برنامه «آرتمیس» ناسا برای بازگرداندن انسان به سطح ماه با سرعت حلزونی در حال پیشروی است اما اگر ناسا یک بار و آن هم دهه‌ها قبل موفق به ارسال فضانورد به ماه شده، چرا اکنون در انجام مجدد این کار با چنین سرعت کمی عمل می‌کند؟
جی پلاس، به نقل از گیزمودو، رویکرد کُند و تکراری ناسا در برنامه‌ی آرتمیس این تصور را ایجاد می‌کند که این آژانس فضایی فراموش کرده است که چگونه انسان‌ها را بر روی ماه فرود بیاورد. بازرسی دقیق‌تر این موضوع اما دلایل زیادی را آشکار می‌کند که چرا تا این اندازه زمان می‌برد که ناسا پای انسان‌ها را بار دیگر به ماه باز کند.
ایسنا نوشت؛ هنگامی که یوجین سرنان(Eugene Cernan)، رونالد ایوانز(Ronald Evans) و هریسون اشمیت(Harrison Schmitt) فضانوردان ماموریت آپولو ۱۷ در ماه دسامبر سال ۱۹۷۲ با ماه خداحافظی کردند، هیچ کس حدس نمی‌زد که دستکم ۵۰ سال تا بازگشت گروه بعدی انسان‌ها به ماه زمان بگذرد. ماموریت پایانی آپولو به یک دوره‌ی دیوانه‌وار در پیشرفت علمی و فناوری پایان داد، دوره‌ای که جرقه‌ی آن را سخنرانی معروف «مسابقه فضایی» رئیس جمهور جان اف کندی در سال ۱۹۶۲ زد.
این بدان معنا نیست که ناسا در دوران پس از آپولو بیکار بوده است. اکتشافات فضایی به اشکال مختلف ادامه یافت. پرتاب کاوشگرها به بیرون از منظومه شمسی، ایستگاه‌های فضایی ساخته شده در مدار پایین زمین، شاتل‌های فضایی که فضانوردان را به فضا می‌برد و مریخ‌نوردهایی که به مریخ فرستاده شدند و دستاوردهای باورنکردنی دیگری که در این دوران رقم خوردند همه و همه جزو فعالیت‌های ناسا بوده‌اند اما در مورد بازگرداندن فضانوردان به ماه پیشرفت چندانی رخ نداد.
ناسا از طریق برنامه بلندپروازانه‌ی آرتمیس خود که سال گذشته با اولین موشک سامانه پرتاب فضایی(SLS) به شکلی دیدنی آغاز شد، به دنبال تغییر این موضوع است. موشک سامانه پرتاب فضایی با ۸.۸ میلیون پوند نیروی رانش، یک کپسول اوریون بدون سرنشین را به یک سفر ۱.۴ میلیون مایلی(دو میلیون و ۲۵۳ هزار کیلومتری) در مدار ماه فرستاد و بازگرداند.
این ماموریت آغازین، زمینه را برای انجام ماموریت آرتمیس ۲ که یک سفر سرنشین‌دار در مدار ماه و بازگشت از آن است و همچنین ماموریت آرتمیس ۳ که برای فرود آوردن یک مرد و اولین زن روی ماه در سال ۲۰۲۵ برنامه‌ریزی شده، فراهم می‌کند. سرعت پیشروی این ماموریت‌ها بسیار آهسته است، اما وضعیت حتی بدتر نیز می‌شود. زیرا ماموریت آرتمیس ۴ دستکم تا سال ۲۰۲۸ اتفاق نخواهد افتاد و فاصله بین ماموریت‌ها بسیار زیاد است. انتظار می‌رود که آرتمیس ۵ تا آرتمیس ۷ از سال ۲۰۲۹ به طور سالانه انجام شود.
