کودکان کار وصفی است نه چندان خوشایند که روزانه در جای جای شهرها و پشت هر چراغ قرمزی با آن مواجه می شویم که در این عرصه، زیبایی صورت کودکانه زیر جبر زندگی رنگ باخته و طنازی های بچه گانه جای خود را به چاپلوسی دلالانه داده است.
نرگس اسکندری 12 سال سن دارد اما به دلیل مشکلاتی که داشته دیر به مدرسه رفته و اکنون کلاس سوم دبستان است.
او می گوید که مادرش در منزل چادر رنگی ،لیف حمام و ... می دوزد و او این اقلام را در خیابان های شیراز و خصوصا مقابل آستانه سید علاءالدین حسین و یا بازار به شکل دوره گرد به فروش می رساند.
از نرگس درباره سرپرست خانواده اش پرسیده شد که گفت: پدرم معتاد است، من و مادرم بناچار برای تامین مخارج زندگی کار می کنیم.
نرگس از آرزوهایش می گوید و اینکه دوست دارد درس بخواند تا در آینده به بچه های محله های قدیم شیراز که تعداد زیادی از آنها به مدرسه نمی روند کمک کند تا بتوانند تحصیل کنند و در آینده برای خودشان کسی شوند.
**مدرسه آرزوها
این دخترک دستفروش می خواهد مدرسه ای بسازد که بچه هایی که هزینه پرداخت شهریه ندارند رایگان در آن تحصیل کنند و باسواد شوند و یا حداقل به بچه هایی که پول شهریه ندارند این فرصت داده شود که تحصیل کنند و هر زمانی که قادر به پرداخت شهریه بودند آن را بپردازند.
او که با سن کمش به نظر درک درستی از شرایط اقتصادی کنونی کشور دارد، می گوید که من اگر به جای رئیس جمهوری ایران بودم اکنون برای مردم تلاش زیادی می کردم و حمایت هایی نیز انجام می دادم که با مشکلاتی که با آن روبه رو هستند مقابله کنند.
این کودک کار شیرازی می گوید که در دوره کنونی که بسیاری از مردم با انواع مشکلات مواجه اند ،مسئولان نباید در شرایط بسیار خوب زندگی به سر ببرند.
**آرزوی کودک کار برای نشست دو نفره با رئیس جمهوری
یکی از آرزوهای نرگس این است که رئیس جمهوری ایران اسلامی را از نزدیک ببیند و با وی نشست دو جانبه داشته باشد که دردهای خود و خانواده اش را با او در میان بگذارد.
نرگس در این باره می گوید که می خواهد از رئیس جمهوری دلیل گرانی ماه های اخیر را بپرسد و اینکه چرا این موضوع اتفاق افتاده که او ناچار باشد بیشتر کار کند تا بخشی از مشکلات خانواده اش را برطرف کند؟
** قرعه فال
امید محمدی کودک دیگری که در شیراز کار می کند 12 سال سن دارد و اکنون کلاس دوم دبستان است، او به خبرنگار ایرنا درباره علت تاخیر در تحصیل خود می گوید که چون تبعه کشور افغانستان است و مدارک شناسایی لازم را نداشته دیر به مدرسه رفته است.
او که در ایران به دنیا آمده،سالهای سال است که در کوچه پس کوچه و خیابان های شیراز کار می کند و ابتدا فال می فروخته و بعد نیز کفش های عابرین پیاده را واکس می زده و اکنون نیز در بازار فال حافظ می فروشد.
امید از سختی کارش می گوید و اینکه در ماه های گذشته فال حافظ گران شده به نحوی که ابتدای امسال یک بسته فال را سه هزار تومان و اکنون پنج هزار تومان می خرد و این وضعیت باعث شده درآمدش کمتر شود چون او نرخ فروش فال های خود را در پی این وضعیت گران نکرده است.
** گرفتاری و گرسنگی
امید که دوست دارد در آینده پزشک شود و زندگی خوبی برای مادر و خواهرانش فراهم کند از مصائب فال فروشی می گوید که از ماموران شهرداری زیاد می ترسد چون اگر این افراد او و دوستانش را در خیابان مشاهده کنند دستگیر می کنند و بیش از 20 روز نگه می دارند و این وضعیت باعث می شود دو خواهر کوچکترش گرسنه بمانند.
او که پدرش را اصلا به خاطر نمی آورد با ناراحتی ادامه می دهد که مگر من کار خلافی می کنم؟ من تنها برای کمک به خانواده ام کار می کنم تا خرج خورد و خوراک آنها را در آورم.
او از اینکه تاکنون به چنگ ماموران شهرداری نیافتاده به خود می بالد و می گوید: اما یکی از دوستانم را هفته گذشته گرفته اند که تاکنون نیز آزاد نشده است.
در حقیقت کار کردن را دوست ندارد و دلش می خواهد مانند اغلب هم سن و سالهایش تنها درس بخواند و بازی کند اما کار کردن را به قیمت تهیه مایحتاج زندگی خواهران و مادرش انجام می دهد،امید می گوید که اگر شهردار شیراز بود به بی خانمان ها جا و سرپناه و غذا می داد تا گرسنه نباشند.
** سینا فرانسه و بازماندن از تحصیل به خاطر کار
سینا شکری کودکی 11 ساله و کلاس سوم دبستان است که سالها است تجربه کارهای مختلفی مانند دستفروشی و فال فروشی مقابل آستانه را دارد و درآمد حاصل از کار کردن را به مادرش می دهد که به زخم های زندگی شان بزند.
علیرغم اینکه درس خواندن را دوست داشته اما چند سالی دیرتر به مدرسه رفته که دلیل آن نیز کار کردن بخاطر بی پولی بوده است.
او از اینکه دوستانش او را سینا فرانسه صدا می زنند خنده اش می گیرد و دلیل این لقب گذاری را این می داند که از پس هر کاری بر می آید و آچار فرانسه است.
سینا از مسئولان می خواهد که به خانواده او و دوستانش کمک کنند تا سرپناهی برای زندگی و غذایی برای خوردن داشته باشند.
