پایگاه خبری جماران، سجاد انتظاری: سرپرست معاونت پژوهشی مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی گفت: سه ماهه اول امسال پنج عنوان کتاب در 10 جلد منتشر شده و برای سه ماهه دوم، یعنی تا آخر شهریور ماه، حداقل 14 عنوان چاپی دیگر خواهیم داشت. این 14 اثر را در حوزه خاطرات و کارهای تحقیقاتی منتشر خواهیم کرد. «شاگردان امام»، «سیره امام در برخورد با مخالفان» و «رضایت» در اندیشه امام از جمله پروژه هایی است که این مؤسسه در دست انجام دارد.
مشروح گفت و گوی دکتر علی داستانی بیرکی با خبرنگار جماران در پی می آید:
به نظر شما در مقطع فعلی چقدر ضرورت دارد که افکار، اندیشه و سیره امام خمینی(س) برای جامعه و به خصوص نسل جوان امروز تبیین و بازخوانی شود؟
معتقدم که با شناخت آراء، اندیشه و سیره حضرت امام، جامعه با قدرت و اراده مستحکم به سوی توسعه همه جانبه حرکت خواهد کرد. لذا فرصت را مغتنم می شمارم و از باب اینکه قرآن کریم می فرماید «وَ ذَکِّرْ فَإِنَّ الذِّکْری تَنْفَعُ الْمُؤْمِنینَ» چند نکته ای را یادآوری می کنم.
با خروج آمریکایی ها از برجام و عهد شکنی آنها، عده ای به روش های مختلف ایجاد یأس و ناامیدی می کنند و مشکلات را به رخ می کشانند. اگر ما آراء و اندیشه های حضرت امام را بازخوانی کنیم این اندیشه می تواند در همه شرایط به یاری ما بشتابد و با عمل به آنها از همه مشکلات و دشواری هایی که در کشور ما ایجاد می شود یا دشمنان برای ما ایجاد می کنند، به سلامت عبور کرده و به سمت توسعه حرکت کنیم.
سیره عملی امام چقدر به حل مشکلات کنونی ما کمک می کند؟
ما در طول تاریخ انقلاب با بحران های متعدد و جدی روبرو بوده ایم؛ موضوع فعلی یعنی تحریم ها و تشدید دشمنی های آمریکا اولین نیست و آخرین هم نخواهد بود. حضرت امام از ابتدای انقلاب که آن حرکت عظیم را با توکل بر خدا و یاری مردم ایران شروع کردند عامل همه گرفتاری ها را به خوبی بیان کرده اند. همه باید بدانیم که امام فرموده «راه حق گرفتاری دارد». چون دشمنان نمی گذارند کسی راه حق را برود. به دلیل اینکه حرکت در مسیر حق و حقیقت برای آنها مشکل ایجاد می کند و جلوی ظلم و ستم، تبعیض و زورگویی آنها را می گیرد.
با توجه به اینکه رژیمی مثل رژیم شاه که مورد حمایت همه قدرت ها و همه کشورهای غیر اسلامی بوده را ساقط کرده ایم و منافع آنها در کشور قطع شده برای آنها قابل تحمل نیست؛ لذا آنها مشکل ایجاد می کنند. پس امام می فرمایند پشت سر هر انقلابی مشکلات زیاد است. تا زمانی که به بسط اسلام اعتقاد داریم دنیا دست از سر ما بر نخواهد داشت. امام می فرماید ما برای بسط اسلام و نجات امت اسلام این کار را انجام می دهیم. الآن هم کشور ایران دارد از حق طلبان و مظلومان حمایت می کند. لذا بنا بر فرمایش امام همه مشکلات به این دلیل است که ما می خواهیم اسلام را بسط دهیم و امت اسلامی را یاری کنیم و در مقابل ابر قدرت ها ایستاده ایم و اعلام استقلال کرده ایم.