برای ناسا این یک گام مهم است اما از سوی مردم عادی اینگونه به نظر می‌رسد که گویی ناسا تصمیم گرفته چرخ را دوباره اختراع کند. چرا ناسا نمی‌تواند با سرعت بیشتری شاهکاری را که شش بار در نیم قرن قبل انجام داده مدیریت کند؟ باید به سادگی خوردن یک لیوان آب باشد، اینطور نیست؟
این یک نکته منصفانه است، اما ایالات متحده اکنون از ذهنیت‌های جنگ سرد فاصله گرفته است و اولویت‌های بسیار متفاوتی دارد، چه در سطح بین‌المللی، چه داخلی و حتی از نظر زیست محیطی. آژانس فضایی بدون شک با آنچه کنگره اجازه می‌دهد محدود می‌شود، اما وقتی صحبت از سرعت آهسته پیشرفت برنامه‌ی آرتمیس به میان می‌آید، مورد دیگری باید در نظر گرفته شود و آن تمایل ناسا برای حفظ حضور انسان در اطراف ماه برای مدتی طولانی است و مهم‌تر از همه، برنامه‌ی آرتمیس بیشتر بر اساس یک جاه‌طلبی بزرگ‌تر پایه‌ریزی شده است و آن فرود انسان روی مریخ است.
سفر به ماه با بودجه اندک
سرعت توسعه‌ی برنامه‌ی آرتمیس به شدت توسط بودجه اندک محدود شده است و ناسا دیگر به بودجه‌ای که در طول جنگ سرد داشت دسترسی ندارد.
میشل هانلون(Michelle Hanlon)، یکی از مدیران مرکز حقوق هوا و فضا در دانشگاه می‌سی‌سی‌پی توضیح می‌دهد: تنها کاری که باید انجام دهید این است که به بودجه‌ی ناسا به عنوان درصدی از تولید ناخالص داخلی در زمان کندی و امروز نگاه کنید تا به راحتی درک کنید که چرا ما جهش‌های عظیم دوران آپولو را انجام نمی‌دهیم. هانلون در ایمیلی نوشت: با توجه به شرایط جوی جنگ سرد و آنچه که قطعا مانند برتری شوروی در فضا به نظر می‌رسید جلب کردن توجه ملت کار سختی نبود، اما هنگامی که چالش‌ها برطرف شد، حال و هوای ملی تغییر کرد. او افزود تعداد بینندگان تکرار سریال «I Love Lucy» بیشتر از تماشاگران پرتاب ماموریت آپولو ۱۷ در سال ۱۹۷۲ بود.
رئیس جمهور ریچارد نیکسون(Richard Nixon) در نهایت مسئول کاهش مقیاس جاه طلبی‌های ناسا در ماه بود. به گفته‌ی جک برنز(Jack Burns) استاد دپارتمان فیزیک دانشگاه کلرادو-بولدر: هزینه‌های شدید آپولو آن را ناپایدار کرد و تلاش سیاسی «پرچم‌ها و گام‌ها»، زمانی که ایالات متحده توانست اتحاد جماهیر شوروی را شکست دهد، درخشش خود را از دست داد.
آپولو از منابع عظیمی استفاده کرد. پنج درصد از بودجه فدرال در اواسط دهه ۱۹۶۰ به ناسا اختصاص یافت، در حالی که امروز کمتر از چهار دهم درصد از این بودجه متعلق به ناسا است و با این وجود ما هنوز به ماه می‌رویم و هنوز در حال برنامه‌ریزی برای سفر به مریخ هستیم. این بار هزینه‌ها برای انجام این کار کمتر است. ممکن است ناسا با بودجه پیشنهادی ۲۷ میلیارد دلاری خود برای سال آینده، یک آژانس بزرگ به نظر برسد، اما این تقریبا نیمی از چیزی است که رئیس جمهور بایدن می‌خواهد در سال ۲۰۲۴ به موسسه ملی بهداشت بدهد.
جنگ جاری در ویتنام وضعیت بودجه را بیش از پیش نامناسب کرد و فراموش نکنید که اعتراضاتی به برنامه آپولو نیز در آن زمان وجود داشت و فعالان حقوق بشر می‌گفتند که چگونه می‌توانید غذا را از دهان کودکان فقیر بیرون بیاورید تا به جای آن یک انسان را به ماه بفرستید.
با کاهش بودجه و حذف فرود روی ماه از فهرست کارها، ناسا به سمت پیشرفت‌های نجومی ساده‌تر حرکت کرد. پنج دهه بعد، این آژانس فضایی بار دیگر نگاه خود را به سمت ماه معطوف کرده است، البته با بودجه‌های سالانه‌ای که در مقایسه با دوره آپولو محدود است. کریستوفر ایمپی(Christopher Impey)، استاد نجوم در دانشگاه آریزونا، می‌گوید که ناسا باید بودجه‌ای را که از کنگره دریافت می‌کند، توزیع کند.