او در پاسخ به ایرنا که دوست دارد در آینده چه کاره شود می گوید: می خواهم آن قدر کار کنم تا پولدار شوم و به همه کودکان مثل خودم کمک کنم..
نوعدوستی در رفتار این کودکان و سایر کودکان کار بیش از هر ویژگی دیگری نمایان است که درآمدشان را برای تامین معیشت زندگی در اختیار خانواده شان قرار می دهند ،اما این بچه ها با ویژگی های بارز و فراتر از سن و سالشان به دلیل رهایی در خیابان های شهر در معرض انواع آسیب های اجتماعی قرار می گیرند.
**بی تو در کلبه گدایی خویش، رنج هایی کشیده ام که مپرس
حسین امامی نیز یکی دیگر از کودکان شیراز است که 12 سال سن دارد و کلاس ششم است و مقابل آستانه (آستانه امام زاده سید علاءالدین حسین برادر شاهچراغ) فال می فروشد؛، او می گوید که در بعضی موارد فال رایگان به مشتری هایش می دهد که پولی به همراه ندارند.
او در پاسخ به این سوال که اکنون فال حافظ می فروشد خود حافظ و شعرهایش را نیز می شناسد،می گوید که در بعضی مواقع که مشتری ندارد و سرش خلوت است، نگاهی به کاغذهای فال کرده و بعضی را می خواند.
او در پاسخ به این سوال که آیا شعری از حافظ را در خاطر دارد می گوید: بله و ادامه می دهد درد عشقی کشیده ام که مپرس،زهر هجری چشیده ام که مپرس،گشته ام در جهان و آخر کار ،دلبری برگزیده ام که مپرس، بی تو در کلبه گدایی خویش، رنج هایی کشیده ام که مپرس، همچو حافظ غریب در ره عشق، به مقامی رسیده ام که مپرس.
حسین درباره علت کار کردن خود می گوید که پدر و مادرش اصراری برای کار کردن او ندارند اما خودش برای کمک به خانواده و در آوردن پول نان کار می کند.
او بعد از اتمام ساعت مدرسه ساعتی را در منزل به نوشتن تکالیفش می گذراند و بعد از خانه بیرون می زند و برای کار کردن راهی خیابان می شود.
او خواسته خود از مسئولان را اینگونه بیان می کند که کاش مسولان شب عید به فکر ما هم باشند و کمکی به خانواده من نیز کنند.
وقتی از حسین خواسته شد که از نحوه گذران زندگی خود و خانواده اش با وجود مشکلات اقتصادی سخن بگوید،گفت: خدا روزی رسان است.
او نیز مانند سایر کودکان کار دلش می خواهد در آینده به جایی برسد که بتواند به کودکان کار و خانواده های آنها کمک کند تا مجبور نباشند کودکی خود را در خیابان های شهر به دنبال پیدا کردن لقمه ای نان سپری کنند.
**اعتیاد پدر و کار فرزند
مدیر موسسه مردم نهاد صبح آفرینش که در حوزه آسیب های اجتماعی کودکان و نوجوانان فعالیت دارد در گفت و گو با خبرنگار ایرنا اعلام کرد: اعتیاد پدر عامل حدود 70 درصد کار کردن کودکان است و البته دلایلی نظیر طلاق و فقدان حضور پدر نیز در این مساله تاثیر مستقیم دارد.
محمد مسعودیان افزود: براساس مشاهدات حدود 50 درصد کودکان کار شیراز تبعه کشور افغانستان هستند که در این خانواده ها تعدد فرزند آوری و کار کودکان امری عادی است.
وی ادامه داد: حدود 200 هزار نفر تبعه کشور افغانستان در شیراز ساکن هستند و چون این قشر، اغلب نادیده گرفته شده و همچنین ارتباط خانوادگی این افراد با شهروندان شیرازی کم است ،این مسائل باعث شده که این تبعه ها در این شهر هنوز فرهنگ تعدد فرزند آوری و کار کودکان را حفظ کنند.
**از فال و گل تا مواد مخدر
او در ادامه صحبت های خود اظهار داشت: در کانون اصلاح تربیت به موارد زیادی برخورده ام که کار اول کودکان، گل و فال فروشی و کار بعدی آنها توزیع مواد مخدر بوده است.
مسعودیان به این نکته که بسیاری از کودکان کار به دلیل زندگی در مناطق حاشیه ای و کمتر برخوردار شیراز نظیر بافت قدیم این شهر، زمینه سوق پیدا کردن به سمت بزهکاری را دارند اشاره کرد و گفت: بسیاری از توزیع کنندگان مواد مخدر از این کودکان برای فروش مواد مخدر استفده می کنند.
** بافت قدیم، کارگاه آموزش خلاف است
وی در پاسخ به این سوال که آیا ممکن است توزیع کنندگان مواد مخدر برای توزیع مواد این کودکان را معتاد کنند گفت: نمی توان به یقین این مساله را تائید و یا تکذیب کرد اما در بافت قدیم شیراز آن قدر محیط آلوده است بگونه ای که حدود هزار نفر کارتن خواب در این محدوده وجود دارد که این معتادین متجاهر در کوچه و پس کوچه های این بافت در طول شبانه روز در حال تزریق و مصرف مواد مخدر هستند که این کارگاه عملی و آموزش عینی مصرف مواد مخدر برای کودکان ساکن در این منطقه است.
مدیر تشکل مردم نهاد صبح آفرینش افزود: علاوه بر وجود کارتن خوابها در بافت قدیم شیراز آسیب های اجتماعی و معضلاتی نظیر زنان مساله دار نیز وجود دارد که این موارد در معرض دید همه کودکان و نوجوانان ساکن در این منطقه قرار دارد و می تواند عاملی برای به فساد کشاندن این قشر آسیب پذیر باشد.
