سردیس هخامنشی و بازگشت به روزگار وصل خویش

این سردیس هخامنشی اکنون به جز هویت تاریخی، نماد دیپلماسی موفق ایران برای بازگرداندن نمادهای هویتی به غارت رفته است.

** هجران و وصل
این یادگار تاریخ باستانی ایران هرچند که دور ماند از اصل خویش، اینک باز جوید روزگار وصل خویش.
نیمه شهریور امسال(1397) خبری در رسانه های دنیا مخابره شد که در هنگامه بالا گرفتن جنگ لفظی ایران و آمریکا، نشانگر قدرت بالای دیپلماسی در حوزه فرهنگی بود؛ خبری که نوید بازگشت سردیس هخامنشی به سرزمین مادری پس از حدود 82 سال می داد.
این قطعه تاریخی متعلق به سر سرباز هخامنشی و نیزه است که در حدود85 سال پیش از دل خاک بیرون کشیده شد اما در سال 1936 میلادی از ایوان جنوبی کاخ شورا به سرقت رفت و در نهایت پاییز 2017 قرار بود این اثر تاریخی در نمایشگاهی به نمایش گذاشته و پس از آن در حراجی عتیقه در نیویورک فروخته شود.
با اطلاع مسئولان میراث فرهنگی ایران از این موضوع و پیگیری های حقوقی دولت،سرانجام دیپلماسی بین المللی جواب داد و این شیء تاریخی پنجم مهرماه 97 همزمان با بازگشت رئیس جمهوری ایران از مقر سازمان ملل متحد در نیویورک به ایران برگردانده شد که هم اینک در مشهد است.

** حقیقت همیشه برنده است
معاون میراث فرهنگی سازمان میراث فرهنگی،صنایع دستی و گردشگری کشور یکشنبه 16 دی 97 در گفت و گو با خبرنگار ایرنا مرکز فارس گفت: بنا به دستور ریاست این سازمان سردیس هخامنشی بعد از نمایش در شهرهای مختلف کشور به سایت اصلی باستانی خود تخت جمشید باز می گردد و بطور دائم در این محل در معرض دید همگان قرار خواهد گرفت.
محمدحسن طالبیان پیامی که به همراه این شیء تاریخی به کشور وارد شده را مهم دانست و افزود: جریان دیپلماسی قوی شکل گرفت تا این سردیس که بطور قاچاق از ایران خارج شده بود پس از 80 سال به خانه و زادگاه خود باز گردد که این مساله اهمیت این شیء تاریخی را چندین برابر افزایش داده است.
وی با بیان اینکه تجربه نشان داده حقیقت همیشه برنده خواهد بود، ادامه داد: علیرغم ظلم هایی که اکنون به کشور ما بواسطه تحریم‌ها وارد می شود اما جریان نهفته‌ فرهنگی که در میان اغلب مردمان جهان وجود دارد باعث شد این شیء تاریخی که غیرقانونی از کشورما خارج شده بود به زادگاه خود بازگردد.

** اصالت یعنی پیوستگی به سرزمین اصلی
معاون میراث فرهنگی کشور در ادامه صحبت های خود عنوان کرد: اثر تاریخی که از محل اصلی خود دور باشد اصالت خود را از دست خواهد داد و هر شیء تاریخی معنای واقعی خود را در کشور و سایت باستانی که متعلق به آن جا است پیدا می کند.
وی با اشاره به اینکه دنیا رفته رفته این مفهوم را درک کرده که هر میزان آثار تاریخی در سایت اصلی خود قرار داشته باشد پیام علمی،اطلاعاتی و فرهنگی آن میراث بهتر و بیشتر به اطلاع جهانیان خواهد رسید،گفت: هر زمان که شیء تاریخی از مکان اصلی خود دور می شود مسلما یکسری معانی و تفسیرهای خود را از دست خواهد داد.
طالبیان گفت:به همین خاطر فلاسفه و تئوریسین های حوزه میراث فرهنگی به اتفاق حرفشان این است که اگر نمی توان شیئی را در همان محل اصلی خود نگهداری کرد لااقل باید در موزه‌ای مستقر در محل همان سایت باستانی نگه داشت و هیچگاه نباید از محل اصلی خارج شود.
معاون میراث فرهنگی کشور اظهار داشت: در حال حاضر سازمان میراث فرهنگی کشور به دنبال همه اشیائی است که بطور غیرقانونی از کشور خارج شده و دائما رصد جهانی در این خصوص صورت می گیرد اما آمار مستند و دقیقی درباره اقلام تاریخی که مشمول این وضعیت است در اختیار نیست.
وی بیان کرد: در سالهای اخیر پیمان های مهمی در این باره با نهادهای بین المللی فعال درحوزه میراث فرهنگی در کشور ایتالیا و پلیس بین الملل با نیروی انتظامی و یگان حفاظت از میراث فرهنگی ما منعقد شده که برای بازگرداندن اشیاء تاریخی کشورمان به سرزمین مادری است.

