دراین مطلب آمده است: یکی از افتخارات هر ملت و قومی صنایع بومی و دستی آن منطقه است، زیرا این هنر به عنوان صنعتی بی بدیل حاصل ذوق و هنر، سلیقه، ابتکار و خلاقیت هنرمندان و صنعتگرانی است که صبورانه آداب، سنن و رسوم را در محصولات تولیدی شان متجلی و از آن پاسداری می کنند. با توجه به این که سیستان و بلوچستان استانی خرما خیز است، به دلیل وجود نخل های فراوان، هنرمندان این خطه با استفاده از برگ درختچه «پیش» یا همان نخل وحشی که خود انواع مختلفی دارد، اشیای فراوانی با طرح و نقش های هنری می آفرینند که بیشتر آن را می توان در بخش مرکزی و جنوبی بلوچستان دید. یکی از استادان فرهنگ و زبان های باستانی می گوید: در میان گونه های پیش باید گفت که سه گونه داز، پُرک و دازپُرک مهمترین و معروف ترین آن هاست که برگ های داز نسبت به پرک، کوچک تر و نرم تر است و کاربرد بیشتری دارد. از نظر نرمی، طول و پهنای برگ ها، دازپرک چیزی میان داز و پرک است، صنایعی که از پیش ساخته می شود از 100 نوع کالا بیشتر است که از مهم ترین آن می توان به حصیر، سبد و ریسمان اشاره کرد. «موسی محمودزهی» ادامه می دهد: با استفاده از برگ پیش در استان صنایع فراوانی با جلوه های هنری تولید می شود که ساخت حدود 20 نوع اسباب بازی تنها بخشی از آن هاست و از این میان نیز می توان به چروک یا همان فرفره اشاره کرد که شکل و طرح آن جلوه هایی از هنرمندی هنرمندان را بازگو می کند، در کنار چروک می توان پیکرک های حیوان های ساخته شده با این برگ ها را هم قرار داد. وی می افزاید: اِشکِناروگ، اِشکِرانیگ، اِشکِرانوگ یا تور در ایرانشهر نیز یکی دیگر از محصول های تولیدی برگ پیش در مناطق جنوبی استان است که کاربردی همچون قلماسنگ دارد، همین ابزار در ناحیه تنگه سرحد بلوچستان نیز با مواد اولیه تهیه شده از مو و پشم بز یا گوسفند تولید می شود. یکی دیگر از صنایع تولیدی از این برگ ها واگردان نام دارد، این کالا طناب ضخیمی است که از چند رشته ریسمان از قبل آماده شده به هم بافته می شود. با چرخاندن دایره ای چندین باره این وسیله به روی سر و برگرداندن آن به طرف مخالف صدای تکان دهنده ای ایجاد می شود که گریز پرندگان از مزارع و خوشه های گندم را به همراه می آورد. از این پیش ها برای تولید انواع کلاه حصیری نیز استفاده می شود که برای مقاوم سازی آن ها نخ های رنگی به کار می رود. به دلیل گرمای این خطه هنرمندان محلی از پیش گُوات گِیچِن یا بادبزن نیز تولید کرده اند که پس از بافتن برای مقاوم سازی و ایجاد طرح های متفاوت آن ها از نخ های رنگی استفاده شده است.
استفاده از پیش در ساخت ظروف
به گفته وی پیش های خرما در ظروف مردم محلی نیز توانسته جایگاهی داشته باشد، به گونه ای که بومیان منطقه برای نگهداری خرما با این برگ ها ظرفی بزرگ به نام پات و پاچک بافته اند، که پاچک اندازه ای کوچکتر دارد. پیش بَند هم یکی دیگر از این ظروف است که به اندازه یک بُن با ساختاری بسیار ساده برای نگهداری و حمل خرما در فاصله زمانی و مکانی کوتاه، به کار می رود و بیشتر در ترکیب با پاچَک استفاده می شود. یکی از ابتکارهای مردم منطقه برای حفاظت مواد غذایی در مقابل حیوانات ایجاد نوعی آویزه بافته شده از ریسمان پیش به نام تاس دان است که برای بافت آن گاهی در کنار پیش، از بافته های مویین و پشمین هم استفاده می شود. تیچَک – تَک نیز ظرفی مسطح با لبه های کمی برآمده است که با پیش خرما بافته شده و نقشی چون سینی ایفا می کند. وی تصریح می کند: هنرمندان بومی منطقه برای نگهداری غلات، حبوبات و گاهی خرمای خشک نیز از پیش استفاده و ظرفی کوزه ای شکل به نام کُپس را تولید کردند، یکی دیگر از لوازم منزل تولید شده با پیش در منطقه روپک یا همان جاروی دستی است که برای نظافت منازل بافته می شد، پَربُند، پرند، تور و یا مرداک کمربندی برای بالارفتن از درخت خرما ساخته می شود، که پشتی و بندی بلند دارد، بند آن از چند لایه ریسمان بافته شده از پیش سخت و مقاوم ساخته می شود که از یک طرف پشتی کشاورز است و از سوی دیگر، دور تنه درخت خرما پیچیده می شود. این ابزار تنها وسیله بالارفتن از درختان خرمای بلند و تنومند است. با استفاده از پیش سبدهایی نیز بافته شده که سپَت یکی از آن هاست و از آن برای نگهداری و حمل لوازم استفاده می شود، سند نیز از این جمله است که از پرکاربردترین صنایع ساخته شده از پیش شناخته می شود و علاوه بر جابه جایی لوازم خوشه های خرما تا رسیدن محصول در آن قرار داده می شود تا از ریزش خرما در اثر تکان بادها و آسیب رسانی توسط پرندگان خرما خوار پیشگیری شود.