وی اظهار داشت:تشکل مردم نهاد صبح آفرینش در بافت قدیم شیراز تنها توانسته 150 خانواده آسیب پذیر را تحت پوشش آموزش های خود قرار دهد که به جز کودکان کار این آموزش ها تمام افراد خانواده آنها را نیز در بر می گیرد اما عمق مشکلات بسیار بیشتر است و نیاز دارد عزمی جدی در این خصوص انجام شود.
**با دستگیری و قرنطینه کودکان کار مخالفیم
مسعودیان به روند ساماندهی کودکان کار توسط سازمان های زیرمجموعه شهرداری شیراز و بهزیستی اشاره کرد و گفت: متاسفانه روند ساماندهی کودکان کار در این نهادها توام با دستگیری کودکان است که ما با این امر کاملا مخالف هستیم زیرا دستگیری و قرنطینه کردن کودکان برای ساماندهی این قشر کار درستی نیست.
وی جدا کرد کودک چند ساله را از والدین به مدت 21 روز اقدام نا مناسبی دانست که در ارگان های زیرنظر شهرداری و بهزیستی انجام می شود و افزود: به روش های دیگر هم می توان ساماندهی این قشر را انجام داد ولی متاسفانه روش های علمی تر در این حوزه در شیراز بکارگیری نمی شود.
مسعودیان بیان کرد: والدین و خصوصا مادران اغلب کودکانی که در سطح شهر شیراز اقدام به دستفروشی می کنند در محوطه نزدیک به محل کار فرزند خود هستند بگونه ای که اگر مشتری پول کودک را پرداخت نکند مادر وی سریعا خود را نمایان خواهد کرد.
وی اشاره کرد: تشکل های مردم نهاد بارها اقدام به اصلاح روش های کنونی ساماندهی کودکان کار در سطح شهر شیراز کرده اما تاکنون موفق به اصلاح روش های موجود نشده اند و نیاز است که بازنگری در این حوزه انجام شود.
وی در ادامه، بیان کرد: تشکل مردم نهاد صبح آفرینش در حوزه آموزش و فرهنگ سازی و کاهش آسیب های اجتماعی کودکان و نوجوانان از سال 90 فعالیت خود را آغاز کرده است.
مسعودیان افزود: در ابتدا، این تشکل کار خود را از کانون اصلاح و تربیت شروع کرد اما در ادامه راه متوجه شدیم که اغلب نوجوانان و کودکان بزهکار، ساکن محله های مشخصی در شهر شیراز هستند و پس از آن تلاش این انجمن مردم نهاد به سمت آموزش در محلات پُر خطر شیراز و پیشگیری از آسیب های اجتماعی سوق پیدا کرد.
وی ادامه داد: آموزش های این تشکل در 2 محل واقع در بافت قدیم شیراز و محله بنی هاشمی انجام می شود و شماری از مربیان داوطلب، کلاس های سوادآموزی برای کودکان بازمانده از تحصیل و همچنین کلاس موسیقی را در مکان های نامبرده برگزار می کنند.
مسعودیان اضافه کرد: هم اینک حدود 450 کودک کار اعم از کار در خیابان و یا مغازه ها در شهرستان شیراز شناسایی شده اند که به دلایل مختلف ناگزیر به کار کردن هستند و تاکنون برای تعدادی از این کودکان و خانواده های آنها دوره های آموزشی برگزار شده است.
وی ادامه داد: در حال حاضر حدود 150 خانواده که دارای کودکان کار و بدسرپرست هستند در بافت قدیم شیراز زیر پوشش این تشکل قرار دارند.
به گفته مسعودیان، آموزش های این تشکل تنها منحصر به کودکان کار نیست بلکه شامل خانواده های آنها نیز می شود.
او بیان داشت: حدود 200 نفر در این تشکل مردم نهاد عضو هستند و هزینه های مورد نیاز این نهاد از طریق این افراد تامین می شود.
** کودکان کار اصلی ترین اولویت ساماندهی آسیب دیدگان اجتماعی شیراز
رئیس اداره پیشگیری و ساماندهی آسیب دیدگان اجتماعی شهرداری شیراز در گفت و گو با خبرنگار ایرنا بیان کرد: این مرکز سه وظیفه اصلی ساماندهی کودک کار،متکدیان و معتادین متجاهر را دارد.
یوسف آفرینی افزود: از نظر من اولویت اول این اداره ساماندهی کودکان کار است چون این قشر ممکن است در محیط های پرخطر مورد تعرض، توهین و سوء استفاده قرار بگیرند چون محیط بیرون برای کودکان بسیار پرخطر است که از همین رو در شهر شیراز برای جذب آنها تلاش می کنیم.
آفرینی که اصرار دارد به جای واژه جمع آوری کودکان کار از کلمه جذب استفاده شود در ادامه صحبت های خود،اضافه کرد: در هشت ماهه گذشته با کمک روانشناسان دانشگاهی و متخصص برنامه های فرهنگی متنوعی برای کودکان کار شیراز در نظر گرفته شده است.
وی با اشاره به اینکه این اداره براساس وظیفه ،کودکان کار را از سطح شهر شیراز جذب و ساماندهی می کند،افزود: بعد از جذب این افراد که اغلب خانواده های بد سرپرست دارند و یا بی سرپرست هستند در دو رده سنی ساماندهی خواهند شد.
رئیس اداره پیشگیری و ساماندهی آسیب دیدگان اجتماعی شیراز ادامه داد: ساماندهی این افراد به شکلی است که آنها در مراکزی که مخصوص نگهداری کودکان است نگهداری و دوره های آموزشی را نیز طی خواهند کرد.
** روش های نگهداری کودکان
او در پاسخ به سوالی درباره نقدهایی که به روش دور کردن کودکان از خانواده مطرح است گفت: نگهداری کودکان در مراکز ساماندهی به مدت 21 روز و در مرحله اول اغلب برای بچه های بی سرپرست انجام می شود.
آفرینی گفت: درباره کودکان بدسرپرست نیز در ابتدا از خانواده های آنها تعهد گرفته می شود که این کودکان در خیابان و برای کار کردن رها نشوند و همچنین اینکه در برنامه های فرهنگی نیز حضور پیدا کنند.