** سفر سردیس
رئیس اداره معرفی و آموزش موزه ملی ایران در گفت و گو با خبرنگار ایرنا گفت: سردیس هخامنشی بعد از ورود به کشور در اختیاز موزه ملی ایران قرار گرفت که در سراسر کشور به نمایش درآید.
نینا رضائی افزود: این شیء تاریخی حدود یک ماه پیش به استان خراسان رضوی منتقل شده و هفته آینده نیز طی مراسمی رسمی سردیس هخامنشی در موزه خراسان بزرگ به نمایش در خواهد آمد و پس از آن سفر خود را به سایر نقاط کشور آغاز می کند.
وی ادامه داد: بعد از مشهد این شیء تاریخی احتمالا در سیستان و بلوچستان به نمایش در می آید و از آنجا به ترتیب به سمت استانهایی که اعلام آمادگی کردند حرکت خواهد کرد.

** بازگشت به تخت جمشید
رئیس اداره معرفی و آموزش موزه ملی ایران با بیان اینکه پیش بینی می شود نمایش این شیء در هر استان بطور میانگین حدود دو هفته بطول بینجامد که با استقبال عمومی نیز احتمال افزایش این مدت زمان وجود دارد،گفت: بر اساس دستور رئیس سازمان میراث فرهنگی،صنایع دستی و گردشگری کشور این شیء پس از نمایش در تمام استانهای کشور به فارس و پایگاه جهانی تخت جمشید بازمی گردد و در این محل بطور دائم قرارخواهد گرفت که پیش بینی می شود این حداکثر تا قبل از پایان سال آینده (1398)این امر رخ دهد.
رضایی افزود: بسیاری از استان های کشور از نمایش این شیء در استان خود استقبال کرده اند و در نوبت نمایش آن قرار دارند.
وی معتقد است که این سردیس باید بعنوان نماد یک افتخار بزرگ در سطح ایران نمایش داده و در نهایت به تخت جمشید و جایگاه اصلی باز گردد.
رئیس اداره معرفی و آموزش موزه ملی ایران عنوان کرد: در شرایط سخت فعلی به لحاظ اعمال تحریم های ظالمانه آمریکا علیه مردم ایران، تلاش بسیاری برای بازگشت این شیء تاریخی صورت گرفته است.

** جایگیری در جای اصلی خود
مدیر پایگاه جهانی تخت جمشید در گفت و گو با خبرنگار ایرنا گفت: سردیس هخامنشی پس از سفرهای استانی که برای آن پیش بینی شده به تخت جمشید باز می گردد و طی آیینی رسمی در محل اصلی خود رونمایی خواهد شد.
حمید فدایی اضافه کرد: بعد از رونمایی،این شیء ارزشمند در موزه تخت جمشید جانمایی خواهد شد و به موازات آن نیز اسکن دقیقی از ابعاد و اندازه آن انجام و اقدامات لازم برای جایگزاری نهایی در محل اصلی آن انجام خواهد شد.
وی ادامه داد: اکنون بخش های مجاور در محل اصلی سردیس هخامنشی در تخت جمشید وجود ندارد و در ردیف قطعات مفقوده است.
فدایی گفت: باید با تدابیر خاصی این سردیس در محل اصلی خود قرار گیرد که مقدماتی را نیاز دارد که بعد از رسیدن نقش به دست کارشناسان این مجموعه امکان پذیر خواهد بود.
وی در پاسخ به سوالی در زمینه بازگشت سایر اقلام خارج شده از تخت جمشید بیان کرد:بازگشت اشیایی که در داخل کشور هستند در برنامه های کوتاه مدت ما قرار دارد که در این رابطه با اداره کل موزه ها رایزنی هایی صورت گرفته که در گام اول تعدادی از این اشیاء در نمایشگاه های موقت در محوطه اصلی خودشان تخت جمشید نمایش داده شوند.

