سواد رسانه ای (Media Literacy) مجموعه ای از مهارت‌های قابل یادگیری است که به توانایی دسترسی، تجزیه و تحلیل و ایجاد انواع پیام‌های رسانه‌ای اشاره دارد و یک مهارت ضروری در دنیای امروز به شمار می‌رود.
ما برای حرکت در محیط رسانه ای پیچیده امروز باید قادر به درک بهتر پیام‌های رسانه‌ای باشیم.
افراد، با سواد رسانه ای قادر به کشف پیام‌های پیچیده‌ی موجود در محتوای تلویزیون، رادیو، روزنامه‌ها، مجلات، کتاب‌ها، بیلبوردهای تبلیغاتی، اینترنت و سایر رسانه‌های مستقل خواهند شد. آنها همچنین می‌توانند رسانه‌های خود را ایجاد کرده و در شکل‌گیری فرهنگ رسانه‌ای مشارکت فعالانه داشته باشند. این امر سبب می‌شود مردم از حالت مصرفی خارج شده و از رسانه‌ها به صورت هوشمندانه‌ای بهره‌مند شوند.
به طور کلی می توان گفت سواد و دانش در هر حرفه و رشته ای، مهارت انسان را در مواجهه با مسایل و مشکلات افزایش می دهد و در این میان سواد رسانه ای نقش انکارناپذیری در تشخیص افراد نسبت به مطالب مفید و غیر مفید و همچنین درست و غلط بودن محتوای رسانه ها دارد.
خبرگزاری جمهوری اسلامی(ایرنا) با برگزاری میزگرد تخصصی با دعوت از کارشناسان و علوم ارتباطات و فعال در حوزه سواد رسانه ای تلاش دارد تا این مهم را از زوایای مختلف بررسی و به راهکارهای مناسب در جهت ارتقا و توانمند سازی آحاد مردم برای افزایش سواد رسانه در جامعه کمک کند.
در اولین میزگرد در ارتباط با سواد رسانه ای که با حضور صدیقه ببران عضو هیأت علمی گروه ارتباطات دانشکده علوم ارتباطات و مطالعات رسانه، حسن محرابی مدیرکل سابق مطبوعات و خبرگزاری های داخلی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و سید تقی کمالی مشاور عالی انجمن سواد رسانه ای ایران برگزار شد ، حاضران دیدگاه های خود را در این خصوص بیان کردند.
مشروح این میزگرد پیش روی شماست:
** برخورد سلبی پاسخگو نیست
در ابتدای این میزگرد استاد علوم ارتباطات و کارشناس رسانه گفت، حدود 15 سالی است که در دنیا در خصوص مباحث مختلف سواد رسانه ای فعالیت می شود اما کشور ما دیر به این مهم رسیده است.
ببران افزود: سال 73 قانونی گذاشته شد که ماهواره های معاند باید جمع آوری شود لذا بعد از برخورد و جمع آوری و نصب های مجدد توسط مردم و در واقع مقاومت آنها به طرق مختلف بیشتر و بیشتر شد لذا امروز با گذشت 23 سال به این نتیجه رسیدند که برخوردهای سلبی دیگر جوابگو و پاسخگو نیست.
وی خاطر نشان کرد: بعد از ماهواره وارد بحث حوزه سایبر و اینترنت شدیم و بعد از 5 سال با شبکه های موبایلی و نظایر آن مواجه شدیم که در واقع اینها مظاهری از تکنولوژی نوین هستند.
** فضای دیجیتال را مدیریت کنیم/فرهنگ سازی و آموزش راهکار اول
وی در ادامه افزود: برای کنترل ماجرا باز ما موضوع برخوردهای سلبی و فیلترینگ را راه انداختیم و الان هم در این اوضاع فیلترینگ را اعمال کردیم در حالی که بسیاری از افراد با استفاده از فیلترشکن این فضا را شکسته و وارد آن شده اند.
این استاد علوم ارتباطات تاکید کرد که با تکنولوژی جنگیدن کاری بیهوده و عبث است چرا که باید اینگونه فضاها را مدیریت و فرهنگ سازی کرد.
ببران گفت: نهادها و دستگاه های متولی فرهنگی و مرتبط می توانند به راحتی با مدیریت موضوع و فضا با آموزش و فرهنگ سازی کنترل این جریان را در اختیار بگیرند.
** نگاه کلان و حاکمیتی به سواد رسانه ای لازم است
در ادامه این میزگرد تخصصی مدیر کل سابق خبرگزاری ها و مطبوعات داخلی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی نیز با تشکر و قدردانی از برگزاری این میزگرد ایرنا گفت: موضوع سواد رسانه ای را باید از دیدگاه حاکمیتی نگریست و نباید موضوعی به این مهمی را در حد یک یا چند نشست و همایش خلاصه کرد.
محرابی با اشاره به روند توسعه در غرب مبنی بر اینکه آنها چه بوده و از کجا به امروز یعنی توسعه رسیده اند، گفت: خوب است که این روند را ما هم همواره مد نظر قرار داده و با کشور خودمان مقایسه کنیم که چرا ما در جهت توسعه حرکت نکردیم و علل و عوامل آن چه بوده است.
** وقایع اخیر نیاز به سواد رسانه را دو چندان کرد
مشاور عالی انجمن سواد رسانه ای ایران نیز در ادامه این میزگرد به موضوع وقایع اخیر کشور اشاره کرد و گفت: این وقایع برجستگی و نیاز به سواد رسانه ای را بیشتر کرده و پرداختن به این مهم را برای ما محسوس تر کرد.
کمالی با اشاره به اینکه پیشینه سواد رسانه ای در دنیا به بیش از پنج دهه و در ایران به سال 1390 باز می گردد، گفت: امروز وارد فازهایی از سواد رسانه و تلفیق آن با دیجیتال شده ایم.
** سواد رسانه ای الفبای روش زندگی عصر جدید است
این فعال رسانه ای در عین حال اظهار داشت: امروز سواد رسانه فراتر از یک ابزار و وسیله برای انسان است بلکه این مهم در واقع الفبای روش زندگی در عصر جدید محسوب می شود.
کمالی تصریح کرد: از طرفی هم از لحاظ سیاستگذاری، وصف و تفسیر قوانین نیز عقب هستیم از این رو باید بتوانیم از جنبه های آینده نگرانه به موضوع سواد رسانه ای بپردازیم.
مشاور عالی انجمن سواد رسانه ای ایران اظهار داشت: به دلیل مسائل موجود در کشور معمولا حواشی در کشور ما برجسته شده و متاسفانه موضوعات از ناحیه پرداختن به چالش نگریسته نمی شود.
** آموزش و فرهنگ سازی سواد رسانه ای از مهدهای کودک آغاز شود
ببران در ادامه این میزگرد به عدم توجه به بحث کپی رایت و مالکیت معنوی در سال ها اخیر اشاره کرد و افزود، نباید به صورت جزیره ای به قضایا نگاه کرد بلکه نیازمند یک عزم جدی برای سیاستگذاری جامع و کامل توام با برنامه ریزی در زمینه سواد رسانه ای هستیم.
وی در عین حال گفت: چرا باید آموزش سواد رسانه ای از سال دهم تحصیلی در کتاب ها درسی گنجانده شود. ما امروز مانند دیگر کشور نیازمندیم که این آموزش را از دوران کودکی و حتی مهدهای کودک آغاز کرده و بچه های خود را با شرایط و فضاهای پیرامون آن آشنا و فرهنگ سازی کنیم.