وی اظهار داشت: در مواردی که کار کودکان تکرار شود و خانواده به اخطارها بی توجه باشند این امکان وجود دارد که از طریق مراجع قانونی، کودک از این خانواده گرفته شود.
آفرینی در پاسخ به این سوال که روش هایی نظیر دستگیری و جدا کردن کودک کار از خانواده با هدف آموزش آیا نیاز به اصلاح دارد یا خیر؟ گفت: معتقد هستیم که کودک باید به مدرسه برود و خصوصا بازی کند چون مراحل شناختی کودک در بازی کردن و محیط های شاد کودکانه شکل می گیرد.
وی در پاسخ به این سوال که آیا نمی توان آموزش های لازم به کودکان کار بدون جداکردن آنها از خانواده به مدت 21 روز انجام شود،گفت: در موارد اولیه جدایی کودکان کار از خانواده هایشان صورت نمی گیرد و با تذکر و آموزش دادن برطرف می شود اما در مواردی پدر و مادرهایی هستند که اصلا صلاحیت نگهداری بچه های خود را ندارند و ما نباید اجازه دهیم که این کودکان در این محیط زندگی کنند.
** کار برای زیر 15 ساله ها ممنوع
او بیان کرد: کودک تا سن 15 سالگی نباید در محیط کار که فضایی پر خطر است حضور پیدا کند چون در این محیط ممکن است تعرض،توهین و تحقیر به این کودکان صورت بگیرد که منجر به بروز اختلالات روانی خواهد شد که تا سالهای طولانی در وجود این کودکان باقی می ماند و تبعات زیادی را در پی دارد و این مساله ای نیست که سر آن تعارف داشته باشیم و قانون کشور ما نیز در این رابطه به صراحت ورود پیدا کرده و سن 15 سال را برای کار کودکان تعیین کرده است.
رئیس اداره پیشگیری و ساماندهی آسیب دیدگان اجتماعی شهرداری شیراز اضافه کرد: متاسفانه حوزه آسیب های اجتماعی بخشی است که همه با تخصص های غیر مرتبط در رابطه با آن نظردهی می کنند که مورد پسند نیست چون هم قانون در این خصوص به صراحت بیان شده و هم در کشورهای توسعه یافته نیز بر همین اساس کار می کنند و اجازه نمی دهند کودکان در محیط های پر خطر مانند خیابان دستفروشی کنند و در معرض آسیب های زیاد قرار گیرند.
وی اظهار داشت: متاسفانه گاهی با خانواده هایی مواجه هستیم که نگاه کاملا نادرستی به این مساله دارند و تصور می کنند که کودک از سن هفت سالگی باید کار کند و هزینه های خود را در آورد که این تصور بسیار پر آسیبی است و نباید به آنها اجازه داده شود که کودک با روحیه ای لطیف و روانی آسیب پذیر در محیطی نظیر خیابان که همه نوع آسیبی در آن وجود دارد قرار داده شود.
آفرینی عنوان کرد: انسان باید مراحل شناخت را نسبت به سن طی کند و نمی توان یک کودک که به لحاظ سنی در مراحل اولیه زندگی و شناخت قرار دارد را در محیطی پر آسیبی که دیده ها و شنیده ها در آن به هیچ وجه مناسب سن او نیست قرار داد که قطعا این روند باعث بیماری و اختلالات اعصاب و روان در کودک خواهد شد.
** اگر فرهنگ سازی نشود
این مقام بیان کرد: اگر این رفتار و اقدامات پیشگیرانه در خصوص کودکان کار انجام نشود قطعا بخش زیادی از این بچه ها در آینده بزهکار خواهند شد و باید در آینده در زندان باید برای آنها کار فرهنگی انجام داد.
وی با اشاره به اینکه اقدامات در حوزه ساماندهی کودکان کار برای تغییر سبک زندگی این قشر صورت می گیرد ،گفت: فقر مساله ای است که در جامعه ما وجود دارد اما صرفا به لحاظ فقیر بودن افراد بزهکار نمی شوند و نمونه های بسیاری وجود دارد که در خانواده های فقیر رشد یافته اند و اکنون انسان های موفقی هستند و اگر برای آسیب دیدگان این حوزه کارهای فرهنگی و آموزشی موثری انجام شود حتما منجر به تغییر سبک زندگی آنها خواهد شد.
** الگوی کودکان کار
آفرینی در ادامه صحبت های خود عنوان کرد: در مواردی که با بعضی از کودکان کار شیراز هم کلام شدم مشاهده شده که الگوی برخی از این کودکان مواد فروش محله است و وظیفه ما است که الگوی موفقی را برای این بچه ها جایگزین کنیم.
** باغ اردیبهشت شیراز برای کودکان کار
وی در بخش دیگری از صحبت های خود عنوان کرد: اداره پیشگیری و ساماندهی آسیب دیدگان اجتماعی شهرداری شیراز برای کاریابی و مسائل اقتصادی کودکان کار نیز طرحی با نام باغ اردیبهشت شیراز دنبال می کند که طرح اولیه آن به تائید شهردار شیراز نیز رسیده که براساس آن باغی ایجاد خواهد شد که در این محل آموزش خاتم سازی که رشته فرهنگی و پر درآمدی نیز هست به کودکان کار شیراز داده شود.
او ادامه داد: این طرح با هدف احیا و رونق خاتم سازی شیراز و همچنین افزایش درآمدزایی برای قشر آسیب پذیر جامعه در محیطی امن دنبال می شود که نقشه این کارگاه نیز با استانداردهای روز دنیا و حتی معماری،رنگ و نور پردازی این ساختمان برای تلطیف روحیه این بچه ها طراحی شده است و در آینده این مجموعه در باغی سرسبز و محیطی مفرح ایجاد خواهد شد.
رئیس اداره پیشگیری و ساماندهی آسیب دیدگان اجتماعی شیراز بیان کرد: حوزه آسیب های اجتماعی کودکان بخش بسیار حساس و مهمی است که احتیاج است همه دستگاه های مربوطه با کمک رسانه ها به این مساله ورود پیدا کرده تا تبعات موجود در این باره کاهش پیدا کند.
