم صورت می گیرد و سالانه یک میلیارد متر مکعب آب مصرف داشته که پیشتر 30 درصد آن توسط باران تامین می شد اما با بارندگی های اخیر شاهد تامین 60 درصدی نیاز آبی کشت های دیم در فارس هستیم.
وی گفت: علاوه بر این، می توان گفت روش های آبیاری در استان فارس ارتقا یافته است و محصولات سبزی ، صیفی و جالیز با روش های نوین، آبیاری می شوند از این رو بهره وری آب افزایش داشته و مصرف، کاهش قابل توجه ای یافته است.
** گلایه های کشاورزان از نبود عزم ملی و فراگیر در بهره وری آب
دبیر اجرایی خانه کشاورز استان فارس نیز در این میزگرد با بیان اینکه این تشکل کار پیگیری مسایل و مشکلات کشاورزان را دنبال می کند، گفت: کشاورزان متناسب با شرایط بحرانی که کشور با آن مواجه است، پذیرفته اند در جهت صرفه جویی در مصرف آب فعالیت کنند.
محمدحسین فخیمی افزود: به عنوان مثال، کشاورزان پذیرفته اند که کنتورهای حجمی را نصب کنند اما توان پرداخت هزینه نصب کنتور را ندارند، ما موافق نصب کنتور هستیم اما خواستار آن هستیم که دولت هزینه آن را پرداخت کند.
وی ادامه داد: همچنین کشاورزانی که کنتور دارند این گلایه دارند که کسانی که کنتور ندارند آزادانه برداشت می کنند اما حجمی برای ما مشخص شده که بیشتر از آن امکان برداشت نداریم؛ این شرایط باید برای همگان برابر باشد و روند اصلاح شود.
دبیر اجرایی خانه کشاورز استان فارس گفت: بحث عدالت در توزیع آب بین کشاورزان مساله ای است که باید مورد توجه قرار گیرد، در بحث رهاسازی آب از سدها کشاورزان این گلایه را دارند که چرا این رهاسازی به موقع صورت نمی گیرد.
عضو شورای مرکزی خانه کشاورز استان فارس نیز در این میزگرد گفت: تشکیلات ترویجی تلاش می کنند یک کشت را از فصلی به فصل دیگر منتقل و یک زراعت پرآب را به زراعت کم آب تبدیل کنند.
محمد جعفری افزود: در مناطق گرمسیری، چغندر را به جای تابستان در زمستان کشت می کنند، سطح کشت از 200 هزار هکتار، پنج هزار هکتار می شود، محصول بعد از تولید به مراکز خرید داده می شود اما بعد از 9 ماه پول کشاورز را نمی دهند.
وی ادامه داد: گندم که قیمت واقعی آن را از کشاورز نمی خرند، را تحویل می گیرند اما تا ماه ها پول آن پرداخت نمی شود؛ در کنار ما، عراق گندم را تا بیش از چهار هزار تومان و افغانستان تا بیش از 6 هزار تومان خریداری می کند.
عضو شورای مرکزی خانه کشاورز استان فارس با تاکید بر اینکه سیاست ها نمی گذارد قضیه اقتصاد بخش کشاورزی به خوبی روان کار کند، گفت: محصولات کشاورزی و باغداری ایران بهترین جایگاه را در دیگر کشورها دارد اما من توان آن را ندارم، این محصولات را به آنجا ببرم.
جعفری در مورد نصب کنتورهای حجمی کشاورزی نیز بیان کرد: ما کشاورزان آمادگی نصب کنتور را داریم اما می دانیم عزم ملی دنبال این قضیه نیست و تنها حرف زده می شود.
** کاهش فرسایش خاک در دستور کار
در ادامه این میزگرد، جانشین معاونت تولیدات گیاهی جهاد کشاورزی فارس گفت: آب و هوا ، اقلیم و نیروی انسانی عناصر اصلی کشاورزی است اما سعی شده تا با افزایش ارتباط دانشگاه با صنعت به دنبال افزایش بهره وری کشاورزی در هر واحد باشیم.
محمد محمدی افزود: در حوزه سخت افزاری سعی شده تا با تغییر روش های ابیاری و ابیاری تحت فشار شاهد افزایش عملکرد مصرف آب در هر واحد کشاورزی بوده البته در کنار مصرف آب به نوع کشت و بذر استفاده شده در این بخش نیز توجه ویژه ای صورت گرفته است. وی افزود: کاهش طول مدت کشت ، تغییر الگوی و روش های کشت مواردی است که مورد توجه است تا فرسایش خاک نیز کاهش داشته باشد.
محمدی در خصوص تغییر الگوی کشت در فارس بیان کرد: یکی از سیاست های کلی که در استان فارس به دنبال آن هستیم ایجاد هفت هزار هکتار گلخانه در فارس است. ایجاد گلخانه در فارس نه تنها تنش های آبی- خاکی را کاهش می دهد بلکه بستری برای تولیدات محصولات گیاهان دارویی را فراهم می کند.
او معیشت کشاورزان را یکی از موضوعاتی می داند که مورد توجه جهاد کشاورزی است و عنوان کرد: استان فارس به 600 پهنه تقسیم بندی شده است و برخی از پهنه ها به علت اینکه دارای تنش های آبی هستند امکان کشت در آنها نیست از این رو با تغییر الگوی کشت به کشاورزان کمک می شود تا معیشت مناسبی در تمامی طول سال داشته باشند.