وی تاکید کرد: بخش های فرهنگی مرتبط باید از پایه ای ترین دوره های آموزشی یعنی مهدهای کودک به موضوع سواد رسانه ای بها داده و اقدامات اولیه را شروع کنند.
** آموزش ها را دائمی و مادام العمر کنیم
محرابی فعال رسانه نیز در ارتباط با ضرورت آموزش سواد رسانه ای در کشور تاکید کرد: سواد رسانه ای بخشی از تحولات است که در حوزه دانشی و آموزشی باید مقدمات آموزش فراگیر آن ایجاد شود.
وی با یادآوری برگزاری دو همایش توسط سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی ملل متحد (یونسکو) در سال 1390 برای چگونگی آموزش و یادگیری دائمی با حضور دست اندرکاران آموزشی گفت: امروز ما نیز نیازمند تغییر در شیوه و روش های آموزشی هستیم تا ما نیز آموزش های دائمی و مادام العمر را در کشور داشته باشیم.
** مسئولان موضوع سواد رسانه ای را جدی بگیرند
محرابی همچنین دخالت مسئولان و دولتی ها در مطبوعات و حوزه رسانه را به عنوان یکی دیگر از چالش های پیش رو در ارتباط با سواد رسانه عنوان کرد و گفت: حدود 700 نشریه ما در کشور دولتی و یک مقام نیز سیاستگذار آنهاست لذا به نظر می آید لازم است تا مسئولان دولتی در موضوع سواد رسانه ای از طریق ارتقا و توانمند سازی آن نیز ورود کرده و با تلاش مضاعف این مهم را جدی بگیرند.
مدیر کل سابق مطبوعات و خبرگزاری های داخلی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی مردم و رسانه و مسئولان را سه ضلع یک مثلث برشمرد و گفت: قبل از اینکه از حوزه ترویج سواد رسانه ای سخن به میان آوریم باید ابتدا مشکلات قبل و بعد آن را حل کرده بعد به موضوع سواد رسانه ای برسیم.
** تکثر رسانه ها عامل نیاز به سواد رسانه ای
کمالی هم در ارتباط با ضرورت آموزش سواد رسانه ای در کشور با تاکید بر اینکه ریشه برخی مسایل به رسانه ها باز می گرد، تصریح کرد: جوامع تک صدایی نیاز به سواد رسانه ای و به دنبال آن رسانه ندارند اما امروز تکثر و فراوانی رسانه ها در کشورهای مختلف باعث شده تا نیاز به سواد رسانه ای و آموزش آن بیش از هر زمانی احساس شود.
وی افزود: به طور کلی می توان گفت که در جوامع دمکراتیک نیاز به سواد رسانه ای و پرداختن به آن از جنبه های مختلف احساس می شود.
مشاور عالی انجمن سواد رسانه ای ایران تاکید کرد: امروز بیش از هر زمان دیگری دانش و آموزش سواد رسانه ای برای آحاد مردم یک امر ضروری و انکار ناپذیر است لذا جوامع مختلف باید خود را به شیوه های گوناگون برای رسیدن به مطلوب ها و شیوه های نوین ارتباطی و اطلاع رسانی وفق دهند.
** احساس خلا در اطلاع رسانی وقایع کشور
ببران استاد علوم ارتباطات در ادامه با اشاره سواد رسانه ای و ارتباط آن با وقایع اخیر در کشور تاکید کرد: واقعیت این است که ما در همه این قضایا دیده و شنیده می شویم و در یک کلام متاسفانه در اطلاع رسانی در کشور خلا وجود دارد. به عنوان مثال صدا و سیما در ارتباط با ناآرامی های اخیر باید خیلی بهتر از اینها وارد میدان می شد.
ببران تصریح کرد: در اینگونه مواقع تاکید این است که باید با نگاه ایجابی پیش رو تر وارد ماجرا شد و با واکنش سریع تری در اطلاع رسانی به مردم و جامعه و افکار عمومی عمل شود.
مدیر کل سابق مطبوعات و خبرگزاری های داخلی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی نیز در ادامه این میزگرد به وضعیت رسانه های ایران و پوشش اخبار رویدادهای مختلف از جمله وقایع اخیر اشاره کرد و گفت: امروز فعالیت بیشتر رسانه های ما دولتی است و به همین خاطر سیاستگذاری رسمی و دولتی در آنها اعمال می شود به طوری که 50 درصد سیاستگذاری را مدیران رسانه و مابقی را در جای دیگری لحاظ می کنند.
** درک درستی از عملکرد رسانه ها وجود ندارد
محرابی تاکید کرد: آنچه مهم است اینکه باید ویژگی اصلی رسانه ها در وضعیت فعلی را شناخته و درک دقیقی از چگونگی عملکرد آنها در خصوص رویدادهای مختلف داشته باشیم که در این زمینه ضعیف عمل کرده و شناخت کافی نداریم.
به گفته وی، وجود و بروز بسیاری از اشکالات و مشکلات در رسانه های ما باعث شده که مردم به راحتی از رسانه ها و مطبوعات دیداری ، شنیداری و نوشتاری عبور کرده و به شبکه های اجتماعی و تلگرام برسند.
** همگرایی رسانه ای بهتر از کثرت آن
این فعال رسانه ای در ادامه موضوع ساختاری رسانه ها را به عنوان یکی دیگر از مسایل و چالش ها ذکر کرد و گفت: امروز هر کسی برای خودش درخواست فعالیت رسانه مستقل می کند به همین دلیل با کثرت رسانه ها در کشور مواجه هستیم بی آنکه به توانایی و صلاحیت افراد برای فعالیت در آن رسانه توجه داشته باشیم و تنها به صدور و ارائه مجوز بسنده می شود.
محرابی اضافه کرد: به جای این کثرت جا داشت تا در جهت تجمیع و همگرایی اصحاب رسانه فکری کرد که امروز با این فراوانی و چالش ها نیز مواجه نشویم.
** همه چیز تحت الشعاع شبکه های اجتماعی
کمالی هم در خصوص پوشش اخبار رویدادهای اخیر از سوی رسانه ها تاکید کرد: امروز شبکه های اجتماعی همه چیز را تحت الشعاع خود قرار داده و با توجه به مهندسی شدن این فضا، الگاریتم ها و مطالب دستکاری می شوند.
به گفته وی سواد رسانه ای برای هر محیط و جغرافیایی از لحاظ ساحت و فکر و فرهنگ متفاوت بوده و باید متناسب با آن تمهیدات لازم را مد نظر قرار دهیم.
وی به وقایع و رویداد اخیر کشور اشاره کرد و گفت: وقتی جوانان 16 تا 19 ساله وارد صحنه می شوند این بیانگر آن است که اینها با تحریک و تحت لوای شبکه ای اجتماعی درصد هستند تا آنچه را که دریافت و مشاهده و در ذهن خود ایجاد کرده اند به نوعی به جامعه هدف منتقل کنند.
** ضعف رسانه ها در وقایع اخیر کشور
مشاور عالی انجمن سواد رسانه ای ایران تصریح کرد: برخی اتفاقات و وقایع مشابه قابل پیش بینی بود و با سیاستگذاری درست، فرهنگ سازی و آموزش به موقع می شد از بروز این حوادث جلوگیری کرد.