** نوید استقرار اشیای شاخص در تخت جمشید
وی ادامه داد: استقرار دائم و نمایش اشیای شاخصی مانند لوح های زرین و سیمین در محوطه تخت جمشید نیازمند یکسری زیرساخت های لازم است و باید این اشیاء با ضریب امنیتی و حفاظت بالایی به این مجموعه آورده شوند که اکنون به دنبال آن هستیم که وضعیت موزه تخت جمشید را به لحاظ امنیتی و نمایش آثار ارتقا دهیم که در آینده شرایط انتقال اینگونه آثار که متعلق به این سایت است در سرزمین مادری امکانپذیر باشد.

**دیپلماسی به کمک فرهنگ آمد
وی گفت: مساله ای که سردیس هخامنشی را ویژه کرده دیپلماسی فرهنگی است که در سالهای اخیر شکل گرفته و کمک کرده بخشی از میراث تاراج رفته کشور و تمدن ایرانی به سرزمین مادری خود بازگردد و این وضعیت امیدوارکننده است که دیپلماسی ایران کارآمد شده و زمینه بازگشت میراث ارزشمند کشور را نیز فراهم می کند.
فدایی با اشاره به اینکه صدها نقش نظیر سردیس هخامنشی در مجموعه تخت جمشید وجود دارد گفت: رسالتی که اکنون به دوش این سردیس قرار دارد از نوع دیپلماسی فرهنگی است و این نکته اهمیت آن را بالا برده و به اندازه ای که انتقال این پیام در سفرهای استانی این شی مهم است، شاید کالبد آن نباشد.

** مالکان و ادعای دروغین
غلامعلی خوشرو نماینده دائم ایران در سازمان ملل پیش تر به ایرنا گفت: خوشحالم که توانستیم نقش برجسته سر سرباز هخامنشی را از دادستانی نیویورک تحویل بگیریم.
وی با بیان اینکه دادستانی نیویورک بر اساس اسناد ارائه شده از سوی ایران، فروش این اثر را متوقف کرد، گفت: رسیدگی به ادعای مالکان دروغین این اثر 11 ماه به طول انجامید و در نهایت مشخص شد که این اثر از ایران سرقت شده و قاچاقچیان آن را دست به دست کرده اند.
وی افزود: با همکاری دادستانی نیویورک این اثر به ایران بازگشت داده شد و لازم است از همه کسانی که در بازگرداندن این اثر تلاش کردند، تشکر کنم و همکاری خوبی هم قاضی و دادستان برای احقاق حق جمهوری اسلامی در بازگرداندن این اثر به جای آوردند.
سردیس سرباز هخامنشی در سال 1933 توسط باستان شناسان موسسه شرق شناسی دانشگاه شیکاگو کشف و در سال 1936 دزدیده شد.
این اثر پس از چند بار دست به دست شدن در پاییز 2017 برای حراج از کانادا به نیویورک رسید، سردیس هخامنشی از سال 1951 تا 2011 در کانادا بود.
پس از انتقال این اثر به حراجی نیویورک، شواهدی از دزدی این اثر به پلیس و دادستانی گزارش شد و دادستانی نیز با اذعان به مسروقه بودن آن دستور توقیف داد.
جمهوری اسلامی ایران در اکتبر 2017 با ارائه مدارک مالکیت، استرداد این اثر تاریخی را از دادگاه نیویورک درخواست کرد.
دادگاه هم در 11 جولای 2018 رای نهایی خود را برای استرداد اثر به ایران اعلام کرد و در نهایت در تاریخ 4 سپتامبر این سال (13 شهریور 97) تحویل نمایندگی ایران در سازمان ملل متحد شد.
گزارش از محمدامین افشارپور
9873 /1876