او طی یک تماس ویدیویی توضیح داد: آنها برنامه‌های علمی رصد زمین را در دستور کار دارند، توسعه پیشران‌ها را در پیش دارند و ماموریت‌های علمی سیاره‌ای بلندپروازانه زیادی را انجام می‌دهند. ناسا خیلی کارها را دارد که باید آنها را در بودجه بگنجاند. بنابراین انجام کاری مانند بازگشت به ماه چالش برانگیز خواهد بود و بیشتر از آنچه انتظار می‌رود، طول خواهد کشید.
ایمپی گفت: در عین حال، انرژی و فوریت آپولو احتمالا دیگر تکرار نخواهد شد زیرا اهداف بزرگ‌تری برای دستیابی داریم. ما سیاره‌ای داریم که در حال زوال است و مسائل زیادی داریم که آمریکا نگران آنهاست که رفع آنها هزینه در بر خواهد داشت. ایمپی گفت: رویکرد ایالات متحده به فضا از ذهنیت «ما می‌توانیم هر کاری را انجام دهیم» در دهه‌های ۱۹۵۰ و ۱۹۶۰ فاصله گرفته است.
به گفته ایمپی، سرعت پایین در بازگشت به ماه نیز نتیجه این است که افراد معمولی یا به فضا اهمیت نمی‌دهند یا نیاز به بازگشت به ماه را درک نمی‌کنند. ما مشکلات زیادی روی زمین داریم و بنابراین فکر می‌کنم بخش بزرگی از مردم عمیقا شک دارند که در چنین شرایطی سفر به ماه کاری است که باید انجام شود.
ما برای ماندن به ماه می‌رویم
ماموریت‌های آپولو ماهیت نسبتا ساده‌ای داشتند. دو انسان را روی سطح ماه فرود بیاورید، اجازه دهید کمی روی ماه بچرخند و آنها را به خانه بازگردانید. این کار را شش بار تکرار کنید. یک تفاوت اساسی با آرتمیس این است که ناسا، علاوه بر بازگرداندن فضانوردان به ماه، به دنبال این است که این کار را به روشی پایدار انجام دهد و سیستم‌ها، فناوری و زیرساخت‌هایی ایجاد کند که حضور طولانی‌مدت ما را در محیط ماه امکان‌پذیر کند. این یک چالش مهم و دلیل دیگری است که چرا برنامه‌ی آرتمیس تا این اندازه به طول می‌انجامد.
جسیکا وست(Jessica West)، محقق ارشد سازمان کانادایی غیردولتی «Project Ploughshares»، در ایمیلی توضیح داد: بازگشت به ماه بسیار سخت به نظر می‌رسد به خصوص اینکه این کار را باید به گونه‌ای انجام دهیم که ایمن باشد و بتوان آن را در آینده ادامه داد.
برنز گفت: کل برنامه‌ی آرتمیس با آپولو متفاوت است، این آپولو نیست.
ناسا و شرکای تجاری و بین‌المللی آن برنامه‌های بزرگی در سر دارند. منطق رسیدن به ماه اساسا تغییر کرده است. به جای اینکه سفر به ماه یک مسابقه باشد، تلاشی است برای گسترش دسترسی به فضا و به موجب آن استفاده از ماه برای استخراج منابع مهم و انجام علوم مهم.
هانلون می‌گوید: از بسیاری جهات، ما دوباره به یک مسابقه بازگشته‌ایم. اما این بار فقط کسب اعتبار ملاک نیست، بلکه موضوع به دست آوردن منابع است. همانطور که او اشاره می‌کند: هرکسی که زودتر به آنجا برسد، هم اعتبار کسب می‌کند و هم می‌تواند انتخاب کند که به کدام منطقه برود.