کمالی با ارزیابی شیوه برخورد و عملکرد رسانه ها در این وقایع، اظهار داشت: متاسفانه رسانه ها در موضوع سیاستگذاری بسیار ضعیف عمل کردند و آنچنان که باید و شاید به خوبی وارد میدان نشدند.
به گفته وی رسانه ها متاسفانه در ساعات اولیه انتشار خبر این وقایع کاملا مستاصل و درمانده بوده و نمی توانند جنبه آرامش بخشی را به جامعه بازگردانند از طرفی هم از اطلاع رسانی مناسب، به موقع، جامع و کامل غافل هستند.
** شورای عالی فضای مجازی بی برنامه پیش می رود
ببران هم در ادامه سخنان خود در خصوص علت وجود چنین مشکلاتی در فعالیت رسانه ها به ویژه در ارتباط با رسانه های مجازی به فعالیت شورای عالی فضای مجازی اشاره کرد و گفت: بخش عمده از سیاستگذاری فضای مجازی را این شورا عهده دارد اما تاکنون قدمی مثبت در این زمینه برنداشته است.
ببران تصریح کرد: فکر جزیره ای عمل کردن باعث شده که سیاستگذاری ها پراکنده و همگان تنها دنبال نظارت و تدوین مقررات باشند.
** جنگ با تکنولوژی مغفول است
وی در عین حال گفت: امروز باید دید در بازار کار و فعالیت ها کجا قرار گرفته ایم، آیا هیچگاه به رقبای خود نگریسته ایم که کجا قرار دارند و قبلا کجا بوده اند؟
به گفته وی درست است که سرورهای تلگرام در روسیه و وی چت در چین مستقر است اما آنچه در حال اتفاق است اینکه سیاستگذاری های ما در کشور در جهت جلب مخاطب نیست چرا که آنچه در حال انجام آنیم مقابله با یک واقعیت است.
** برخورد سلبی با فضای مجازی راه حل نیست
این مدرس و کارشناس رسانه تصریح کرد: امروز نیازمند یک سیاستگذاری و نگاه ملی به فضای مجازی داریم؛ برخورد سلبی و فیلتر کردن راه حل نیست.
ببران با اشاره به اینکه بسیاری از فعالان کسب و کار و استارتاپ ها با فیلتر شدن تلگرام فلج و زمین گیر شده اند، گفت: باید با سیاستگذاری مناسب و در عین حال تاثیر گذاری پیش بینی این روزها را می کردیم تا با بروز آنها در کار انجام شده قرار نمی گرفتیم.
** همگام با رسانه های دیجیتال حرکت کنیم
وی همچنین همگرایی رسانه ای شامل همراه و همگام شدن رسانه های سنتی با دیجیتال را راهی برای رسیدن به مقصد و اطلاع رسانی جامع و کامل دانست و گفت: همانگونه که در سواد رسانه ای هدف ما این است که از سطحی بودن به سمت عمقی بودن حرکت کنیم از این رو باید کاری کنیم تا مردم به خبرها شک کرده و به دنبال دریافت خبرهای واقعی باشند یعنی در واقع به دنبال مطالب و اطلاع رسانی درست باشند.
** حیات رسانه ها در گرو استفاده از شیوه های نوین
محرابی هم در این ارتباط و در ادامه دیدگاه های ببران سیاستگذاری در عرصه رسانه ها به خصوص رسانه های جدید را مهم و ضروری دانست و گفت: باید یک بازنگری و سیاستگذاری جدی در عرصه رسانه های کشور صورت گیرد.
این کارشناس رسانه تاکید کرد: کثرت رسانه هنر نیست بلکه آنچه حائیز اهمیت است عملکرد، خروجی و میزان مخاطب آن به عنوان سرمایه اصلی آن است.
محرابی تاکید کرد: نباید یکسره مجوز فعالیت رسانه داد بلکه باید همگرایی رسانه ها و چگونه کنار هم فعالیت کردن رسانه ها را تجربه کنیم.
به گفته وی رسانه ها باید اعتبار داشته باشند تا مردم به آنها اعتماد کنند و بدون مردم به عنوان سرمایه های اصلی رسانه ادامه حیات برای هیچ رسانه ای امکان پذیر نخواهد بود.
مدیر کل سابق مطبوعات و خبرگزاری های داخلی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی همچنین تاکید کرد: حیات روزنامه ها هم اکنون استفاده از شیوه های نوین در حوزه رسانه مکتوب است.
** خلا در دانش ارتباطی و نبود یک دیدگاه واحد
کمالی فعال رسانه ای هم تاکید کرد: هنوز در دانش ارتباطی جامعه دچار خلا هستیم و نتوانسته ایم به یک دیدگاه و تعریف واحد و مشخص در خصوص رسانه ها در کشور برسیم.
به گفته وی وقتی وارد فضای مجازی و دیجیتال می شویم با تغییرات بسیاری مواجه می شویم که بیانگر عدم مدیریت در این فضاست.
مشاور عالی انجمن سواد رسانه ای ایران تاکید کرد: بسیاری از مردم در این فضا زیست می کنند اما سیاست فضای مجازی ما به محلی برای مناقشات سیاسی تبدیل شده است.
کمالی با بیان اینکه دنیا امروز به فضای مجازی و دیجیتال نگاه اقتصاد محور دارد، گفت: متاسفانه این فضا امروز برای ما تبدیل به فضای مناقشات شده و به عناوین مختلف از ظرفیت های این فضا غافل هستیم.
به گفته وی دنیا امروز بخش زیادی از موضوع مربوط به اشتغال زایی و کسب و کار را در این فضا دنبال می کند اما کشور ما از این مهم غافل است و فقط به عنوان تفریح، سرگرمی و محلی برای بحث و مسائل سیاسی مورد استفاده قرار گرفته است.
** صنعت رسانه نیاز امروز کشور
مشاور عالی انجمن سواد رسانه ای ایران در عین حال تصریح کرد: فضای مجازی فقط یک کانال نبوده که به یکباره شاهد اتفاقات باشیم بلکه اطلاع رسانی در این فضا همواره به صورت نرم و آرام و مدت دار رخ می دهد.
کمالی در ادامه با اشاره به تحول در توسعه دنیای رسانه ، اظهار داشت: به دلیل نداشتن صنعت رسانه، دانشگاه با رسانه ارتباط ندارد و از طرفی بدنه جامعه هم به نوعی خودش را نیازمند به رسانه نمی داند.
** دسترسی آزاد به اطلاعات جزو حقوق اولیه مردم است
ببران در ادامه اطلاع رسانی و دسترسی آزاد به اطلاعات را جزو حقوق اولیه مردم عنوان کرد و گفت: در ایران چیزی که اصلا وجود ندارد صنعت رسانه است که نه مدیریت آن را بلد هستیم و نه سیاستگذاری آن را به خوبی می دانیم.
این مدرس علوم ارتباطات در ادامه به تیراژ 800 هزارتایی نشریات در سال جاری اشاره کرد و گفت: باید ریشه یابی کرد که علت پایین بودن تیراژ نشریات و رسانه ها در کشور ما چیست و چرا بخش زیادی از آن نیز مسترد می شود؟
ببران بزرگ ترین چالش و مشکل پیش رو را نداشتن اخلاق حرفه ای رسانه ای، عدم مدیریت صحیح و عدم شناخت بازار و همچنین پایین بودن سواد رسانه ای دانست.