گزارش از محمدامین افشارپور
9873 /1876
انتهای پیام نرگس اسکندری 12 سال سن دارد اما به دلیل مشکلاتی که داشته دیر به مدرسه رفته و اکنون کلاس سوم دبستان است.
او می گوید که مادرش در منزل چادر رنگی ،لیف حمام و ... می دوزد و او این اقلام را در خیابان های شیراز و خصوصا مقابل آستانه سید علاءالدین حسین و یا بازار به شکل دوره گرد به فروش می رساند.
از نرگس درباره سرپرست خانواده اش پرسیده شد که گفت: پدرم معتاد است، من و مادرم بناچار برای تامین مخارج زندگی کار می کنیم.
نرگس از آرزوهایش می گوید و اینکه دوست دارد درس بخواند تا در آینده به بچه های محله های قدیم شیراز که تعداد زیادی از آنها به مدرسه نمی روند کمک کند تا بتوانند تحصیل کنند و در آینده برای خودشان کسی شوند.
**مدرسه آرزوها
این دخترک دستفروش می خواهد مدرسه ای بسازد که بچه هایی که هزینه پرداخت شهریه ندارند رایگان در آن تحصیل کنند و باسواد شوند و یا حداقل به بچه هایی که پول شهریه ندارند این فرصت داده شود که تحصیل کنند و هر زمانی که قادر به پرداخت شهریه بودند آن را بپردازند.
او که با سن کمش به نظر درک درستی از شرایط اقتصادی کنونی کشور دارد، می گوید که من اگر به جای رئیس جمهوری ایران بودم اکنون برای مردم تلاش زیادی می کردم و حمایت هایی نیز انجام می دادم که با مشکلاتی که با آن روبه رو هستند مقابله کنند.
این کودک کار شیرازی می گوید که در دوره کنونی که بسیاری از مردم با انواع مشکلات مواجه اند ،مسئولان نباید در شرایط بسیار خوب زندگی به سر ببرند.
**آرزوی کودک کار برای نشست دو نفره با رئیس جمهوری
یکی از آرزوهای نرگس این است که رئیس جمهوری ایران اسلامی را از نزدیک ببیند و با وی نشست دو جانبه داشته باشد که دردهای خود و خانواده اش را با او در میان بگذارد.
نرگس در این باره می گوید که می خواهد از رئیس جمهوری دلیل گرانی ماه های اخیر را بپرسد و اینکه چرا این موضوع اتفاق افتاده که او ناچار باشد بیشتر کار کند تا بخشی از مشکلات خانواده اش را برطرف کند؟
** قرعه فال
امید محمدی کودک دیگری که در شیراز کار می کند 12 سال سن دارد و اکنون کلاس دوم دبستان است، او به خبرنگار ایرنا درباره علت تاخیر در تحصیل خود می گوید که چون تبعه کشور افغانستان است و مدارک شناسایی لازم را نداشته دیر به مدرسه رفته است.
او که در ایران به دنیا آمده،سالهای سال است که در کوچه پس کوچه و خیابان های شیراز کار می کند و ابتدا فال می فروخته و بعد نیز کفش های عابرین پیاده را واکس می زده و اکنون نیز در بازار فال حافظ می فروشد.
امید از سختی کارش می گوید و اینکه در ماه های گذشته فال حافظ گران شده به نحوی که ابتدای امسال یک بسته فال را سه هزار تومان و اکنون پنج هزار تومان می خرد و این وضعیت باعث شده درآمدش کمتر شود چون او نرخ فروش فال های خود را در پی این وضعیت گران نکرده است.
** گرفتاری و گرسنگی
امید که دوست دارد در آینده پزشک شود و زندگی خوبی برای مادر و خواهرانش فراهم کند از مصائب فال فروشی می گوید که از ماموران شهرداری زیاد می ترسد چون اگر این افراد او و دوستانش را در خیابان مشاهده کنند دستگیر می کنند و بیش از 20 روز نگه می دارند و این وضعیت باعث می شود دو خواهر کوچکترش گرسنه بمانند.
او که پدرش را اصلا به خاطر نمی آورد با ناراحتی ادامه می دهد که مگر من کار خلافی می کنم؟ من تنها برای کمک به خانواده ام کار می کنم تا خرج خورد و خوراک آنها را در آورم.
او از اینکه تاکنون به چنگ ماموران شهرداری نیافتاده به خود می بالد و می گوید: اما یکی از دوستانم را هفته گذشته گرفته اند که تاکنون نیز آزاد نشده است.
در حقیقت کار کردن را دوست ندارد و دلش می خواهد مانند اغلب هم سن و سالهایش تنها درس بخواند و بازی کند اما کار کردن را به قیمت تهیه مایحتاج زندگی خواهران و مادرش انجام می دهد،امید می گوید که اگر شهردار شیراز بود به بی خانمان ها جا و سرپناه و غذا می داد تا گرسنه نباشند.
** سینا فرانسه و بازماندن از تحصیل به خاطر کار
سینا شکری کودکی 11 ساله و کلاس سوم دبستان است که سالها است تجربه کارهای مختلفی مانند دستفروشی و فال فروشی مقابل آستانه را دارد و درآمد حاصل از کار کردن را به مادرش می دهد که به زخم های زندگی شان بزند.
علیرغم اینکه درس خواندن را دوست داشته اما چند سالی دیرتر به مدرسه رفته که دلیل آن نیز کار کردن بخاطر بی پولی بوده است.
او از اینکه دوستانش او را سینا فرانسه صدا می زنند خنده اش می گیرد و دلیل این لقب گذاری را این می داند که از پس هر کاری بر می آید و آچار فرانسه است.
سینا از مسئولان می خواهد که به خانواده او و دوستانش کمک کنند تا سرپناهی برای زندگی و غذایی برای خوردن داشته باشند.
او در پاسخ به ایرنا که دوست دارد در آینده چه کاره شود می گوید: می خواهم آن قدر کار کنم تا پولدار شوم و به همه کودکان مثل خودم کمک کنم..