مسابقه‌ی دستیابی به خود ماه برای اولین بار در عصر آپولو به مسابقه‌ای برای دستیابی به منابع ماه تبدیل می‌شود. جدا از رقابت، هانلون می‌گوید زمان آن فرا رسیده است که انسان‌ها در کاوش و استفاده از منابع گسترده‌ای که فضا دارد، جدی‌تر کار کنند. او گفت: این کار در ماه به عنوان سرسخت‌ترین و نزدیک‌ترین همسایه ما شروع می‌شود. ماه محلی برای آزمایش اکتشافات عمیق‌تر فضا خواهد بود. این یک روند بسیار طولانی با گام‌های کوچک است.
برنز می‌گوید: در دهه‌ی ۶۰ استخراج آب و مواد دیگر و آماده شدن برای رفتن به مریخ قابل باور نبود.
مجموعه‌ای از فناوری‌های کاملا جدید
مطمئنا، هیچ راهی وجود نداشت که ناسا بتواند طرحی شبیه به برنامه‌ی آرتمیس را در دورانی بلافاصله پس از دوران آپولو پیاده کند. برای برنامه‌ی آرتمیس، ناسا و شرکای بین‌المللی آن در حال برنامه‌ریزی برای ساخت اولین ایستگاه فضایی ماه به نام دروازه ماه هستند. همچنین میل به ایجاد زیرساخت‌های پایدار همچون انبوهی از ماهواره‌های قمری برای تماس دائمی با زمین، وجود دارد.
برنامه‌ی آرتمیس با تمرکز بر منطقه‌ی قطب جنوبی ماه نیاز به یک لباس فضانوردی کاملا جدید را نشان می‌دهد که نمونه‌ی اولیه آن در حال حاضر در حال توسعه است. علاوه بر لباس دستکم به دو سیستم فرود انسانی، یک وسیله نقلیه زمینی در ماه، یک ماه‌نورد، ماهواره‌های پشتیبانی مختلف، قدرت شکافت سطحی و نمونه‌های اولیه دستگاه‌ها برای آزمایش تولید آب و اکسیژن و زیستگاه‌های سطحی مورد نیاز است. ناسا همچنین می‌خواهد یک اقامتگاه تمام عیار در ماه برای حضور مستمر در این قمر بسازد.
بسیاری از این فناوری‌ها همراه با پیشرفت ماموریت‌های آرتمیس عرضه خواهند شد، اما بسیاری از عناصر باید از ابتدا طراحی شوند. این زمان زیادی می‌برد.
وست می‌گوید: در این مورد صحبت از اختراع مجدد چرخ نیست. بلکه کل این ماموریت از یک پرتاب تا ایجاد حضور دائمی انسان در ماه و فراتر از آن توسط یک اقتصاد تجاری انجام می‌شود. مسئله دیگر این نیست که چگونه به آنجا برسیم، بلکه این است که چگونه در آن جا بمانیم، و چگونه این کار را به گونه‌ای انجام دهیم که از نظر زیست محیطی ایمن و از نظر اقتصادی پایدار باشد و همچنین به نفع مردم امروز و همچنین نسل‌های آینده باشد. وی افزود: این نوع ماموریت‌ها نه تنها به فناوری مربوط می‌شود بلکه به همکاری و حکومت بین‌المللی وابسته است.
ناسا در دوران آپولو به بخش تجاری خود تکیه کرد، اما این اتکا اکنون در سطح کاملا جدیدی قرار دارد. این آژانس فضایی در نهایت این اطمینان را دارد که پروژه‌های خود را به بخش خصوصی برون‌سپاری کند.
برای مثال، شرکت فضایی خصوصی اسپیس‌ایکس باید سیستم‌های فرود انسانی را در اختیار ناسا قرار دهد، اما ناسا به دلیل اینکه نمی‌خواهد به تنها یک ارائه دهنده تکیه کند، مورد دوم را از یک شرکت دیگر می‌خواهد. این تصمیم احتمالا تحت تاثیر تجربه‌ی قبلی ناسا در برون سپاری یک وسیله نقلیه سرنشین‌دار تجاری برای جابجایی فضانوردان به ایستگاه فضایی بین‌المللی است. فضانوردان اکنون از کپسول دراگون شرکت اسپیس‌ایکس استفاده می‌کنند در حالی که کپسول استارلاینر شرکت بوئینگ پس از سالها ناتوانی به ظاهر بی‌پایان هنوز در مرحله‌ی توسعه قرار دارد.