** باید بازار رسانه را بخوبی بشناسیم
وی به سرعت بالای انعکاس و انتشار اخبار و مطالب در فضای جدید رسانه ای در دنیایی که در حال جهانی شدن است اشاره کرد و گفت: باید بازار رسانه را بشناسیم و با بروز رسانی خود همگام با این بازار که در دهم ثانیه اخبار را منتشر می کنند، حرکت کنیم.
این فعال رسانه ای همچنین تاکید کرد: تولید محتوا امروز در دستان شهروندان خبرنگار قرار گرفته است لذا راه حل نهایی و درست این است که در تولید محتوای درست، جذاب، مفید، سالم و به موقع وارد عمل شده و مخاطبان را به عنوان سرمایه های یک رسانه در جامعه به طرف خود بکشانیم.
این مدرس دانشگاه اظهار داشت: به عنوان مثال امروز رسانه ملی ما از اعتبارش در زمینه سرعت، صحت و دقت کم شده و مردم به عنوان مخاطبان این را بخوبی منعکس می کنند.
** جای خالی رسانه در سبد خانواده ها
این مدرس دانشگاه، جامعه مدنی را مبنای دنیای امروز عنوان کرد و گفت: باید کاری کرد تا با فرهنگ سازی و آموزش سواد رسانه ای و در نهایت شفافیت و پاسخگویی، رسانه را در سبد خانواده ها قرار دهیم.
ببران همچنین یادآور شد که لازم است تا رسانه های دولتی به مسیر دستیابی به دموکراسی کمک کرده و سد راه آن نشوند.
** شاغلان شبکه های اجتماعی آری - خیر
محرابی فعال رسانه ای نیز در بخش دیگری از سخنان خود در میزگرد ایرنا به توسعه رسانه ها در غرب و روند شکل گیری روزنامه ها و خبر در ایران اشاره کرد و گفت: مهم ترین و بهترین زمان توسعه روزنامه ها در ایران به دوره مشروطه باز می گردد که نشریات در این زمان همراه با ایجاد هیجان و جذابیت بودند.
وی با تاکید بر این که ما میراث خوار گذشتگان هستیم، اظهار داشت : در غرب هر اتفاقی را به نوعی فرصت تلقی کرده ولی در کشور ما نگاه تهدیدی آن مدنظر قرار می گیرد.
به گفته وی با گذشت چندین سال از بروز و ظهور شبکه های اجتماعی هنوز هم مسئولان کشور شاغلان در شبکه های اجتماعی و بعضا نوع کار و خود شبکه آنها را قبول ندارند.
** نقش رسانه تشریفاتی و تبلیغاتی نباشد
مدیر کل سابق مطبوعات و خبرگزاری های داخلی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با بیان اینکه روند توسعه رسانه ها در دیگر کشورها این است که آنها در سرنوشت کشورشان دخالت دارند، تصریح کرد: در کشور ما رسانه ها بیشتر جنبه تشریفاتی و تبلیغاتی دارند.
وی در عین حال تاکید کرد: باید بپذیریم تحول بنیادین در حوزه رسانه های دیگر کشورها روی داده لذا ما نیز باید همگام با این تحولات حرکت کنیم.
** ضرورت مشارکت رسانه ها در تصمیم سازی ها
کمالی هم در پایان تاکید کرد: امروز باید از تحول دیجیتال صحبت کنیم که تبدیل به گفتمان شده است لذا رسانه های ما باید به این سمت بروند که بتوانند در تصمیم سازی ها شرکت کنند.
مشاور عالی انجمن سواد رسانه ای ایران تصریح کرد: با سیاست های متفاوت نمی توانیم یک سیاستگذاری واحد داشته باشیم .
به گفته کمالی تلاش ما این است که بدنه جامعه حساس به رفتن به سوی فضای دیجیتال و مجازی شوند چرا که ما نمی توانیم شرایط را کاملا تحت کنترل خود داشته باشیم.
کمالی در ادامه به عبور از وب 1 تا 5 اشاره کرد و گفت: زمانی می رسد که می توان حتی به محیط های خصوصی در شبکه مجازی هم دسترسی پیدا کرد از این رو باید برای فضاهای جدید در آینده تمهیدات و برنامه ریزی جدید داشته باشیم که به محض بروز و ظهور به یکباره در آنها غرق نشویم.
وی یادآور شد: رسانه ای فضای سایبری است که تمام فضاها و ساحت های جدید در آن ورود پیدا کرده باشد لذا باید با توسعه و افزایش سواد رسانه ای از طریق تفکرات جدید امروز دنیا از محتوا آفرینی به جای کارآفرینی صحبت کرد چرا که دنیای امروز روی تولید ناخالص ملی حرکت می کند.
** رسانه پیشقراول توسعه و ترویج سواد رسانه ای
مشاور عالی انجمن سواد رسانه ای ایران در ادامه توسعه و ترویج سواد رسانه های را مورد تاکید قرار داد و اظهار داشت: بر این باوریم که رسانه ها باید در این مهم جزو پیش قراولان بوده و وزارتخانه های آموزش و پرورش، علوم، تحقیقات و فناوری و دیگر نهادها و دستگاه های متولی فرهنگ و رسانه هم به میدان بیایند.
کمالی به وقایع اخیر کشور هم اشاره ای کرد و گفت: در این وقایع متاسفانه رسانه ها آنچنان که باید و شاید حرفه ای عمل نکردند چرا که استراتژی درست و تعریف شده ای نداشتند.
به گفته وی مردم وقتی نتواستند به اطلاعات مورد نیاز خود از طریق رسانه های داخلی دست یابند به ناچار به رسانه ها و شبکه های خارجی مراجعه کردند. در واقع می توان گفت که رسانه های ما لکنت زبان پیدا کردند.
مشاور عالی انجمن سواد رسانه ای ایران تاکید کرد: شفافیت و پاسخگویی باید حرف اول را در رسانه ها بزند از این رو هر رسانه کارکرد خود را داشته و باید به سمت همگرایی و فعالیت کنار هم برویم چرا که کثرت و فراوانی رسانه و به ویژه مطبوعات هنر نیست.
** ضرورت ایجاد فضای مساعد برای مطالبه گری مردم
کمالی خاطر نشان کرد، رسانه ها به خصوص صدا و سیما باید فضای سیاسی ایران را به درستی فهم کنند و به دو گانگی ها دامن نزنند. چنین رویه ای به ضرر نظام است و موجب تضعیف حاکمیت می شود. باید در کنار جامعه مدنی فضای مساعدی را برای مطالبه گری اقشار مردم فراهم کرد.
وی ادامه داد، چنین ساز و کارهایی در دنیا رواج دارد. باید از ظرفیت رسانه های جمعی و اجتماعی برای ایجاد کمیپن های اجتماعی بهره برداری شود.
مشاور عالی انجمن سواد رسانه ای ایران تصریح کرد، اگر دولت نتواند فضای مطالبات عمومی را به درستی شناسایی کرده و پاسخ بدهد رسانه های معاند جریان اطلاع رسانی را برای مدیریت رفتار جمعی به منظور ایجاد انواع بلواها و آشوب ها در دست می گیرند. کمالی افزود، اساس چنین روندی بر شفافیت و پاسخگویی حکومت در کنار فراهم سازی محیط مطالبه گری در جامعه استوار است. باید دانست که فضای مساعد، شفاف و سالم در سایه اطلاع یابی و اطلاع رسانی صحیح برای بهبود شرایط بنابر بستر مشارکتی و نقش آفرینی مردم میسر می شود.