امام معتقد بودند وقتی راه حقی را می رویم و مشکل ایجاد می شود نباید روحیه خودمان را از دست بدهیم، بلکه با روحیه قوی جوانان و توجه به خدا کارها درست می شود. چون اگر کسی این راه را برود قطعا خدا با او است و وقتی خدا هم با کسی باشد کارها درست می شود. نمونه آن دفاع مقدس است که با اینکه قدرت ها و حامیان زورگوی رژیم بعثی همه امکانات را در اختیار آن رژیم قرار دادند و ما هم تازه انقلاب کرده بودیم و هنوز ثبات لازم را نداشتیم، اما چون دل ها متوجه خدا بود نتیجه را دیدیم که عزت و سرافرازی ملت ایران بود.
نکته دوم اینکه، مشکل جامعه ما کمرنگ شدن اخلاق و پای بندی به اصول اخلاقی است. امام می فرماید اگر ملتی بر معنویات تکیه داشته باشد قطعا بر مشکلات غلبه می کند. لذا یک راهکار اساسی این است که اخلاق را در همه حوزه ها رعایت کنیم.
نکته سوم این است که امام معتقد است اگر ملتی اراده داشته باشد بر مشکلات غلبه می کند. بزرگی می گوید بدترین کلمات نمی توان و نمی شود است.
بنا به رهنمودهای یبنیانگذار جمهوری اسلامی، تحول یک ملت منشأ حل مشکلات است. علت اینکه آن همه مشکلات ابتدای پیروزی انقلاب اسلامی را پشت سر گذاشتیم این بود که ملت ما متحول شد، بازگشت به خویشتن خویش داشت و فرهنگ خودش را پیدا کرد و بر اساس آن فرهنگ غنی اسلامی در برابر تمام زورگویان عالم روی پای خودش ایستاد و پیش رفت. 40 سال مشکلات داشتیم ولی عزتمندانه پیش آمده ایم.
به همین دلیل امام توصیه می کند که همه ملت باید دست به دست هم دهد. هرکس در هر سمت و مقامی هست باید دست به دست ملت دهد. امام در وصیت نامه سیاسی – الهی خودشان به این اشاره می کند که اگر عوامل پیروزی انقلاب، یعنی انگیزه الهی و انسجام و یکپارچگی، کمرنگ شود خود به خود برای انقلاب مشکل ایجاد می شود. لذا با دست به دست هم دادن می توان بر مشکلات و فسادها غلبه پیدا کرد. امام معتقد است که حل مشکلات جامعه اسلامی در پرتو وحدت کلمه است.
امام می گویند مشکلات خاص را در تریبون های خاص نگویید و دل ملت را خالی نکنید. و توصیه می نمایند که به بزرگان اسلام از جمله پیامبر(ص) نگاه کنید که هم محاصره اقتصادی و هم محاصره نظامی شد؛ این یک الگو است و می شود از آن درس گرفت.
امام همچنین می فرمایند مشکلات فقط دولت حل نمی شود. یعنی در شرایطی که مشکل برای جامعه پیش می آید به جای کارشکنی و تسویه حساب های سیاسی، اگر واقعا به فکر حل مشکلات مردم هستیم باید به دولت منتخب مردم کمک کنیم و با یاری و همصدا شدن ما است که دولت می تواند بر مشکلات غلبه کند.
الآن و در آینده ضرورت دارد جامعه و به ویژه محافل علمی و دانشگاهی و رسانه های ما بازخوانی اندیشه های امام را به عنوان یک ضرورت و یک اصل در دستور کار خودشان قرار دهند و جامعه و به خصوص جوانان را بیشتر با این اندیشه ها آشنا کنند. شخصا معتقدم خیلی از مشکلاتی که الآن در جامعه ما ایجاد شده به این بر می گردد که ما از اندیشه های نورانی حضرت امام عدول کرده ایم؛ یا آنها را به بوته فراموشی سپرده ایم، یا عمل نکرده و حتی خلاف آن عمل کرده ایم.
مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی و معاونت پژوهشی این مؤسسه اخیرا چه قدم هایی در راستای ترویج اندیشه های حضرت امام برداشته است؟ جدیدترین آثاری که در این زمینه منتشر شده یا در دست انتشار است را بفرمایید.
ما در سه ماهه نخست سال 97 در 10 محور فعالیت داشته ایم که می خواهم به چند مورد آنها اشاره کنم. محور اول پروژه های تحقیقاتی است. این پروژه ها بیشتر به نتیجه مباحثاتی بر می گردد که در جلسات کارشناسی با حضور صاحب نظران حوزه و دانشگاه صورت می گیرد. یعنی نوعی نیازسنجی و مخاطب سنجی صورت می گیرد و بر اساس آن موضوعی انتخاب می شود که نیاز جامعه هست؛ یا در مواردی است که دشمنان خارجی ما روی مبانی آن موارد در حوزه اندیشه های امام شبهه ایجاد می کنند. متناسب با آن حجم شبهات یا هجمه هایی که به اندیشه امام صورت می گیرد و متناسب با نیاز جامعه، کارشناسان با جلسات متعدد و نقد و بررسی پیشنهادات مختلف، این محورها را به عنوان پژوهش در دستور کار خود قرار می دهند. سپس از کارشناسان حوزه و دانشگاه دعوت به عمل آمده و طرح های متعدد بر اساس نظرات کارشناسی تبدیل به موضوع تحقیقاتی می شود.
چند مورد از این پروژه ها را مثال بزنید.
اولین موردی که در دستور کار داریم و روی آن کار می شود «سیره حضرت امام در مواجهه با منتقدان و مخالفان» است؛ که درسی برای امروز و آینده است. پروژه جامعی است که یکی از پژوهشگران ما روی آن کار می کند. در این پروژه جریان های منتقد دیدگاه های امام را طبقه بندی کرده ایم و متناسب با آن می خواهیم سیره آن حضرت را تبیین کنیم؛ صف بندی جریان های سیاسی و نحوه مواجهه آنها با نهضت امام، شیوه برخورد امام با مخالفان غیر محارب و شیوه برخورد امام با گروه های معارض از جمله بخش های این پژوهش است. امیدواریم این پروژه تا پایان سال جاری به نتیجه برسد.
پروژه بعدی بحثی است که در رابطه با شاگردان حضرت امام داریم. تولیت محترم مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(س) در نشستی که دو سال پیش به مناسبت سالگرد تأسیس مؤسسه با مسئولین این مؤسسه داشتند بحثی تحت عنوان «رجال شناسی» مطرح کردند؛ که شخصیت های در ارتباط با امام را از آغاز نهضت شناسایی کنیم و جایگاه و موقعیت و نوع ارتباط آنها با امام مشخص شود؛ تا از این رهگذر مردم هم بتوانند آنها را شناخته و قضاوت کنند و هرکسی خودش را محور اصلی امور قرار ندهد.
کتاب شاگردان امام قبلا منتشر نشده است؟
نه؛ اصلا کار نشده است. به این شکل اصلا کار نشده است. ما مکان و زمان های تدریس امام در قم و نجف را استخراج کرده ایم.
اسامی تمام شاگردان امام قابل احصاء است؟
محقق مربوطه دارد کار می کند. بعضی از شاگران که مرحوم شده اند یا به هر دلیلی به آنها دسترسی نداریم از طریق دیگران اطلاعات آنها را می گیریم. مثلا افرادی هستند که نام همدرس های خود را بیان می کنند. تلاش محقق این است که نتیجه کاملی از این پروژه به دست آورد و اگر جایی ابهام بود با برگزاری مجموعه جلسات آن ابهامات را رفع کند. کارگروهی از استادان حوزه و دانشگاه تشکیل داده ایم که اعضای این کارگروه در معاونت پژوهشی مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(س) جلسه برگزار می کنند تا رصد کنند که این طرح با جامعیت پیش برود و کامل اجرا شود.
