به گزارش ایرنا تاریخ سیستان و بلوچستان سرشار از آیین ها و آداب و رسوم مختلف است، آیین هایی که بر اساس کتیبه های به دست آمده و روایت های انتقال یافته نسل به نسل حفظ شده و هنوز هم برخی از آن ها در استان اجرا می شود.
ماه مبارک رمضان در این خطه از ایران اسلامی دارای آداب و رسوم فراوانی است به گونه ای که حتی گرمای هوای بیش از 40درجه هم نتوانسته ذره ای از شوق عبادت مردم این خطه در این ماه پر برکت بکاهد.
براساس کتاب های تاریخی منطقه سیستان از محدود مناطقی است که در گذشته به دلیل داشتن رصد خانه زمان دقیق آغاز ماه رمضان و سحر را با استفاده از علم نجوم و ستاره شناسی تعیین می کرده اند.
در منطقه بلوچستان نیز افرادی با عنوان چمروک که چشمانی روشن و تیزبین داشتند و اغلب شکارچی بودند بر بلندی های هر آبادی ایستاده و حلول ماه رمضان را رصد می کردند.
ماه مبارک رمضان در سیستان و بلوچستان با توجه به آداب و رسوم خاص مردم این استان از شور و حال ویژه ای برخوردار است.
**ماه رمضان نماد اتحاد و برادری بین شیعه و سنی
اتحاد شیعه و سنی در سیستان و بلوچستان به حدی زیاد است که دشمنان اسلام و نظام اسلامی دائم در تلاش برای ایجاد اختلاف بین آنها هستند اما اعتقاد مردم به آئین های دینی، مذهبی و ملی سبب نقش برآب شدن این توطئه های شوم شده است.
شیعه و سنی در ماه مبارک رمضان میهمان یکدیگر می شوند و از سفره افطار و سحری همدیگر اطعام و در محافل قرآنی مشترک شرکت می کنند.
خداوند، پیامبر(ص)، قرآن کریم، احکام اسلام و کعبه معظم حلقه های مهم اتحاد میان مسلمانان هستند و ماه مبارک رمضان نیز از جمله فرصت های بسیار خوب برای بهره گیری از این برکات و برگزاری نشست های مشترک دینی و عبادی در مساجد شیعه و سنی است.
**آداب و رسوم رمضان در سیستان و بلوچستان
زیبایی آداب و رسوم در این استان به سبب انتقال آنها از نسلی به نسل دیگر است و این امر سبب شده تا فرهنگ ها و آداب و رسوم ماه مبارک رمضان در سیستان و بلوچستان در طول تاریخ همواره تازه و با طراوت بماند.
*سحر خوانی (چاوشی)
در گذشته مردم این منطقه به دلیل اهمیتی که برای روزه قائل هستند در هنگام سحر با دهل زدن و یا سحری خوانی مردم را برای خوردن سحری و نماز و عبادت بیدار می کردند که بر اساس برخی روایات موجود آئین سحر خوانی و رمضان خوانی بیش از هزار سال یعنی در تقریبا از اوایل اسلام بین مردم این منطقه مرسوم بوده است.
مردم این خطه از ایران اسلامی در بسیاری مواقع با ایجاد سر و صدا در هنگام سحر با ابزاری که در اختیار داشتند و فانوس به دست در کوچه ها حرکت می کردند و با کوبیدن درب منازل و یا چاوشی خواندن(خواندن اشعاری زیبا و عرفانی) فرارسیدن سحر را به یکدیگر اطلاع می دادند.
چاوشی با خواندن اشعاری با مضامینی خاص و صدایی بلند بصورت انفرادی یا گروهی انجام می شده بطوریکه یکنفر که صدای رساتری داشته اشعاری را می خواند و دیگران وی را همراهی می‌کردند و در کوچه های روستا می گشتند تا همگان را از فرارسیدن سحر مطلع کنند.
در بلوچستان نیز از نوعی دهل برای بیدار کردن مردم در زمان سحر استفاده می شد و شخصی که مسئولیت دهل زدن را بر عهده داشت در سه مرحله این کار را انجام می داد.
