ویروس ذره‌بینی کرونا نه تنها تعداد بسیاری از جمعیت جهان را مبتلا کرده، بلکه کل دنیا را نیز دستخوش تغییر کرده است. گویا مردم جهان بعد از کرونا دیگر مردم قبلی نیستند. این ویروس، سبک زندگی و غذا خوردن گرفته تا سبک کار کردن‌مان را متحول کرده است. بسیاری از کارشناسان از جمله اریک اشمیت، یکی از مدیران اصلی شرکت گوگل، متفق‌القول هستند که از این پس دیگر لازم نیست کارمندان راه درازی را تا محل کار خود تردد کنند. آنها می‌توانند به راحتی در خانه کارهای محوله خود را انجام دهند. با این حساب، برخی این سوال را مطرح کرده‌اند که اگر قرار باشد، هر کسی بتواند از خانه‌اش امور شغلی‌اش را انجام دهد، پس دره سیلیکون به عنوان مهد فناوری و ایده و خلاقیت جهان چه خواهد شد؟
گروه علم و فناوری جی پلاس؛ نسترن صائبی؛ بسیاری از کارشناسان و صاحب نظران صنعت، کمر همت بسته‌اند تا با رویای منطقه خلیج سانفرانسیسکو یا شاخاب (Bay Area) با آن اسطوره‌های جهانی فناوری‌اش خداحافظی کنند. قربانیان دره سیلیکون توفان‌های بسیاری را تاکنون از سر گذرانده‌اند که از میان آن ها می‌توان به شکستن حباب دات کام در اواخر دهه ۹۰ و همچنین بحران مالی سال ۲۰۰۸ اشاره کرد. اما آیا این بار هم از تغییر و تحولاتی که ویروس کرونا به وجود آورده جان سالم به در می‌برند؟ البته حتی قبل از این بحران‌ها هم برخی احساس می‌کردند که رشد بیش از حد این منطقه ناپایداری خاصی به وجود آورده است.
پل فلاهرتی، سازنده موتور جستجوی آلتاویستا، در سال ۱۹۹۳ مرگ سیلیکون را به عنوان مرکز اصلی نوآوری در جهان پیش‌بینی کرده بود و گفته بود که هزینه مسکن و فضای اداری در این منطقه از کنترل خارج شده است.
گفتنی است که منطقه خلیج یا شاخاب شهرهای بزرگی نظیر سانفرانسیسکو، اوکلند، سن‌خوزه را در کنار مناطق کوچک‌تر شهری و روستایی شامل می‌شود. به طور کلی منطقه خلیج شامل 9 شهرستان و ۱۰۱ شهر است. این منطقه از ژوئیه سال ۲۰۰۶ محل زندگی بیش از 7/2 میلیون نفر شده است و مطابق با اداره سرشماری ایالت متحده آمریکا این منطقه یکی از ثروتمندترین مناطق آمریکا به شمار می‌رود و بیشترین متوسط درآمد خانوار در جامعه را با 65 هزار دلار داراست. به علاوه منطقه خلیج بیشترین درآمد سرانه را در بین مناطق شهری ایالت متحده دارد و همینطور هزینه زندگی در آنجا در بالاترین سطح جامعه است. سن خوزه مطابق با سرشماری ۱۹۹۰ با پشت سر گذاشتن سانفرانسیسکو بزرگ‌ترین شهر این منطقه به شمار می‌رود.
با این حال، همه این پیش‌بینی‌ها که تا الان درست از آب درنیامده‌اند و شاید تصور اینکه ویروس کرونا نیز «آغاز پایان» واقعی برای دره سیلیکون است، باز هم اشتباه باشد. ولی از نظر کارشناسان این بار اوضاع کمی متفاوت است. اکنون در شرکت‌های بزرگ فناوری در این منطقه، گزینه جدیدی برای کارمندان باز شده است که تا به حال به آن ها پیشنهاد نشده بود: ترک دره با حفظ شغل!
این چشم‌انداز خسته کننده‌ای برای افرادی است که از رفت‌وآمدهای طولانی، قیمت‌های سرسام‌آور و رشد ناپایدار این منطقه به ستوه آمده‌اند. به گزارش تحقیقات اخیر کارشناسان، اگر قرار باشد که کارمندان فناوری منطقه خلیج به طور دائم دورکار شوند، دو سوم آن ها بلافاصله این منطقه را ترک خواهند کرد. حتی اگر دره سیلیکون از این بحران کرونا نیز جان سالم به در ببرد، پیامدهای اقتصادی آن مشخص نیست تا چه زمانی گریبانگیرش است.
ویروسی که همه را دورکار کرد
در حالی که شرکت‌های فناوری به سومین ماه فعالیت دور کار خود از زمان شیوع بیماری کرونا نزدیک می‌شوند، بسیاری از آن ها اعلامیه‌های گسترده‌ای از برنامه‌های آینده کاری خود به صورت دورکاری صادر کرده‌اند. غول‌های مستقر در منطقه خلیج یعنی فیس‌بوک، گوگل، توییتر، اسکوئر و کوین‌بیس همگی اعلام کرده‌اند که اجازه می‌دهند حداقل برخی از کارمندان‌شان به طور دائم از هر مکانی که سکونت دارند، کارشان را انجام دهند. انتظار می‌رود که کارفرمایان شرکت‌های دیگری چون وال‌مارت و شاپیفای نیز از همین قاعده پیروی کنند.