تولید ریسمان های مقاوم
محمودزهی بیان می کند: علاوه بر ظروف و لوازم خانه، بومیان توانسته اند با استفاده از پیش ریسمان های مقاومی را هم تولید کنند که چیلُک، چیلِک یا ساد، روت، رِیز و سنل از این جمله است و هرکدام برای کاربردی مشخص به کار می رود، این مردم توانسته اند برای پاپوش خود نیز صنایع حصیری به نام سواس، بازبانی و بازپانی ایجاد کنند که متاسفانه امروز می توان گفت آن نیز به فراموشی سپرده شده و تنها گاهی برای سرگرمی ساخته و استفاده می شود، غافل از آن که در گذشته معروف ترین پای افزار در منطقه بوده است به نوعی باید گفت که با این شرایط به دلیل وجود انواع کفش های چرمی، کتانی، پلاستیکی و ... استفاده از سواس رو به فنا می رود. وی می گوید: صندوقچه لوازم آرایشی نیز از جمله صنایع تولید شده با پیش خرما است که با الهام گیری از صندوقچه های موجود در بازار بافته شده و برای زیبایی آن از المان های محلی به زیبایی استفاده می شود، یکی دیگر از لوازم ساخته شده با پیش شاهیم یا ترازو نام دارد که به شکل دو کفه بافته شده و با استفاده از دو سبد در اندازه های برابر برای وزن کردن لوازم استفاده می شود، خوشبختانه با وجود ترازوهای جدید هنوز در بعضی مناطق روستایی از این کالا برای وزن کردن اقلامی مانند گندم، جو، خرما و میوه ها استفاده می شود. تَگِرد یا حصیر یکی از معروف ترین محصول تهیه شده از پیش است و هنوز حصیر بافی به خوبی رواج دارد، این محصول در مقیاس وسیع کاربرد دارد و از آن برای پوشش کامل خانه های کپری، زیرانداز و مواردی از این دست استفاده می شود. در گذشته نیز گاهی تگرد به صورت کیسه های بزرگی دوخته و برای نگهداری گندم، جو، برنج، حبوبات و غلات دیگر استفاده می شد، متاسفانه امروز گونی های کتانی و پلاستیکی موجب شده است تا کاربرد تگرد فراموش شود، در میان معروف ترین نوع تگردها می توان به سچکان و نگارگواپ اشاره کرد که در ادبیات بلوچی به فراوانی از آن یاد شده است.
به گفته وی در میان صنایع تولیدی پیش می توان چکوک یا آتش زنه را جالب ترین محصول تولید شده دانست، زیرا در گذشته به دلیل نبود کبریت برای افروختن آتش در دستگاه چکوک که قسمت هایی از آن با پیش ساخته می شد پرز برگ پیش می گذاشتند در اثر اصطکاک ناشی از مالش قطعات چکوک، پرزها آتش می گرفت و شعله ای مانند کبریت ایجاد می شد. وی تصریح می کند: محصول پیش را از نظر تاریخی، کاربرد کنونی و چشم انداز آینده آن می توان به گروه های متعدد تقسیم کرد و در یکی از این گروه ها محصولاتی همچون تگرد، پیلک و روپگ را قرار دارد که از گذشته استفاده می شد و اکنون هم جایگاهی دارد. سواس، شیکن، گوات گیچن هم دیگر صنایعی است که در گذشته استفاده می شد اما امروز به دلیل تغییرات زندگی انسان ها کاربردی ندارد و گاهی فقط برای سرگرمی و حفظ فرهنگ گذشته اسفتاده می شود، دسته ای را می توان به محصول هایی مانند جای دستمال کاغذی و کلاه حصیری اختصاص داد که بر اثر الهام گیری از کالاهای مدرن موجود در بازار ساخته می شود. این استاد فرهنگ و زبان های باستانی اظهار می کند: شهرستان‌های نیکشهر، ایرانشهر و سرباز معروف ترین مناطق تولید صنایع پیش یا حصیر بافی در ایران شناخته می شود اما در بخش هایی از شهرستان های دیگر بلوچستان مانند چابهار، سراوان، مهرستان و خاش هم هنوز تولید صنایع دستی از پیش رواج دارد.