نوعدوستی در رفتار این کودکان و سایر کودکان کار بیش از هر ویژگی دیگری نمایان است که درآمدشان را برای تامین معیشت زندگی در اختیار خانواده شان قرار می دهند ،اما این بچه ها با ویژگی های بارز و فراتر از سن و سالشان به دلیل رهایی در خیابان های شهر در معرض انواع آسیب های اجتماعی قرار می گیرند.
**بی تو در کلبه گدایی خویش، رنج هایی کشیده ام که مپرس
حسین امامی نیز یکی دیگر از کودکان شیراز است که 12 سال سن دارد و کلاس ششم است و مقابل آستانه (آستانه امام زاده سید علاءالدین حسین برادر شاهچراغ) فال می فروشد؛، او می گوید که در بعضی موارد فال رایگان به مشتری هایش می دهد که پولی به همراه ندارند.
او در پاسخ به این سوال که اکنون فال حافظ می فروشد خود حافظ و شعرهایش را نیز می شناسد،می گوید که در بعضی مواقع که مشتری ندارد و سرش خلوت است، نگاهی به کاغذهای فال کرده و بعضی را می خواند.
او در پاسخ به این سوال که آیا شعری از حافظ را در خاطر دارد می گوید: بله و ادامه می دهد درد عشقی کشیده ام که مپرس،زهر هجری چشیده ام که مپرس،گشته ام در جهان و آخر کار ،دلبری برگزیده ام که مپرس، بی تو در کلبه گدایی خویش، رنج هایی کشیده ام که مپرس، همچو حافظ غریب در ره عشق، به مقامی رسیده ام که مپرس.
حسین درباره علت کار کردن خود می گوید که پدر و مادرش اصراری برای کار کردن او ندارند اما خودش برای کمک به خانواده و در آوردن پول نان کار می کند.
او بعد از اتمام ساعت مدرسه ساعتی را در منزل به نوشتن تکالیفش می گذراند و بعد از خانه بیرون می زند و برای کار کردن راهی خیابان می شود.
او خواسته خود از مسئولان را اینگونه بیان می کند که کاش مسولان شب عید به فکر ما هم باشند و کمکی به خانواده من نیز کنند.
وقتی از حسین خواسته شد که از نحوه گذران زندگی خود و خانواده اش با وجود مشکلات اقتصادی سخن بگوید،گفت: خدا روزی رسان است.
او نیز مانند سایر کودکان کار دلش می خواهد در آینده به جایی برسد که بتواند به کودکان کار و خانواده های آنها کمک کند تا مجبور نباشند کودکی خود را در خیابان های شهر به دنبال پیدا کردن لقمه ای نان سپری کنند.
**اعتیاد پدر و کار فرزند
مدیر موسسه مردم نهاد صبح آفرینش که در حوزه آسیب های اجتماعی کودکان و نوجوانان فعالیت دارد در گفت و گو با خبرنگار ایرنا اعلام کرد: اعتیاد پدر عامل حدود 70 درصد کار کردن کودکان است و البته دلایلی نظیر طلاق و فقدان حضور پدر نیز در این مساله تاثیر مستقیم دارد.
محمد مسعودیان افزود: براساس مشاهدات حدود 50 درصد کودکان کار شیراز تبعه کشور افغانستان هستند که در این خانواده ها تعدد فرزند آوری و کار کودکان امری عادی است.
وی ادامه داد: حدود 200 هزار نفر تبعه کشور افغانستان در شیراز ساکن هستند و چون این قشر، اغلب نادیده گرفته شده و همچنین ارتباط خانوادگی این افراد با شهروندان شیرازی کم است ،این مسائل باعث شده که این تبعه ها در این شهر هنوز فرهنگ تعدد فرزند آوری و کار کودکان را حفظ کنند.
**از فال و گل تا مواد مخدر
او در ادامه صحبت های خود اظهار داشت: در کانون اصلاح تربیت به موارد زیادی برخورده ام که کار اول کودکان، گل و فال فروشی و کار بعدی آنها توزیع مواد مخدر بوده است.
مسعودیان به این نکته که بسیاری از کودکان کار به دلیل زندگی در مناطق حاشیه ای و کمتر برخوردار شیراز نظیر بافت قدیم این شهر، زمینه سوق پیدا کردن به سمت بزهکاری را دارند اشاره کرد و گفت: بسیاری از توزیع کنندگان مواد مخدر از این کودکان برای فروش مواد مخدر استفده می کنند.
** بافت قدیم، کارگاه آموزش خلاف است
وی در پاسخ به این سوال که آیا ممکن است توزیع کنندگان مواد مخدر برای توزیع مواد این کودکان را معتاد کنند گفت: نمی توان به یقین این مساله را تائید و یا تکذیب کرد اما در بافت قدیم شیراز آن قدر محیط آلوده است بگونه ای که حدود هزار نفر کارتن خواب در این محدوده وجود دارد که این معتادین متجاهر در کوچه و پس کوچه های این بافت در طول شبانه روز در حال تزریق و مصرف مواد مخدر هستند که این کارگاه عملی و آموزش عینی مصرف مواد مخدر برای کودکان ساکن در این منطقه است.
مدیر تشکل مردم نهاد صبح آفرینش افزود: علاوه بر وجود کارتن خوابها در بافت قدیم شیراز آسیب های اجتماعی و معضلاتی نظیر زنان مساله دار نیز وجود دارد که این موارد در معرض دید همه کودکان و نوجوانان ساکن در این منطقه قرار دارد و می تواند عاملی برای به فساد کشاندن این قشر آسیب پذیر باشد.
وی اظهار داشت:تشکل مردم نهاد صبح آفرینش در بافت قدیم شیراز تنها توانسته 150 خانواده آسیب پذیر را تحت پوشش آموزش های خود قرار دهد که به جز کودکان کار این آموزش ها تمام افراد خانواده آنها را نیز در بر می گیرد اما عمق مشکلات بسیار بیشتر است و نیاز دارد عزمی جدی در این خصوص انجام شود.
