کارولاین برتوزی، مورتن ملدال و بری شارپلس برنده نوبل شیمی ۲۰۲۲ شدند.
جی پلاس، کمیته نوبل کارولاین برتوزی از دانشگاه استنفورد آمریکا، مورتن ملدال از دانشگاه کپنهاگ دانمارک و بری شارپلس را برای توسعه «کلیک شیمی» و «شیمی بیو اورتوگونال» برنده جایزه نوبل شیمی ۲۰۲۲ میلادی اعلام کرد.
کلیک شیمی در سنتز شیمیایی یک دسته از واکنش های مولکول های کوچک زیست سازگار است که معمولاً در بیوژنگال استفاده می‌شوند و این امکان را فراهم می کنند تا بسترهای مورد نظر را با مولکولهای زیستی خاص پیوند دهند.
شیمی بیواورتوگونال یا شیمی متعامد زیستی به هر واکنش شیمیایی اطلاق می شود که می تواند در داخل سیستم های زنده بدون تداخل با فرآیندهای بیوشیمیایی بومی رخ دهد.
کارولاین برتوزی این اصطلاح را در سال ۲۰۰۳ میلادی ابداع کرد.
بری شارپلس شیمی دان ۸۱ ساله آمریکایی است که پیش از این نیز یک بار دیگر در سال ۲۰۰۱ میلادی برنده جایزه نوبل شیمی شده است.
او علاوه بر جایزه نوبل در سال ۲۰۱۹ برنده جایزه پریستلی، در سال ۲۰۰۶ برنده مدل اچ نیکولز، در سال ۲۰۰۱ برنده جایزه ولف و در سال همان سال برنده مدال بنجامین فرانکلین شده است. البته فهرست جوایز دریافتی وی بسیار طولانی است.
مورتن ملدال دیگر برنده جایزه نوبل شیمی ۲۰۲۲ میلادی متولد ۱۹۵۴ میلادی در دانمارک است. این استاد دانشگاه کپنهاگ برای توسعه واکنش های CuAAC-click مشهور است. این تحقیق وی همزمان با فعالیت های والری فاکین و بری شارپلس اما به طور جداگانه انجام شد.
کارولاین برتوزی شیمیدان ۵۵ ساله آمریکایی است که در حوزه شیمی بیو اورتوگونال شهرت بسیاری دارد. وی علاوه بر جایزه نوبل در سال های گذشته برنده فلوشیپ بنیاد مک آرتور(۱۹۹۹)، جایزه ACS در شیمی (۲۰۰۱)، جایزه هنریش ویلاند(۲۰۱۲) ، جایزه ولف(۲۰۲۲) نیز شده است.
حوزه فعالیت برتوزی بسیار وسیع از شیمی تا بیولوژی گسترده است. وی اصطلاح شیمی«بیواورتوگونال»(Bioorthogonal chemistry) را برای واکنش های شیمیایی سازگار با سیستم های زنده ابداع کرد. فعالیت های اخیر او شامل سنتر ابزارهای شیمیایی برای مطالعه سطح سلول های شکر به نام glycan و تاثیر آنها بر بیماری هایی مانند سرطان، التهام و عفونت های ویروسی مانند کووید۱۹ است.
واکنش های بیواورتوگونال به توسعه درمان های هدفمندتر برای سرطان کمک می کند.