درگذشته ای نه چندان دور در حوزه نیکشهر حصیربافی یک صنعت پر درآمد برای بومیان محسوب می شد و روستاهایی مانند چن دوکان، سارتاپ و دپ مرکز تولید تگرد یا حصیر بود و در آن بازه زمانی صادرات تگرد و سواس از بلوچستان به مسقط، هند، پاکستان و آفریقا رواج بسیاری داشت. این سبب شده بود تا بخشی از درآمد اقتصادی مکران از برکت محصولات پیش تامین شود. اما این که امروز چگونه می توان با زنده کردن دوباره هنرهای گذشتگان علاوه بر زنده نگه داشتن فرهنگ و تمدن چند هزار ساله مردم سیستان و بلوچستان توسعه اقتصادی را از کانال فرهنگ کهن برای استان به ارمغان آورد خود سوالی است که جواب آن نیازمند برگزاری نشست هایی کارگشاست.
8006**6081دریافت کننده: نرگس تیموری**انتشار دهنده: حیدر سرایانی
انتهای پیام استفاده از پیش در ساخت ظروف
به گفته وی پیش های خرما در ظروف مردم محلی نیز توانسته جایگاهی داشته باشد، به گونه ای که بومیان منطقه برای نگهداری خرما با این برگ ها ظرفی بزرگ به نام پات و پاچک بافته اند، که پاچک اندازه ای کوچکتر دارد. پیش بَند هم یکی دیگر از این ظروف است که به اندازه یک بُن با ساختاری بسیار ساده برای نگهداری و حمل خرما در فاصله زمانی و مکانی کوتاه، به کار می رود و بیشتر در ترکیب با پاچَک استفاده می شود. یکی از ابتکارهای مردم منطقه برای حفاظت مواد غذایی در مقابل حیوانات ایجاد نوعی آویزه بافته شده از ریسمان پیش به نام تاس دان است که برای بافت آن گاهی در کنار پیش، از بافته های مویین و پشمین هم استفاده می شود. تیچَک – تَک نیز ظرفی مسطح با لبه های کمی برآمده است که با پیش خرما بافته شده و نقشی چون سینی ایفا می کند. وی تصریح می کند: هنرمندان بومی منطقه برای نگهداری غلات، حبوبات و گاهی خرمای خشک نیز از پیش استفاده و ظرفی کوزه ای شکل به نام کُپس را تولید کردند، یکی دیگر از لوازم منزل تولید شده با پیش در منطقه روپک یا همان جاروی دستی است که برای نظافت منازل بافته می شد، پَربُند، پرند، تور و یا مرداک کمربندی برای بالارفتن از درخت خرما ساخته می شود، که پشتی و بندی بلند دارد، بند آن از چند لایه ریسمان بافته شده از پیش سخت و مقاوم ساخته می شود که از یک طرف پشتی کشاورز است و از سوی دیگر، دور تنه درخت خرما پیچیده می شود. این ابزار تنها وسیله بالارفتن از درختان خرمای بلند و تنومند است. با استفاده از پیش سبدهایی نیز بافته شده که سپَت یکی از آن هاست و از آن برای نگهداری و حمل لوازم استفاده می شود، سند نیز از این جمله است که از پرکاربردترین صنایع ساخته شده از پیش شناخته می شود و علاوه بر جابه جایی لوازم خوشه های خرما تا رسیدن محصول در آن قرار داده می شود تا از ریزش خرما در اثر تکان بادها و آسیب رسانی توسط پرندگان خرما خوار پیشگیری شود.