در مرتبه اول دهل برای بیدار کردن مردم نواخته می شد و در مرتبه دوم نوازنده برای هشدار کسانی که خواب مانده بودند یکبار دیگر دهل را در کوچه های شهر یا روستا به صدا در می آورد و در مرتبه سوم برای یاد آوری زمان اذان دهل نواخته می شد.
در این آئین هنگام سحر افرادی که زودتر بیدار می شدند برای اطلاع دیگران و همسایه ها به درب منازل آنها رفته و آنها را بیدار می کردند.
در گذشته به طور معمول در هنگام سحر تعدادی از بزرگان و ریش سفیدان با رفتن بر روی بام ها فریاد می زنند 'اُو مُسُلٌمَنان پاد آیت، پاد آیت' به معنای ای مسلمانان بیدار شوید، بیدار شوید و تا بیدار شدن همگان به صدا زدن ادامه می دادند.
امروزه با وجود وسایل مختلف ارتباط جمعی این آیین ها به طور کامل در این منطقه به فراموشی سپرده شده است.
*رمضونیکه یا رمضو الله و سنت های رمضان در سیستان
از دیگر سنت های مردم سیستان و بلوچستان می توان به نذرهای پس از افطار اشاره کرد که مردم در حد وسع و توان غذای خود را با دیگران تقسیم و روزه خود را افطار می کنند.
گرچه بسیاری از افراد مراسم رمضونیکه یا رمضو الله در سیستان را که با خواندن اشعاری خاص توسط گروهی از ساکنان محله و روستا همراه است از ابتدای ماه مبارک رمضان می‌دانند که هر شب در محله ها اجرا می شود اما مراسم رمضونیکه در شب های 14 و 15 ماه مبارک رمضان مصادف با ولادت امام حسن مجتبی (ع) با شور و حال بیشتری اجرا می شود.
تعدادی از جوانان نیازمند یا متمول به قصد کمک به مستمندان با تشکیل گروهی که یک نفر به نام 'جولی کش' کیسه ای با خود حمل می کند هنگام افطار به درب خانه های مردم می روند.
این گروه با خواندن اشعاری که به آن رمضونیکه به معنی رمضان خوانی می گویند اقدام به جمع آوری کمکهای مردمی می کنند، مردم نیز در حد بضاعت خود هدایایی شامل گندم، آرد، خرما، نان، پول و غیره به آنان می دهند که در نهایت بین مستمندان و یتیمان توزیع می شود و اگر صاحبخانه توان مالی برای کمک کردن نداشت به شوخی کاسه آبی به نشانه روشنایی روی گروه رمضان خوان می پاشد تا خداوند همواره روشنایی و شادی را به آنان هدیه کند.
گروه رمضان خوان پس از پایان این آیین در محلی تجمع و کمک های اهدایی مردم را جمع بندی و چنانچه در میان خودشان مستمندی وجود داشت مقداری از آن را به او می دهند و بقیه را بین مستمندان و نیازمندان محله خودشان تقسیم می کنند.
در خواندن رمضونیکه این نکته مهم است که رمضونی خوانی تا قبل از شب نوزدهم ماه مبارک و مصادف با ضربت خوردن مولای متقیان امام علی (ع) پایان می یابد.
فلسفه این آیین که از 13ماه مبارک رمضان آغاز و تا شب قبل از ضربت خوردن حضرت علی (ع) ادامه دارد در این است که مردم سیستان به پیروی از امام اول شیعیان اقدام به این امر خداپسندانه برای کمک به مستمندان و یتیمان می کنند.
*آشتی کنان در ماه رمضان
مردم این استان بر این اعتقاد هستند که در ماه رمضان نباید میان افراد ناراحتی وجود داشته باشد به همین دلیل یکی از مراسم این ماه، آشتی و ایجاد دوستی میان افرادی است که به هر دلیلی از یکدیگر دل آزرده شده اند.
مردم بر این باور هستند که بدون آشتی با برادران دینی خود روزه فرد مورد قبول درگاه الهی واقع نمی شود و عقیده دارند این مراسم آشتی فقط مختص ایام ماه مبارک نیست بلکه در دیگر اعیاد مذهبی و ملی نیز طبق رسم یکی از ریش سفیدان با فراهم کردن لوازم پذیرایی بدون هماهنگی قبلی دو طرف را به خانه خود فرا می خواند و با رو در رو شدن آنان، مراسم آشتی کنان برگزار می کنند تا کدورت میان افراد برطرف شود.