فراهنگ*1355*1436*خبرنگار: علی اکبر قزوینیان*انتشار: داود پورصحت*
انتهای پیام ما برای حرکت در محیط رسانه ای پیچیده امروز باید قادر به درک بهتر پیام‌های رسانه‌ای باشیم.
افراد، با سواد رسانه ای قادر به کشف پیام‌های پیچیده‌ی موجود در محتوای تلویزیون، رادیو، روزنامه‌ها، مجلات، کتاب‌ها، بیلبوردهای تبلیغاتی، اینترنت و سایر رسانه‌های مستقل خواهند شد. آنها همچنین می‌توانند رسانه‌های خود را ایجاد کرده و در شکل‌گیری فرهنگ رسانه‌ای مشارکت فعالانه داشته باشند. این امر سبب می‌شود مردم از حالت مصرفی خارج شده و از رسانه‌ها به صورت هوشمندانه‌ای بهره‌مند شوند.
به طور کلی می توان گفت سواد و دانش در هر حرفه و رشته ای، مهارت انسان را در مواجهه با مسایل و مشکلات افزایش می دهد و در این میان سواد رسانه ای نقش انکارناپذیری در تشخیص افراد نسبت به مطالب مفید و غیر مفید و همچنین درست و غلط بودن محتوای رسانه ها دارد.
خبرگزاری جمهوری اسلامی(ایرنا) با برگزاری میزگرد تخصصی با دعوت از کارشناسان و علوم ارتباطات و فعال در حوزه سواد رسانه ای تلاش دارد تا این مهم را از زوایای مختلف بررسی و به راهکارهای مناسب در جهت ارتقا و توانمند سازی آحاد مردم برای افزایش سواد رسانه در جامعه کمک کند.
در اولین میزگرد در ارتباط با سواد رسانه ای که با حضور صدیقه ببران عضو هیأت علمی گروه ارتباطات دانشکده علوم ارتباطات و مطالعات رسانه، حسن محرابی مدیرکل سابق مطبوعات و خبرگزاری های داخلی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و سید تقی کمالی مشاور عالی انجمن سواد رسانه ای ایران برگزار شد ، حاضران دیدگاه های خود را در این خصوص بیان کردند.
مشروح این میزگرد پیش روی شماست:
** برخورد سلبی پاسخگو نیست
در ابتدای این میزگرد استاد علوم ارتباطات و کارشناس رسانه گفت، حدود 15 سالی است که در دنیا در خصوص مباحث مختلف سواد رسانه ای فعالیت می شود اما کشور ما دیر به این مهم رسیده است.
ببران افزود: سال 73 قانونی گذاشته شد که ماهواره های معاند باید جمع آوری شود لذا بعد از برخورد و جمع آوری و نصب های مجدد توسط مردم و در واقع مقاومت آنها به طرق مختلف بیشتر و بیشتر شد لذا امروز با گذشت 23 سال به این نتیجه رسیدند که برخوردهای سلبی دیگر جوابگو و پاسخگو نیست.
وی خاطر نشان کرد: بعد از ماهواره وارد بحث حوزه سایبر و اینترنت شدیم و بعد از 5 سال با شبکه های موبایلی و نظایر آن مواجه شدیم که در واقع اینها مظاهری از تکنولوژی نوین هستند.
** فضای دیجیتال را مدیریت کنیم/فرهنگ سازی و آموزش راهکار اول
وی در ادامه افزود: برای کنترل ماجرا باز ما موضوع برخوردهای سلبی و فیلترینگ را راه انداختیم و الان هم در این اوضاع فیلترینگ را اعمال کردیم در حالی که بسیاری از افراد با استفاده از فیلترشکن این فضا را شکسته و وارد آن شده اند.
این استاد علوم ارتباطات تاکید کرد که با تکنولوژی جنگیدن کاری بیهوده و عبث است چرا که باید اینگونه فضاها را مدیریت و فرهنگ سازی کرد.
ببران گفت: نهادها و دستگاه های متولی فرهنگی و مرتبط می توانند به راحتی با مدیریت موضوع و فضا با آموزش و فرهنگ سازی کنترل این جریان را در اختیار بگیرند.
** نگاه کلان و حاکمیتی به سواد رسانه ای لازم است
در ادامه این میزگرد تخصصی مدیر کل سابق خبرگزاری ها و مطبوعات داخلی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی نیز با تشکر و قدردانی از برگزاری این میزگرد ایرنا گفت: موضوع سواد رسانه ای را باید از دیدگاه حاکمیتی نگریست و نباید موضوعی به این مهمی را در حد یک یا چند نشست و همایش خلاصه کرد.
محرابی با اشاره به روند توسعه در غرب مبنی بر اینکه آنها چه بوده و از کجا به امروز یعنی توسعه رسیده اند، گفت: خوب است که این روند را ما هم همواره مد نظر قرار داده و با کشور خودمان مقایسه کنیم که چرا ما در جهت توسعه حرکت نکردیم و علل و عوامل آن چه بوده است.
** وقایع اخیر نیاز به سواد رسانه را دو چندان کرد
مشاور عالی انجمن سواد رسانه ای ایران نیز در ادامه این میزگرد به موضوع وقایع اخیر کشور اشاره کرد و گفت: این وقایع برجستگی و نیاز به سواد رسانه ای را بیشتر کرده و پرداختن به این مهم را برای ما محسوس تر کرد.
کمالی با اشاره به اینکه پیشینه سواد رسانه ای در دنیا به بیش از پنج دهه و در ایران به سال 1390 باز می گردد، گفت: امروز وارد فازهایی از سواد رسانه و تلفیق آن با دیجیتال شده ایم.
** سواد رسانه ای الفبای روش زندگی عصر جدید است
این فعال رسانه ای در عین حال اظهار داشت: امروز سواد رسانه فراتر از یک ابزار و وسیله برای انسان است بلکه این مهم در واقع الفبای روش زندگی در عصر جدید محسوب می شود.
کمالی تصریح کرد: از طرفی هم از لحاظ سیاستگذاری، وصف و تفسیر قوانین نیز عقب هستیم از این رو باید بتوانیم از جنبه های آینده نگرانه به موضوع سواد رسانه ای بپردازیم.
مشاور عالی انجمن سواد رسانه ای ایران اظهار داشت: به دلیل مسائل موجود در کشور معمولا حواشی در کشور ما برجسته شده و متاسفانه موضوعات از ناحیه پرداختن به چالش نگریسته نمی شود.
** آموزش و فرهنگ سازی سواد رسانه ای از مهدهای کودک آغاز شود
ببران در ادامه این میزگرد به عدم توجه به بحث کپی رایت و مالکیت معنوی در سال ها اخیر اشاره کرد و افزود، نباید به صورت جزیره ای به قضایا نگاه کرد بلکه نیازمند یک عزم جدی برای سیاستگذاری جامع و کامل توام با برنامه ریزی در زمینه سواد رسانه ای هستیم.
وی در عین حال گفت: چرا باید آموزش سواد رسانه ای از سال دهم تحصیلی در کتاب ها درسی گنجانده شود. ما امروز مانند دیگر کشور نیازمندیم که این آموزش را از دوران کودکی و حتی مهدهای کودک آغاز کرده و بچه های خود را با شرایط و فضاهای پیرامون آن آشنا و فرهنگ سازی کنیم.