**با دستگیری و قرنطینه کودکان کار مخالفیم
مسعودیان به روند ساماندهی کودکان کار توسط سازمان های زیرمجموعه شهرداری شیراز و بهزیستی اشاره کرد و گفت: متاسفانه روند ساماندهی کودکان کار در این نهادها توام با دستگیری کودکان است که ما با این امر کاملا مخالف هستیم زیرا دستگیری و قرنطینه کردن کودکان برای ساماندهی این قشر کار درستی نیست.
وی جدا کرد کودک چند ساله را از والدین به مدت 21 روز اقدام نا مناسبی دانست که در ارگان های زیرنظر شهرداری و بهزیستی انجام می شود و افزود: به روش های دیگر هم می توان ساماندهی این قشر را انجام داد ولی متاسفانه روش های علمی تر در این حوزه در شیراز بکارگیری نمی شود.
مسعودیان بیان کرد: والدین و خصوصا مادران اغلب کودکانی که در سطح شهر شیراز اقدام به دستفروشی می کنند در محوطه نزدیک به محل کار فرزند خود هستند بگونه ای که اگر مشتری پول کودک را پرداخت نکند مادر وی سریعا خود را نمایان خواهد کرد.
وی اشاره کرد: تشکل های مردم نهاد بارها اقدام به اصلاح روش های کنونی ساماندهی کودکان کار در سطح شهر شیراز کرده اما تاکنون موفق به اصلاح روش های موجود نشده اند و نیاز است که بازنگری در این حوزه انجام شود.
وی در ادامه، بیان کرد: تشکل مردم نهاد صبح آفرینش در حوزه آموزش و فرهنگ سازی و کاهش آسیب های اجتماعی کودکان و نوجوانان از سال 90 فعالیت خود را آغاز کرده است.
مسعودیان افزود: در ابتدا، این تشکل کار خود را از کانون اصلاح و تربیت شروع کرد اما در ادامه راه متوجه شدیم که اغلب نوجوانان و کودکان بزهکار، ساکن محله های مشخصی در شهر شیراز هستند و پس از آن تلاش این انجمن مردم نهاد به سمت آموزش در محلات پُر خطر شیراز و پیشگیری از آسیب های اجتماعی سوق پیدا کرد.
وی ادامه داد: آموزش های این تشکل در 2 محل واقع در بافت قدیم شیراز و محله بنی هاشمی انجام می شود و شماری از مربیان داوطلب، کلاس های سوادآموزی برای کودکان بازمانده از تحصیل و همچنین کلاس موسیقی را در مکان های نامبرده برگزار می کنند.
مسعودیان اضافه کرد: هم اینک حدود 450 کودک کار اعم از کار در خیابان و یا مغازه ها در شهرستان شیراز شناسایی شده اند که به دلایل مختلف ناگزیر به کار کردن هستند و تاکنون برای تعدادی از این کودکان و خانواده های آنها دوره های آموزشی برگزار شده است.
وی ادامه داد: در حال حاضر حدود 150 خانواده که دارای کودکان کار و بدسرپرست هستند در بافت قدیم شیراز زیر پوشش این تشکل قرار دارند.
به گفته مسعودیان، آموزش های این تشکل تنها منحصر به کودکان کار نیست بلکه شامل خانواده های آنها نیز می شود.
او بیان داشت: حدود 200 نفر در این تشکل مردم نهاد عضو هستند و هزینه های مورد نیاز این نهاد از طریق این افراد تامین می شود.
** کودکان کار اصلی ترین اولویت ساماندهی آسیب دیدگان اجتماعی شیراز
رئیس اداره پیشگیری و ساماندهی آسیب دیدگان اجتماعی شهرداری شیراز در گفت و گو با خبرنگار ایرنا بیان کرد: این مرکز سه وظیفه اصلی ساماندهی کودک کار،متکدیان و معتادین متجاهر را دارد.
یوسف آفرینی افزود: از نظر من اولویت اول این اداره ساماندهی کودکان کار است چون این قشر ممکن است در محیط های پرخطر مورد تعرض، توهین و سوء استفاده قرار بگیرند چون محیط بیرون برای کودکان بسیار پرخطر است که از همین رو در شهر شیراز برای جذب آنها تلاش می کنیم.
آفرینی که اصرار دارد به جای واژه جمع آوری کودکان کار از کلمه جذب استفاده شود در ادامه صحبت های خود،اضافه کرد: در هشت ماهه گذشته با کمک روانشناسان دانشگاهی و متخصص برنامه های فرهنگی متنوعی برای کودکان کار شیراز در نظر گرفته شده است.
وی با اشاره به اینکه این اداره براساس وظیفه ،کودکان کار را از سطح شهر شیراز جذب و ساماندهی می کند،افزود: بعد از جذب این افراد که اغلب خانواده های بد سرپرست دارند و یا بی سرپرست هستند در دو رده سنی ساماندهی خواهند شد.
رئیس اداره پیشگیری و ساماندهی آسیب دیدگان اجتماعی شیراز ادامه داد: ساماندهی این افراد به شکلی است که آنها در مراکزی که مخصوص نگهداری کودکان است نگهداری و دوره های آموزشی را نیز طی خواهند کرد.
** روش های نگهداری کودکان
او در پاسخ به سوالی درباره نقدهایی که به روش دور کردن کودکان از خانواده مطرح است گفت: نگهداری کودکان در مراکز ساماندهی به مدت 21 روز و در مرحله اول اغلب برای بچه های بی سرپرست انجام می شود.
آفرینی گفت: درباره کودکان بدسرپرست نیز در ابتدا از خانواده های آنها تعهد گرفته می شود که این کودکان در خیابان و برای کار کردن رها نشوند و همچنین اینکه در برنامه های فرهنگی نیز حضور پیدا کنند.
وی اظهار داشت: در مواردی که کار کودکان تکرار شود و خانواده به اخطارها بی توجه باشند این امکان وجود دارد که از طریق مراجع قانونی، کودک از این خانواده گرفته شود.