*خوراک رمضان در سیستان
یکی از سنت های قدیمی و پسندیده مردم سیستان در گذشته این بود که از هر اجاقی که دود بلند می شد و تا هر شعاعی که دود می رفت، خانواده ها مقید بودند هر کس یک کاسه ای از غذا را برای دیگران ببرد بنابراین سنتی به نام 'اَرَک و بَرَک' یعنی آوردن و بردن رواج داشت.
بسیاری از خانواده ها به خویشاوندان خود، پدر و مادر، همسایه ها و افراد فقیر و مسکین غذا می رساندند و هنوز هم این سنت با پخش نذری ها و توزیع غذاهایی مانند شله زرد، نان برک یا شیربرنج ادامه دارد.
در این منطقه رسم است ماه رمضان، هر خانه ای که برای افطار خانواده خود غذای گرم مانند گوشت و امثال آن تهیه می کند که به اصطلاح محلی به آن «دیگِ بار» می گویند هنگام افطار مقداری از آن را در کاسه یا بشقابی می گذارد و به در خانه همسایگانی که دیگ بار نگذاشته اند می فرستد و هدیه می دهد.
در این ایام استفاده از غذاهای آب دار منطقه به ویژه آبگوشت زابلی با گوشت گوسفند یا مرغ محلی، قورمه، چنگالی با روغن حیوانی و در سال های اخیر نیز پلو گوشت، پلو مرغ و سایر غذاهای مرسوم ایرانی در موقع افطار به اوج خود می رسد، گرچه نباید از حلیم محلی (غلور) نیز غافل شد زیرا بیشتر خانواده ها در این مدت روی به این غذا می آورند.
در قدیم زمانی که ماه رمضان در ایام گرم سال قرار می‌گرفت مردم از غذاهای سرد مانند آب دوغ خیار و کشک استفاده می کردند تا در طول روز دچار گرمازدگی نشوند.
آنها حتی برای این که در طول روز دچار افت قند نشوند از آلوی خشک، برگ زرد آلو و دواهای محلی، مربایی درست کرده و هنگام سحری می خوردند که در طول روز به هیچ عنوان احساس ضعف نمی کردند.
اهالی هر محله نیز پیش از اذان مغرب در حد توان خود مواد غذایی مانند خرما، چای، آش، شله زرد و غیره به مسجد می برند و پس از اقامه نماز مغرب به پذیرایی از روزه داران می پردازند.
اهالی سیستان و بلوچستان شرکت در مراسم ختم قرآن، افطاری دادن، دید و بازدید از بزرگترها و همچنین عیادت از افراد مسن و بیمار را در این ماه مبارک وظیفه هر مسلمان و انسان آزاده می دانند و خود را به انجام چنین اعمالی مقید می دانند، در روزهای پایانی این ماه هم مردم سیستان و بلوچستان مراسم ویژه ای را برای استقبال از عید فطر، عید بزرگ مسلمانان دارند و در نقاط مختلف این استان معمولا مردم سه روز به جشن و شادمانی این روز بزرگ دینی مشغول می شوند.
**سنت های ماه مبارک رمضان در بلوچستان
از ابتدای ماه رمضان پس از نماز عشا، مردم بلوچ و اهل سنت نماز تراویح را که 20 رکعت است به صورت جماعت پشت سر یکی از حافظان قرآن کریم می خوانند و هر شب در این بیست رکعت تراویح یک جزء قرآن یا حتی بیشتر با صدای خوش حافظ خوانده می شود و قرائت قرآن به گونه ای تنظیم می شود که تا شب 19 ماه مبارک رمضان ختم قرآن و مراسم آن انجام شود.
در برخی مساجد شب 21 و در برخی مساجد شب های 23 یا 25 یا 27 و یا 29 رمضان مراسم ختم قرآن انجام می شود، در این مراسم پس از پایان نماز تراویح امام جماعت به سخنرانی می پردازد و سپس دعای ختم قرآن و دعا برای اسلام و مسلمانان و شفای بیماران خوانده می شود.
**شب قدر و شهادت حضرت علی (ع)
مردم در شب های 19، 21 و 23 رمضان تا صبح به دعا و عبادت مشغول می شوند و همانند سایر مومنان ضمن برگزاری مراسم احیا به دعا، نیایش و عزاداری می‌پردازند.