اینکه ناسا بیشتر به مشارکت‌های تجاری روی آورده است، در نهایت چیز خوبی است، زیرا این کار نوآوری را تقویت می‌کند و هزینه‌ها را کاهش می‌دهد. با این حال، ناسا احتمالا باید این استراتژی را بیش از یک دهه پیش در هنگام تصمیم‌گیری برای پیشبرد توسعه‌ی موشک سامانه پرتاب فضایی اتخاذ می‌کرد. موشکی قابل مصرف که در هر پرتاب حدود ۴.۱ میلیارد دلار هزینه برای این آژانس به همراه دارد. منصفانه است که بگوییم این هزینه‌های سرسام آور به تنهایی نمی‌توانند آرتمیس را از نظر سرعت به سمت بهبود پیش ببرند.
سکوی پرشی به مریخ
یکی دیگر از دلایل کلیدی برای اینکه چرا اجرای برنامه‌ی آرتمیس تا این اندازه طول می‌کشد این است که این برنامه به عنوان یک ماموریت پیشرو به مریخ در حال انجام وظیفه‌ای مضاعف است. تقریبا همه چیزهایی که برای آرتمیس در حال توسعه است باید برای اولین مأموریت‌های سرنشین‌دار به سیاره سرخ نیز استفاده شوند.
ناسا و شرکای آن در هنگام ساخت سازه و کار روی ماه درس‌های ارزشمندی خواهند آموخت. به گفته برنز، اگرچه ممکن است محیط تا حدودی متفاوت باشد، اما هنوز به اندازه کافی مناسب است که پیش از آماده شدن برای پرتاب به سوی سیاره سرخ، درس‌هایی بیاموزیم.
برنز افزود: این کار کمی طول می‌کشد، و به همین دلیل است که تصور نمی‌کنیم در دهه‌ی ۲۰۳۰ یا ۲۰۴۰ به مریخ رسیده باشیم. من فکر می‌کنم زمانی که ما واقعا بتوانیم این کار را انجام دهیم، دهه‌ی ۲۰۵۰ خواهد بود. یکی دیگر از موانع بالقوه، هزینه‌های هنگفتی است که ماموریت مریخ به همراه دارد.
بیزاری از ریسک کردن
در روز ۲۷ ژانویه سال ۱۹۶۷، سه فضانورد ناسا با نام‌های گاس گریسوم(Gus Grissom)، ادوارد وایت(Edward White) و راجر شافی(Roger Chaffee) در حین آماده شدن برای ماموریت آغازین برنامه‌ی آپولو جان خود را از دست دادند. سالها بعد، در مجموع ۱۴ فضانورد طی دو ماموریت فاجعه بار شاتل کشته شدند. این ماموریت‌های آسیب‌زا و موج شوک ناشی از آن که سازمان را در بر گرفت به ایجاد فرهنگ بیزاری از ریسک در ناسا کمک کرد.
اولین گام‌هایی که برای بازگشت به ماه برداشته شد، توسعه‌ی فضاپیمای اوریون و سامانه پرتاب فضایی بود. اولین ماموریت بازگشت به ماه سرانجام در ماه نوامبر سال ۲۰۲۲ پس از سالها تاخیر انجام شد که باعث ناامیدی مردمی شد که مایل به بازگشت ناسا به شکوه سابق خود بودند. تاخیر در پرتاب سامانه پرتاب فضایی همچنین باعث سردرگمی مردم شد، زیرا بسیاری از آنها هنوز سرعت پرتاب مداوم موشک‌های سترن ۵(Saturn V) در طول برنامه‌ی آپولو را به خاطر دارند.
برنز می‌گوید، مهم است که وقتی به تاخیرها فکر می‌کنید، تاریخ آپولو را فراموش نکنید که با شکست‌های مشابهی روبرو شد. او گفت: وقتی یک موشک جدید دارید این غیر عادی نیست. سامانه پرتاب فضایی نه سترن ۵ است و نه شاتل فضایی. این یک موشک کاملا جدید است و ناسا نمی‌توانست شکست بخورد، زیرا شکست آرتمیس ۱ فراتر از فاجعه بود. برنز توضیح داد که شکست آن کل برنامه‌ی سفر به ماه را به نقطه‌ی اول بازمی‌گرداند، بنابراین آنها محتاط بودند یا حتی بیش از حد محتاط بودند.