تا کنون حدود 50 درصد از کار پیش رفته است. با شخصیت هایی که در قم و نجف شاگرد امام بوده اند در مورد نحوه و زمان تدریس مصاحبه می شود و نام شاگردان استخراج شده است. اگر کسی در آمارها نباشد، همان طور که اشاره کردم، از طریق این مصاحبه ها به دست می آید. بعضا افرادی می گویند شاگرد امام بوده اند ولی متوجه می شویم که شاگرد امام نبوده اند. حتی میزان شرکت افراد در درس را امام هم به دست می آوریم. مثلا ممکن است یک نفر یک جلسه و نفر دیگر چند سال در کلاس امام شرکت کرده باشد.
با توجه به کمرنگ شدن بحث های اخلاقی در جامعه، پروژه دیگری داریم که عنوان آن «ساخت جامعه اخلاقی در ایران پس از انقلاب» است که محقق دیگری همان را بررسی و تبیین می کند که الزامات جامعه اخلاقی، ارتباط آن با آزادی ها و سایر موارد چیست و دلایل نظری و عملی آن را هم مطرح می کند.
در جامعه مطرح است که امام گفته اند من به قم می روم و روحانیت در کارهای اجرایی دخالت نمی کند. چه شد که بعدا روحانیون در کارهای اجرایی شرکت کردند و به ریاست جمهوری هم رسیدند؟ لذا ما پروژه ای با عنوان «امام خمینی، روحانیت و مناصب اجرایی» را تعریف کردیم و هم اکنون این کار تمام شده و در مرحله صفحه آرایی است. یعنی محقق بررسی کرده که امام در چه شرایطی این سخن را فرموده اند و الآن در چه شرایطی هستیم. این را به صورت کامل تبیین کرده که پاسخ جامعی به این شبهه خواهد بود.
«رویکرد امام خمینی(س) به حقوق و مسئولیت های اهل سنت» هم پروژه دیگری است که تقریبا در مراحل پایانی کار می باشد.
اولویت حفظ نظام در دوره رهبری امام و زمینه های تولید نگرانی و برداشت های مخالف از آن پروژه تحقیقاتی دیگری است.
تحقیق دیگری که در حوزه حکومت و رأی و مردم سالاری است با عنوان «رضایت در اندیشه امام» هم در حال انجام است.
پروژه کلانی هم در رابطه با مواضع و عملکرد حضرت امام در دفاع مقدس داریم؛ واقعیت این است که روایت های ناصحیح زیادی در این مورد مطرح می شود. لذا برای تشخیص روایت های صحیح از ناصحیح، پروژه ای تعریف کرده ایم تا از کسانی که در دفاع مقدس کار کرده اند و حضور داشته اند استفاده کنیم. این کار هم در دست تکمیل است تا به صورت جامع شبهات اصلی که مخالفین در مورد جنگ مطرح می کنند؛ مثل آغاز جنگ، اینکه آیا بعد از فتح خرمشهر امکان صلح بود و پذیرش قطعنامه، به صورت کامل تبیین گردد.
کار دیگر در رابطه با قیام 15 خرداد و اسنادی که مطرح بوده داریم که تحت عنوان خاطرات آیت الله خسروشاهی در یک مجلد 400 صفحه ای آماده چاپ شده است.
کارهای دیگر هم در دست بررسی است که هنوز به پروژه منجر نشده است. در همه اینها از دیدگاه صاحب نظران و صاحب منصبان در نظام جمهوری اسلامی هم استفاده می شود؛ کسانی که با امام خاطره دارند و از نزدیک شاهد مسائل کلان جامعه بوده اند. در تهیه و تدوین آثار، مشارکت داشته و دارند.
پژوهش هایی که انجام می دهید در چه قالبی به مخاطبین ارائه می شود؟
همه پروژه ها در قالب کتاب عرضه خواهد شد؛ ممکن است بعضی از آنها مثل پروژه شاگردان امام در چند جلد و بعضی دیگر در یک جلد چاپ شود.