آفرینی در پاسخ به این سوال که روش هایی نظیر دستگیری و جدا کردن کودک کار از خانواده با هدف آموزش آیا نیاز به اصلاح دارد یا خیر؟ گفت: معتقد هستیم که کودک باید به مدرسه برود و خصوصا بازی کند چون مراحل شناختی کودک در بازی کردن و محیط های شاد کودکانه شکل می گیرد.
وی در پاسخ به این سوال که آیا نمی توان آموزش های لازم به کودکان کار بدون جداکردن آنها از خانواده به مدت 21 روز انجام شود،گفت: در موارد اولیه جدایی کودکان کار از خانواده هایشان صورت نمی گیرد و با تذکر و آموزش دادن برطرف می شود اما در مواردی پدر و مادرهایی هستند که اصلا صلاحیت نگهداری بچه های خود را ندارند و ما نباید اجازه دهیم که این کودکان در این محیط زندگی کنند.
** کار برای زیر 15 ساله ها ممنوع
او بیان کرد: کودک تا سن 15 سالگی نباید در محیط کار که فضایی پر خطر است حضور پیدا کند چون در این محیط ممکن است تعرض،توهین و تحقیر به این کودکان صورت بگیرد که منجر به بروز اختلالات روانی خواهد شد که تا سالهای طولانی در وجود این کودکان باقی می ماند و تبعات زیادی را در پی دارد و این مساله ای نیست که سر آن تعارف داشته باشیم و قانون کشور ما نیز در این رابطه به صراحت ورود پیدا کرده و سن 15 سال را برای کار کودکان تعیین کرده است.
رئیس اداره پیشگیری و ساماندهی آسیب دیدگان اجتماعی شهرداری شیراز اضافه کرد: متاسفانه حوزه آسیب های اجتماعی بخشی است که همه با تخصص های غیر مرتبط در رابطه با آن نظردهی می کنند که مورد پسند نیست چون هم قانون در این خصوص به صراحت بیان شده و هم در کشورهای توسعه یافته نیز بر همین اساس کار می کنند و اجازه نمی دهند کودکان در محیط های پر خطر مانند خیابان دستفروشی کنند و در معرض آسیب های زیاد قرار گیرند.
وی اظهار داشت: متاسفانه گاهی با خانواده هایی مواجه هستیم که نگاه کاملا نادرستی به این مساله دارند و تصور می کنند که کودک از سن هفت سالگی باید کار کند و هزینه های خود را در آورد که این تصور بسیار پر آسیبی است و نباید به آنها اجازه داده شود که کودک با روحیه ای لطیف و روانی آسیب پذیر در محیطی نظیر خیابان که همه نوع آسیبی در آن وجود دارد قرار داده شود.
آفرینی عنوان کرد: انسان باید مراحل شناخت را نسبت به سن طی کند و نمی توان یک کودک که به لحاظ سنی در مراحل اولیه زندگی و شناخت قرار دارد را در محیطی پر آسیبی که دیده ها و شنیده ها در آن به هیچ وجه مناسب سن او نیست قرار داد که قطعا این روند باعث بیماری و اختلالات اعصاب و روان در کودک خواهد شد.
** اگر فرهنگ سازی نشود
این مقام بیان کرد: اگر این رفتار و اقدامات پیشگیرانه در خصوص کودکان کار انجام نشود قطعا بخش زیادی از این بچه ها در آینده بزهکار خواهند شد و باید در آینده در زندان باید برای آنها کار فرهنگی انجام داد.
وی با اشاره به اینکه اقدامات در حوزه ساماندهی کودکان کار برای تغییر سبک زندگی این قشر صورت می گیرد ،گفت: فقر مساله ای است که در جامعه ما وجود دارد اما صرفا به لحاظ فقیر بودن افراد بزهکار نمی شوند و نمونه های بسیاری وجود دارد که در خانواده های فقیر رشد یافته اند و اکنون انسان های موفقی هستند و اگر برای آسیب دیدگان این حوزه کارهای فرهنگی و آموزشی موثری انجام شود حتما منجر به تغییر سبک زندگی آنها خواهد شد.
** الگوی کودکان کار
آفرینی در ادامه صحبت های خود عنوان کرد: در مواردی که با بعضی از کودکان کار شیراز هم کلام شدم مشاهده شده که الگوی برخی از این کودکان مواد فروش محله است و وظیفه ما است که الگوی موفقی را برای این بچه ها جایگزین کنیم.
** باغ اردیبهشت شیراز برای کودکان کار
وی در بخش دیگری از صحبت های خود عنوان کرد: اداره پیشگیری و ساماندهی آسیب دیدگان اجتماعی شهرداری شیراز برای کاریابی و مسائل اقتصادی کودکان کار نیز طرحی با نام باغ اردیبهشت شیراز دنبال می کند که طرح اولیه آن به تائید شهردار شیراز نیز رسیده که براساس آن باغی ایجاد خواهد شد که در این محل آموزش خاتم سازی که رشته فرهنگی و پر درآمدی نیز هست به کودکان کار شیراز داده شود.
او ادامه داد: این طرح با هدف احیا و رونق خاتم سازی شیراز و همچنین افزایش درآمدزایی برای قشر آسیب پذیر جامعه در محیطی امن دنبال می شود که نقشه این کارگاه نیز با استانداردهای روز دنیا و حتی معماری،رنگ و نور پردازی این ساختمان برای تلطیف روحیه این بچه ها طراحی شده است و در آینده این مجموعه در باغی سرسبز و محیطی مفرح ایجاد خواهد شد.
رئیس اداره پیشگیری و ساماندهی آسیب دیدگان اجتماعی شیراز بیان کرد: حوزه آسیب های اجتماعی کودکان بخش بسیار حساس و مهمی است که احتیاج است همه دستگاه های مربوطه با کمک رسانه ها به این مساله ورود پیدا کرده تا تبعات موجود در این باره کاهش پیدا کند.
گزارش از محمدامین افشارپور
9873 /1876
کپی شد
