گردشگری خلاق، شکل جدیدی از گردشگری فرهنگی است. این نوع گردشگری به گردشگران امکان می دهد تا ارتباط عمیق تری با فرهنگ بومی مقصد سفر برقرار کنند؛ نوعی گردشگری تجربه محور که گردشگران را به شهروندان یک شهر تبدیل می کند.
این نوع گردشگری که به نسل سوم گردشگری نیز معروف است در سراسر جهان طرفداران بسیاری دارد زیرا دیگر گردشگران حرفه ای به دنبال اقامت در هتل های لوکس نیستند و صرف دیدن آثار تاریخی، آنها را راضی نمی کند.
هرچند که گردشگری خلاق به سرعت در جهان و کشورهای گردشگر پذیر در حال رشد است اما هنوز این نوع گردشگری در کشورمان رونق ندارد و فعالان این حوزه را نیز آن طور که باید درگیر نکرده است، به طوری که حتی بسته های سفری که به گردشگران داخلی و خارجی ارائه می شود، تکراری است و خلاقیت و یا ابتکاری در آن دیده نمی شود.
از آنجایی که فارس با دارابودن تعدد و تنوع جاذبه های تاریخی و فرهنگی به قطب گردشگری ایران تبدیل شده و کانون توجه گردشگران داخلی و خارجی است، توسعه گردشگری خلاق در این استان همچنان احساس می شود.
در این رابطه، سرویس گردشگری «خبرجنوب» با تشکیل میزگردی با عنوان «خلاقیت در تورهای گردشگری»، این موضوع را مورد بررسی قرار داد.
به باور کارشناسان حاضر در این میزگرد، فارس استانی پیشرو در گردشگری خلاق و ایجاد خلاقیت در تورها است اما تبلیغات اندک و جزیره ای عمل کردن برخی از کنشگران این بخش، همچنین نبود همکاری میان دستگاه های دولتی و بخش خصوصی موجب شده که این نوع گردشگری در فارس همچنان بی رمق باقی بماند.
به گزارش خبرنگار ما، در این میزگرد دکتر محمد یزدانپناه مدرس گردشگری، عضو هیات مدیره انجمن صنفی دفاتر خدمات مسافرت هوایی و جهانگردی فارس و مدیرعامل شرکت خدمات مسافرت هوایی و جهانگردی گردشگران شهر راز، علی رهنمای فرزامی، مدیرعامل شرکت خدمات گردشگری تیرازیس، دکتر محمدمهدی سیاوشی مدرس دانشگاه و مدیرعامل شرکت خدمات مسافرت هوایی و جهانگردی بهین بُرگ، علیرضا یوسفی مدیرعامل دفتر خدمات مسافرتی و گردشگری نارنج و ترنج شیراز و زهره تقوا مدرس و مشاور پروژه های گردشگری و مدیرعامل آژانس مسافرتی سفرهای اردیبهشت شیراز در ساختمان «خبرجنوب» حضور داشتند. آنچه می خوانید، مشروح این میزگرد است.
***«خبرجنوب»: به نظر شما چقدر فارس توانایی توسعه گردشگری خلاق دارد؟
*یزدانپناه: با پیشرفت فناوری، گردشگران و علاقه مندان به تاریخ و هنر می توانند با یک کلیک در اینترنت و فضاهای مجازی با این آثار آشنا شوند و نیازی ندارند با صرف هزینه های هنگفت به سفر بروند تا مثلا یک بنای تاریخی را در ایران ببینند، اما همین علاقه مندان حاضرند برای دیدن فرهنگ بومی و آداب و رسوم و حتی چشیدن خوراک های محلی به یک منطقه سفر کنند.
این همان گردشگری خلاق است که افراد را به شهروندان یک شهر تبدیل می کند زیرا این امکان را به آنها می دهد که در کنار علایق خود، زندگی آنها را تجربه کنند و پس از بازگشت هم افراد بیشتری را به این نوع سفرکردن تشویق می کنند که در نهایت رونق اقتصادی در جوامع محلی صورت می گیرد. در واقع شعار این نوع گردشگری، موزه های کمتر و میدان های بیشتر است.