تولید ریسمان های مقاوم
محمودزهی بیان می کند: علاوه بر ظروف و لوازم خانه، بومیان توانسته اند با استفاده از پیش ریسمان های مقاومی را هم تولید کنند که چیلُک، چیلِک یا ساد، روت، رِیز و سنل از این جمله است و هرکدام برای کاربردی مشخص به کار می رود، این مردم توانسته اند برای پاپوش خود نیز صنایع حصیری به نام سواس، بازبانی و بازپانی ایجاد کنند که متاسفانه امروز می توان گفت آن نیز به فراموشی سپرده شده و تنها گاهی برای سرگرمی ساخته و استفاده می شود، غافل از آن که در گذشته معروف ترین پای افزار در منطقه بوده است به نوعی باید گفت که با این شرایط به دلیل وجود انواع کفش های چرمی، کتانی، پلاستیکی و ... استفاده از سواس رو به فنا می رود. وی می گوید: صندوقچه لوازم آرایشی نیز از جمله صنایع تولید شده با پیش خرما است که با الهام گیری از صندوقچه های موجود در بازار بافته شده و برای زیبایی آن از المان های محلی به زیبایی استفاده می شود، یکی دیگر از لوازم ساخته شده با پیش شاهیم یا ترازو نام دارد که به شکل دو کفه بافته شده و با استفاده از دو سبد در اندازه های برابر برای وزن کردن لوازم استفاده می شود، خوشبختانه با وجود ترازوهای جدید هنوز در بعضی مناطق روستایی از این کالا برای وزن کردن اقلامی مانند گندم، جو، خرما و میوه ها استفاده می شود. تَگِرد یا حصیر یکی از معروف ترین محصول تهیه شده از پیش است و هنوز حصیر بافی به خوبی رواج دارد، این محصول در مقیاس وسیع کاربرد دارد و از آن برای پوشش کامل خانه های کپری، زیرانداز و مواردی از این دست استفاده می شود. در گذشته نیز گاهی تگرد به صورت کیسه های بزرگی دوخته و برای نگهداری گندم، جو، برنج، حبوبات و غلات دیگر استفاده می شد، متاسفانه امروز گونی های کتانی و پلاستیکی موجب شده است تا کاربرد تگرد فراموش شود، در میان معروف ترین نوع تگردها می توان به سچکان و نگارگواپ اشاره کرد که در ادبیات بلوچی به فراوانی از آن یاد شده است.
به گفته وی در میان صنایع تولیدی پیش می توان چکوک یا آتش زنه را جالب ترین محصول تولید شده دانست، زیرا در گذشته به دلیل نبود کبریت برای افروختن آتش در دستگاه چکوک که قسمت هایی از آن با پیش ساخته می شد پرز برگ پیش می گذاشتند در اثر اصطکاک ناشی از مالش قطعات چکوک، پرزها آتش می گرفت و شعله ای مانند کبریت ایجاد می شد. وی تصریح می کند: محصول پیش را از نظر تاریخی، کاربرد کنونی و چشم انداز آینده آن می توان به گروه های متعدد تقسیم کرد و در یکی از این گروه ها محصولاتی همچون تگرد، پیلک و روپگ را قرار دارد که از گذشته استفاده می شد و اکنون هم جایگاهی دارد. سواس، شیکن، گوات گیچن هم دیگر صنایعی است که در گذشته استفاده می شد اما امروز به دلیل تغییرات زندگی انسان ها کاربردی ندارد و گاهی فقط برای سرگرمی و حفظ فرهنگ گذشته اسفتاده می شود، دسته ای را می توان به محصول هایی مانند جای دستمال کاغذی و کلاه حصیری اختصاص داد که بر اثر الهام گیری از کالاهای مدرن موجود در بازار ساخته می شود. این استاد فرهنگ و زبان های باستانی اظهار می کند: شهرستان‌های نیکشهر، ایرانشهر و سرباز معروف ترین مناطق تولید صنایع پیش یا حصیر بافی در ایران شناخته می شود اما در بخش هایی از شهرستان های دیگر بلوچستان مانند چابهار، سراوان، مهرستان و خاش هم هنوز تولید صنایع دستی از پیش رواج دارد.
درگذشته ای نه چندان دور در حوزه نیکشهر حصیربافی یک صنعت پر درآمد برای بومیان محسوب می شد و روستاهایی مانند چن دوکان، سارتاپ و دپ مرکز تولید تگرد یا حصیر بود و در آن بازه زمانی صادرات تگرد و سواس از بلوچستان به مسقط، هند، پاکستان و آفریقا رواج بسیاری داشت. این سبب شده بود تا بخشی از درآمد اقتصادی مکران از برکت محصولات پیش تامین شود. اما این که امروز چگونه می توان با زنده کردن دوباره هنرهای گذشتگان علاوه بر زنده نگه داشتن فرهنگ و تمدن چند هزار ساله مردم سیستان و بلوچستان توسعه اقتصادی را از کانال فرهنگ کهن برای استان به ارمغان آورد خود سوالی است که جواب آن نیازمند برگزاری نشست هایی کارگشاست.
8006**6081دریافت کننده: نرگس تیموری**انتشار دهنده: حیدر سرایانی
کپی شد