وی تاکید کرد: بخش های فرهنگی مرتبط باید از پایه ای ترین دوره های آموزشی یعنی مهدهای کودک به موضوع سواد رسانه ای بها داده و اقدامات اولیه را شروع کنند.
** آموزش ها را دائمی و مادام العمر کنیم
محرابی فعال رسانه نیز در ارتباط با ضرورت آموزش سواد رسانه ای در کشور تاکید کرد: سواد رسانه ای بخشی از تحولات است که در حوزه دانشی و آموزشی باید مقدمات آموزش فراگیر آن ایجاد شود.
وی با یادآوری برگزاری دو همایش توسط سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی ملل متحد (یونسکو) در سال 1390 برای چگونگی آموزش و یادگیری دائمی با حضور دست اندرکاران آموزشی گفت: امروز ما نیز نیازمند تغییر در شیوه و روش های آموزشی هستیم تا ما نیز آموزش های دائمی و مادام العمر را در کشور داشته باشیم.
** مسئولان موضوع سواد رسانه ای را جدی بگیرند
محرابی همچنین دخالت مسئولان و دولتی ها در مطبوعات و حوزه رسانه را به عنوان یکی دیگر از چالش های پیش رو در ارتباط با سواد رسانه عنوان کرد و گفت: حدود 700 نشریه ما در کشور دولتی و یک مقام نیز سیاستگذار آنهاست لذا به نظر می آید لازم است تا مسئولان دولتی در موضوع سواد رسانه ای از طریق ارتقا و توانمند سازی آن نیز ورود کرده و با تلاش مضاعف این مهم را جدی بگیرند.
مدیر کل سابق مطبوعات و خبرگزاری های داخلی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی مردم و رسانه و مسئولان را سه ضلع یک مثلث برشمرد و گفت: قبل از اینکه از حوزه ترویج سواد رسانه ای سخن به میان آوریم باید ابتدا مشکلات قبل و بعد آن را حل کرده بعد به موضوع سواد رسانه ای برسیم.
** تکثر رسانه ها عامل نیاز به سواد رسانه ای
کمالی هم در ارتباط با ضرورت آموزش سواد رسانه ای در کشور با تاکید بر اینکه ریشه برخی مسایل به رسانه ها باز می گرد، تصریح کرد: جوامع تک صدایی نیاز به سواد رسانه ای و به دنبال آن رسانه ندارند اما امروز تکثر و فراوانی رسانه ها در کشورهای مختلف باعث شده تا نیاز به سواد رسانه ای و آموزش آن بیش از هر زمانی احساس شود.
وی افزود: به طور کلی می توان گفت که در جوامع دمکراتیک نیاز به سواد رسانه ای و پرداختن به آن از جنبه های مختلف احساس می شود.
مشاور عالی انجمن سواد رسانه ای ایران تاکید کرد: امروز بیش از هر زمان دیگری دانش و آموزش سواد رسانه ای برای آحاد مردم یک امر ضروری و انکار ناپذیر است لذا جوامع مختلف باید خود را به شیوه های گوناگون برای رسیدن به مطلوب ها و شیوه های نوین ارتباطی و اطلاع رسانی وفق دهند.
** احساس خلا در اطلاع رسانی وقایع کشور
ببران استاد علوم ارتباطات در ادامه با اشاره سواد رسانه ای و ارتباط آن با وقایع اخیر در کشور تاکید کرد: واقعیت این است که ما در همه این قضایا دیده و شنیده می شویم و در یک کلام متاسفانه در اطلاع رسانی در کشور خلا وجود دارد. به عنوان مثال صدا و سیما در ارتباط با ناآرامی های اخیر باید خیلی بهتر از اینها وارد میدان می شد.
ببران تصریح کرد: در اینگونه مواقع تاکید این است که باید با نگاه ایجابی پیش رو تر وارد ماجرا شد و با واکنش سریع تری در اطلاع رسانی به مردم و جامعه و افکار عمومی عمل شود.
مدیر کل سابق مطبوعات و خبرگزاری های داخلی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی نیز در ادامه این میزگرد به وضعیت رسانه های ایران و پوشش اخبار رویدادهای مختلف از جمله وقایع اخیر اشاره کرد و گفت: امروز فعالیت بیشتر رسانه های ما دولتی است و به همین خاطر سیاستگذاری رسمی و دولتی در آنها اعمال می شود به طوری که 50 درصد سیاستگذاری را مدیران رسانه و مابقی را در جای دیگری لحاظ می کنند.
** درک درستی از عملکرد رسانه ها وجود ندارد
محرابی تاکید کرد: آنچه مهم است اینکه باید ویژگی اصلی رسانه ها در وضعیت فعلی را شناخته و درک دقیقی از چگونگی عملکرد آنها در خصوص رویدادهای مختلف داشته باشیم که در این زمینه ضعیف عمل کرده و شناخت کافی نداریم.
به گفته وی، وجود و بروز بسیاری از اشکالات و مشکلات در رسانه های ما باعث شده که مردم به راحتی از رسانه ها و مطبوعات دیداری ، شنیداری و نوشتاری عبور کرده و به شبکه های اجتماعی و تلگرام برسند.
** همگرایی رسانه ای بهتر از کثرت آن
این فعال رسانه ای در ادامه موضوع ساختاری رسانه ها را به عنوان یکی دیگر از مسایل و چالش ها ذکر کرد و گفت: امروز هر کسی برای خودش درخواست فعالیت رسانه مستقل می کند به همین دلیل با کثرت رسانه ها در کشور مواجه هستیم بی آنکه به توانایی و صلاحیت افراد برای فعالیت در آن رسانه توجه داشته باشیم و تنها به صدور و ارائه مجوز بسنده می شود.
محرابی اضافه کرد: به جای این کثرت جا داشت تا در جهت تجمیع و همگرایی اصحاب رسانه فکری کرد که امروز با این فراوانی و چالش ها نیز مواجه نشویم.
** همه چیز تحت الشعاع شبکه های اجتماعی
کمالی هم در خصوص پوشش اخبار رویدادهای اخیر از سوی رسانه ها تاکید کرد: امروز شبکه های اجتماعی همه چیز را تحت الشعاع خود قرار داده و با توجه به مهندسی شدن این فضا، الگاریتم ها و مطالب دستکاری می شوند.
به گفته وی سواد رسانه ای برای هر محیط و جغرافیایی از لحاظ ساحت و فکر و فرهنگ متفاوت بوده و باید متناسب با آن تمهیدات لازم را مد نظر قرار دهیم.
وی به وقایع و رویداد اخیر کشور اشاره کرد و گفت: وقتی جوانان 16 تا 19 ساله وارد صحنه می شوند این بیانگر آن است که اینها با تحریک و تحت لوای شبکه ای اجتماعی درصد هستند تا آنچه را که دریافت و مشاهده و در ذهن خود ایجاد کرده اند به نوعی به جامعه هدف منتقل کنند.
** ضعف رسانه ها در وقایع اخیر کشور
مشاور عالی انجمن سواد رسانه ای ایران تصریح کرد: برخی اتفاقات و وقایع مشابه قابل پیش بینی بود و با سیاستگذاری درست، فرهنگ سازی و آموزش به موقع می شد از بروز این حوادث جلوگیری کرد.
کمالی با ارزیابی شیوه برخورد و عملکرد رسانه ها در این وقایع، اظهار داشت: متاسفانه رسانه ها در موضوع سیاستگذاری بسیار ضعیف عمل کردند و آنچنان که باید و شاید به خوبی وارد میدان نشدند.