*سیاوشی: گردشگری خلاق، محصول را به مشتری نمی دهد بلکه ایجاد محصول می کند و اجازه می دهد که گردشگر تجربه کند. اصولا گردشگری فعالیتی خدمات محور است که باید برنامه ریزی ها به سمتی برود که گردشگران در مقصد سفر احساس راحتی کنند نه خستگی، اما متاسفانه برنامه ریزی ها در بیشتر تورهای گردشگری به گونه ای است که به گردشگران اجازه تصمیم گیری داده نمی شود.
***«خبرجنوب»: با توجه به شعار این نوع گردشگری، تا چه حد زیرساخت ها یا همان میدان ها در استان مهیا است؟
*یزدانپناه: متاسفانه زیرساخت ها مناسب نیست و اغلب با این مشکل هم روبرو هستیم. نه اینکه زیرساخت نداریم بلکه معادل زیرساخت ها، گردشگر نداریم.
برای نمونه، هم اکنون همه سرمایه گذاران به حوزه خوراک و ایجاد مجموعه های رستورانی و فست فودی روی آورده اند زیرا کار پردرآمدی است.
حال اگر گردشگر بیاید و هدفش هم از سفرکردن به ایران و شیراز مشخص باشد، بی شک سرمایه گذاران در مسیری سرمایه گذاری می کنند که گردشگرپسند باشد مانند خرید اتوبوس های ویژه برای آنها. در واقع گردشگری خلاق، ایجاد جاذبه های بیشتر می کند و ماندگاری گردشگران را در مقصد سفر افزایش می دهد و شاید یکی از مزیت های رقابتی ما در خاورمیانه این است که دارای جایگاه ویژه ای در این حوزه هستیم.
*فرزامی: در این حوزه، جایگاه فارس بسیار مطلوب و مناسب است. به ندرت نقطه ای از دنیا را پیدا می کنید که انواع گردشگری ها همچون فرهنگ، طبیعت و مذهب را در کنار زیرساخت های اقامتی و تفریحی به صورت یکجا داشته باشد، در حالی که کشورهای همسایه با ایجاد جاذبه های مصنوعی، گردشگر جذب می کنند اما در این بین، جا دارد که مسئولین دولتی هم همکاری و تعاملات خود را با بخش خصوصی بیشتر کنند. نگاه ها باید تغییر کند و دست از جزیره ای عمل کردن هم برداشته شود.
*یوسفی: بسیاری از مسئولان تصور می کنند زیرساخت های گردشگری یعنی ساخت هتل های 5 ستاره، اما بیشتر رشد گردشگری به واسطه علاقه مندی های ویژه است نه حجم زیرساخت ها، فقط کافی است مدیران دولتی بیشتر بخش خصوصی را حمایت کنند و آنها را با کاغذبازی اداری درگیر نکنند. در حال حاضر شرایطی به وجود آمده که توسعه گردشگری خلاق می تواند کمک بسیار بزرگی به اقتصاد استان کند.
*تقوا: گردشگری خلاق بحث روز دنیاست، نوعی گردشگری است که ملاک گردشگران، ماندن در اقامتگاه های بومی است و درگیرشدن با زندگی روزمره مردم در مقصد سفر. آنها به دنبال اقامت در هتل های 5 ستاره نیستند و ترجیح می دهند شهروند یک شهر باشند و از نزدیک، آداب و آیین های مردم را لمس کنند.
هم اکنون جاذبه های متعدد و متنوعی برای رشد و توسعه این نوع گردشگری در فارس و شیراز داریم اما زیرساخت ها کم است و باید ایجاد شود. شیراز فرش چهل تکه ای از مذهب، فرهنگ، سنت، آداب، لباس و خوراک است اما از این داشته ها هنوز بهره نبرده ایم.
*سیاوشی: شناخت بازار مهم است و باید برای یک بار هم که شده به داشته ها نگاهی انداخت و فهرستی تهیه کرد که قابل بهره وری باشد. متاسفانه هم اکنون تولید اطلاعات نمی شود و در نهایت شناختی هم وجود ندارد. معتقدم هتل 5 ستاره می خواهیم اما خدمات نداریم و باید روی ارائه خدمات کار کرد.