9923 **6081 گزارش از: سمانه سرایانی
انتهای پیام ماه مبارک رمضان در این خطه از ایران اسلامی دارای آداب و رسوم فراوانی است به گونه ای که حتی گرمای هوای بیش از 40درجه هم نتوانسته ذره ای از شوق عبادت مردم این خطه در این ماه پر برکت بکاهد.
براساس کتاب های تاریخی منطقه سیستان از محدود مناطقی است که در گذشته به دلیل داشتن رصد خانه زمان دقیق آغاز ماه رمضان و سحر را با استفاده از علم نجوم و ستاره شناسی تعیین می کرده اند.
در منطقه بلوچستان نیز افرادی با عنوان چمروک که چشمانی روشن و تیزبین داشتند و اغلب شکارچی بودند بر بلندی های هر آبادی ایستاده و حلول ماه رمضان را رصد می کردند.
ماه مبارک رمضان در سیستان و بلوچستان با توجه به آداب و رسوم خاص مردم این استان از شور و حال ویژه ای برخوردار است.
**ماه رمضان نماد اتحاد و برادری بین شیعه و سنی
اتحاد شیعه و سنی در سیستان و بلوچستان به حدی زیاد است که دشمنان اسلام و نظام اسلامی دائم در تلاش برای ایجاد اختلاف بین آنها هستند اما اعتقاد مردم به آئین های دینی، مذهبی و ملی سبب نقش برآب شدن این توطئه های شوم شده است.
شیعه و سنی در ماه مبارک رمضان میهمان یکدیگر می شوند و از سفره افطار و سحری همدیگر اطعام و در محافل قرآنی مشترک شرکت می کنند.
خداوند، پیامبر(ص)، قرآن کریم، احکام اسلام و کعبه معظم حلقه های مهم اتحاد میان مسلمانان هستند و ماه مبارک رمضان نیز از جمله فرصت های بسیار خوب برای بهره گیری از این برکات و برگزاری نشست های مشترک دینی و عبادی در مساجد شیعه و سنی است.
**آداب و رسوم رمضان در سیستان و بلوچستان
زیبایی آداب و رسوم در این استان به سبب انتقال آنها از نسلی به نسل دیگر است و این امر سبب شده تا فرهنگ ها و آداب و رسوم ماه مبارک رمضان در سیستان و بلوچستان در طول تاریخ همواره تازه و با طراوت بماند.
*سحر خوانی (چاوشی)
در گذشته مردم این منطقه به دلیل اهمیتی که برای روزه قائل هستند در هنگام سحر با دهل زدن و یا سحری خوانی مردم را برای خوردن سحری و نماز و عبادت بیدار می کردند که بر اساس برخی روایات موجود آئین سحر خوانی و رمضان خوانی بیش از هزار سال یعنی در تقریبا از اوایل اسلام بین مردم این منطقه مرسوم بوده است.
مردم این خطه از ایران اسلامی در بسیاری مواقع با ایجاد سر و صدا در هنگام سحر با ابزاری که در اختیار داشتند و فانوس به دست در کوچه ها حرکت می کردند و با کوبیدن درب منازل و یا چاوشی خواندن(خواندن اشعاری زیبا و عرفانی) فرارسیدن سحر را به یکدیگر اطلاع می دادند.
چاوشی با خواندن اشعاری با مضامینی خاص و صدایی بلند بصورت انفرادی یا گروهی انجام می شده بطوریکه یکنفر که صدای رساتری داشته اشعاری را می خواند و دیگران وی را همراهی می‌کردند و در کوچه های روستا می گشتند تا همگان را از فرارسیدن سحر مطلع کنند.
در بلوچستان نیز از نوعی دهل برای بیدار کردن مردم در زمان سحر استفاده می شد و شخصی که مسئولیت دهل زدن را بر عهده داشت در سه مرحله این کار را انجام می داد.
در مرتبه اول دهل برای بیدار کردن مردم نواخته می شد و در مرتبه دوم نوازنده برای هشدار کسانی که خواب مانده بودند یکبار دیگر دهل را در کوچه های شهر یا روستا به صدا در می آورد و در مرتبه سوم برای یاد آوری زمان اذان دهل نواخته می شد.