چون امسال دو مناسبت بزرگ چهلمین سال پیروزی انقلاب اسلامی و سی امین سال تأسیس مؤسسه تنظیم و نشر آثار حضرت امام را پیش و رو داریم، طوری برنامه ریزی کرده ایم که به مناسبت این دو سالگرد مهم خیلی از آثار منتشر شود و در اختیار مخاطبین قرار گیرد.
در سه ماهه اول امسال پنج عنوان کتاب در 10 جلد منتشر کردیم. خاطرات مرحوم حجت الاسلام و المسلمین سید مهدی طباطبایی با عنوان « اخلاق و مبارزه»، خاطرات آیت الله محمدتقی مروارید با عنوان «مهاجر ماندگار»، خاطرات آقای احمد ناطق نوری تحت عنوان «مقلد روح الله» و «اصفهان در انقلاب» از جمله این موارد است.
برای سه ماهه دوم، یعنی تا آخر شهریور ماه، حداقل 14 عنوان چاپی دیگر خواهیم داشت. این 14 اثر را در حوزه خاطرات و کارهای تحقیقاتی منتشر خواهیم کرد. مجموعه دو جلدی «کردستان در انقلاب»، «سیری در اندیشه سیاسی مکتب تشیع»، «اسلام ناب محمدی در انقلاب اسلامی» و «امام خمینی و دولت اسدالله علم» از جمله مواردی است که در سه ماهه دوم سال جای توسط مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(س) منتشر خواهد شد.
مجموعه ای تحت عنوان متون پژوهش بنیان داریم که برای مخاطب عام متون را ساده سازی و روان سازی می کنیم تا ضمن اینکه چهارچوب تحقیقاتی حفظ شود، مخاطب عام همبتواند از آن استفاده کند. شش عنوان از این مجموعه را کار کرده ایم که در تابستان امسال چاپ می شود؛ و این فرآیند ادامه دارد. «عدالت سیاسی و حقوق سیاسی در اندیشه امام»، «تفاوت ها و تشابهات حکومت دینی با حکومت سکولار در اندیشه امام»، «سعادت و شقاوت از نگاه امام»، «دانشگاه اسلامی از منظر امام خمینی»، «اخلاق و سیاست در اندیشه امام» و «گفتمان صدور انقلاب» عناوین این مجموعه است.
فعالیت های دیگر معاونت پژوهشی را توضیح می دهید؟
یکی از حوزه هایی که از آغاز تشکیل مؤسسه فعال بوده بخش تاریخ شفاهی است. مؤسسه از همان آغاز تأسیس به سراغ شخصیت هایی که خاطره دارند رفته و تا کنون قریب 10 هزار ساعت خاطره گیری داشته ایم که در حدود 50 عنوان چاپ شده است. تلاش ما این است که تا سال آینده تعداد آثار منتشر شده در این حوزه را به 100 عنوان برسانیم. این خاطرات اخذ شده و قصد داریم مجموعه کاملی از تاریخ انقلاب و مبارزات مردمی به رهبری امام خمینی را در یک مجموعه 100 عنوانی از شخصیت ها و تفکرات مختلف تهیه کنیم و همچنان این کار ادامه دارد. هر روز و یا یک روز در میان ضبط خاطره داریم که غالبا به صورت تصویری این کار انجام می دشود.
در پرتال امام خمینی هم معاونت پژوهشی مدیریت دو میز خاطرات و پرسش و پاسخ را بر عهده دارد. مجموعه سؤالاتی که مردم دارند و مطرح می کنند توسط کمیته ای متشکل از کارشناسان حوزه های مختلف پاسخ می دهیم و در پرتال امام خمینی بارگذاری می شود. در چند سال گذشته حدود 300 سؤال عمده در پرتال بارگذاری و در یک کتاب دو جلدی تنظیم و چاپ کرده ایم. سؤالاتی در رابطه با انقلاب، مراجع، موسیقی، حجاب، تسخیر لانه جاسوسی، سازمان ها و نهادهای انقلاب اسلامی، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی و مواردی که به حضرت امام مرتبط است در این مجموعه قرار گرفته است. جلد سوم این مجموعه را هم که از سال گذشته شروع کرده ایم در حال آماده سازی است و در آن به همین تعداد سؤال پاسخ داده ایم.