به گفته وی رسانه ها متاسفانه در ساعات اولیه انتشار خبر این وقایع کاملا مستاصل و درمانده بوده و نمی توانند جنبه آرامش بخشی را به جامعه بازگردانند از طرفی هم از اطلاع رسانی مناسب، به موقع، جامع و کامل غافل هستند.
** شورای عالی فضای مجازی بی برنامه پیش می رود
ببران هم در ادامه سخنان خود در خصوص علت وجود چنین مشکلاتی در فعالیت رسانه ها به ویژه در ارتباط با رسانه های مجازی به فعالیت شورای عالی فضای مجازی اشاره کرد و گفت: بخش عمده از سیاستگذاری فضای مجازی را این شورا عهده دارد اما تاکنون قدمی مثبت در این زمینه برنداشته است.
ببران تصریح کرد: فکر جزیره ای عمل کردن باعث شده که سیاستگذاری ها پراکنده و همگان تنها دنبال نظارت و تدوین مقررات باشند.
** جنگ با تکنولوژی مغفول است
وی در عین حال گفت: امروز باید دید در بازار کار و فعالیت ها کجا قرار گرفته ایم، آیا هیچگاه به رقبای خود نگریسته ایم که کجا قرار دارند و قبلا کجا بوده اند؟
به گفته وی درست است که سرورهای تلگرام در روسیه و وی چت در چین مستقر است اما آنچه در حال اتفاق است اینکه سیاستگذاری های ما در کشور در جهت جلب مخاطب نیست چرا که آنچه در حال انجام آنیم مقابله با یک واقعیت است.
** برخورد سلبی با فضای مجازی راه حل نیست
این مدرس و کارشناس رسانه تصریح کرد: امروز نیازمند یک سیاستگذاری و نگاه ملی به فضای مجازی داریم؛ برخورد سلبی و فیلتر کردن راه حل نیست.
ببران با اشاره به اینکه بسیاری از فعالان کسب و کار و استارتاپ ها با فیلتر شدن تلگرام فلج و زمین گیر شده اند، گفت: باید با سیاستگذاری مناسب و در عین حال تاثیر گذاری پیش بینی این روزها را می کردیم تا با بروز آنها در کار انجام شده قرار نمی گرفتیم.
** همگام با رسانه های دیجیتال حرکت کنیم
وی همچنین همگرایی رسانه ای شامل همراه و همگام شدن رسانه های سنتی با دیجیتال را راهی برای رسیدن به مقصد و اطلاع رسانی جامع و کامل دانست و گفت: همانگونه که در سواد رسانه ای هدف ما این است که از سطحی بودن به سمت عمقی بودن حرکت کنیم از این رو باید کاری کنیم تا مردم به خبرها شک کرده و به دنبال دریافت خبرهای واقعی باشند یعنی در واقع به دنبال مطالب و اطلاع رسانی درست باشند.
** حیات رسانه ها در گرو استفاده از شیوه های نوین
محرابی هم در این ارتباط و در ادامه دیدگاه های ببران سیاستگذاری در عرصه رسانه ها به خصوص رسانه های جدید را مهم و ضروری دانست و گفت: باید یک بازنگری و سیاستگذاری جدی در عرصه رسانه های کشور صورت گیرد.
این کارشناس رسانه تاکید کرد: کثرت رسانه هنر نیست بلکه آنچه حائیز اهمیت است عملکرد، خروجی و میزان مخاطب آن به عنوان سرمایه اصلی آن است.
محرابی تاکید کرد: نباید یکسره مجوز فعالیت رسانه داد بلکه باید همگرایی رسانه ها و چگونه کنار هم فعالیت کردن رسانه ها را تجربه کنیم.
به گفته وی رسانه ها باید اعتبار داشته باشند تا مردم به آنها اعتماد کنند و بدون مردم به عنوان سرمایه های اصلی رسانه ادامه حیات برای هیچ رسانه ای امکان پذیر نخواهد بود.
مدیر کل سابق مطبوعات و خبرگزاری های داخلی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی همچنین تاکید کرد: حیات روزنامه ها هم اکنون استفاده از شیوه های نوین در حوزه رسانه مکتوب است.
** خلا در دانش ارتباطی و نبود یک دیدگاه واحد
کمالی فعال رسانه ای هم تاکید کرد: هنوز در دانش ارتباطی جامعه دچار خلا هستیم و نتوانسته ایم به یک دیدگاه و تعریف واحد و مشخص در خصوص رسانه ها در کشور برسیم.
به گفته وی وقتی وارد فضای مجازی و دیجیتال می شویم با تغییرات بسیاری مواجه می شویم که بیانگر عدم مدیریت در این فضاست.
مشاور عالی انجمن سواد رسانه ای ایران تاکید کرد: بسیاری از مردم در این فضا زیست می کنند اما سیاست فضای مجازی ما به محلی برای مناقشات سیاسی تبدیل شده است.
کمالی با بیان اینکه دنیا امروز به فضای مجازی و دیجیتال نگاه اقتصاد محور دارد، گفت: متاسفانه این فضا امروز برای ما تبدیل به فضای مناقشات شده و به عناوین مختلف از ظرفیت های این فضا غافل هستیم.
به گفته وی دنیا امروز بخش زیادی از موضوع مربوط به اشتغال زایی و کسب و کار را در این فضا دنبال می کند اما کشور ما از این مهم غافل است و فقط به عنوان تفریح، سرگرمی و محلی برای بحث و مسائل سیاسی مورد استفاده قرار گرفته است.
** صنعت رسانه نیاز امروز کشور
مشاور عالی انجمن سواد رسانه ای ایران در عین حال تصریح کرد: فضای مجازی فقط یک کانال نبوده که به یکباره شاهد اتفاقات باشیم بلکه اطلاع رسانی در این فضا همواره به صورت نرم و آرام و مدت دار رخ می دهد.
کمالی در ادامه با اشاره به تحول در توسعه دنیای رسانه ، اظهار داشت: به دلیل نداشتن صنعت رسانه، دانشگاه با رسانه ارتباط ندارد و از طرفی بدنه جامعه هم به نوعی خودش را نیازمند به رسانه نمی داند.
** دسترسی آزاد به اطلاعات جزو حقوق اولیه مردم است
ببران در ادامه اطلاع رسانی و دسترسی آزاد به اطلاعات را جزو حقوق اولیه مردم عنوان کرد و گفت: در ایران چیزی که اصلا وجود ندارد صنعت رسانه است که نه مدیریت آن را بلد هستیم و نه سیاستگذاری آن را به خوبی می دانیم.
این مدرس علوم ارتباطات در ادامه به تیراژ 800 هزارتایی نشریات در سال جاری اشاره کرد و گفت: باید ریشه یابی کرد که علت پایین بودن تیراژ نشریات و رسانه ها در کشور ما چیست و چرا بخش زیادی از آن نیز مسترد می شود؟
ببران بزرگ ترین چالش و مشکل پیش رو را نداشتن اخلاق حرفه ای رسانه ای، عدم مدیریت صحیح و عدم شناخت بازار و همچنین پایین بودن سواد رسانه ای دانست.
** باید بازار رسانه را بخوبی بشناسیم
وی به سرعت بالای انعکاس و انتشار اخبار و مطالب در فضای جدید رسانه ای در دنیایی که در حال جهانی شدن است اشاره کرد و گفت: باید بازار رسانه را بشناسیم و با بروز رسانی خود همگام با این بازار که در دهم ثانیه اخبار را منتشر می کنند، حرکت کنیم.