البته باید گفت که این فقط غول‌های چند ملیتی نیستند که به نیروهای خود اجازه دورکاری می‌دهند. در بررسی‌های اخیر از بیش از 500 بنیانگذار شرکت‌های سرمایه محور نشان می‌دهد که ۷۱ درصد آن ها قصد دارند پس از بازگشایی دفاترشان، برخی از کارمندان را مجاز به کار از هر مکانی خواهند کرد.
جاسلین کانگ، مدیرعامل شرکت آموزشی کانگ گروپ واقع در دره سیلیکون در این مورد می‌گوید: در کنار تمایل گسترده برای دورکاری، چیز دیگری که فکر می‌کنم واقعا جالب بود، این بود که ۷۶ درصد کارمندانی که در این مدت به صورت دورکار انجام وظیفه کرده‌اند، احساس کرده‌اند که نه تنها بهره‌وری کاری‌شان تحت تاثیر قرار نگرفته، بلکه بهبود نیز یافته است.
کانگ معتقد است که براساس نتایج این نظرسنجی و همچنین اطلاعیه‌های اخیر غول‌های فناوری، وارد دوره جدیدی با نام دوران دورکاری شده‌ایم که در آن دیگر دره سیلیکون معنی و مفهومی نخواهد داشت.
وی می‌گوید: فکر می‌کنم که دره سیلیکون دیگر جایی در سانتا کلارا واقع نیست... به زودی از "سیلیکون ولی" فقط یک مفهوم باقی خواهد ماند، نه یک مکان. با این کار، ایده نمادین گاراژ سیلیکون ولی (به این دلیل که بسیاری از غول‌های کنونی فناوری مثل گوگل کار خود را از گاراژ شروع کرده‌اند) به یک میز از راه دور تبدیل خواهد شد.
کانگ بر این باور است که بحران ویروس کرونا و مجبور شدن افراد به خانه‌نشینی و دورکاری، جای خود را به «دوره انتخاب» برای کارمندان صنعت فناوری داده است. همچنین فرصتی را در اختیار استارت‌آپ‌ها فراهم آورده تا مبلغ قابل توجهی را در املاک و مستغلات صرفه‌جویی کنند. این امر حتی می‌تواند به رفع برخی از مشکلات اساسی این منطقه منجر شود.
وی می‌افزاید: اتفاقاتی که در مورد هزینه‌ها و قیمت‌های سرسام‌آور دفاتر و املاک در این منطقه می‌افتاد، پایدار نبود. این تغییرات به همان اندازه که دردناک هستند، به همان اندازه مورد نیازند.
بازار گرمی‌ها به سردی می‌گرایند
درست است که فلاهرتی، بنیانگذار موتور جستجوگر آلتاویستا در سال ۱۹۹۳ اعلام کرد که قیمت املاک و مستغلات در منطقه خلیج با توجه به هزینه‌های زندگی پایدار نیست و یک حباب است، اما با این وجود هزینه زندگی در این دره به غیر از چند دوره رکود، همچنان سر به فلک می‌کشد. با توجه به این سابقه تاریخی، برخی حدس می‌زنند که بحران کرونا نیز یک دوره رکود دیگری است و تغییر دائمی در آرایش و فرهنگ این منطقه رقم نخواهد زد.
به گفته دن داونپورت، بنیانگذار و رییس بخش راهکارهای نخبگان در شرکت راندستاد رایس‌اسمارت، قبل از بحران کرونا، به دلیل همین هزینه‌های سر به فلک کشیده، شرکت‌ها نمی‌توانستند افرادی را پیدا کنند که زیر بار این هزینه‌ها کمرشان خم نشود. زیرا زندگی در این منطقه برای افرادی که درآمد متوسط دارند، بسیار دشوار است. وی می‌گوید: من معتقد نیستم که "سیلیکون ولی" بعد از کرونا ناپدید می‌شود، اما مطمئنم که یک دوره رکود را تجربه خواهد کرد و این بازار گرمی‌ها به سردی خواهد گرایید. با این اتفاق شاید توازنی مورد نیاز در مقایسه با سایر بازارها برقرار شود.
داونپورت معتقد است تا زمانی که عوامل اصلی به وجود آمدن "سیلیکون ولی" و همچنین تبدیل شدن آن به مرکز تحقق نوآوری مثل دانشگاه‌های آن و برنامه‌های ازدیاد جمعیت و جامعه سرمایه‌محور آن پا بر جا بمانند، نوآوران و مبتکران همچنان در ساحل امن خود لنگر خواهند انداخت. با این حال، ممکن است برخی دیگر معتقد باشند که هر چند این منابع و فرصت‌ها روز به روز در دسترس کارآفرینان و استعدادهای خارج از این منطقه قرار بگیرد، هزینه‌ها و ناهماهنگی‌های بازار این منطقه فروکش خواهد کرد و این منطقه ممکن است سرانجام به مرحله پسافاجعه‌ای که از قبل پیش‌بینی شده بود، برسد.
آدام بنت، کارشناس مشرکت مشاوره‌ای منابع انسانی در "سیلیکون ولی"، می‌گوید: بر اساس دستورالعمل حقوق سالانه این شرکت مشاوره‌ای در سال ۲۰۲۰، دستمزد افراد در سانفرانسیسکو و سن‌خوزه به ترتیب باید ۴۱ و ۴۰ درصد بالاتر از میانگین درآمد ملی باشد تا بتوانند از پس هزینه‌های زندگی در این مناطق بربیایند.