اگر ناسا بخواهد فضانوردان را در سریع‌ترین زمان ممکن به ماه بفرستد و نگران کشتن احتمالی آن فضانوردان در این فرآیند نباشد، می‌تواند تا سه‌شنبه آینده به این موفقیت دست یابد. اما کشتن فضانوردان برنامه درستی برای یک آژانس با بودجه‌ی فدرال که آن را ملزم می‌کند محتاط باشد و ایمنی را یک اولویت همیشگی قرار دهد، نیست. در حالی که ناسا مایل بود در طول مسابقه‌ی جنگ سرد در سفر به ماه ریسک کند، با توجه به عدم وجود ضرورت، اکنون نمی‌تواند این کار را انجام دهد.
مطمئنا ایمنی به زمان و هزینه زیادی نیاز دارد، اما احتیاط بیش از حد می‌تواند مانع از پیشرفت شود. برنز می‌گوید: ناسا به سازمانی بسیار ریسک گریز تبدیل شده است، و زمانی که بخواهید کاری به سختی برنامه فضایی انجام دهید، احتیاط بیش از حد مشکل‌ساز است. اسپیس‌ایکس، با پذیرش ریسک، می‌تواند نمونه‌های اولیه بدون سرنشین موشک‌هایش را در مسیر ساخت موشک‌های عملیاتی به سمت سقوط ببرد اما ناسا که نگاه کنگره به آن است، نمی‌تواند اینگونه تجملاتی عمل کند. همانطور که برنز اشاره می‌کند، با همه‌ی این موارد ناسا آماده است تا برخی از ماموریت‌های بسیار خطرناک به ماه را آغاز کند، بنابراین در مورد خطرات ناوبری باید کمی تسلیم شود.
برنز گفت که ما نمی‌خواهیم تلفات جانی را بپذیریم، بلکه می‌خواهیم ناسا نقطه‌ی شیرین میان بی‌احتیاطی و اطمینان از حفظ شدن ابزار و فضانوردان و حفظ امنیت آنها را پیدا کند.
من فکر می‌کنم که ما در آن نقطه قرار نداریم و این یکی از بزرگترین مواردی است که باید بتوانیم طی یکی تا دو دهه آینده به آن دست یابیم زیرا باید از دست رفتن برخی جان‌ها را از سر بگذرانیم. هیچ کس دوست ندارد در این مورد صحبت کند، و این قابل درک است. برنز می‌گوید که ناسا، کنگره و حتی عموم مردم باید راهی برای سازگاری با این واقعیت پیدا کنند.
ایمپی می‌گوید که ناسا، از طریق ریسک‌گریزی خود، آهسته و بسیار روشمند حرکت می‌کند، زیرا آنها مایل نیستند یک فضانورد در فضا جان خود را از دست بدهد. فضانوردان تقریبا هرگز در فضا از دنیا نرفته‌اند و این در واقع یک چیز فوق‌العاده نادر است و او افزود که بی‌تردید رفتن به ماه خطرناک‌تر از رفتن به مدار زمین است.
ماه هیچ جا نمی‌رود
هانلون گفت: ما امروز در آستانه‌ی کسب دستاوری باورنکردنی قرار داریم. ما به ماه نمی‌رویم تا ثابت کنیم که می‌توانیم این کار را انجام دهیم، بلکه ما به ماه می‌رویم تا نحوه زندگی و کار در فضا را بیاموزیم تا بتوانیم به کاوش در جهان خود ادامه دهیم.
به راستی، تلاش ما برای تبدیل شدن به یک گونه بین سیاره‌ای، خارق‌العاده‌ترین اقدامی است که تا به حال انجام داده‌ایم و نباید فکر کنیم که می‌توانیم به سرعت این کار را انجام دهیم. مطمئنا، ناسا در مورد بودجه یا نحوه رسیدگی به خطرات مشکلاتی دارد، اما در نهایت سابقه انجام این کارها را دارد و اکنون، با اتکای جدید ناسا به بخش تجاری باید به آنها اجازه دهد راه را به سمت ایده‌های جدید و نوآورانه باز کنند.
ما بالاخره به ماه باز خواهیم گشت، و این نکته‌ای کلیدی است که باید به خاطر بسپاریم.