در این آئین هنگام سحر افرادی که زودتر بیدار می شدند برای اطلاع دیگران و همسایه ها به درب منازل آنها رفته و آنها را بیدار می کردند.
در گذشته به طور معمول در هنگام سحر تعدادی از بزرگان و ریش سفیدان با رفتن بر روی بام ها فریاد می زنند 'اُو مُسُلٌمَنان پاد آیت، پاد آیت' به معنای ای مسلمانان بیدار شوید، بیدار شوید و تا بیدار شدن همگان به صدا زدن ادامه می دادند.
امروزه با وجود وسایل مختلف ارتباط جمعی این آیین ها به طور کامل در این منطقه به فراموشی سپرده شده است.
*رمضونیکه یا رمضو الله و سنت های رمضان در سیستان
از دیگر سنت های مردم سیستان و بلوچستان می توان به نذرهای پس از افطار اشاره کرد که مردم در حد وسع و توان غذای خود را با دیگران تقسیم و روزه خود را افطار می کنند.
گرچه بسیاری از افراد مراسم رمضونیکه یا رمضو الله در سیستان را که با خواندن اشعاری خاص توسط گروهی از ساکنان محله و روستا همراه است از ابتدای ماه مبارک رمضان می‌دانند که هر شب در محله ها اجرا می شود اما مراسم رمضونیکه در شب های 14 و 15 ماه مبارک رمضان مصادف با ولادت امام حسن مجتبی (ع) با شور و حال بیشتری اجرا می شود.
تعدادی از جوانان نیازمند یا متمول به قصد کمک به مستمندان با تشکیل گروهی که یک نفر به نام 'جولی کش' کیسه ای با خود حمل می کند هنگام افطار به درب خانه های مردم می روند.
این گروه با خواندن اشعاری که به آن رمضونیکه به معنی رمضان خوانی می گویند اقدام به جمع آوری کمکهای مردمی می کنند، مردم نیز در حد بضاعت خود هدایایی شامل گندم، آرد، خرما، نان، پول و غیره به آنان می دهند که در نهایت بین مستمندان و یتیمان توزیع می شود و اگر صاحبخانه توان مالی برای کمک کردن نداشت به شوخی کاسه آبی به نشانه روشنایی روی گروه رمضان خوان می پاشد تا خداوند همواره روشنایی و شادی را به آنان هدیه کند.
گروه رمضان خوان پس از پایان این آیین در محلی تجمع و کمک های اهدایی مردم را جمع بندی و چنانچه در میان خودشان مستمندی وجود داشت مقداری از آن را به او می دهند و بقیه را بین مستمندان و نیازمندان محله خودشان تقسیم می کنند.
در خواندن رمضونیکه این نکته مهم است که رمضونی خوانی تا قبل از شب نوزدهم ماه مبارک و مصادف با ضربت خوردن مولای متقیان امام علی (ع) پایان می یابد.
فلسفه این آیین که از 13ماه مبارک رمضان آغاز و تا شب قبل از ضربت خوردن حضرت علی (ع) ادامه دارد در این است که مردم سیستان به پیروی از امام اول شیعیان اقدام به این امر خداپسندانه برای کمک به مستمندان و یتیمان می کنند.
*آشتی کنان در ماه رمضان
مردم این استان بر این اعتقاد هستند که در ماه رمضان نباید میان افراد ناراحتی وجود داشته باشد به همین دلیل یکی از مراسم این ماه، آشتی و ایجاد دوستی میان افرادی است که به هر دلیلی از یکدیگر دل آزرده شده اند.
مردم بر این باور هستند که بدون آشتی با برادران دینی خود روزه فرد مورد قبول درگاه الهی واقع نمی شود و عقیده دارند این مراسم آشتی فقط مختص ایام ماه مبارک نیست بلکه در دیگر اعیاد مذهبی و ملی نیز طبق رسم یکی از ریش سفیدان با فراهم کردن لوازم پذیرایی بدون هماهنگی قبلی دو طرف را به خانه خود فرا می خواند و با رو در رو شدن آنان، مراسم آشتی کنان برگزار می کنند تا کدورت میان افراد برطرف شود.