** چرایی کاشت برنج در شرایط کم آبی
در ادامه میزگرد تخصصی خبرگزاری جمهوری اسلامی، دهقان مدیر زراعت جهاد کشاورزی استان فارس در پاسخ به این سوال که باتوجه به محدویت مصرف آب چگونه همچنان در فارس کشت برنج وجود دارد گفت: کشت برنج جز الگوی کشت استان فارس نیست و تنها دو استان شمالی کشور می توانند به کشت برنج مبادرت ورزند و به جرات می توان گفت اگر کشت برنج در این استان وجود دارد تماما با استفاده از آب های سطحی است و از منابع آبی زیر زمینی هیچ استفاده ای نمی شود.
رئیس دانشکده کشاورزی دانشگاه شیراز در این باره گفت: باید بررسی کنیم که چرا با وجود اینکه همه فشار می آوریم و قانون تصویب می کنیم که کشاورز برنج نکارد اما باز کشاورز برنج می کارد، چرا کشاورز این همه به کشت برنج علاقه دارد؟ آیا این کشت یک کشت راحتی است؟ کشاورز به این دلیل به دنبال کشت برنج است چرا که معاش او از برنج بیرون می آید.
عدالت افزود: ما نسخه دیگری دست کشاورز نداده ایم و تلاش نکردیم به کشاورز بگوییم اگر این محصول را نکاشتی به جای آن این محصول را بکار و مطمئن باش درآمد تو معادل برنج خواهد بود.
وی ادامه داد: به عنوان مثال مشاهده کردیم امسال بازار صادراتی پیاز باز شد و قیمت دلار به گونه ای بود که پیاز تا 12 هزار تومان افزایش یافت و هر کس پیاز کاشته بود، وضعیتش خوب شد، پیاز را با چند لیتر آب می توانیم تولید کنیم؟ برای کشت هر کیلو پیاز در مزرعه بین 300 تا 400 لیتر آب مصرف می شود اما برای کشت برنج حدود هشت هزار لیتر آب مصرف می شود.
وی اضافه کرد: اگر بازار صادرات را داشته باشیم و کشاورز به جای برنج پیاز بکارد و با مصرف آب کمتر همان درآمد را پیدا کند، هیچ کشاورزی به سمت کشت برنج نمی رود.
** کشت فراسرزمینی و مشکلات فرارو
طی سالیان گذشته، موضوع کشت فراسرزمینی به عنوان یکی از راهکارهای تامین منابع غذایی کشور در سرزمین هایی که مشکل آب ندارند، مورد توجه بوده است.
دهقان مدیر امور زراعت سازمان جهاد کشاورزی استان فارس گفت: گام نخست این اقدام در استان فارس برداشته شد و فعالیت های خوبی در این زمینه شکل گرفت اما در کشت فراسرزمینی واردات محصول و انتقال ادوات کشاورزی به کشور هدف مشکلاتی را برای کشاورزان به وجود آورد.
** صادرات آب مجازی
کشت هندوانه از موارد مورد انتقاد در شرایط کم آبی سالیان گذشته بوده است.
اما مدیر امور زراعت سازمان جهاد کشاورزی استان فارس از منظری دیگر دراین باره سخن گفت.
دهقان در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه با صادرات هندوانه آب مجازی صادر می کنیم، اظهار داشت: با توجه به مدیریت مصرف آب و افزایش بهره وری آب، کشت هندوانه در استان فارس سالانه به طور متوسط چهار هزار متر مکعب آب مصرف می کند اما قیمت صادراتی این محصول افزایش خوبی داشته و نسبت به هزینه تمام شده کشت چندین برابر ارزآوری کرده است.
** لزوم سرمایه گذاری در بخش نوآوری کشاورزی
رئیس دانشکده کشاورزی دانشگاه شیراز در ادامه این میزگرد گفت: در بخش تولیدات کشاورزی ایران رتبه 16 جهان را دارد اما در بخش تولید نوآوری و فناوری در حوزه کشاورزی رتبه 75 هستیم، این فاصله نشان می دهد سرمایه گذاری کافی در زمینه نوآوری کشاورزی اتفاق نمی افتد و تا زمانی که این سرمایه گذاری اتفاق نیفتد معضل کم آبی، خشکسالی، اقتصاد زندگی کشاورز و مشکلات زیست محیطی همچنان پابرجاست.
عدالت افزود: ما در دانشگاه به این نتیجه رسیده ایم که پلتفرم آموزش و پژوهش را باید تغییر دهیم و باید به سمتی برویم تا کسانی که از دانشگاه فارغ التحصیل می شوند حداقل هایی از مهارت کشاورزی را بدانند.
وی ادامه داد: خوشبختانه در پنج سال گذشته با فعالیت های خوبی که به کمک سازمان فنی و حرفه ای صورت گرفت کارگاه های بسیار خوب مهارت آموزی برای دانشجویان برگزار کردیم، در حال حاضر بسیاری از آن ها خودشان مولد شدند و برای دیگران شغل ایجاد می کنند و برای استخدام تکیه ای به دولت ندارند.
بنا بر آنچه که در این میزگرد تخصصی گذشت، تحقق رونق 'پایدار' تولید در بخش کشاورزی نیازمند توجه به مولفه های مختلفی در حوزه اجرا، بهبود الگوی کشت، تغییر سیاستگذاری ها، ارتقای فناوری تولید و ... است و در این صورت است که می توان چشم انداز درخشانی را فراروی این بخش متصور شد.
9254/ ع پ/ 2027
کپی شد
