کتیبه ها یا همان سنگ نوشته ها از آثار منحصر به فرد باستانی و تاریخی در فارس اند که هر یک از ویژگی های خاصی برخوردارند و داستان یا دستوری را از حاکمان وقت سرزمین پارس روایت می کند.
طبق آمارهای موجود بیشترو البته مهم ترین این کتیبه ها در استان فارس است و آن طور که عبداللهی کارشناس ثبت آثار تاریخی اداره کل میراث فرهنگی فارس به خبرنگار ما گفت: 22 مجموعه از کتیبه های هخامنشی، ساسانی و همچنین معاصر در این استان شناسایی و در فهرست ملی به ثبت رسیده است.
وی با بیان این که این مجموعه کتیبه ها پس از شناسایی توسط کارشناسان حوزه میراث فرهنگی و باستان شناسی خوانده شده اند افزود: این آثار در شهرستان های مرودشت، شیراز، رستم، کازرون، لارستان، سپیدان، اقلید و فیروزآباد قرار دارند.
این کارشناس آثار تاریخی در اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری فارس همچنین گفت: تعداد این نوع کتیبه ها و سنگ نوشته ها در استان بی شمار است و به دلیل پراکندگی و البته منحصر به فرد بودن و قدمت به صورت مجموعه ای در فهرست ملی به ثبت رسیده اند.
وی افزود: برای نمونه در مجموعه جهانی تخت جمشید نزدیک به 30 کتیبه وجود دارد که در فهرست ملی تنها به یک شماره ثبت شده اند.
ار نمونه های بی نظیر این کتیبه ها می توان به سنگ نوشته سر مشهد در شهرستان کازرون، کتیبه اقلید و یا کتیبه برزن جنوبی صفه تخت جمشید اشاره کرد.
سنگ نوشته هایی که قدمتی بیش از دو هزار سال دارند اما هنوز به جاذبه ای تبدیل نشده اند که گردشگران از این آثار دیدن کنند و چنانچه بگوییم از راه دسترسی مناسبی هم برخوردار نیستند هم اغراق نکرده ایم.
بنابر این گزارش، سنگ نوشته سرمشهد که به کتیبه کرتیر هم معروف شده بزرگ ترین کتیبه خط پهلوی دنیا است و در نزدیکی روستای سرمشهد در ۸۰ کیلومتری کازرون و در ارتفاع ۳۰ متری از سطح زمین قرار دارد.
این کتیبه در دوران ساسانیان و از زبان کرتیر، یکی از برجسته ترین موبدان این دوره تاریخی و در زمان پادشاهی بهرام دوم ساسانی نوشته شده است. کتیبه در سال ۱۳۱۸ و به شماره ۳۳۶ در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.
این اثر دارای 58 سطر بوده و در دو بخش که یکی از این بخش ها شامل فهرستی است علاوه بر اطلاعاتی که در خصوص کرتیر می دهد، نام برخی از مناطق ایران را در دوران ساسانیان در خود جای داده که به لحاظ معرفی برخی حدود مرزی و جغرافیایی در این دوره از تاریخ ایران باستان نیز حائز اهمیت است اما هم اکنون این اثر ملی با آسیب های متعددی همراه شده به طوری که با نزدیک شدن به آن نمی توان خطوط باستانی را دید چه رسد به این که کسی بتواند آن ها را بخواند.
یکی از مشکلات موجودی کتیبه سرمشهد نداشتن سرپناهی است که این اثر ملی را از گزند آسیب های طبیعی حفاظت کند.
در این باره رییس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شهرستان کازرون به خبرنگار ما گفت: کتیبه سرمشهد یا همان کتیبه پهلوی یکی از شاخص ترین نقش برجسته های ایران است و در زیر آن نیز نقش برجسته بهرام قرار دارد.
به گفته محمد رضا معینی نگهداری از این نقش برجسته به صورت فیزیکی انجام می شود و طبق برنامه ریزی های صورت گرفته به زودی اطراف آن فنس کشی خواهد شد تا از گرند آسیب های انسانی در امان بماند.
رییس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شهرستان کازرون همچنین از اختصاص اعتباری برای مرمت این سنگ نوشته در سال جاری خبر داد.
وی در ادامه این گفت و گو در خصوص محوطه تاریخی شهر سرمشهد گفت: شهر یا محوطه تاریخی سرمشهد یکی از شهرهای دوره ساسانی بوده که وسعتش به 650 هکتار می رسد.
این محوطه تاریخی دارای آثار متعددی از دوره ساسانیان تا اسلامی است و مشهورترین اثر در این منطقه، کتیبه و نقش برجسته کرتیر است.
به گزارش خبرنگار ما از دیگر آثار باستانی فارس که وضعیتش بهتر از کتیبه کرتیر نیست سنگ نوشته برزن جنوبی صفه تخت جمشید است.
اثری که در دیوار جنوب تختگاه و به دستور داریوش هخامنشی و هنگامی که درب جنوبی محل آمد و شد در تخت جمشید بود به مناسبت پی بنای کاخ حک شده است.
این کتیبه بر روی تخته سنگی در ابعاد ۷۲۰ در ۲۰۵ سانتی متر نوشته و به چهار قسمت و به خط میخی است.
دو کتیبه سمت چپ (غربی) به خط و زبان فارسی باستان دو کتیبه سمت راست (شرقی) از چپ به راست به ترتیب به خط میخی ایلامی و خط میخی بابلی نوشته شده.
هرچند که سال هاست این کتیبه دارای سقفی است و از نم و رطوبت و نور شدید آفتاب در امان است اما برای گردشگران ناشناخته است و کمتر گردشگری آن را می بیند.
بنا بر این گزارش سنگ نوشته اقلید هم یکی دیگر از این کتیبه هاست که در محوطه طبیعی و تاریخی تنگ براق در این شهرستان قرار دارد.
کتیبه ای دو زبانه پهلوی و پارتی است که در سال ۱۳۳۵ در تنگ براق کشف شده.
این نوشته بر تخته سنگی به ابعاد یک متر در یک متر و 40 سانتی متر و مشتمل بر 16 سطراست که هر سطر 90 سانتی متر طول دارد. این تخته سنگ در وسط تنگ براقی نزدیک دهانه صفه غار کم عمقی که در دل کوه است به پهلو قرار دارد.
کتیبه و غار تنگ براق مربوط به دوره ساسانیان است و در سال ۱۳۷۶ با شماره ۱۹۲۹ در فهرست ملی به ثبت رسیده است. این کتیبه درباره تیراندازی شاپور ساسانی است و با جمله ای دعایی به پایان می رسد.
هم اکنون این کتیبه آسیب فراوان دیده و به نظر می رسد به حال خود رها شده است زیرا نه از سقفی بر سر آن خبری است و نه دارای فنسی که آن را از گزند آسیب های طبیعی و انسانی حفاظت کند.
در این باره یکی از دوستداران میراث فرهنگی فارس به خبرنگار ما گفت: این اثر هزار و 800 ساله در وضعیت خوبی نیست و به طوری که اطراف آن مملو از زباله هایی است که توسط گردشگران ریخته شده همچنین با نزدیک شدن به این اثر می توان حفاری های غیر مجازی را دید.
زارع افزود: با وجود این که این اثر در فهرست ملی به ثبت رسیده و جزو بی نظیر ترین سنگ نوشته های ایران به شمار می آید اما از نبود حفاظت اولیه هم رنج می برد.
وی ادامه داد: آسیب های وارده بر این سنگ نوشته بسیار زیاد است به طوری که بسیاری از قسمت های این اثر محو شده و برخی از قسمت های آن نیز تخریب شده.
46