*خوراک رمضان در سیستان
یکی از سنت های قدیمی و پسندیده مردم سیستان در گذشته این بود که از هر اجاقی که دود بلند می شد و تا هر شعاعی که دود می رفت، خانواده ها مقید بودند هر کس یک کاسه ای از غذا را برای دیگران ببرد بنابراین سنتی به نام 'اَرَک و بَرَک' یعنی آوردن و بردن رواج داشت.
بسیاری از خانواده ها به خویشاوندان خود، پدر و مادر، همسایه ها و افراد فقیر و مسکین غذا می رساندند و هنوز هم این سنت با پخش نذری ها و توزیع غذاهایی مانند شله زرد، نان برک یا شیربرنج ادامه دارد.
در این منطقه رسم است ماه رمضان، هر خانه ای که برای افطار خانواده خود غذای گرم مانند گوشت و امثال آن تهیه می کند که به اصطلاح محلی به آن «دیگِ بار» می گویند هنگام افطار مقداری از آن را در کاسه یا بشقابی می گذارد و به در خانه همسایگانی که دیگ بار نگذاشته اند می فرستد و هدیه می دهد.
در این ایام استفاده از غذاهای آب دار منطقه به ویژه آبگوشت زابلی با گوشت گوسفند یا مرغ محلی، قورمه، چنگالی با روغن حیوانی و در سال های اخیر نیز پلو گوشت، پلو مرغ و سایر غذاهای مرسوم ایرانی در موقع افطار به اوج خود می رسد، گرچه نباید از حلیم محلی (غلور) نیز غافل شد زیرا بیشتر خانواده ها در این مدت روی به این غذا می آورند.
در قدیم زمانی که ماه رمضان در ایام گرم سال قرار می‌گرفت مردم از غذاهای سرد مانند آب دوغ خیار و کشک استفاده می کردند تا در طول روز دچار گرمازدگی نشوند.
آنها حتی برای این که در طول روز دچار افت قند نشوند از آلوی خشک، برگ زرد آلو و دواهای محلی، مربایی درست کرده و هنگام سحری می خوردند که در طول روز به هیچ عنوان احساس ضعف نمی کردند.
اهالی هر محله نیز پیش از اذان مغرب در حد توان خود مواد غذایی مانند خرما، چای، آش، شله زرد و غیره به مسجد می برند و پس از اقامه نماز مغرب به پذیرایی از روزه داران می پردازند.
اهالی سیستان و بلوچستان شرکت در مراسم ختم قرآن، افطاری دادن، دید و بازدید از بزرگترها و همچنین عیادت از افراد مسن و بیمار را در این ماه مبارک وظیفه هر مسلمان و انسان آزاده می دانند و خود را به انجام چنین اعمالی مقید می دانند، در روزهای پایانی این ماه هم مردم سیستان و بلوچستان مراسم ویژه ای را برای استقبال از عید فطر، عید بزرگ مسلمانان دارند و در نقاط مختلف این استان معمولا مردم سه روز به جشن و شادمانی این روز بزرگ دینی مشغول می شوند.
**سنت های ماه مبارک رمضان در بلوچستان
از ابتدای ماه رمضان پس از نماز عشا، مردم بلوچ و اهل سنت نماز تراویح را که 20 رکعت است به صورت جماعت پشت سر یکی از حافظان قرآن کریم می خوانند و هر شب در این بیست رکعت تراویح یک جزء قرآن یا حتی بیشتر با صدای خوش حافظ خوانده می شود و قرائت قرآن به گونه ای تنظیم می شود که تا شب 19 ماه مبارک رمضان ختم قرآن و مراسم آن انجام شود.
در برخی مساجد شب 21 و در برخی مساجد شب های 23 یا 25 یا 27 و یا 29 رمضان مراسم ختم قرآن انجام می شود، در این مراسم پس از پایان نماز تراویح امام جماعت به سخنرانی می پردازد و سپس دعای ختم قرآن و دعا برای اسلام و مسلمانان و شفای بیماران خوانده می شود.
**شب قدر و شهادت حضرت علی (ع)
مردم در شب های 19، 21 و 23 رمضان تا صبح به دعا و عبادت مشغول می شوند و همانند سایر مومنان ضمن برگزاری مراسم احیا به دعا، نیایش و عزاداری می‌پردازند.
9923 **6081 گزارش از: سمانه سرایانی
کپی شد