***«خبرجنوب»: پس با این اوصاف، آموزش و تبلیغات باید در اولویت باشد، اما چرا کمتر در این بخش کار شده است؟
فرزامی: یکی از حلقه های گمشده برای توسعه گردشگری، تبلیغات و آموزش است که در این دو حوزه ضعف هایی وجود دارد.
برای نمونه، در شهرهای گردشگری فارس همچون سپیدان که آخر هفته ها مملو از گردشگران و مسافر است، بیشتر واحدهای خدماتی و بازار تعطیل هستند؛ در واقع شهر تعطیل می شود.
بی شک بزرگترین معضل حوزه گردشگری در تعطیلات خلاصه می شود که اگر آموزش و تبلیغات موثری صورت گیرد، وضعیت بهتر خواهد شد.
*یوسفی: جشنواره های متعددی در طول سال و به بهانه رویدادها در فارس برگزار می شود اما به دلیل نبود تبلیغات لازم و آموزش های تخصصی که باید جوامع محلی را درگیر کند، این برنامه ها در سکوت خبری اجرا می شود. باید فضای تبلیغاتی بیشتر شود، اما هم اکنون این دو موضوع مهم که در توسعه گردشگری تاثیرگذار است، هنوز به دغدغه تبدیل نشده است.
*سیاوشی: خلاقیت در آموزش در حوزه گردشگری وجود ندارد. باید کارگاه های آموزشی برای تمامی جوامع و دست اندرکاران حوزه گردشگری برگزار شود، توانمندی ها معرفی گردد و شناخت به وجود آید چرا که تمامی این موارد مانند زنجیره هایی است که به هم متصل می شود و در نهایت توسعه گردشگری و رونق اقتصادی حاصل می گردد. باید مطالعه دقیق از بازار هدف داشته باشیم. به طور مثال میانگین سنی گردشگران ورودی به فارس و ایران 50 سال است، پس باید بدانیم برای این افراد چه برنامه هایی تدارک ببینیم و این مسافران از ما چه می خواهند. باید به دنبال ایجاد فرصت های رقابتی باشیم. مزیت رقابتی این نیست که توانمندی ها کپی کاری شود، هرکدام از اعضا، زنجیره و تامین کننده محصول و خدمات ارائه شده هستند.
*تقوا: اطلاعات ما از مقصد سفر گردشگران درست و کامل است اما باید از مبدأ سفر آنها نیز اطلاعات بگیریم. باید بدانیم گردشگران ورودی به فارس چه سلایق و علاقه مندی هایی دارند و بنابر آن، تور تعریف شود که در این حوزه، تورهای ترکیبی راهگشاست.
*یزدانپناه: در واقع با توسعه گردشگری خلاق، مهاجرت معکوس ایجاد می شود زیرا این نوع گردشگران به دنبال زندگی در جوامع محلی و طبیعت هستند که با رونق آن، اعتماد به نفس جوامع بالاتر می رود، برای بانوان اشتغال ایجاد می شود و به توسعه پایداری دست می یابیم.
در واقع این نوع گردشگری تجربه پذیر است و اقتصاد خلاق را ایجاد می کند و می تواند مزیت رقابتی منحصربه فردی برای کشورمان باشد، مدت حضور مسافران را در مقصد سفر افزایش می دهد و محافظ خوبی برای فرهنگ بومی و اشاعه آن به جهانیان است.
*تقوا: هم اکنون آژانس های پرشماری در ایران و استان فارس به راه اندازی تورهای خلاقانه و البته ترکیبی اقدام کرده اند، برای نمونه، تورهای متروگردی در تهران و یا عشایری و طبیعت گردی در استان فارس.
*سیاوشی: خدمات و نحوه ارائه آن به گردشگران، تاثیر بسزایی در رونق گردشگری دارد و این موضوع تورهای گردشگری را خلاق می کند. آنچه که موجب رضایتمندی و بازگشت دوباره گردشگران به فارس و یا هر مقصد سفر دیگری می شود، نوع خدمات است.
فارس که مردمانش به مهمان نوازی شناخته می شوند، گردشگران توقع دارند خدماتی که در این منطقه به آنها ارائه می شود، متفاوت تر باشد.
46