محور بعدی که می خواهیم آن را گسترش دهیم بحث آموزش مجازی است. از چند سال پیش این کار را شروع کرده ایم و نمایندگی اصفهان موسسه در این زمینه خیلی فعال است. سال گذشته در حوزه وصیتنامه حضرت امام 20 هزار نفر فراگیر داشتیم که آموزش دیده و بعد از اینکه مراحل را طی کردند و امتحان دادند برای آنها گواهی صادر شده است. ترکیب سنی و جغرافیایی این افراد نکات جالبی دارد که نشان می دهددر استان های مختلف و با درجات علمی مختلف از اندیشه های امام استقبال می شود.
امسال هم همین کار را پیش برده ایم و طبق آخرین آمار حدود هشت هزار نفر ثبت نام کرده اند. ما می خواهیم این را به اندیشه سیاسی و سیره امام خمینی گسترش دهیم و بخش ها و نمایندگی های مختلف مؤسسه در این بخش فعال شوند و همکاری کنند؛ حتی با نهادهای دیگر از جمله وزارت آموزش و پرورش وارد همکاری شویم که از طریق آموزش مجازی هم بتوانیم مروج خوبی برای اندیشه های حضرت امام باشیم.
نحوه تعامل شما با سازمان ها و وزارتخانه های مختلف به چه شکل است؟
به هر حال امکانات و ظرفیت های ما محدود است؛ بودجه ما هم، بر خلاف همه شایعات و آمارهای غلطی که می دهند، بسیار محدود است. بودجه ما به قدری محدود است که خیلی از کارهایی که می توانیم در حوزه اندیشه امام عملیاتی کنیم را به دلیل کمبود اعتبارات و تنگناهای مالی نمی توانیم انجام دهیم. همه طیف های فکری مختلف هم که با ما ارتباط دارند عملا در جریان این کسری بودجه هستند.
به دلیل همین کمبودها ناچاریم از ظرفیت ها و امکانات سازمان ها، نهادها، مراکز علمی و دانشگاهی استفاده کنیم. لذا وارد انعقاد تفاهمنامه با آنها می شویم. مثلا در خرداد ماه با همکاری جهاد دانشگاهی همایش «انقلاب اسلامی از نظریه تا عمل» را برگزار کردیم. همچنین در ماه اخیر تفاهمنامه ای با دانشگاه مازندران داشتیم که بتوانیم از امکانات آنها هم استفاده کنیم. بر اساس این تفاهمنامه همایشی با عنوان «حوزه و دانشگاه و تمدن نوین ایرانی – اسلامی» هفتم اسفند ماه، که سالگرد قمری تولد امام خمینی(س) است، در دانشگاه مازندران برگزار خواهد شد.
فکر می کنید فعالیت های شما چقدر در جهت نهادینه شدن اندیشه های امام خمینی(س) مؤثر بوده است؟
نظرات و پیام هایی که به ما می رسد واقعا قابل توجه است و می بینیم که استقبال خیلی خوب است. لذا اگر ما به جای اینکه منفعلانه حرکت کنیم، فعالانه در صحنه باشیم و به سؤالات پاسخ دهیم جامعه استقبال می کند و اقدامات موثر جلوی شبهه را می گیرد. اما شرطش این است که همه کسانی که در حوزه اندیشه امامکار می کنند و علاقمند هستند فعالانه به میدان بیایند و پاسخ دهند. عکس العمل های مردم هم در این زمینه خوب و قابل رضایت است.