این فعال رسانه ای همچنین تاکید کرد: تولید محتوا امروز در دستان شهروندان خبرنگار قرار گرفته است لذا راه حل نهایی و درست این است که در تولید محتوای درست، جذاب، مفید، سالم و به موقع وارد عمل شده و مخاطبان را به عنوان سرمایه های یک رسانه در جامعه به طرف خود بکشانیم.
این مدرس دانشگاه اظهار داشت: به عنوان مثال امروز رسانه ملی ما از اعتبارش در زمینه سرعت، صحت و دقت کم شده و مردم به عنوان مخاطبان این را بخوبی منعکس می کنند.
** جای خالی رسانه در سبد خانواده ها
این مدرس دانشگاه، جامعه مدنی را مبنای دنیای امروز عنوان کرد و گفت: باید کاری کرد تا با فرهنگ سازی و آموزش سواد رسانه ای و در نهایت شفافیت و پاسخگویی، رسانه را در سبد خانواده ها قرار دهیم.
ببران همچنین یادآور شد که لازم است تا رسانه های دولتی به مسیر دستیابی به دموکراسی کمک کرده و سد راه آن نشوند.
** شاغلان شبکه های اجتماعی آری - خیر
محرابی فعال رسانه ای نیز در بخش دیگری از سخنان خود در میزگرد ایرنا به توسعه رسانه ها در غرب و روند شکل گیری روزنامه ها و خبر در ایران اشاره کرد و گفت: مهم ترین و بهترین زمان توسعه روزنامه ها در ایران به دوره مشروطه باز می گردد که نشریات در این زمان همراه با ایجاد هیجان و جذابیت بودند.
وی با تاکید بر این که ما میراث خوار گذشتگان هستیم، اظهار داشت : در غرب هر اتفاقی را به نوعی فرصت تلقی کرده ولی در کشور ما نگاه تهدیدی آن مدنظر قرار می گیرد.
به گفته وی با گذشت چندین سال از بروز و ظهور شبکه های اجتماعی هنوز هم مسئولان کشور شاغلان در شبکه های اجتماعی و بعضا نوع کار و خود شبکه آنها را قبول ندارند.
** نقش رسانه تشریفاتی و تبلیغاتی نباشد
مدیر کل سابق مطبوعات و خبرگزاری های داخلی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با بیان اینکه روند توسعه رسانه ها در دیگر کشورها این است که آنها در سرنوشت کشورشان دخالت دارند، تصریح کرد: در کشور ما رسانه ها بیشتر جنبه تشریفاتی و تبلیغاتی دارند.
وی در عین حال تاکید کرد: باید بپذیریم تحول بنیادین در حوزه رسانه های دیگر کشورها روی داده لذا ما نیز باید همگام با این تحولات حرکت کنیم.
** ضرورت مشارکت رسانه ها در تصمیم سازی ها
کمالی هم در پایان تاکید کرد: امروز باید از تحول دیجیتال صحبت کنیم که تبدیل به گفتمان شده است لذا رسانه های ما باید به این سمت بروند که بتوانند در تصمیم سازی ها شرکت کنند.
مشاور عالی انجمن سواد رسانه ای ایران تصریح کرد: با سیاست های متفاوت نمی توانیم یک سیاستگذاری واحد داشته باشیم .
به گفته کمالی تلاش ما این است که بدنه جامعه حساس به رفتن به سوی فضای دیجیتال و مجازی شوند چرا که ما نمی توانیم شرایط را کاملا تحت کنترل خود داشته باشیم.
کمالی در ادامه به عبور از وب 1 تا 5 اشاره کرد و گفت: زمانی می رسد که می توان حتی به محیط های خصوصی در شبکه مجازی هم دسترسی پیدا کرد از این رو باید برای فضاهای جدید در آینده تمهیدات و برنامه ریزی جدید داشته باشیم که به محض بروز و ظهور به یکباره در آنها غرق نشویم.
وی یادآور شد: رسانه ای فضای سایبری است که تمام فضاها و ساحت های جدید در آن ورود پیدا کرده باشد لذا باید با توسعه و افزایش سواد رسانه ای از طریق تفکرات جدید امروز دنیا از محتوا آفرینی به جای کارآفرینی صحبت کرد چرا که دنیای امروز روی تولید ناخالص ملی حرکت می کند.
** رسانه پیشقراول توسعه و ترویج سواد رسانه ای
مشاور عالی انجمن سواد رسانه ای ایران در ادامه توسعه و ترویج سواد رسانه های را مورد تاکید قرار داد و اظهار داشت: بر این باوریم که رسانه ها باید در این مهم جزو پیش قراولان بوده و وزارتخانه های آموزش و پرورش، علوم، تحقیقات و فناوری و دیگر نهادها و دستگاه های متولی فرهنگ و رسانه هم به میدان بیایند.
کمالی به وقایع اخیر کشور هم اشاره ای کرد و گفت: در این وقایع متاسفانه رسانه ها آنچنان که باید و شاید حرفه ای عمل نکردند چرا که استراتژی درست و تعریف شده ای نداشتند.
به گفته وی مردم وقتی نتواستند به اطلاعات مورد نیاز خود از طریق رسانه های داخلی دست یابند به ناچار به رسانه ها و شبکه های خارجی مراجعه کردند. در واقع می توان گفت که رسانه های ما لکنت زبان پیدا کردند.
مشاور عالی انجمن سواد رسانه ای ایران تاکید کرد: شفافیت و پاسخگویی باید حرف اول را در رسانه ها بزند از این رو هر رسانه کارکرد خود را داشته و باید به سمت همگرایی و فعالیت کنار هم برویم چرا که کثرت و فراوانی رسانه و به ویژه مطبوعات هنر نیست.
** ضرورت ایجاد فضای مساعد برای مطالبه گری مردم
کمالی خاطر نشان کرد، رسانه ها به خصوص صدا و سیما باید فضای سیاسی ایران را به درستی فهم کنند و به دو گانگی ها دامن نزنند. چنین رویه ای به ضرر نظام است و موجب تضعیف حاکمیت می شود. باید در کنار جامعه مدنی فضای مساعدی را برای مطالبه گری اقشار مردم فراهم کرد.
وی ادامه داد، چنین ساز و کارهایی در دنیا رواج دارد. باید از ظرفیت رسانه های جمعی و اجتماعی برای ایجاد کمیپن های اجتماعی بهره برداری شود.
مشاور عالی انجمن سواد رسانه ای ایران تصریح کرد، اگر دولت نتواند فضای مطالبات عمومی را به درستی شناسایی کرده و پاسخ بدهد رسانه های معاند جریان اطلاع رسانی را برای مدیریت رفتار جمعی به منظور ایجاد انواع بلواها و آشوب ها در دست می گیرند. کمالی افزود، اساس چنین روندی بر شفافیت و پاسخگویی حکومت در کنار فراهم سازی محیط مطالبه گری در جامعه استوار است. باید دانست که فضای مساعد، شفاف و سالم در سایه اطلاع یابی و اطلاع رسانی صحیح برای بهبود شرایط بنابر بستر مشارکتی و نقش آفرینی مردم میسر می شود.
فراهنگ*1355*1436*خبرنگار: علی اکبر قزوینیان*انتشار: داود پورصحت*
کپی شد
