ارائه الگویی برای بهبود حرکت کودکان مبتلا به فلج مغزی

وی با بیان اینکه در فلج مغزی کودکان، صدمات پایدار بخش حرکتی مغز، ماندگاری رفلکس‌ها و بسیاری عوامل دیگر در خفیف‌ترین حالت، الگوی طبیعی راه رفتن انسان را نشانه می‌روند، ادامه داد: در این بیماری عضلات سفت شده و والدین یا پزشک به سختی می‌توانند مفاصل دست و پا یا حتی کمر کودک را خم و راست کنند.

محقق طرح با اشاره به انواع فلج مغزی در کودکان، افزود: فلج مغزی، آسیب غیر پیشرونده مغز در پیش، حین و یا سال‌های اول پس از تولد محسوب می‌شود، اما تبعات ناشی از آن در صورت نامساعد بودن شرایط با گذشت زمان به پیش می‌روند. در نتیجه، کودکان مبتلا در طول زندگی خود با طیف وسیعی از اختلالات حرکتی- وضعیتی مواجه می‌شوند.

حمزه خاطرنشان کرد: از میان انواع فلج مغزی، نوع اسپاستیک آن بیشترین میزان شیوع (70 تا 80 درصد) را به خود اختصاص می‌دهد. به علاوه، نزدیک 80 درصد مبتلایان به فلج مغزی اسپاستیک (Spastic)، گرفتار نوع «دای پلژی» (diplegia) آن هستند.

به گفته وی در این عارضه (دای پلژی)، با اینکه هر چهار اندام به طور متقارن درگیر می‌شوند، اما میزان آسیب دست‌ها به مراتب کمتر است.

مجری طرح ادامه داد: به منظور اصلاح ساختار مفاصل ران و زانو و همچنین الگوی راه رفتن، یک دوره تمرین ایستگاهی (دایره‌ای) را در این زمینه آغاز کردیم و در این مطالعات تلاش شد تاثیر یک دوره تمرین دایره‌ای بر زوایای مفاصل اندام تحتانی خصوصا مفصل زانویی کودکان «دای پلژی اسپاستیک» (نوعی از فلج مغزی کودکان) در فازهای مختلف سیکل راه رفتن بررسی شود.

وی به جزئیات این تحقیق اشاره کرد و یادآور شد: در این پژوهش که از نوع مطالعات نیمه تجربی با طرح پیش آزمون- پس آزمون بود، آزمودنی‌ها، یک گروه 10 نفره از کودکان 7 تا سال آموزش پذیر با برخورداری از قابلیت راه رفتن بودند که از جامعه آماری کودکان مبتلا به دای پلژی اسپاستیک استان کرمانشاه انتخاب شدند.

این محقق اضافه کرد: مدت کار تجربی با این گروه آزمودنی 8 هفته، هر هفته 3 جلسه و هر جلسه 45 دقیقه تمرین دایره‌ای هدفمند بود که با توجه به نیازهای اختصاصی کودکان فلج مغزی ارائه می‌شد.

این محقق با تاکید بر اینکه در پیش و پس آزمون، زوایای مفصل زانویی آزمودنی‌ها با استفاده از فیلمبرداری، تصویربرداری و نرم افزار اتوکد اندازه گیری شد، خاطرنشان کرد: عملیات آماری از طریق آمار توصیفی، آزمون کولموگروف- اسمیرنوف و آزمون t گروه‌های همبسته در سطح معناداری P<0.05، توسط نرم‌افزار SPSS انجام شد.

حمزه با اشاره به نحوه اجرای این مطالعات توضیح داد: برای اندازه گیری پارامترهای مورد مطالعه ابتدا عملکرد راه رفتن آزمودنی‌ها در امتداد مسیر خط کشی شده به طول 4 متر و عرض 50 سانتیمتر با استفاده از دوربین دیجیتالی فیلمبرداری شد و  مورد بررسی قرار گرفت.

وی ادامه داد: پس از آن، اطلاعات حاصل (فیلم‌ها) از طریق نرم افزارهای مرتبط، به عکس تبدیل شد و در مرحله آخر از روی عکس‌های به دست آمده و با استفاده از  «گونیامتر» و نیز نرم افزار اتوکد زوایای مفصل زانویی در فازهای هفتگانه یک سیکل کامل راه رفتن اندازه گیری و ثبت شد.

مجری طرح با بیان اینکه تمریناتی که به کودکان مورد آزمون داده شد، از نوع تمرینات دایره‌ای هدفدار بوده است، گفت: یافته‌های حاصل نشان داد که تغییرات ایجاد شده در زوایای مفصل زانویی در پس آزمون، در تمامی فازهای هفتگانه به جز فازهای 5 و 6 معنادار است و نتایج به دست آمده نشان داد که تمرینات دایره‌ای موجب کاهش زوایای مفصل زانو و افزایش قابلیت اکستنسوری (کششی) مفصل زانو در بهبود الگوی راه رفتن در کودکان مبتلا شده است.

وی با تاکید بر اینکه شواهد زیادی در مورد تأثیر تمرینات بدنی بر پارامترهای مختلف راه رفتن کودکان فلج مغزی وجود دارد، اظهار کرد: به عنوان مثال، مطالعات برخی از محققان کشور نشان می‌دهد که  تمرینات قدرتی خانگی باعث افزایش قدرت تاکننده‌های زانو و بازکننده‌های ران و به تبع آن، بهبود سرعت راه رفتن و بالا و پایین آمدن از پله‌ها در کودکان فلج مغزی می‌شود.

حمزه به مطالعات دیگری در سال 2003 اشاره کرد که با تحقیق بر روی 8  کودک فلج مغزی توانستند با تمرینات قدرتی طول و سرعت گام در راه رفتن کودکان مبتلا را افزایش دهند.

وی با بیان اینکه در تحقیقات بسیاری نشان داده شد که فعالیت‌های اصلاحی و توانبخشی بر عملکرد راه رفتن بیماران مبتلا به فلج مغزی اسپاستیک تاثیر سودمندی دارند، یادآور شد: این فعالیت‌ها موجب افزایش دامنه حرکتی، کاهش میزان گرفتگی عضلانی و در نهایت افزایش توانایی راه رفتن بیماران می‌شوند.

به گفته این محقق، تغییر معنادار زوایای زانویی در پنج فاز از هفت فاز موجود در سیکل راه رفتن، نشانگر پیشرفت رضایت بخش عملکرد راه رفتن کودکان مبتلا به دای پلژی اسپاستیک است؛ زیرا بخش اعظمی از نارسایی‌های وضعیتی و راه رفتن چنین کودکانی با ساختار مرضی تشکیلات استخوانی مفصلی و عصبی عضلانی ارتباط دارد.

مجری طرح اظهار کرد: از یافته‌های این پژوهش می‌توان نتیجه گرفت که انجام منظم تمرینات دایره‌ای هدفدار موجب بهبود عملکرد راه رفتن کودکان مبتلا به فلج مغزی از نوع دای پلژی اسپاستیک می‌شود؛ اما به خاطر حضور عوامل مرضی پایدار، سقف انتظار بیماران، والدین و مربیان از این تمرینات با توجه به ویژگی‌های فردی باید حد معینی داشته باشد.

حمزه اضافه کرد: در تحقیقات بعدی در زمینه جستجوی راه‌های توسعه عملکرد راه رفتن کودکان مبتلا به دای پلژی، باید به ترکیب تمرینات بدنی با لوازم کمکی و تجهیزات لازم جهت تعدیل آثار عوامل مرضی توجه بیشتری مبذول شود.